Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
C¬ chÕ thÞ trêng më ra mu«n vµn c¬ héi, song còng chøa ®ùng ®Çy rÉy rñi
ro ®èi víi mçi doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ
thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp ®Òu lµ chñ thÓ cña s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ tån
t¹i trong mét hÖ thèng kinh tÕ nh mét c¬ thÓ sèng, vËn ®éng trªn thÞ trêng lÊy thÞ
trêng lµm m«i trêng sèng cña m×nh. Tuy nhiªn tõ khi nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn
tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng th× ®· cã nhiÒu doanh
nghiÖp tá ra kh«ng thÝch øng ®îc víi m«i trêng sèng cña m×nh vµ hä bÞ ®µo th¶i
khái hÖ thèng. Së dÜ nh vËy lµ do hä cha cã sù hiÓu biÕt cÇn thiÕt vÒ thÞ trêng, cha n¾m b¾t ®îc t×nh h×nh thÞ trêng, coi nhÑ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng. C«ng
t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cã tèt th× míi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ ®¸p
øng mét c¸ch tèt nhÊt nhu cÇu thÞ trêng tõ ®ã t¹o ra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn doanh
nghiÖp mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ m¹nh mÏ.
Nh vËy, c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ph¸t triÓn thÞ trêng lµ c«ng t¸c quan
träng hµng ®Çu trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. VÊn ®Ò
®Æt ra lµ: lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c ph¸t triÓn thÞ trêng vµ nghiªn cøu thÞ
trêng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. §Ò tµi “ThÞ trêng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
thÞ trêng cña doanh nghiÖp” ®îc nªu ra ®Ó gãp phÇn vµo viÖc tr¶ lêi c©u hái ®·
®îc nªu trªn.
Néi dung c¬ b¶n cña ®Ò tµi:
PhÇn I: Lý thuyÕt chung vÒ thÞ trêng vµ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng
cña doanh nghiÖp.
PhÇn II: Thùc tr¹ng thÞ trêng vµ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cña c¸c
doanh nghiÖp trong thêi gian qua vµ mét sè kiÕn nghÞ.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn I
Lý thuyÕt chung vÒ thÞ trêng vµ c«ng t¸c nghiªn cøu
thÞ trêng cña doanh nghiÖp.
I-/
ThÞ trêng, vai trß thÞ trêng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
1-/ Kh¸i niÖm thÞ trêng:
ThÞ trêng xuÊt hiÖn ®ång thêi víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt
hµng ho¸, vµ ®îc h×nh thµnh trong lÜnh vùc lu th«ng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña
nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, cã nhiÒu quan niÖm cña c¸c trêng ph¸i kinh tÕ kh¸c nhau
vÒ thÞ trêng.
Theo nghÜa cæ ®iÓn, thÞ trêng lµ n¬i diÔn ra c¸c quan hÖ trao ®æi mua b¸n
hµng ho¸. Theo nghÜa nµy thÞ trêng ®îc thu hÑp l¹i ë “c¸i chî”, c¶ ba yÕu tè: ngêi mua, ngêi b¸n vµ hµng ho¸ cïng xuÊt hiÖn trong cïng mét ®iÒu kiÖn kh«ng
gian, thêi gian, ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh.
Khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn nã ®· lµm cho qu¸ tr×nh lu th«ng trë nªn
phøc t¹p, c¸c quan hÖ mua b¸n trao ®æi còng trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó víi
nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau. Kh¸i niÖm thÞ trêng cæ ®iÓn xem ra kh«ng cßn phï
hîp n÷a, nã tá ra kh«ng cßn ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña thÞ trêng trong
®iÒu kiÖn nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn ë møc ®é cao h¬n. Do vËy c¸c quan
niÖm hiÖn ®¹i h¬n vÒ thÞ trêng ®· ra ®êi ®Ó thay thÕ cho nh÷ng quan niÖm cò
kh«ng cßn phï hîp. Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i: ThÞ trêng lµ biÓu hiÖn cña qu¸
tr×nh mµ trong ®ã thÓ hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cña ngêi tiªu dïng v× hµng ho¸ vµ dÞch
vô còng nh quyÕt ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp vÒ sè lîng, chÊt lîng, mÉu m· cña
hµng ho¸. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a tæng sè cung vµ tæng sè cÇu víi c¬ cÊu cung
cÇu cña c¸c nhµ lµm Marketing hiÖn ®¹i th×: ThÞ trêng lµ tËp hîp nh÷ng ngêi mua
hµng cã vµ sÏ cã.
Nh vËy: Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i th× thÞ trêng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt
hiÖn cïng mét lóc c¶ ba yÕu tè ngêi mua, ngêi b¸n vµ hµng ho¸, tuy nhiªn thÞ trêng vÉn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè Êy vµ thùc hiÖn viÖc trao ®æi hµng ho¸
th«ng qua thÞ trêng. Trong quan ®iÓm hiÖn ®¹i vÒ thÞ trêng th× vai trß cña ngêi
mua (kh¸ch hµng) ®îc ®Æc biÖt ®Ò cao.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2/
Vai trß thÞ trêng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thÞ trêng cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi
nÒn kinh tÕ (tÇm vÜ m«) vµ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp (tÇm
vi m«).
* Vai trß thÞ trêng thÓ hiÖn ë tÇm vÜ m«:
Thø nhÊt: ThÞ trêng ph¸ vì ranh giíi s¶n xuÊt tù nhiªn, tù cÊp tù tóc ®Ó t¹o
thµnh thÓ thèng nhÊt trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Qua trao ®æi mua b¸n gi÷a
c¸c vïng sÏ biÕn kiÓu tæ chøc khÐp kÝn thµnh c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt
thµnh kinh tÕ hµnh ho¸.
Thø hai: ThÞ trêng cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.
Nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, nã lu«n cã xu híng
ngµy cµng hoµn thiÖn, ®ßi hái cña ngêi tiªu dïng ®èi víi s¶n phÈm ngµy cµng
cao. Do yªu cÇu cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®· thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ph¶i
kh«ng ngõng c¶i tiÕn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña m×nh. Nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng
vµ sù c¹nh tranh m¹nh mÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp øng dông tiÕn bé khoa häc
kü thuËt vµo s¶n xuÊt kinh doanh lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m gi¸ thµnh,
n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. Ngîc l¹i, s¶n xuÊt ph¸t triÓn còng cã t¸c dông kÝch
thÝch tiªu dïng. Khi c¸c s¶n phÈm lu«n ®îc c¶i tiÕn ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu
ngµy cµng cao cña ngêi tiªu dïng vµ sù ra ®êi cña nhiÒu s¶n phÈm míi víi nhiÒu
tÝnh n¨ng míi sÏ hÊp dÉn, thóc ®Èy ngêi tiªu dïng tiªu thô s¶n phÈm cña doanh
nghiÖp. Tõ ®ã ®êi sèng cña nh©n d©n kh«ng ngõng ®îc n©ng cao.
Thø ba: Qua thÞ trêng, Nhµ níc ®iÒu tiÕt vµ híng ®Én s¶n xuÊt kinh doanh.
§Ó ®i theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· chän Nhµ níc ph¶i lu«n theo dâi chÆt
chÏ s¸t sao diÔn biÕn thÞ trêng vµ sö dông c¸c c«ng cô cña m×nh ®Ó ®iÒu tiÕt híng
dÉn s¶n xuÊt kinh doanh.
C¸c c«ng cô cña Nhµ níc sö dông lµ: LuËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch, hÖ thèng
doanh nghiÖp Nhµ níc ... ThÞ trêng lµ n¬i quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kiÓm tra, kiÓm
nghiÖm tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ cña c¸c c¬
quan Nhµ níc, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. ThÞ trêng cÇn ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ
x· héi, hµnh vi giao tiÕp cña con ngêi, ®µo t¹o vµ båi dìng c¸n bé qu¶n lý, nhµ
kinh doanh.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
* Vai trß cña thÞ trêng thÓ hiÖn ë tÇm vi m«.
Thø nhÊt: ThÞ trêng ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ thùc hiÖn môc tiªu cña doanh nghiÖp:
C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra hµng ho¸, dÞch vô kh«ng ph¶i ®Ó tho¶ m·n
nhu cÇu cña chÝnh m×nh. Môc tiªu chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®ã lµ lîi nhuËn
vµ muèn thùc hiÖn ®îc môc tiªu nµy th× doanh nghiÖp ph¶i t×m c¸ch ®Ó tho¶ m·n
®îc nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng ®Ó hµng ho¸ ®îc tiªu thô trªn thÞ trêng. Do ®ã:
ThÞ trêng chÝnh lµ n¬i ®Ó c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn môc tiªu lîi nhuËn vµ c¸c
môc tiªu kh¸c cña m×nh. NÕu c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm mµ kh«ng
®îc thÞ trêng chÊp nhËn hay s¶n phÈm ®ã kh«ng cã thÞ trêng tiªu thô th× doanh
nghiÖp kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc môc tiªu cña m×nh vµ nÕu nh doanh nghiÖp
kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó t¹o ra thÞ trêng s¶n phÈm cña m×nh th× nã sÏ ¶nh hëng
tíi chÝnh sù tån t¹i cña doanh nghiÖp. S¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®îc trong mét
thêi kú dµi sÏ dÉn ®Õn mét hËu qu¶ tÊt yÕu lµ doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n, biÕn mÊt
trªn thÞ trêng.
Nh vËy: Doanh nghiÖp ph¶i lu«n coi thÞ trêng lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña m×nh
®Ó tõ ®ã cã nhËn thøc vµ ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh.
Thø hai: ThÞ trêng ®Þnh ra ph¬ng híng kinh doanh cho doanh nghiÖp. ThÞ
trêng lµ m«i trêng cña kinh doanh, nã tån t¹i kh¸ch quan do vËy c¸c doanh
nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi thÞ trêng mµ ngîc l¹i hä ph¶i tiÕp cËn
nghiªn cøu ®Ó ®Þnh ra ph¬ng híng kinh doanh cho m×nh. Qua ho¹t ®éng nghiªn
cøu thÞ trêng doanh nghiÖp tiÕn hµnh ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt, c¶i tiÕn s¶n phÈm sao
cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh doanh trªn thÞ trêng vÒ: cung, cÇu, gi¸ c¶, c¹nh
tranh trªn thÞ trêng.
Thø ba: ThÞ trêng lµ n¬i ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh:
Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã ®¹t hiÖu qu¶ hay kh«ng, cã
thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®Ò ra hay kh«ng ®Òu ®îc thÓ hiÖn qua sù ph¶n øng l¹i cña
thÞ trêng. Th«ng qua thÞ phÇn cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng ngêi ta cã thÓ nhËn
thÊy ®îc quy m« vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Th«ng qua møc ®é chÊp
nhËn cña kh¸ch hµng vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
cña doanh nghiÖp.
Tãm l¹i, ThÞ trêng lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ
cña c¸c doanh nghiÖp.
II-/ Ph©n lo¹i thÞ trêng.
Theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau th× thÞ trêng ®îc ph©n thµnh c¸c lo¹i kh¸c
nhau. Së dÜ ta ph¶i ph©n lo¹i thÞ trêng v×: Muèn thµnh c«ng trong kinh doanh cÇn
ph¶i hiÓu cÆn kÏ thÞ trêng, viÖc ph©n lo¹i thÞ trêng sÏ gióp doanh nghiÖp t×m ®îc
thÞ trêng thÝch hîp víi thùc hiÖn môc tiªu cña m×nh trªn thÞ trêng ®ã. §èi víi
Nhµ níc: ViÖc ph©n lo¹i thÞ trêng sÏ gióp Nhµ níc hiÓu vµ qu¶n lý thÞ trêng tèt
h¬n.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1-/ Ph©n lo¹i thÞ trêng c¨n cø vµo sè lîng ngêi mua, ngêi b¸n trªn thÞ trêng:
Theo tiªu thøc nµy thÞ trêng ®îc ph©n thµnh: thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o,
thÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn, thÞ trêng ®éc quyÒn.
ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ trêng mµ ë ®ã sè ngêi tham gia vµo thÞ
trêng t¬ng ®èi lín vµ kh«ng ai cã u thÕ ®Ó cung øng hay mua mét sè lîng s¶n
phÈm cã thÓ ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶. Ngêi mua vµ ngêi b¸n kh«ng ai quyÕt ®Þnh gi¸
c¶ vµ chØ chÊp nhËn gi¸ mµ th«i.
ThÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn: lµ thÞ trêng bao gåm nhiÒu doanh nghiÖp
nhá dÔ gia nhËp vµ còng dÔ rót lui, mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra mét lo¹i hµng
ho¸ cã sù kh¸c nhau.
ThÞ trêng ®éc quyÒn: Lµ thÞ trêng mµ ë ®ã chØ cã mét ngêi b¸n mét lo¹i s¶n
phÈm hay dÞch vô ®Æc thï mµ nh÷ng ngêi b¸n kh¸c kh«ng cã hoÆc kh«ng thÓ
lµm ®îc. Hä ®îc quyÒn ®Þnh gi¸ s¶n phÈm.
2-/ Ph©n lo¹i thÞ trêng c¨n cø vµo tÝnh chÊt c«ng dông cña hµng ho¸ lu
th«ng trªn thÞ trêng.
ThÞ trêng hµng t liÖu s¶n xuÊt vµ thÞ trêng hµng t liÖu tiªu dïng.
ThÞ trêng hµng t liÖu s¶n xuÊt lµ tËp hîp nh÷ng c¸ nh©n vµ tæ chøc mua
hµng vµ dÞch vô ®Ó sö dông vµo viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng thø hµng ho¸ kh¸c, dÞch
vô kh¸c ®Ó b¸n, cho thuª cho ngêi tiªu dïng kh¸c.
Trªn thÞ trêng hµng t liÖu s¶n xuÊt, sè lîng ngêi mua Ýt h¬n thÞ trêng hµng t
liÖu tiªu dïng, tÇn suÊt xuÊt hiÖn trªn thÞ trêng Ýt h¬n nhng khèi lîng mua s¾m
cña hä rÊt lín víi c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i.
ThÞ trêng hµng t liÖu tiªu dïng: lµ nh÷ng c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh mua hµng
ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tiªu dïng cho c¸ nh©n. Khèi lîng hµng mua trªn thÞ trêng nµy
kh«ng nhiÒu trong mçi lÇn nhng nã cã mét tËp hîp kh¸ch hµng cùc lín víi tÝnh
chÊt tiªu dïng thêng xuyªn. ViÖc mua hµng cña kh¸ch hµng nµy trªn thÞ trêng
chÞu ¶nh hëng cña nh©n tè t©m lý c¸ nh©n, v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n, møc thu
nhËp...
3-/ Ph©n lo¹i thÞ trêng theo ph¹m vi ®Þa lý:
Theo tiªu thøc nµy thÞ trêng ®îc chia thµnh: ThÞ trêng trong níc, thÞ trêng
khu vùc vµ thÞ trêng thÕ giíi.
ThÞ trêng trong níc: Dung lîng thÞ trêng kh«ng lín, c¹nh tranh kh«ng cao.
C¸c doanh nghiÖp trong níc hiÓu râ vÒ thÞ trêng nµy.
ThÞ trêng khu vùc: Cã dung lîng thÞ trêng lµ kh¸ lín, cã mét sè nÐt t¬ng
®ång víi thÞ trêng trong níc.
ThÞ trêng thÕ giíi: §©y lµ mét thÞ trêng rÊt réng lín, c¹nh tranh rÊt gay g¾t.
Cã nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc th©m nhËp vµ ph¸t triÓn thÞ trêng cña
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
doanh nghiÖp nh: chÝnh trÞ, v¨n ho¸, luËt ph¸p... ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tiÕn
hµnh nghiªn cøu rÊt kü lìng lo¹i thÞ trêng nµy.
4-/ Ph©n lo¹i thÞ trêng theo møc ®é qu¶n lý cña Nhµ níc:
Theo tiªu thøc nµy thÞ trêng ®îc chia thµnh: thÞ trêng cã tæ chøc vµ thÞ trêng
kh«ng cã tæ chøc.
ThÞ trêng cã tæ chøc: lµ thÞ trêng mµ Nhµ níc cã thÓ kiÓm so¸t ®îc.
ThÞ trêng kh«ng cã tæ chøc: lµ lo¹i thÞ trêng mµ Nhµ níc kh«ng thÓ kiÓm
so¸t ®îc.
Nh vËy: Tõ c¸c c¸ch ph©n lo¹i thÞ trêng theo c¸c tiªu thøc nªu ë trªn, c¸c
doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän c¸ch thøc øng xö phï hîp víi tõng thÞ trêng.
III-/ C¸c bé phËn cÊu thµnh thÞ trêng:
Cã kh¸ nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ thÞ trêng nh ®· nãi ë trªn. Nhng chØ
xem xÐt ë khÝa c¹nh nµo thÞ trêng còng cã 4 yÕu tè cÊu thµnh lµ: cung, cÇu, gi¸
c¶, c¹nh tranh. Sau ®©y ta sÏ ®i xem xÐt tõng bé phËn vµ mèi quan hÖ cña chóng
víi nhau:
1-/ Cung:
Sè lîng cung cña mét hµng ho¸ lµ khèi lîng mµ ngêi b¸n s½n sµng b¸n
trong mét chu kú nµo ®ã (ngµy, th¸ng hoÆc trong mét n¨m). Sè lîng cung phô
thuéc vµo gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c, tríc hÕt lµ gi¸ c¶
c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ kü thuËt s¶n xuÊt hiÖn cã.
Sè lîng cung thêng t¨ng hay gi¶m theo gi¸ c¶ cña hµng ho¸, nÕu xÐt trong
mét chu kú ®ñ dµi. Gi¸ b¸n mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã cµng cao th× lîng cung cña
hµng ho¸ ®ã cµng lín v× khi ®ã nhµ s¶n xuÊt sÏ thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn. Ngîc
l¹i, khi gi¸ h¹ ngêi s¶n xuÊt sÏ s¶n xuÊt cÇm chõng, gi¶m bít sè lîng, thËm chÝ
chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸ kh¸c.
Sè lîng cung cña thÞ trêng lµ tæng lîng cung cña tõng doanh nghiÖp.
Sù thay ®æi cña sè lîng cung mét hµng ho¸ tuú thuéc vµo sù biÕn ®æi gi¸ c¶
cña hµng ho¸ ®ã, trong khi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi t¹o nªn mét hµm gäi lµ
hµm cung:
Qx = Fpx
Hµm cung lµ quy luËt cung øng trªn thÞ trêng thÓ hiÖn sù phô thuéc lÉn
nhau gi÷a sè lîng cung vµ gi¸ c¶ vÒ mét hµng ho¸ nhÊt ®Þnh trªn mét thÞ trêng
x¸c ®Þnh vµ trong mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
* C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cung:
Ngoµi yÕu tè gi¸ c¶ ®· tr×nh bµy ë trªn cung cßn chÞu ¶nh hëng cña c¸c yÕu
tè sau:
1, N¨ng lùc s¶n xuÊt: N¨ng lùc s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã t¨ng lªn,
lµm cho trong cïng mét thêi gian lîng hµng cung øng cho thÞ trêng t¨ng lªn, nÕu
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nh c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi. N¨ng lùc s¶n xuÊt t¨ng lªn lµ do tõng xÝ nghiÖp
më réng quy m« s¶n xuÊt hoÆc do mét sè doanh nghiÖp míi triÓn khai s¶n xuÊt.
2, C«ng nghÖ s¶n xuÊt: C«ng nghÖ s¶n xuÊt gåm kü thuËt vµ c¸c ph¬ng ph¸p
s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ dÞch vô nµo ®ã. C¶i tiÕn c«ng nghÖ lµm cho chi phÝ s¶n
xuÊt thÊp h¬n dÉn ®Õn lîi nhuËn cao h¬n, ngêi s¶n xuÊt më réng s¶n xuÊt.
3, Gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo:
NÕu gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh: m¸y mãc, thiÕt bÞ, lao ®éng, nguyªn vËt
liÖu gi¶m xuèng, ë mçi møc gi¸ cho tríc nhµ s¶n xuÊt thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn
h¬n trªn mçi s¶n phÈm do vËy nhµ s¶n xuÊt sÏ s¶n xuÊt vµ cung øng cho thÞ trêng nhiÒu h¬n tøc lµ cung sÏ t¨ng lªn.
4, Dù kiÕn gi¸ trong t¬ng lai:
NÕu trong t¬ng lai gi¸ hµng t¨ng lªn viÖc cung øng hµng ®ã ra thÞ trêng hiÖn
t¹i cã thÓ bÞ gi¶m. Ngîc l¹i: nÕu dù kiÕn gi¸ gi¶m trong t¬ng lai, viÖc cung øng
sÏ t¨ng lªn t¹m thßi. §©y lµ do sù t¨ng gi¶m dù tr÷ ë kh©u lu th«ng.
Cßn nhiÒu nh©n tè kh¸c v.v...
2-/ CÇu:
Nhu cÇu (hay cßn gäi lµ cÇu) lµ mét ph¹m trï dïng ®Ó m« pháng hµnh vi
cña ngêi mua vµ ngêi mua tiÒm n¨ng ®èi víi mét mÆt hµng nµo ®ã. Sè lîng cÇu
cña mét hµng ho¸ lµ khèi lîng hµng ho¸ ngêi mua muèn mua vµ cã kh¶ n¨ng
mua trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh.
Quy luËt vÒ cÇu lµ: Sè lîng cÇu sÏ t¨ng nÕu gi¸ gi¶m vµ ngîc l¹i trong ®iÒu
kiÖn c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng ®æi. Quy luËt vÒ cÇu ®îc gi¶i thÝch b»ng chi phÝ c¬
héi hoÆc chi phÝ lùa chän.
Nhu cÇu thÞ trêng lµ mét danh s¸ch gi¸ c¶ vµ sè lîng t¬ng øng mµ ngêi tiªu
dïng s½n sµng mua vµ cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ë mçi møc gi¸ trong danh s¸ch
nÕu coi yÕu tè thu nhËp, gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ cã liªn quan, thÞ hiÕu vµ môc
tiªu mua s¾m vÉn gi÷ nguyªn.
Sù thay ®æi cña lîng cÇu tuú thuéc vµo sù biÕn ®æi cña gi¸ c¶ (nÕu c¸c yÕu
tè kh¸c gi÷ nguyªn t¹o nªn mét hµm sè gäi lµ hµm cÇu.
Qx = a - bp
Qx: Lîng cÇu øng víi gi¸ p.
p: Gi¸ hµng ho¸.
a, b: C¸c hÖ sè.
Møc ®é thay ®æi cña sè lîng cÇu theo sù biÕn ®æi cña gi¸ c¶ hµng ho¸ gäi lµ
®é co gi·n cña cÇu. §Ó tÝnh to¸n ®é co gi·n cÇu ngêi ta sö dông hÖ sè co gi·n (E).
E=
NÕu sè lîng cÇu t¨ng nhanh h¬n tèc ®é gi¶m gi¸ th× cÇu cã ®é co gi·n cao
vµ ngîc l¹i. NÕu chóng b»ng nhau th× gäi lµ sù co gi·n ®ång nhÊt.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
* C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cÇu:
Ngoµi yÕu tè gi¸ c¶ cña c¸c yÕu tè: Sè lîng ngêi tiªu thô, gi¸ c¶ cña hµng
ho¸ cã liªn quan, thu nhËp cña ngêi tiªu dïng, së thÝch vµ dù kiÕn gi¸ c¶ trong t¬ng lai:
1, Sè lîng ngêi tiªu thô:
Sè lîng ngêi tiªu thô trªn thÞ trêng cµng lín th× ë mçi møc gi¸ sè lîng cÇu
cµng lín.
2, Gi¸ c¶ cña nh÷ng hµng ho¸ cã liªn quan:
Hµng ho¸ cã liªn quan gåm hµng thay thÕ vµ hµng bæ sung. Sù t¸c ®éng cña
chóng do sù thay ®æi gi¸ c¶ ®Õn nhu cÇu cña mét lo¹i hµng ho¸ cã liªn quan tr¸i
ngîc nhau. NÕu t¨ng (hoÆc gi¶m) gi¸ nh÷ng hµng ho¸ thay thÕ th× kÐo theo lµm
t¨ng (hay gi¶m) sè lîng cÇu hµng ho¸ ®ang xÐt (øng víi møc gi¸ cho tríc). Së dÜ
nh vËy lµ do khi t¨ng gi¸ mét mÆt hµng th× ngêi tiªu dïng chuyÓn sang sö dông
mét mÆt hµng kh¸c thay thÕ lµm cho nhu cÇu t¨ng lªn.
3, Thu nhËp cña ngêi tiªu thô:
Sù thay ®æi thu nhËp cña ngêi tiªu thô lµm thay ®æi nhu cÇu cña hä, tuy
nhiªn cßn tuú thuéc ë chç hµng ho¸ ®ang xÐt lµ hµng b×nh thêng hay hµng cÊp
thÊp. NÕu lµ hµng cao cÊp, thu nhËp t¨ng lµm t¨ng nhu cÇu vµ ngîc l¹i. §èi víi
hµng ho¸ cÊp thÊp, thu nhËp t¨ng l¹i lµm gi¶m nhu cÇu.
4, Së thÝch cña ngêi tiªu thô:
Së thÝch hay thÞ hiÕu cña ngêi tiªu thô cã ¶nh hëng m¹nh mÏ tíi nhu cÇu,
khi së thÝch thay ®æi kÐo theo nhu cÇu thay ®æi. ThÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng ®an
híng vµo mét l¹i, kiÕu hµng ho¸ nµo ®ã th× nhu cÇu vÒ nã sÏ rÊt cao.
3-/ Gi¸ c¶:
Gi¸ c¶ lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña thÞ trêng. Gi¸ c¶ ®ãng vai trß
quyÕt ®Þnh trong viÖc mua hay kh«ng mua hµng cña ngêi tiªu thô.
Gi¸ c¶ cã thÓ hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi b¸n dù tÝnh sÏ nhËn ®îc ë ngêi mua
th«ng qua trao ®æi trªn thÞ trêng mét hµng ho¸ dÞch vô nµo ®ã hä cã.
Gi¸ c¶ vµ thÞ trêng cã mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng qua
l¹i víi nhau. ThÞ trêng kh«ng nh÷ng chi phèi ®Õn sù cÊu t¹o vµ møc ®é h×nh
thµnh gi¸ c¶ mµ ngay gi¸ c¶ còng g©y nªn sù biÕn ®éng gÊt gao c¶ vÒ h×nh thøc
vµ cêng ®é ®èi víi thÞ trêng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp gi¸ c¶ ®îc xem nh nh÷ng
tÝn hiÖu ®¸ng tin cËy, ph¶n ¸nh t×nh h×nh biÕn ®éng cña thÞ trêng. Th«ng qua gi¸
c¶ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ rÊt b¾t ®îc sù tån t¹i, søc chÞu ®ùng còng nh kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ trêng.
§èi víi s¶n xuÊt gi¸ c¶ gi÷ mét vÞt rÝ ®Æc biÖt, bëi lÏ th«ng qua gi¸ c¶ mµ
thÞ trêng t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trªn thÞ trêng tuy ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu
dïng ®èi lËp nhau trong viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng riªng biÖt cña m×nh, nhng
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trong quan hÖ trao ®æi mua b¸n hä võa cã quan hÖ hîp t¸c vµo ®Êu tranh víi
nhau vÒ gi¸, ®Ó cuèi cïng c¸c bªn ®Òu ®i ®Õn chÊp nhËn h×nh thµnh nªn mét møc
gi¸ nµo ®ã gäi lµ gi¸ thÞ trêng.
Khi xem xÐt gi¸ c¶ ph¶i thÊy ®îc c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ cña
doanh nghiÖp: §ã lµ c¸c nh©n tè kiÓm so¸t ®îc vµ nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan
kh«ng kiÓm so¹t ®îc.
1, Nh÷ng nh©n tè kiÓm so¸t ®îc:
* Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm:
Gi¸ b¶n s¶n phÈm cã quan hÖ chÆt chÏ víi chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm, v× nã
®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng
chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: chi phÝ nguyªn vËt liÖu, hao mßn m¸y
mãc thiÕt bÞ, chi phÝ nh©n c«ng... Tuy nhiªn viÖc b¸n ra khèi lîng nhiÒu hay Ýt
s¶n phÈm l¹i cã ¶nh hëng trë l¹i ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt b×nh qu©n trªn ®¬n vÞ
s¶n phÈm.
* Chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ ph©n phèi:
§©y lµ nh÷ng chi phÝ cho dÞch vô b¸n hµng, nhu chi phÝ vËn t¶i, chi phÝ vÒ
dÞch vô b¶o hµnh, chi phÝ vÒ ph©n phèi b¸n hµng.
* Chi phÝ xóc tiÕn b¸n hµng:
Gåm c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o, triÓn l·m s¶n phÈm, xóc tiÕn b¸n hµng.
2, Nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan kh«ng kiÓm so¸t ®îc.
* Quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng:
§©y lµ nh©n tè tån t¹i ®éc lËp, kh«ng chÞu t¸c ®éng chñ quan cña c¸c doanh
nghiÖp. Sù thay ®æi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng sÏ dÉn ®Õn sù biÕn ®éng vÒ
gi¸ c¶. NÕu cÇu t¨ng, cung gi¶m th× gi¸ c¶ sÏ t¨ng.
* Sù c¹nht ranh trªn thÞ trêng:
C¹nh tranh vÒ gi¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp sÏ lµm cho gi¸ c¶ gi¶m xuèng.
* Sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc:
§Ó ®¶m b¶o tÝnh chÊt hîp lý cña gi¸ c¶ vµ t×nh h×nh æn ®Þnh vÒ kinh tÕ
chÝnh trÞ, Nhµ níc cã thÓ can thiÖp vµo thÞ trêng b»ng viÖc ®Þnh gi¸ mét sè lo¹i
s¶n phÈm. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng nµy th× buéc
ph¶i tu©n thñ ®óng theo gi¸ ®· quy ®Þnh. §èi víi nh÷ng mÆt hµng Nhµ níc
kh«ng qua ®Þnh. §èi víi nh÷ng mÆt hµng Nhµ níc kh«ng quy ®Þnh gi¸ c¸c xÝ
nghiÖp ®îc quyÒn quyÕt ®Þnh nhng ph¶i theo ®óng luËt ®Þnh.
4-/ C¹nh tranh:
C¹nh tranh lµ bÊt kh¶ kh¸ng, lµ linh hån sèng cña c¬ chÕ thÞ trêng. C¹nh
tranh lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh. C¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ trêng lµ
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cuéc ch¹y ®ua kh«ng ®Ých gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. NÕu ai c¶m thÊy
®Ých sÏ trë thµnh cÇu nèi ®Ó ®èi thñ ®»ng sau vît lªn.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng tån t¹i c¶ ba tr¹ng th¸i c¹nh ranh: C¹nh tranh
gi÷a nh÷ng ngêi b¸n víi nhau, c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi mua víi nhau, c¹nh
tranh gi÷a nh÷ng ngêi mua vµ ngêi b¸n. Cô thÓ lµ:
C¹nh tranh gi÷a ngêi b¸n víi ngêi mua: Ngêi b¸n bu«n muèn b¸n ®¾t, ngîc
l¹i ngêi mua l¹i muèn mua rÎ. Sù c¹nh tranh nµy diÔn ra trong qu¸ tr×nh mÆc c¶
®Ó h×nh thµnh gi¸ c¶ vµ ph¬ng thøc thanh to¸n trªn thÞ trêng.
C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi mua lµ nh»m ®éc quyÒn chiÕm quyÒn së h÷u
hoÆc quyÒn sö dông mét l¹i hµng ho¸ dÞch vô. HiÖn tîng nµy chØ xuÊt hiÖn khi
hµng ho¸ khan hiÕm, c¹nh tranh gi÷a c¸c ngêi mua lµm t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸,
ngêi b¸n lo¹i hµng nµy sÏ ®ùoc lîi .
C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi b¸n, tøc lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp
cïng cung øng mét thø hµng ho¸ hay dÞch vô, lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m, vµ
khi Êy ngêi mua sÏ ®îc lîi. §©y lµ lo¹i c¹nh tranh gay g¾t nhÊt trªn thÞ trêng.
§èi víi lo¹i c¹nh tranh nµy cã hai h×nh thøc c¹nh tranh lµ: c¹nh tranh däc vµ
c¹nh tranh ngang. §ã lµ 2 h×nh thøc c¹nh tranh dùa trªn c¬ së møc chi phÝ b×nh
qu©n thÊp nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp.
§ång thêi víi c¹nh tranh vÒ gi¸ c¸c doanh nghiÖp cßn c¹nh tranh víi nhau
b»ng chÊt lîng s¶n phÈm, b»ng c¸c h×nh thøc dÞch vô, b»ng c¸c ph¬ng thøc thanh
to¸n.... Khi ®ã doanh nghiÖp nµo kh«ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng sÏ bÞ ®µo th¶i
khái thÞ trêng. Mäi doanh nghiÖp ph¶i chÞu søc Ðp kh«ng ngõng hoµn thiÖn gi¸
trÞ sö dông, më réng ®iÓm b¸n, t¨ng cêng c¸c h×nh thøc dÞch vô... Do vËy c¹nh
tranh kinh tÕ lµ ph¬ng thøc vËn ®éng ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, b¶o ®¶m
môc tiªu lîi nhuËn tèi ®a cña doanh nghiÖp qua ®ã lîi Ých cña ngêi tiªu dïng vµ
cña x· héi còng ®îc ®¶m b¶o h¬n.
5-/ Mèi quan hÖ cung - cÇu vµ gi¸ c¶:
C¸c bé phËn cÊu thµnh thÞ trêng: Cung - cÇu, gi¸ c¶ vµ c¹nh tranh kh«ng tån
t¹i ®éc lËp riªng rÏ víi nhau mµ chóng lu«n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o thµnh
mét thÓ thèng nhÊt: thÞ trêng.
Trªn thÞ trêng mçi hµng ho¸ ®Òu cã mét hµm cung vµ mét hµm cÇu tu©n
theo quy luËt cung vµ quy luËt cÇu. KÕt hîp quy luËt vÒ cung vµ quy luËt víi cÇu
th× ta ®ang quy luËt cung cÇu. Theo quy luËt cung cÇu th× mét hµng ho¸ sÏ ®îc
b¸n theo gi¸ võa phèi hîp víi cung l¹i phï hîp víi cÇu tøc lµ ë ®ã cung vµ cÇu
gÆp nhau.
T¹i møc gi¸ thÊp h¬n møc gia c©n b»ng cÇu sÏ lín h¬n cung khi ®ã gi¸ c¶
sÏ tù t¨ng lªn ®Ó ®¹t ®Õn ®iÓm c©n b»ng. Ngîc l¹i khi gi¸ c¶ ë møc trªn gi¸ c©n
b»ng cung sÏ lín h¬n cÇu khi ®ã cã sù d thøa hµng ho¸ . Ngêi b¸n muèn b¸n ®îc
hµng ph¶i gi¶m gi¸ cho ®Õn khi ®¹t møc gi¸ c©n b»ng.
Víi cÇu co gi·n: Mét sù gi¶m nhá trong gi¸ th× sÏ ®¹t ®îc mét lîng b¸n lín,
ngêi b¸n sÏ chÊp nhËn h¹ mét chót Ýt gi¸ ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é tiªu thô hµng.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
IV-/ Néi dung, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thÞ trêng.
§Ó ®¸p øng mét c¸ch tèt nhÊt nhu cÇu kh¸ch hµng tõ ®ã giµnh ®îc th¾ng lîi
trong c¹nh tranh, ®¹t ®îc môc tiªu cña doanh nghiÖp th× tríc khi tiÕn hµnh ho¹t
®éng kinh doanh doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng.
1-/ Néi dung nghiªn cøu thÞ trêng
a - Nghiªn cøu kh¸i qu¸t thÞ trêng:
Nghiªn cøu kh¸i qu¸t thÞ trêng lµ nghiªn cøu tæng cÇu hµng ho¸, tæng cung
hµng ho¸, gi¸ c¶ thÞ trêng cña hµng ho¸, chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ vÒ lo¹i hµng
ho¸ ®ã.
Nghiªn cøu tæng cÇu hµng ho¸ lµ nghiªn cøu tæng khèi lîng hµng ho¸ vµ c¬
cÊu lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng th«ng qua mua s¾m hoÆc sö dông víi gi¸ c¶ thÞ trêng trong mét kho¶ng thêi gian. Tæng khèi lîng hµng ho¸ chÝnh lµ quy m« cña
thÞ trêng. Nghiªn cøu quy m« thÞ trêng ph¶i n»m ®îc sè lîng ngêi hoÆc ®¬n vÞ
tiªu dïng. Nghiªn cøu tæng cÇu vµ c¬ cÊu hµng ho¸ còng cÇn nghiªn cøu trªn
mçi ®Þa bµn, ®Æc biÖt thÞ trêng träng ®iÓm.
Nghiªn cøu tæng cung hµng ho¸ lµ nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh xem kh¶ n¨ng
s¶n xuÊt trong mét thêi gian. C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng cung øng cho thÞ
trêng tæng sè bao nhiªu hµng kh¶ n¨ng nhËp khÈu bao nhiªu, kh¶ n¨ng dù tr÷
(tån kho) x· héi bao nhiªu. Gi¸ c¶ b¸n hµng cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt, gi¸ hµng
nhËp khÈu.
Nghiªn cøu gi¸ c¶ thÞ trêng, ®ã lµ sù nghiªn cøu c¸i yÕu tè h×nh thµnh gi¸,
c¸c nh©n tè t¸c ®éng vµ dù ¸n nh÷ng diÔn biÕn cña gi¸ c¶ thÞ trêng.
Nghiªn cøu chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ vÒ lo¹i hµng kinh doanh: cho phÐp
kinh doanh tù do, kinh doanh cã ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ kinh
doanh. §ã lµ chÝnh s¸ch thuÕ, gi¸ c¸c lo¹i dÞch vô c¬ b¶n quan nh cíc vËn t¶i,
gi¸ thuÕ ®Êt l·i suÊt tiÒn vay ng©n hµng...
b - Nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng:
Nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng thùc chÊt lµ nghiªn cøu ®èi tîng mua, b¸n lo¹i
hµng ho¸ mµ doanh nghiÖp kinh doanh; c¬ cÊu thÞ trêng hµng ho¸ vµ chÝnh s¸ch
mua b¸n cña c¸c doanh nghiÖp cã nguån hµng lín. Nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng
ph¶i tr¶ lín ®îc c¸c c©u hái: Ai mua hµng ? Mua bao nhiªu ? c¬ cÊu cña lo¹i
hµng; mua hµng lµm g× ? §èi thñ c¹nh tranh lµ ai ?.
Nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng ph¶i nghiªn cøu nhu cÇu vµ yªu cÇu cña kh¸ch
hµng vÒ lo¹i hµng m· doanh nghiÖp kinh doanh. §èi víi hµng tiªu dïng, nhu cÇu
vÒ lo¹i hµng phô thuéc vµo së tÝch, thu nhËp, løa tuæi nghÒ nghiÖp tr×nh ®é v¨n
ho¸, tËp qu¶n... Nhu cÇu ®èi víi hµng t liÖu s¶n xuÊt phô thuéc vµo c«ng n ghÖ
®Þnh møc sö dông nguyªn vËt liÖu trong s¶n xuÊt vµ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt mÆt hµng
c¶u doanh nghiÖp s¶n xuÊt... Nghiªn cøu thÞ trêng hµng t liÖu s¶n xuÊt ph¶i
nghiªn cøu lÜnh vùc tiªu dïng s¶n xuÊt. §ã lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp....Khi nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng doanh nghiÖp
ph¶i x¸c ®Þnh tû träng thÞ trêng doanh nghiÖp ®Æt ®îc (thÞ phÇn c¶u doanh nghiÖp
vµ thÞ phÇn c¶u c¸c doanh nghiÖp kh¸c cïng ngµnh, so s¸nh c¸c mÆt s¶n phÈm
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cña m×nh, c¸c h×nh thøc dÞch vô cña cña doanh nghiÖp víi ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó
cã biÖn ph¸p ®æi míi thu hót kh¸ch hµng mua hµng cña m×nh.
2-/ Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thÞ trêng:
§Ó nghiªn cøu thÞ trêng cña doanh nghiÖp ngêi ta thêng dïng hai ph¬ng
ph¸p lµ : ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t¹i b¶n vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu hiÖn trêng.
a - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t¹i b¶n:
Ph¬ng ph¸p nh÷ng t¹i b¶n hay cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu v¨n phßng lµ
ph¬ng ph¸p phæ th«ng nhÊt cña mäi c¸n bé nghiªn cøu thÞ trêng. §©y lµ ph¬ng
ph¸p nghiªn cøu thÞ trêng b»ng c¸c nguån th«ng tin thø cÊp bao gåm:
- C¸c nguån th«ng tin trong níc vÒ thÞ trêng cÇn nghiªn cøu: Niªm gi¸m
th«ng kª ViÖt Nam, c¸c b¶n tin vÒ thÞ trêng gi¸ c¶, t¹p chÝ th¬ng m¹i, s¸ch b¸o
th¬ng m¹i, c¸c b¸o c¸o cña bé th¬ng m¹i, b¸o c¸o tæng kÕt ®¸nh gi¸ cña chÝnh
phñ, c¸n Bé, ngµnh cã liªn quan.
- C¸c nguån th«ng tin t liÖu quèc tÕ cÇn nc: Trung t©m th¬ng m¹i quèc tÕ, tæ
chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), tæ chøc th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn Hîp
Quèc (UNCTAD), thèng kª cña Liªn Hîp Quèc (UNSO).
Ngoµi ra nghiªn cøu t¹i b¶n cã thÓ t×m tµi liÖu ë ngoµi doanh nghiÖp, ®Æc
biÖt c¸c doanh nghiÖp chiÕm thÞ trêng phÇn lín; còng cã thÓ ®· cã nghiªn cøu
c¸c tµi liÖu ë trong doanh nghiÖp, nÕu doanh nghiÖp ®· cã nh÷ng tµi liÖu cã liªn
quan ®Õn viÖc mua, b¸n mÆt hµng cÇn nghiªn cøu vµ doanh nghiÖp ®ang chiÕm
mét thÞ phÇn ®¸ng kÓ. HiÖn nay nghiªn cøu tµi b¶n cã mét nguån th«ng thÞ trêng
cùc kú lín vµ phong phó ®ã lµ nguån th«ng tin tõ m¹ng Internet.
Bµng viÖc tiÕp nèi m¸y tÝnh vµo m¹ng Internet nhµ nghiªn cøu thÞ trêng cã
thÓ t×m ®îc th«ng tin vÒ thÞ trêng á kh¾p nãi trªn thÕ giíi qua c¸c Trang web cña
c¸c doanh nghiÖp, cña c¸c phßng th¬ng m¹i, tæ chøc th¬ng m¹i c¸c níc... Qua
nguån th«ng tin nµy doanh nghiÖp cã thÓ biÕt ®îc sè lîng hµng ho¸, gi¸ c¶, c¹nh
tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ trªn thÕ giíi. Th«ng tin ë trªn m¹ng Internet thêng xuyªn ®îc thay ®æi cÊp nhËt trªn c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc do vËy nã cã
Ýt ®é trÔ so víi thùc tÕ. C¸c c¸n bé nghiªn cøu thÞ trêng, cÇn triÖt ®Ó khai th¸c
nguån tµi nguyªn th«ng tin qu¸ gi¸ nµy.
Nghiªn cøu t¹i bµn cho phÐp ta nh×n ®îc kh¸i qu¸t thÞ trêng mÆt hµng cÇn
nghiªn cøu. §©y lµ ph¬ng ph¸p t¬ng ®èi dÔ lµm cã thÓ nhanh Ýt tèn chi phÝ nhng
®ßi hái ngêi nghiªn cøu ph¶i cã chuyªn m«n, biÕt c¸ch thu nhËp tµi liÖu, ®¸nh
gi¸ vµ sö dông c¸c tµi liÖu ®îc thu nhËp mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ tin cËy. Tuy nhiªn
ph¬ng ph¸p nµy cßn h¹n chÕ lµ dùa vµo tµi liÖu ®· xuÊt b¶n nªn thêi gian ®· qua,
Bµi lÖch so víi thùc tÕ vµ møc ®é tin cËy cã h¹n.
b - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t¹i hiÖn trêng:
§©y lµ ph¬ng ph¸p trùc tiÕp cö c¸n bé ®Õn tËn n¬i ®Ó nghiªn cøu. C¸n bé
nghiªn cøu th«ng qua c¸c ph¬ng ph¸p lµ quan s¸t, thùc nghiÖm, th¨m dß d luËn.
* Quan s¸t: Lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu s¬ cÊp cã thÓ
¸p dông khi ngêi nghiªn cøu trªn hµnh quan s¸t trùc tiÕp ngêi vµ hoµn c¶nh,
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
khuyÕt ®iÓm cña ph¬ng ph¸p quan s¸t lµ chØ thÊy ®îc sù m« t¶ bªn ngoµi, tèn
nhiÒu c«ng søc vµ thêi gian.
Thùc hiÖn: nghiªn cøu thùc hiÖn ®ßi hái ph¶i tuyÓn chän c¸c nhãm ®èi tîng
cã thÓ so s¸nh ®îc víi nhau, t¹o ra cho c¸c nhãm ®ã hoµn c¶nh kh¸c nhau, kiÓm
tra nh÷ng thµnh phÇn biÕn ®éng vµ x¸c ®Þnh møc ®é quan träng cña c¸c ®Æc
®iÓm ®îc quan s¸t. Môc tiªu cña nghiªn cøu nµy lµ t×m ra mèi quan hÖ nh©n qu¶
b»ng c¸ch sµng läc nh÷ng bµi gi¶i thÝch m©u thuÉn nhau vÒ c¸c kÕt qu¶ quan s¸t
®îc.
* Th¨m dß d luËn: lµ ph¬ng ph¸p n¾m gi÷a quan s¸t vµ thùc nghiÖm. Quan
s¸t phï hîp nhÊt víi nh÷ng nghiªn cøu th¨m dß, thùc nghiÖm th× phï hîp nhÊt
víi viÖc t×m kiÕm nh÷ng mèi liªn hÖ nh©n qu¶, trong khi ®ã th¨m dß d luËn l¹i
thuËn tiÖn nhÊt khi tiÕn hµnh nghiªn cøu m« t¶. C¸c c«ng ty tiÕn hµnh th¨m dß d
luËn ®Ó cã ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ t thøc, chÝnh kiÕn vµ së thÝch cña con ngêi, vÒ
møc ®é tho¶ m·n cña hä.... Còng nh ®Ó ®o ®é bÒn v÷ng cña ®Þa vÞ cña m×nh díi
con m¾t cña c«ng chóng.
Khi nghiªn cøu thÞ trêng t¹i hiÖn trêng c¸c c¸n bé nghiªn cøu thêng sö
dông hai c«ng cô nghiªn cøu chñ yÕu lµ phiÕu ®iÒu tra vµ c¸c thiÕt bÞ c¬ häc.
PhiÕu ®iÒu tra, theo nghÜa réng, lµ mét lo¹t c¸c c©u hái mµ ngêi ®îc hái vÉn
tr¶ lêi. PhiÕu ®iÒu tra lµ mét dông cô rÊt mÒm dÎo theo nghÜa lµ cã thÓ ®a ra
nh÷ng c©u hái b»ng rÊt nhiÒu c¸c ph¬ng thøc kh¸c nhau. PhiÕu ®iÒu tra ®ßi hái
ph¶i so¹n th¶o kü, thö vµ söa nh÷ng thiÕu sãt ®· ph¸t hiÖn thÊy cha khi ®em sö
dông nã réng r·i.
Tuy nhiªn ®iÒu tra lµ mét c«ng cô nghiªn cøu phæ biÕn nhÊt, c¸c thiÕt bÞ c¬
häc còng ®îc sö dông trong nghiªn cøu thÞ trêng.
* C¸c ph¬ng thøc liªn hÖ víi c«ng chóng: Lµm thÕ nµo ®Ó tiÕp xóc víi c¸c
thµnh viªn cña mÉu nghiªn cøu? Qua ®iÖn tho¹i, bu ®iÖn hay pháng vÊn trùc tiÕp.
1. Pháng vÊn qua ®iÖn tho¹i: lµ ph¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó thu thËp th«ng tin
nhanh nhÊt. Pháng vÊn qua ®iÖn tho¹i cã hai nhîc ®iÓm c¬ b¶n lµ: chØ cã thÓ
th¨m dß d luËn cña nh÷ng ngêi cã ®iÖn tho¹i vµ cuéc nãi chuyÖn ph¶i gãi gän
trong mét thêi gian ng¾n.
2. PhiÕu ®iÒu tra göi qua bu ®iÖn: nh÷ng phiÕu ®iÒu tra göi qua bu ®iÖn ®ßi
hái c¸c c©u hái ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, cßn tû lÖ phÇn tr¨m göi tr¶ phiÕu l¹i thÊp
vµ thêi gian göi tr¶ rÊt l©u.
3. Pháng vÊn trùc tiÕp: lµ ph¬ng ph¸p th¨m dß d luËn tèi u nhÊt trong ba
ph¬ng ph¸p. Ngêi pháng vÊn kh«ng nh÷ng cã thÓ ®a ra nhiÒu c©u hái h¬n mµ
cßn cã thÓ bæ xung nh÷ng kÕt qu¶ nãi chuyÖn b»ng nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp cña
m×nh. Pháng vÊn trùc tiÕp lµ ph¬ng ph¸p ®¾t tiÒn nhÊt trong ba ph¬ng ph¸p vµ
®ßi hái ph¶i cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ kü vµ kiÓm tra chÆt chÏ.
Nh vËy, nghiªn cøu thÞ trêng lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c
doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Nã ph¶i ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch thêng
xuyªn liªn tôc tríc trong vµ sau mçi giai ®o¹n kinh doan. ViÖc ¸p dông c¸c ph¬ng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ph¸p nghiªn cøu thÞ trêng mét c¸ch riªng rÏ hay phèi hîp lµ tuú theo môc tiªu cña
doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu kiÖn thÞ trêng.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn II
Thùc tr¹ng thÞ trêng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
thÞ trêng cña doanh nghiÖp trong thêi gian qua
vµ c¸c kiÕn nghÞ
I-/
Thùc tr¹ng thÞ trêng vµ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cña
doanh nghiÖp trong thêi gian qua:
1-/ Thùc tr¹ng thÞ trêng trong thêi gian qua:
NghÞ quyÕt 12 cña Bé chÝnh trÞ ngµy 3-1-1996 ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thÞ trêng
qua nh÷ng n¨m ®æi míi:
- ChuyÓn viÖc mua b¸n hµng ho¸ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang
mua b¸n theo c¬ chÕ thÞ trêng gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ vµ quan hÖ
cung cÇu.
- ChuyÓn thÞ trêng tõ tr¹ng th¸i chia c¾t khÐp kÝn theo ®Þa giíi hµnh chÝnh
kiÓu “tù cÊp, tù tóc” sang tù do lu th«ng theo quy luËt kinh tÕ thÞ trêng vµ theo
ph¸p luËt. Víi sù tham gia vÒ vèn, kü thuËt vµ lu th«ng hµng ho¸ lµm cho thÞ trêng trong níc ph¸t triÓn sèng ®éng, tæng møc lu chuyÓn hµng ho¸ x· héi t¨ng
nhanh.
- ThÞ trêng ngoµi níc ®îc më réng theo híng ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸
c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i.
- Qu¶n lý Nhµ níc vµ thÞ trêng vµ ho¹t ®éng th¬ng m¹i cã tiÕn bé vÒ tæ
chøc hÖ thèng, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m«, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh
doanh ph¸t triÓn.
NghÞ quyÕt 12 NQ/TW còng chØ ra nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc:
- ThÞ trêng hµng ho¸ vµ sè lîng doanh nghiÖp bung ra kinh doanh ph¸t triÓn
víi tèc ®é nhanh, nhng nÆng tÝnh tù ph¸t. NÒn th¬ng nghiÖp vÒ c¬ b¶n vÉn lµ mét
nÒn th¬ng nghiÖp nhá, tæ chøc ph©n t¸n manh món, bu«n b¸n theo kiÓu “chôp
giùt” qua nhiÒu tÇng nÊc, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Ðp gi¸ ®Çu vµo, n©ng gi¸ ®Çu ra ë thÞ
trêng trong níc bÞ chÌn Ðp gi¸ ë thÞ trêng níc ngoµi.
Cha thiÕt lËp ®îc mèi liªn kÕt l©u dµi gi÷a c¬ së s¶n xuÊt víi nhµ bu«n vµ
gi÷a c¸c nhµ bu«n ®Ó h×nh thµnh nh÷ng kªnh lu th«ng æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn hç
trî, thóc ®Èy s¶n xuÊt, híng dÉn tiªu dïng, x©y dùng thÞ trêng cung øng vµ tiªu
thô v÷ng ch¾c ®Æc biÖt trªn lÜnh vùc b¸n vËt t n«ng nghiÖp, mua n«ng s¶n thùc
phÈm.
- Kû c¬ng ph¸p luËt bÞ vi ph¹m, trËt tù thÞ trêng cha ®îc x¸c lËp. N¹n bu«n
lËu, bu«n b¸n hµng gi¶ diÔn ra nghiªm träng t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi
sèng.
Nh÷ng ®¸nh gi¸ nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh thÞ trêng trong NghÞ quyÕt 12/NQTW
®îc cô thÓ ho¸ nh sau:
a-/ T×nh h×nh thÞ trêng trong níc:
Tæng møc lu chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ x· héi t¨ng lªn hµng n¨m. N¨m 1990
®¹t 19.031,2 tû ®ång, n¨m 1991 ®¹t 33.403,6 tû ®ång, n¨m 1992 ®¹t 51.214,5 tû
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®ång, n¨m 1996 ®¹t 145.874 tû ®ång, n¨m 1997 ®¹t 158.000 tû ®ång, n¨m 1998
®¹t 180,5 ngµn tû ®ång.
ThÞ trêng n«ng th«n miÒn nói n¨m 1998 cã tiÕn bé nhê bíc ®Çu triÓn khai
NghÞ ®Þnh 20/CP ngµy 31/3/1998 cña ChÝnh phñ vÒ ph¸t triÓn th¬ng nghiÖp miÒn
nói, biªn giíi vµ h¶i ®¶o. N¨m 1998 thÞ trêng c¸c tØnh miÒn nói cã tiÕn bé t¨ng trëng vÒ tæng møc b¸n lÎ n¨m 1998 phæ biÕn tõ 6-15% so víi n¨m 1997.
VÒ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng n¨m 1998:
Gi¸ c¸c lo¹i vËt t, vËt liÖu x©y dùng vµ hµng tiªu dïng t¬ng ®èi æn ®Þnh.
Riªng gi¸ l¬ng thùc cã møc t¨ng cao, cã lîi cho n«ng d©n. ViÖc thùc hiÖn d¸n
tem mét sè mÆt hµng nhËp khÈu ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ kinh
doanh hµng trong níc ph¸t triÓn tèt, gãp phÇn tÝch cùc vµo cuéc ®Êu tranh chèng
hµng lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i.
b-/ VÒ t×nh h×nh thÞ trêng níc ngoµi:
KÓ tõ khi thùc hiÖn ®êng lèi më cöa giao lu bu«n b¸n víi níc ngoµi kim
ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng ngõng ®îc t¨ng lªn. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn:
n¨m 1998-1998 kim ng¹ch xuÊt khÈu lu«n lu«n t¨ng, tuy tèc ®é t¨ng kh«ng ®Òu.
Giai ®o¹n 1988-1993 t¨ng chËm do thÞ trêng khu vùc I tan r·, ta bíc ®Çu chuyÓn
sang thÞ trêng khu vùc II; giai ®o¹n 1993-1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu gia t¨ng víi
tèc ®é “thÇn kú” 30%/n¨m. N¨m 1998 vµ 3 th¸ng ®Çu n¨m 1999 kim ng¹ch xuÊt
khÈu t¨ng chËm vµ chùng l¹i. Nguyªn nh©n kh¸ch quan do thiªn tai vµ khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc chñ quan: do yÕu kÐm cña ngµnh ngo¹i th¬ng. Tõ
th¸ng 1-1999 ®Õn nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng trë l¹i. B¶y th¸ng ®Çu n¨m
kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc ®¹t 1.166 triÖu USD t¨ng 12,2% so víi cïng kú n¨m
ngo¸i. Nguyªn nh©n kh¸ch quan do mét sè níc Ch©u ¸ ®· qua c¬n khñng ho¶ng,
®ang t¨ng nhu cÇu nhËp khÈu nh NhËt, Hµn Quèc,... thÞ trêng EU còng dµnh cho
ViÖt Nam mét sè thuËn lîi. Nguyªn nh©n chñ quan: C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch
xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ ®· b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông trong ®ã ®Æc biÖt quan
träng lµ NghÞ ®Þnh 57/CP vÒ më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c
doanh nghiÖp vµ quy chÕ thëng xuÊt khÈu. Céng víi nç lùc b¬n tr¶i cña c¸c
doanh nghiÖp ®· t¹o nªn sù t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong mÊy th¸ng gÇn
®©y.
B¶ng 3: 20 thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu hµng ®Çu cña ViÖt Nam
§¬n vÞ tÝnh: triÖu USD
Singapore
NhËt B¶n
§µi Loan
Hµn Quèc
Trung Quèc
Th¸i Lan
§øc
Hång K«ng
Hoa Kú
Ph¸p
Austraylia
Indonesia
Philippines
Anh
Nga
VNX
594
1.179
220
86
296
97
115
197
95
117
46
35
4
65
90
1994
VNN
1.146
586
396
721
144
226
149
319
44
240
64
116
15
19
289
XNK
1.740
1.765
616
807
440
323
264
516
139
357
110
151
19
84
379
VNX
1.157
1.615
780
352
521
223
396
473
273
228
181
48
211
256
120
16
1997
VNN
2.075
1.428
1.391
1.556
409
569
281
608
416
548
196
200
36
103
159
XNK
3.232
3.043
2.171
1.908
930
792
677
1.071
689
776
377
248
247
359
279
VNX
1.100
1.390
650
220
470
260
540
330
470
280
330
280
350
310
230
1998
VNN
2.420
1.460
1.360
1.400
460
640
340
500
330
330
220
250
60
161
XNK
3.520
2.850
2.010
1.620
930
900
880
830
800
610
550
530
410
400
394
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Malaysia
Hµ Lan
Thuþ SÜ
BØ
Italia
65
61
28
15
20
66
25
26
9
34
131
86
54
24
54
147
251
318
114
111
217
50
146
79
98
364
301
464
193
209
102
290
260
190
112
240
50
76
65
90
342
340
336
255
202
Sau ®©y sÏ xem xÐt cô thÓ thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu:
ThÞ trêng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ngµy cµng ®îc më réng. NÕu ®¹t c¶
hai chiÒu xuÊt vµ nhËp khÈu th× Singapore lµ thÞ trêng lín nhÊt cñaViÖt Nam
(tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu n¨m 1998 lµ 3.520 triÖu USD) nhng nÕu ®¹t
theo kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu th× c¸c thÞ trêng lín ë ViÖt Nam lµ: NhËt,
Singapore, Trung Quèc, §µi Loan, §øc, Mü, Philippin, óc, Th¸i Lan, Thuþ SÜ,
Anh, In®onesia, Ph¸p, Nga, Hµn Quèc, BØ, Italia, Malaysia. Theo Bé th¬ng m¹i,
tû träng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo c¸c thÞ trêng nµy trong nh÷ng n¨m qua gia
t¨ng nhanh chãng tõ 58,7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1994 lªn 87,2% n¨m
1998. Ngoµi 20 thÞ trêng lín nªu trªn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang
mét sè thÞ trêng míi nh Trung CËn §«ng, Ucraina, Nam Phi,... còng t¨ng m¹nh
trong thêi gian gÇn ®©y.
Nghiªn cøu mét sè thÞ trêng chÝnh ta thÊy:
* ThÞ trêng ASEAN:
KÓ tõ khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, quan hÖ
bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc trong khèi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã
nh÷ng bíc t¨ng trëng vît bËc. §Õn gi÷a n¨m 1999 thÞ trêng ASEAN chiÕm 22%
tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ kho¶ng 32% tæng kim ng¹ch nhËp
khÈu. ViÖt Nam xuÊt sang c¸c níc ASEAN g¹o, dÇu th«, giµy dÐp, hµng dÖt
may,... vµ nhËp x¨ng, dÇu, s¾t thÐp, xe m¸y,... Do c¸c níc ASEAN cã cïng chung
lîi thÕ víi ViÖt Nam, l¹i cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n chóng ta nªn hµng ViÖt
Nam khã c¹nh tranh, møc nhËp siªu ngµy cµng t¨ng, mçi n¨m trung b×nh lªn tíi
7,2 tû USD. §iÒu nµy ®ßi hái Nhµ níc, Bé th¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp khÈn
tr¬ng t×m biÖn ph¸p n©ng tÝnh c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam.
* ThÞ trêng NhËt B¶n:
NhËt B¶n lµ ®èi t¸c kinh tÕ quan träng hµng ®Çu cñaViÖt Nam. NhËt lµ b¹n
hµng lín thø hai sau Singapore, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu n¨m 1998 ®¹t xÊp xØ
3 tû USD. Ngµy 26-5-1999 ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· cÊp quy chÕ tèi huÖ quèc
(MFN) cho ViÖt Nam t¹o c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc. Môc tiªu ®Æt ra: ®Õn n¨m 2005 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ NhËt
®¹t 5,1-5,4 tû USD. §Ó biÕn hy väng thµnh hiÖn thùc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
cÇn:
T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm: nghiªn cøu kü c¸c kªnh ph©n
phèi, t×m hiÓu c¸ tÝnh cña c¸c doanh nh©n NhËt B¶n ®Ó cã kh¶ n¨ng thÝch øng.
* ThÞ trêng Mü:
§©y lµ thÞ trêng réng lín gi¶m tiÒm n¨ng, m¹nh vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n nhng kh¶ n¨ng c¹nh tranh còng rÊt khèc liÖt. Bèn n¨m qua kÓ tõ khi Mü b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai níc ph¸t triÓn theo
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
chiÒu híng tèt. §Õn nay kim ng¹ch xuÊt nhËp gi÷a ViÖt Nam - Mü ®¹t gÇn 1 tû
USD/n¨m. ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü: cµ phª, h¶i s¶n, hµng may mÆc,... vµ
nhËp tõ Mü: thiÕt bÞ m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu,... S¾p tíi ®©y HiÖp ®Þnh - th¬ng
m¹i ViÖt Nam Mü ®îc ký kÕt sÏ më ra triÓn väng míi trong quan hÖ th¬ng m¹i
gi÷a hai níc. §Ó ®ãn nhËn c¬ héi míi nµy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn nç
lùc phÊn ®Êu n©ng cao tÝnh c¹nh tranh c¸c hµng ViÖt Nam th× míi cã thÓ th©m
nhËp vµ trô v÷ng trªn thÞ trêng réng lín nµy. Nghiªn cøu c¸c thÞ trêng kh¸c nh
EU, Nga, Trung Quèc,... chóng ta rót ra nhËn ®Þnh chung: tÝnh c¹nh tranh cña
hµng ViÖt Nam cßn rÊt yÕu. Muèn më réng thÞ trêng, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, b¾t
buéc ph¶i n©ng tÝnh c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam
2-/ Thùc tr¹ng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cña doanh nghiÖp trong thêi
gian qua:
ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù ho¹ch to¸n vµ chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Sù tån t¹i hay
diÖt vong cña doanh nghiÖp do thÞ trêng quyÕt ®Þnh do vËy hiÖn nay c¸c doanh
nghiÖp ®· rót ra kÕt luËn “ph¶i b¸n c¸i thÞ trêng cÇn chø kh«ng ph¶i thø mµ m×nh
cã”. §Ó n¾m b¾t ®îc nhu cÇu vµ t×nh h×nh thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp ®· tiÕn
hµnh c¸c c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng.
C«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay kh«ng cßn lµ
h×nh thøc mµ nã ®îc coi lµ mét c«ng viÖc, rÊt quan träng ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch
thêng xuyªn liªn tôc. ViÖc nghiªn cøu thÞ trêng ®îc tiÕn hµnh ë hai cÊp ®é:
nghiªn cøu kh¸i qu¸t thÞ trêng: nghiªn cøu tæng cung, tæng cÇu gi¸ c¶ hµng ho¸
vµ nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng: nhu cÇu kh¸ch hµng, sè lîng,...
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu th«ng tin thÞ trêng ®îc sö dông lµ hai ph¬ng ph¸p:
nghiªn cøu t¹i bµn vµ nghiªn cøu t¹i hiÖn trêng.
ViÖc tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ë c¸c doanh nghiÖp ®· bíc ®Çu
cho phÐp c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc nhu cÇu thÞ trêng, dù b¸o t×nh h×nh thÞ
trêng, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh.
Tuy nhiªn møc ®Çu t cho c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cña doanh nghiÖp cßn
thÊp cha cã c¸n bé chuyªn tr¸ch vµ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cã tr×nh ®é
chuyªn m«n cao, cha cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi mét sè tæ chøc ChÝnh phñ vµ
phi ChÝnh phñ ®Ó khai th¸c th«ng tin thÞ trêng,...
Thi:
VÝ dô vÒ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ë c«ng ty th¬ng m¹i - dÞch vô Trµng
C«ng ty th¬ng m¹i - dÞch vô Trµng Thi lµ mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®ãng
trªn ®Þa bµn Hµ Néi. C«ng ty th¬ng m¹i - dÞch vô Trµng Thi cã 14 ®¬n vÞ trùc
thuéc ®îc bè trÝ trªn ®Þa bµn Hµ Néi.
HiÖn nay c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng cña c«ng ty ®îc tiÕn hµnh ë hai møc:
Toµn c«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. Ho¹t ®éng nµy ë c«ng ty th× do
phßng kinh doanh ®¶m nhËn vµ ë c¸c ®¬n vi th× do c¸n bé phô tr¸ch kinh doanh
cña ®¬n vÞ ®¶m nhËn.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ë møc ®é toµn c«ng ty th× ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ trêng ®îc tiÕn hµnh trªn
ph¹m vi réng h¬n, bao qu¸t h¬n, lµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc chñ yÕu lµ thÞ trêng Hµ
Néi, vµ c¸c tØnh phÝa B¾c. Cßn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc th× chñ yÕu tiÕn hµnh
nghiªn cøu trªn ®Þa bµn mµ m×nh ho¹t ®éng.
Trong nh÷ng n¨m võa qua ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ trêng c¸c c«ng ty ®îc
tiÕn hµnh nh sau:
* VÒ ph¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin vÒ thÞ trêng: còng ®îc tiÕn hµnh theo
hai c¸ch nghiªn cøu t¹i bµn vµ nghiªn cøu t¹i hiÖn trêng.
- Nghiªn cøu t¹i bµn: theo c¸ch nµy c«ng ty cã ®îc c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng chñ yªó th«ng qua c¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thÞ trêng, t×nh h×nh ho¹t ®éng
còng nh sè lîng doanh nghiÖp, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch th¬ng m¹i mçi n¨m
vµ c¸c dù b¸o ph¬ng híng cho n¨m tíi cña Bé th¬ng m¹i, Së th¬ng m¹i Hµ Néi
c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ d©n sè møc sèng,.... c¸c s¸ch b¸o chÝ. Bªn c¹nh ®ã c«ng
ty còng c¨n cø vµo c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra thÞ trêng, kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
cña chÝnh b¶n th©n c«ng ty ®· cã trong nh÷ng n¨m tríc.
- Nghiªn cøu t¹i hiÖn trêng: theo c¸ch nµy ®Ó cã ®îc c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng c«ng ty tiÕn hµnh tiÕp cËn thÞ trêng Hµ Néi th«ng qua viÖc xuèng trùc tiÕp
c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc c«ng ty ph©n bè ë c¸c quËn, huyÖn trong thµnh phè. Ngoµi
ra c«ng ty còng tæ chøc c¸c ®oµn c¸n bé ®i kh¶o s¸t thÞ trêng trong ngoµi tØnh,
thu thËp c¸c th«ng tin ph¶n håi trùc tiÕp cña kh¸ch hµng,... qua ®ã n¾m b¾t ®îc
c¸c nhu cÇu kh¸ch hµng còng nh kh¶ n¨ng tiªu thô tõng lo¹i hµng ho¸ trªn tõng
khu vùc vµ theo tõng thêi vô kh¸c nhau.
Tuy nhiªn: nh×n chung trong nh÷ng n¨m qua c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng
ë c«ng ty kh«ng ®îc chó ý ®Õn mét c¸ch ®óng møc, c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu
kh«ng ®îc thùc hiÖn mét c¸ch chuyªn m«n mµ hÇu nh chØ dõng l¹i ë viÖc nghiªn
cøu kh¸i qu¸t thÞ trêng Hµ Néi nh nghiªn cøu tæng cung, tæng cÇu hµng ho¸ gi¸
c¶ thÞ trêng cña hµng ho¸,... chø cha ®i s©u vµo nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng.
§iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc c«ng ty cha x¸c ®Þnh ®îc tû träng thÞ trêng mµ m×nh ®¹t
®îc, kh«ng cã ®îc c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh,... Nguyªn
nh©n vÊn ®Ò lµ do:
* VÒ chñng lo¹i mÆt hµng kinh doanh cña c«ng ty rÊt phong phó vµ ®a d¹ng
do ®ã sÏ rÊt tèn kÐm vµ khã kh¨n ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh nghiªn cøu chi tiÕt cho
tõng mÆt hµng hay tõng lo¹i mÆt hµng. Bªn c¹nh ®ã c«ng ty l¹i bao gåm rÊt
nhiÒu ®¬n vÞ trùc thuéc mµ mçi ®¬n vÞ nµy l¹i ho¹t ®éng gÇn nh ®éc lËp vµ cïng
kinh doanh nhiÒu mÆt hµng do ®ã nÕu tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ trêng ë ph¹m vi
toµn c«ng ty th× chØ cã thÓ nghiªn cøu mét c¸ch kh¸i qu¸t nh»m ®i ®Õn c¸c quyÕt
®Þnh mang tÝnh chØ ®¹o chung. Nhng nÕu tiÕn ®Õn nghiªn cøu ë ph¹m vi tõng
®¬n vÞ trùc thuéc th× l¹i gÆp h¹n chÕ vÒ vèn vµ vÒ nh©n sù.
* C«ng ty cha cã mét Ban chuyªn tr¸ch c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng mµ
c¸c ho¹t ®éng nµy cho ®Õn hiÖn nay vÉn do c¸c c¸n bé phßng kinh doanh cña
c«ng ty hoÆc do c¸c c¸n bé phô tr¸ch kinh doanh ë tõng ®¬n vÞ ®¶m nhËn. Do ®ã
kh«ng thÓ ®¶m ®¬ng ®îc tÊt c¶ c«ng viÖc.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
* VÝ dô vÒ c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng níc ngoµi ë Tæng c«ng ty dÖt may
ViÖt Nam:
Tæng c«ng ty dÖt may ViÖt Nam lµ mét tæng c«ng ty vai trß rÊt lín trong
viÖc qu¶n lý vµ ®Þnh híng cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh dÖt may ViÖt Nam. Mét
trong nh÷ng c¬ héi vµ còng lµ mét khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh DÖt May ViÖt Nam ®ã lµ viÖc tham gia vµo thÞ trêng dÖt may thÕ giíi trong ®iÒu kiÖn
møc ®é chÊn ®éng vµ c¹nh tranh trªn thÞ trêng lµ rÊt lín. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ
ph¸t triÓn ®îc trong thÞ trêng ®ã viÖc cÇn lµm tríc hÕt ®èi víi tæng c«ng ty lµ
nghiªn cøu thÞ trêng.
C«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ngµy cµng ®îc tæng c«ng ty coi träng, ngay
tõ khi míi thµnh lËp, tæng c«ng ty ®· x©y dùng ban kÕ ho¹ch - thÞ trêng ®Ó ®¶m
nhËn viÖc nghiªn cøu, ph©n tÝch vµ dù b¸o thÞ trêng phôc vô cho ho¹t ®éng xuÊt
khÈu cña tæng c«ng ty.
VÒ viÖc nghiªn cøu kh¸i qu¸t thÞ trêng: Tæng c«ng ty lu«n chó ý tíi viÖc
nghiªn cøu c¸c nh©n tè mang tÝnh chÊt toµn cÇu v× nã chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho sù
ph¸t triÓn trong t¬ng lai cña Tæng c«ng ty. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn kh¸ râ trong
chiÕn lîc ph¸t triÓn ngµnh dÖt may ViÖt Nam tíi n¨m 2010. Trong chiÕn lîc nµy
Tæng c«ng ty ®· ®a ra mét b¶n dù b¶o vÒ thÞ trêng cho ho¹t ®éng cña m×nh trong
nh÷ng n¨m tíi, ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng mÆt thuËn lîi còng nh nh÷ng khã kh¨n h¹n
chÕ mµ ngµnh DÖt may ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i khi th©m nhËp vµo thÞ trêng thÕ
giíi. §Æc biÖt khi ViÖt Nam ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi Mü, c¸c
hiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan cña AFTA, APEC ®îc thùc hiÖn ®èi víi ViÖt Nam vµ khi
ViÖt Nam tham gia vµo tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO.
Ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ trêng còng quan t©m ®Õn nh÷ng yÕu tè vÒ kinh tÕ
chÝnh trÞ, ph¸p luËt cña c¸c níc, c¸c vïng kinh tÕ mµ tæng c«ng ty thùc hiÖn ho¹t
®éng xuÊt khÈu v× ®©y lµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu quyÕt ®Þnh tíi viÖc Tæng c«ng ty cã
thÓ xuÊt khÈu sang thÞ trêng c¸c níc nµy hay kh«ng, c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh
phñ vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nh møc thuÕ quan vÒ hµng dÖt may ®èi víi c¸c
thÞ trêng phi h¹n ng¹ch nh NhËt B¶n, Nga... c¸c thÞ trêng ®îc qu¶nlý b»ng h¹n
ng¹ch nh thÞ trêng EU, c¸c h¸ng rµo phi thuÕ quan kh¸c nh c¸c tiªu chuÈn vÒ
chÊt lîng s¶n phÈm trªn tõng khu vùc thÞ trêng. §©y còng lµ mét trong nh÷ng
yÕu tè ®ã tiÕn hµnh lùa chän thÞ trêng, lùa chän c¸c ph¬ng thøc th©m nhËp thÞ trêng cña Tæng c«ng ty vµ ®Ó ra c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch phï hîp gãp phÇn t¨ng
kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c yÕu tè vÒ m«i trêng v¨n ho¸ cña tõng níc còng ®ang
dÇn ®îc quan t©m. Tríc kia ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ trêng cña Tæng c«ng ty thêng kh«ng quan t©m nhiÒu tíi c¸c yÕu tè vÒ m«i trêng v¨n ho¸ cña c¸c vïng thÞ
trêng, c¸c s¶n phÈm chñ yÕu ®îc chÞu vµo s¶n phÈm tiªu chuÈn cã ë trªn thÞ trêng.
VÒ nghiªn cøu chi tiÕt thÞ trêng: Tæng c«ng ty thêng xuyªn tæ chøc c¸c
cuéc héi th¶o vÒ c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu hµng may mÆc chØ Mü, NhËt B¶n... gi÷a
Tæng c«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ®Ò cËp nhËt nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ c¶
hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu, t×nh h×nh biÕt ®éng trªn thÞ trêng thÕ giíi ¶nh hëng tíi
20