Tài liệu Tóm tắt luận án tiến sĩ vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở việt nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN VĂN TUẤN VAI TRß CñA C¸C C¥ QUAN THANH TRA NHµ N­íC Trong kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 62 38 01 01 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Đinh Văn Mậu Phản biện 1:.................................................................................. Phản biện 2:.................................................................................. Phản biện 3:.................................................................................. Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi giờ ngày tháng năm Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kiểm soát quyền lực nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một trong những vấn đề lớn đang nhận được sự quan tâm của các học giả, nhà nghiên cứu pháp lý. Mục đích của kiểm soát quyền lực nhà nước nhằm đảm bảo việc sử dụng quyền lực nhà nước đúng mục đích, có hiệu quả, quyền lực nhà nước phục vụ lợi ích nhân dân, đồng thời bảo đảm cho hoạt động của bộ máy nhà nước vận hành nhịp nhàng, thông suốt, chống lộng quyền, lạm quyền. Trong kiểm soát quyền lực nhà nước thì kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là quan trọng nhất. Bởi vì, hành pháp nắm giữ, quản lý các nguồn lực của quốc gia, chịu trách nhiệm tổ chức thi hành pháp luật, đưa pháp luật vào cuộc sống. Hoạt động của hệ thống hành pháp có ảnh hưởng lớn tới xã hội, tác động trực tiếp tới quyền và nghĩa vụ của công dân. Do vậy, kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp cần phải được đặc biệt quan tâm, đảm bảo cho quyền lực nhà nước không bị lạm dụng, xâm hại đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đã được bổ sung, phát triển năm 2011 xác định: Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Quyền lực nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Nhà nước ban hành pháp luật; tổ chức, quản lý xã hội bằng pháp luật và không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 và Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng khẳng định: tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thực hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Hoàn thiện cơ chế để tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp. Cụ thể hóa quan điểm trên, tại Điều 2 Hiến pháp năm 2013 xác định: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nước Cộng hòa xã 2 hội chủ nghĩa Việt Nam do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Mặc dù các Văn kiện của Đảng và Hiến pháp đã xác định nguyên tắc trong tổ chức quyền lực nhà nước - Quyền lực Nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Tuy nhiên, vấn đề kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp cần tiếp tục được nghiên cứu làm rõ, nhất là kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Thanh tra nhà nước được ra đời từ năm 1945, các cơ quan thanh tra nhà nước thể hiện vai trò quan trọng trong bộ máy nhà nước, là công cụ sắc bén giúp thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới. Ra đời từ khi mới thành lập nước để đáp ứng yêu cầu chấn chỉnh công tác thực thi nhiệm vụ của cán bộ, công chức. Các cơ quan thanh tra có thẩm quyền tiếp nhận đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm của công chức trong bộ máy nhà nước. Từ đó, vai trò của của các cơ quan thanh tra trong bộ máy nhà nước ngày càng được khẳng định. Sau khi đất nước được thống nhất, trải qua giai đoạn nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp vai trò của các cơ quan thanh tra rất được đề cao thể hiện ở việc thành lập các cơ quan thanh tra các cấp, các ngành nhằm kiểm soát việc thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch của nhà nước. Từ khi đất nước đổi mới, nền kinh tế chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã đặt ra nhiều thách thức cho công tác điều hành, quản lý nền kinh tế. Hiện tượng tiêu cực, tham nhũng xẩy ra ở nhiều cấp, nhiều ngành và đã trở thành một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của chế độ. Biểu hiện tập trung ở những lĩnh vực quản lý nguồn tiền, tài sản lớn của nhà nước như đất đai, khoáng sản, đầu tư xây dựng... trong bối cảnh đó, hàng năm các cơ quan thanh tra nhà nước đã tiến hành nhiều cuộc thanh tra, phát hiện sai phạm hàng ngàn tỷ đồng, hàng ngàn hécta đất. Thu hồi theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền thu hồi tiền, tài sản cho nhà nước, kiến nghị xử lý trách nhiệm các cá nhân, tập thể hữu quan, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Qua công tác thanh tra, các cơ quan thanh tra cũng đã phát hiện ra nhiều sơ hở trong việc thực hiện các cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật của nhà nước, kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành hữu quan 3 nghiên cứu, sửa đổi bổ sung các văn bản pháp luật góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực. Tuy nhiên, việc thực hiện vai trò kiểm soát của cơ quan thanh tra đối với các cơ quan nhà nước thuộc thẩm quyền quản lý của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp có lúc chưa kịp thời, thiếu tính dự báo; việc phát hiện, xử lý vi phạm, chấn chỉnh trật tự quản lý chưa cao; việc xử lý cán bộ vi phạm còn tồn tại những hạn chế, bất cập, bên cạnh đó, một số cơ quan thanh tra cũng lại để xẩy ra hiện tượng tiêu cực, tham nhũng. Vì vậy, đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải nghiên cứu làm sáng tỏ vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động kiểm soát quyền lực nhà nước (việc thực hiện quyền hành pháp) mà cụ thể là kiểm soát việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà nước; việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước, đảm bảo việc thực thi quyền lực hành pháp một cách đúng đắn, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, hạn chế tình trạng tiêu cực, tham nhũng. Tuy nhiên, vấn đề này lại chưa có nhiều công trình nghiên cứu. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi chọn đề tài “Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở Việt Nam”. Mong muốn kết quả nghiên cứu sẽ luận giải được cơ sở khoa học, cơ sở pháp lý và thực tiễn của việc kiểm soát thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, từ đó đề xuất các giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của Luận án là nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và nước ngoài về thanh tra. Mô hình tổ chức, hoạt động một số cơ quan thanh tra trên thế giới. Từ đó, chỉ ra những những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở Việt Nam. 4 Làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn xác định vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp; nội dung vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng. Đánh giá thực trạng thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, chỉ ra những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Đưa ra những quan điểm để phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp trong thời gian tới, những giải pháp cụ thể phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp bao gồm các cơ quan thanh tra được tổ chức theo cấp hành chính là Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện; các cơ quan thanh tra được tổ chức theo ngành, lĩnh vực là Thanh tra bộ, Thanh tra sở. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Dưới góc độ lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, Luận án tập trung nghiên cứu về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Trong đó tập trung vào hoạt động kiểm soát của các cơ quan thanh tra đối với các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và nhiệm vụ công vụ. Việc nghiên cứu được tiến hành trên cơ sở các văn bản pháp luật từ Hiến pháp đến Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư và các văn kiện của Đảng đề cập đến vấn đề này. Dữ liệu nghiên cứu cũng được sử dụng ở các công trình nghiên cứu khoa học gần đây như Luận án Tiến sĩ, Luận văn Thạc sĩ, đề tài khoa học, sách tham khảo, bài nghiên cứu được đăng trên các tạp chí khoa học. Các số liệu báo cáo tổng kết hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng của Chính phủ và các cơ quan nhà nước khác từ 2006 đến nay. 5 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa; về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chiến lược xây dựng và hoàn thiện pháp luật Việt Nam đến năm 2020; về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Tiếp thu và kế thừa các kết quả khoa học của các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến nội dung của Luận án. Luận án được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và được kết hợp với các phương pháp hệ thống, phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, phỏng vấn chuyên gia, khảo sát thực tiễn để kế thừa và chọn lọc những tri thức khoa học, những kinh nghiệm thực tiễn trong và ngoài nước… để làm rõ vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện các chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tạo tiền đề đề xuất quan điểm, giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Phương pháp tư duy biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử và phương pháp nghiên cứu đi từ cái chung đến cái riêng, từ khái quát đến cụ thể được áp dụng nghiên cứu những vấn đề lý luận về kiểm soát quyền hành pháp, vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, quá trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra nhà nước. Phương pháp phân tích được sử dụng xuyên suốt khi nghiên cứu, đánh giá về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng từ việc phân tích cơ sở lý luận vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, thực trạng thực hiện vai trò cho đến luận giải các giải pháp tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Phương pháp tổng hợp được sử dụng rộng rãi trong việc nghiên cứu các công trình khoa học liên quan đến đề tài, những vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra, đánh giá thực trạng vai trò của các cơ quan thanh tra để từ đó đưa ra các nhận định về những mặt tích cực, hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Phương pháp so sánh được sử dụng trong việc nghiên cứu kinh nghiệm nước ngoài về tổ chức, hoạt động, chức năng, nhiệm vụ, quyền 6 hạn của các cơ quan thanh tra trên thế giới; quá trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra nhà nước từ năm 1945 đến nay. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia được áp dụng trong việc phân tích, đánh giá về thực trạng việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, quan điểm phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, để từ đó đưa các giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. 5. Những đóng góp về khoa học của luận án Luận án là công trình nghiên cứu khoa học đầu tiên trình bày toàn diện, có hệ thống, có cơ sở khoa học, lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, một cơ chế kiểm soát quyền lực bên trong hệ thống hành pháp. Thể hiện ở những nội dung sau: Xây dựng những khái niệm, làm sáng tỏ cơ sở lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp; xác định rõ vị trí pháp lý của các cơ quan thanh tra trong bộ máy nhà nước; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước. Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra nhà nước. Làm rõ những kết quả đạt được của các cơ quan thanh tra nhà nước trong thực hiện vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua kết quả hoạt động trên các lĩnh vực công tác của các cơ quan thanh tra nhà nước; chỉ ra những hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Đồng thời, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Làm rõ yêu cầu, đòi hỏi thực tiễn khách quan nhằm phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp trong giai đoạn hiện nay như yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, yêu cầu cải cách hành chính, yêu cầu khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tiến trình toàn cầu hoá. Đưa ra quan điểm khoa học để phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là phát huy 7 vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp phải nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước; phải đặt trong tổng thể đổi mới bộ máy nhà nước và trong mối liên hệ với các cơ chế kiểm soát quyền hành pháp khác; phải quán triệt quan điểm của Đảng về công tác thanh tra; phải khắc phục những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước thời gian qua; đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Đề xuất các giải pháp khoa học phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong tình hình mới. Cụ thể là: tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước theo cấp hành chính, tăng tính hệ thống của các cơ quan thanh tra nhà nước; tiếp tục hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra; đổi mới phương thức hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước; tăng cường sự phối hợp trong hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước với các cơ quan có chức năng kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp khác; tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước trong hoạt động thanh tra; đảm bảo các điều kiện hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về công tác thanh tra. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Luận án có ý nghĩa tham khảo về lý luận và thực tiễn cho quá trình hoàn thiện về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giai đoạn hiện nay, cho việc nghiên cứu và xây dựng Chiến lược phát triển ngành thanh tra trong thời gian tới. Luận án cũng có thể làm tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu pháp lý, sinh viên pháp lý khi nghiên cứu về các cơ quan thanh tra nhà nước, về khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam, làm tài liệu tham khảo cho những người hoạt động trong ngành thanh tra nghiên cứu, tham khảo, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; cung cấp các luận cứ khoa học cho việc đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về thanh tra. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận án được thiết kế gồm 4 chương, 13 tiết. 8 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC VỀ CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC Luận án đã khái quát những công trình nghiên cứu trong nước về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, những công trình nghiên cứu, bài nghiên cứu đề cập đến vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát quyền lực nhà nước. Các công trình nghiên cứu được sắp xếp theo thứ tự: các đề tài khoa học cấp bộ, các sách nghiên cứu chuyên đề, luận án tiến sỹ và các bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí khoa học. 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC NGOÀI Luận án trình bày kết quả nghiên cứu của một số công trình nghiên cứu về vai trò của cơ quan thanh tra trong bộ máy Nhà nước nói chung và trong việc đảm nền hành chính hoạt động có hiệu quả nói riêng; về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại, bảo vệ quyền công dân và quyền con người; vai trò của các cơ quan thanh tra trong phòng, chống tham nhũng; giám sát bộ máy hành chính; mô hình tổ chức các cơ quan thanh tra ở một số nước trên thế giới. Một số bài nghiên cứu được sưu tầm từ các báo cáo hàng năm của cơ quan thanh tra quốc hội Hồng Kông, Đan Mạch, Thụy điển; một số tham luận trong Hội nghị thanh tra châu Á, các bài nghiên cứu về thanh tra của các giáo sư, nhà nghiên cứu, thanh tra viên của một số nước như Mỹ, Canada, New Zealand... 1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP Trên cơ sở kế thừa những kết quả nghiên cứu tại các công trình nghiên cứu như đã trình bày ở trên, chúng ta nhận thấy còn có những nội dung cần tiếp tục được nghiên cứu để làm rõ hơn một cách có hệ thống, sâu sắc và toàn diện về vai trò các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở Việt Nam. Cụ thể là: Về mặt lý luận Cần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp và vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp; vị trí pháp lý của các cơ quan thanh tra trong bộ máy Nhà 9 nước; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước và nội dung thể hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của cơ quan thanh tra trong việc kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Về mặt thực tiễn Đánh giá khách quan, toàn diện thực trạng thực hiện vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra nhà nước thông qua những kết quả đạt được của các cơ quan thanh tra nhà nước trên các lĩnh vực công tác. Chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Đồng thời, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Về định hướng phát huy vai trò của của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp Làm rõ bối cảnh kinh tế - xã hội trong và ngoài nước đặt ra yêu cầu khách quan của việc phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp trong giai đoạn hiện nay. Đưa ra quan điểm phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Từ đó, đề xuất các giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong tình hình mới. Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP 2.1. QUYỀN HÀNH PHÁP VÀ KIỂM SOÁT QUYỀN HÀNH PHÁP 2.1.1. Quyền hành pháp Quyền hành pháp cốt lõi là quyền tổ chức thực hiện các văn bản của lập pháp, đưa pháp luật vào cuộc sống, tác động lên hành vi của các chủ thể bị quản lý nhằm đạt được mục đích đã đặt ra, bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền. Việc tổ chức thực hiện các văn bản của lập pháp có thể bao gồm việc cụ thể hóa các luật và áp dụng pháp luật trong thực tiễn cuộc sống. 2.1.2. Kiểm soát quyền hành pháp: mục đích và nội dung Căn cứ vào các tài liệu nghiên cứu, Luận án phân tích làm rõ khái niệm kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, theo đó thì: 10 Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là hoạt động kiểm tra, xem xét và xử lý của chủ thể có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng bị kiểm soát trong việc ban hành văn bản hướng dẫn luật và tổ chức thực hiện pháp luật, nhằm đảm bảo các chủ thể là đối tượng bị kiểm soát thực thi đúng pháp luật. Mục đích của việc kiểm soát quyền hành pháp trước hết cũng giống như mục đích của việc kiểm soát quyền lực nhà nước nói chung là để tránh tình trạng quyền lực bị tha hóa, hạn chế sự độc đoán, chuyên quyền, lạm dụng quyền lực. Và cái đích hướng tới là làm cho quyền lực nhà nước được sử dụng đúng mục đích, hiệu quả phục vụ lợi ích của người dân và của xã hội. Luận án đã chỉ ra các hình thức kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp bao gồm: kiểm soát từ bên ngoài vào hệ thống hành pháp là kiểm soát của Đảng với hành pháp; của Quốc hội với hành pháp; của cơ quan tư pháp với hành pháp; của Kiểm toán với hành pháp; của công dân, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội với hành pháp. Kiểm soán từ bên trong, nội bộ của hệ thống hành pháp là của thủ trưởng cơ quan quản lý với cơ quan cấp dưới và của cơ quan thanh tra với các cơ quan quản lý nhà nước. 2.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là những tác động, ảnh hưởng và đóng góp của các cơ quan thanh tra nhà nước bao gồm Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện, Thanh tra bộ, Thanh tra sở trong việc xem xét, đánh giá và xử lý theo thẩm quyền đối với việc tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thông qua việc thực hiện chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Bên cạnh việc làm rõ khái niệm các cơ quan thanh tra nhà nước, vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, Luận án cũng làm rõ vị trí của các cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy Nhà nước; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước. 2.3. NỘI DUNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP 2.3.1. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt động thanh tra - Các cơ quan thanh tra tiến hành thanh tra giúp các cơ quan hành chính nhà nước thực thi chính sách, pháp luật một cách thống nhất. 11 - Các cơ quan thanh tra giúp đánh giá việc tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật; phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật và tăng cường mối quan hệ chỉ đạo, điều hành của hệ thống hành chính. - Các cơ quan thanh tra phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật theo thẩm quyền, phát huy nhân tố tích cực góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. 2.3.2. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức năng giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền các khiếu nại, tố cáo Với chức năng có từ ngày mới thành lập và kinh nghiệm hàng chục năm các cơ quan thanh tra tiến hành việc xác minh, kết luận những nội dung khiếu nại, tố cáo. Những kết luận, kiến nghị của các cơ quan thanh tra làm rõ đúng, sai, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan, đề xuất phương án xử lý đối với các khiếu nại, tố cáo. Kết quả xác minh, kết luận của các cơ quan thanh tra sẽ giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp nắm bắt được những việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cơ quan cấp dưới và người có thẩm quyền trong các cơ quan Nhà nước cấp dưới cũng như nắm được những thông tin, kiến nghị của người dân trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Nhà nước và của địa phương từ đó đưa ra biện pháp xử lý kịp thời và chấn chỉnh hoạt động quản lý nhà nước của cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới. 3.3.3. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc tổ chức thực hiện các biện pháp phòng chống tham nhũng trong hệ thống các cơ quan hành pháp Các cơ quan thanh tra nhà nước là một trong những cơ quan được giao chức năng phòng, chống tham nhũng trong bộ máy Nhà nước nói chung và hệ thống hành pháp nói riêng. Hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng là xây dựng và tổ chức thực hiện các biện pháp phòng, chống tham nhũng thể hiện qua việc xây dựng các văn bản trình cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hoặc tự mình ban hành theo thẩm quyền các văn bản về phòng, chống tham nhũng; tổ chức thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng như kê khai tài sản, thu nhập; kiểm tra việc kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức; thanh tra, kiểm tra việc công khai, minh bạch tổ chức và hoạt động của các cơ quan Nhà nước; tiếp nhận và giải quyết các tố cáo tham nhũng theo thẩm quyền; thanh tra trách nhiệm cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tổ chức thực hiện các biện pháp phòng, chống tham nhũng. 12 3.3.3. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng Thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng là biện pháp đảm bảo thực hiện có hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Công tác này giúp cho các cơ quan thanh tra, người có thẩm quyền trong cơ quan thanh tra nhận thức đúng và thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ của mình, tăng cường kiểm soát nội bộ hệ thống cơ quan có vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, từ đó nâng cao hiệu quả việc kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. 2.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP Nghiên cứu lý luận và thực tiễn cho thấy một số yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, cụ thể là: Thứ nhất, vị trí của các cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy Nhà nước. Thứ hai, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra. Thứ ba, tổ chức của bộ máy thanh tra nhà nước và năng lực, trình độ đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra. Thứ tư, mối quan hệ, tác động của các cơ quan Nhà nước khác. Thứ năm, các điều kiện đảm bảo về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước (cơ sở pháp lý; cơ sở vật chất, bảo đảm chính trị). Thứ sáu, phương pháp thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra nhà nước. Chương 3 QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA VÀ THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP Ở VIỆT NAM 3.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC Luận án khái quát quá trình hình thành và phát triển về mặt tổ chức chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra nhà nước từ năm 1945 đến nay. Quá trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra trải qua 13 nhiều thăng trầm. Tuy nhiên, sau mỗi bước thăng trầm càng cho thấy vai trò quan trọng của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc kiểm soát quyền lực hành pháp, đảm bảo trật tự, kỷ luật, kỷ cương hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước của các cơ quan hành chính Nhà nước. 3.2. VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP Luận án đánh giá việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát quyền hành pháp thông qua hoạt động thanh tra; qua hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; qua hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Luận án đã minh họa kết quả việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua kết quả hoạt động của các cơ quan thanh tra trên các lĩnh vực. 3.3. ĐÁNH GIÁ VỀ VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP 3.3.1. Kết quả đạt được và ưu điểm - Trong hoạt động thanh tra; - Trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo; - Trong hoạt động phòng, chống tham nhũng; - Trong hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; Từ những kết quả hoạt động trên từng lĩnh vực cụ thể có thể thấy, hoạt động kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra đạt được nhiều tiến bộ, đã góp phần tổ chức thực hiện tốt các chủ trương, chính sách, pháp luật; sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội. 3.3.2. Hạn chế, bất cập Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, các cơ quan thanh tra nhà nước trong quá trình thực hiện vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Cụ thể như sau: - Trong hoạt động thanh tra có lúc, có nơi chưa kịp thời, nhiều vụ việc vi phạm pháp luật chậm bị phát hiện và xử lý gây thiệt hại lớn cho nhà nước, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức; hoạt động thanh tra còn tập trung nhiều vào thanh tra các doanh 14 nghiệp, chương trình, dự án; chưa chú trọng đúng mức tới hoạt động thanh tra trách nhiệm của các chủ thể quản lý nhà nước; - Hoạt động tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo còn tồn đọng; tỷ lệ khiếu nại đúng của công dân lớn nhưng xử lý trách nhiệm của cán bộ, công chức còn hạn chế; - Hiệu quả hoạt động phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước chưa cao. 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập 3.3.3.1. Nguyên nhân khách quan - Cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh nhà nước tồn tại những hạn chế, bất cập, thường xuyên thay đổi. - Quá trình chuyển đổi nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm phát sinh nhiều quan hệ mới chưa được pháp luật điều chỉnh hoặc chậm được điều chỉnh, hoạt động quản lý nhà nước còn nhiều yếu kém nên làm phát sinh nhiều tiêu cực, tham nhũng; khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, căn cứ để xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân để xẩy ra sai phạm thiếu hoặc không rõ ràng. Do vậy, hiệu quả của công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng không cao. - Quá trình hoàn thiện bộ máy Nhà nước có sự điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan Nhà nước, có tình trạng chồng chéo trong hoạt động của các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, nhưng sự phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ chưa thực sự tích cực. Dẫn đến không cơ quan nào chịu trách nhiệm trong việc để xẩy ra các sai phạm. - Quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước chưa tương xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao. 3.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan - Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước chưa ý thức đầy đủ về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. - Năng lực, trình độ của đội ngũ công chức làm công tác thanh tra trong các cơ quan thanh tra nhà nước còn hạn chế. - Một số cơ quan thanh tra chưa thực sự tích cực, chủ động trong hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. - Hoạt động thanh tra của các cơ quan thanh tra có lúc, có nơi chưa có trọng tâm, trọng điểm. 15 - Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa được thực hiện có hiệu quả. Chương 4 YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP, QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP 4.1. YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP 4.1.1. Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam Nhà nước pháp quyền đề cao vai trò quan trọng của pháp luật và việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, đặt ra yêu cầu đối với việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước phải tăng cường phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật đối với cán bộ, công chức trong bộ máy hành chính nhà nước, đảm bảo pháp chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. 4.1.2. Yêu cầu cải cách hành chính, tăng cường phân cấp quản lý nhà nước và điều chỉnh chức năng của các cơ quan trong bộ máy Nhà nước Quá trình cải cách hành chính và thực hiện phân cấp quản lý bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Cải cách hành chính, tăng cường phân cấp chưa được kiểm soát hiệu quả bởi các công cụ thanh tra, kiểm tra, dẫn tới việc buông lỏng quản lý của các cơ quan trung ương đối với ngành, lĩnh vực của mình quản lý. Với sự ra đời của Kiểm toán nhà nước và điều chỉnh thẩm quyền giải quyết khiếu kiện của Toà hình chính thuộc Tòa án nhân dân, tác động tới phạm vi thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động thanh tra, hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính. 4.1.3. Yêu cầu khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước Thời gian qua, các cơ quan thanh tra thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình bộc lộ một số hạn chế, bất cập như bất cập trong việc xây dựng định hướng chương trình, kế hoạch thanh tra thiếu căn cứ; cơ chế ra quyết định thanh tra, kiểm tra, kiểm soát hoạt động của Đoàn thanh tra chưa 16 chặt chẽ; việc ra kết luận thanh tra còn chậm, còn tình trạng can thiệp vào việc kết luận thanh tra; việc công khai kết luận thanh tra chưa thực sự nghiêm túc. Nhưng hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động quả các cơ quan thanh tra nhà nước. 4.1.4. Yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Thực hiện công cuộc đổi mới kinh tế từ Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986, nền kinh tế của nước ta có bước chuyển từ nền kinh tế quản lý theo cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp với các khâu từ sản xuất, phân phối hàng hoá do Nhà nước quyết định sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. Sự chuyển đổi này đòi hỏi hoạt động quản lý nhà nước phải có bước chuyển mình, thay đổi để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong tình hình mới. Họat động quản lý nhà nước thay đổi đòi hỏi các cơ quan thanh tra cũng phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Tuy nhiên, tổ chức của các cơ quan thanh tra thực hiện chức năng thanh tra hành chính hiện nay về cơ bản chưa có sự thay đổi so với mô hình tổ chức các cơ quan thanh tra theo Pháp lệnh thanh tra năm 1990. Vì vậy, đặt ra yêu cầu phải đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. 4.1.5. Yêu cầu của tiến trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế Quá trình toàn cầu hóa đã, đang và sẽ tác động đến Việt Nam theo cả hướng tích cực và tiêu cực. Với các cơ quan thanh tra nhà nước chịu tác động trực tiếp từ những cam kết, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, ký kết liên quan trực tiếp đến lĩnh vực thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Một trong những vấn đề phát sinh thời gian qua, đó là quá trình tham gia các điều ước quốc tế, nhất là tham gia tổ chức thương mại thế giới, ký kết các hiệp định thương mại, bảo hộ đầu tư song phương, các cơ quan Nhà nước Việt Nam đang đối mặt với những vụ kiện quốc tế từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, điển hình là những vụ kiện liên quan đến đất đai khi nhà đầu tư không thực hiện cam kết đầu tư theo tiến độ bị cơ quan Nhà nước Việt Nam thu hồi đất, các doanh nghiệp nước ngoài trốn thuế, chuyển giá sang nước khác để thu lợi bất chính các loại thuế của Nhà nước... 17 Vấn đề này đặt ra vai trò của các cơ quan thanh tra phối hợp với các cơ quan Nhà nước trong việc giúp các cơ quan quản lý nhà nước có những cảnh báo nhằm hạn chế những sai sót, cẩu thả hay thậm chí là sai lầm trong quá trình quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư, gây thiệt hại về mặt kinh tế cho nhà nước. Các cơ quan thanh tra nhà nước giúp cơ quan quản lý nhà nước quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng cần phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức cá nhân, đồng thời hạn chế những thiệt hại hay rắc rối cho nhà nước khi quản lý các doanh nghiệp nước ngoài, hạn chế những vụ kiện hay những tranh chấp quốc tế mà Chính phủ Việt Nam là đối tượng của vụ kiện, vai trò ở đây là vai trò tháo gỡ, hoà giải giữa các cơ quan Nhà nước với các cơ quan, doanh nghiệp nước ngoài làm hạn chế những vụ kiện có thể gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước. 4.2. QUAN ĐIỂM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP - Phát huy vai trò các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp phải nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước. - Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp phải đặt trong tổng thể đổi mới bộ máy Nhà nước và trong mối liên hệ với các cơ chế kiểm soát quyền hành pháp khác. - Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp phải quán triệt quan điểm của Đảng về công tác thanh tra. - Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp phải khắc phục những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước thời gian qua. - Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc thực hiện quyền hành pháp đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. 4.3. GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP 4.3.1. Tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước theo cấp hành chính, tăng tính hệ thống của các cơ quan thanh tra nhà nước 18 Cần tăng cường phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước theo cấp hành chính (Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện) trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Xác định các cơ quan thanh tra theo cấp có vai trò chính trong việc kiểm soát nội bộ hệ thống hành chính. Từ đó, nghiên cứu sắp xếp lại các cơ quan thanh tra nhà nước đảm bảo cơ cấu hợp lý, tập trung, tăng cường biên chế cho các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính. Đồng thời, làm rõ phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, làm rõ đối tượng chịu sự thanh tra của các cơ quan thanh tra. Song song với đó, cần tiếp tục làm rõ mối quan hệ giữa các cơ quan thanh tra đặc biệt là mối quan hệ giữa Thanh tra Chính phủ với Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện. Tăng cường tính hệ thống giữa các cơ quan thanh tra nhà nước, để các cơ quan thanh tra nhà nước cấp trên có thẩm quyền lớn hơn trong việc chỉ đạo cơ quan thanh tra nhà nước cấp dưới, thẩm quyền bổ nhiệm Chánh thanh tra, các chức danh chuyên môn như thanh tra viên, thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp. Làm rõ hơn thẩm quyền của các cơ quan thanh tra, hạn chế sự chồng chéo trong hoạt động thanh tra của các cơ quan thanh tra nhà nước như hiện nay. Bên cạnh đó, cần có quy định đảm bảo tính độc lập tương đối với của cơ quan thanh tra với cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp như giao thẩm quyền tự mình ban hành kế hoạch thanh tra hàng năm của Thanh tra tỉnh, đảm bảo về mặt pháp lý và cơ sở vật chất cho hoạt động của các cơ quan thanh tra không bị chi phối, can thiệp trái pháp luật của thủ trưởng cơ quan Nhà nước. 4.3.2. Tiếp tục hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước - Tiếp tục khẳng định chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước. - Tiếp tục hoàn thiện chức năng phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước. Để phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, đặc biệt là vai trò của các cơ quan thanh tra được tổ chức theo cấp hành chính cần phải rà soát đánh giá các nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước để đề xuất với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Trao cho các cơ quan thanh tra những nhiệm vụ, quyền hạn để đảm bảo các cơ quan thanh tra thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Quy định cụ thể hơn các biện pháp đảm bảo và chế tài xử lý vi phạm trong hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.