TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
A. §Æt vÊn ®Ò
Níc ta ®ang qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n«ng nghiÖp
l¹c hËu, s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn n¨ng suÊt lao ®éng cha cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp.
Bªn c¹nh ®ã cßn chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña chiÕn tranh. §iÒu ®ã chÝnh lµm cho
nguyªn nh©n lµm cho kinh tÕ níc ta chËm ph¸t triÓn h¬n so víi c¸c níc trong khu
vùc vµ trªn thÕ giíi. §øng tríc t×nh h×nh ®ã ®ßi hái ®¶ng ph¶i ®Ò ra ®êng lèi chÝnh
s¸ch ®êng lèi ®æi míi nh»m ®a ®Êt níc ta ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt mµ träng t©m lµ
chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sang kinh tÕ thÞ trêng, më cöa héi nhËp kinh tÕ khu vùc
vµ toµn cÇu.
T¹i ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng céng sÈn ViÖt Nam (th¸ng
12 n¨m 1986) ®· khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi mµ mét trong nh÷ng ®Þnh híng quan
träng lµ më réng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ. Qu¸n triÖt quan ®iÓm ®ã ®¹i héi lÇn thø VII
(1992) vµ lÇn thø VIII (1996) tiÕp tôc ph¸t triÓn ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ ®a
d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ theo tinh thÇn:" ViÖt Nam muèn lµm
b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trong céng ®ång thÕ giíi phÊn ®Êu v× hoµ b×nh ®éc lËp vµ ph¸t
triÓn".
Sau h¬n 15 n¨m ®æi míi kÕt qu¶ thùc tÕ cho thÊy ®êi sèng nh©n d©n ®îc n©ng
cao, kinh tÕ ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt. §iÒu nµy ®· kh¼ng ®Þnh con ®êng ®óng ®¾n cña
§¶ng vµ Nhµ níc ta ®· lùa chän. Tríc ngìng cöa cña thÕ kû XXI khi loµi ngêi ®ang bÞ
cuèn hót vµo mét qu¸ tr×nh mang tÝnh chÊt quèc tÕ th× chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn
®îc tÇm quan träng cña tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®· t¹o thµnh
tùu to lín vÒ v¨n ho¸, x· héi, kinh tÕ chÝnh trÞ ®Ó ®Êt níc tõ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi. §©y lµ mét xu híng kh¸ch quan t¸c ®éng mét c¸ch toµn diÖn ®Õn mäi
d©n téc kh«ng cã ngo¹i lÖ , nã ®Æt mçi quèc gia tríc nh÷ng thêi c¬ vµ c¶ nh÷ng
th¸ch thøc to lín. Do ®ã viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu toµn cÇu ho¸ mét c¸ch s©u s¾c,
toµn diÖn. §Æc biÖt lµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã ®Õn ®êi sèng kinh tÕ - chÝnh trÞ ®Ó cã ®èi
s¸ch thÝch hîp lµ nhiÖm vô träng ®¹i cña mäi quèc gia trong nh÷ng thËp kû ®©ï cña
thÕ kû XXI.
B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ toµn cÇu ho¸ vµ héi nh©p kinh tÕ quèc tÕ
1. Kh¸i niÖm vÒ toµn cÇu hãa, khu vùc ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Toµn cÇu ho¸ lµ mét danh tõ ®Çu tiªn ®îc Webster ®a vµo tõ ®iÓn n¨m 1961 vµ
nã ®îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong hai thËp kû gÇn ®©y. Nhng ngîc dßng lÞch sö th×
1
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
vµo n¨m 1870 nhµ triÕt häc Jenemy- Bentham ®· sö dông tÝnh tõ "quèc tÕ" vµ kh¸i
niÖm quan hÖ quèc tÕ ®· ®îc sö dông réng r·i tõ thêi ®ã. Toµn cÇu ho¸ hay quèc tÕ
ho¸ ®ªu lµ nh÷ng kh¸i niÖm diÔn t¶ mèi quan hÖ vît ra ngoµi biªn giíi quèc gia. Tuy
nhiªn cÊp ®é gi÷a chóng lµ kh¸c nhau. Toµn cÇu ho¸ mµ cèt lâi lµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ
lµ bíc ph¸t triÓn vµ cao cña quèc tÕ ho¸ kinh tÕ. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang ph¸t
triÓn cßn tån t¹i trªn thÕ giíi hiÖn nay vÒ thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®· ®¹t ®Õn
®é nhuÇn nhuyÔn, nã ph¶n ¸nh mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn víi ®Æc trng b¶n chÊt lµ kh«ng
cã ranh giíi quèc gia vµ khu vùc trong mèi quan hÖ kinh tÕ - x· héi ngµy cµng ph¸t
triÓn.
XÐt mét c¸ch cô thÓ th× toµn cÇu ho¸ kinh tÕ chÝnh trÞ lµ sù gia t¨ng nhanh
trãng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vît qua mäi biªn giíi quèc gia, khu vùc, t¹o ra sù phô
thu«c lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt. Sù gia t¨ng cña xu thÕ nµy ®îc thÓ hiÖn ë sù më réng møc ®é vµ quy m« mËu dÞch thÕ giíi, sù lu chuyÓn cña c¸c
dßng vèn vµ lao ®éng trªn ph¹m vi toµn cÇu.
Tuy nhiªn chóng ta cÇn chó ý quèc tÕ ho¸ toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh
ph¶n ¸nh sù gia t¨ng cña c¸c mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau mµ nÐt quan träng n÷a
lµ ph¶n ¸nh quy m« cña c¸c ho¹t ®éng liªn quan quèc gia. NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho
r»ng, xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn qua mét chÆng ®êng kh¸
dµi. TÝnh ®Õn nay thÕ giíi ®· ba lÇn "toµn cÇu ho¸" vµ lÇn nµy lµ lÇn thø 4.
LÇn thø nhÊt, diÔn ra vµo cuèi thÕ kû XV sau khi Colombo ph¸t hiÖn ra Ch©u
Mü. Tõ ®ã lµm cho ngêi Ch©u¢u ®æ ®i c¸c n¬i khai ho¸ v¨n minh theo lèi chñ nghÜa
thùc d©n. Cßn chinh phôc thÕ giíi lÇn nµy lµm cho gi¸ trÞ Ch©u ¢u thay ®æi vµ ®îc
truyÒn b¸ kh¾p n¬i. KÕt qu¶ toµn cÇu ho¸ lÇn thø nhÊt t¹o ra c¬ héi tÝch luü t b¶n lín
vµ lµm cho níc Anh trë thµnh b¸ chñ thÕ giíi.
LÇn thø hai, vµo gi÷a thÕ kû XIX vµ ®îc ®¸nh dÊu b»ng thêi kú ngêi Ch©u ¢u
chinh phôc Ch©u ¸ vµ lµm cho NhËt B¶n tiÕn hµnh cuéc "Duy T©n" hng thÞnh ®Êt níc.
LÇn thø ba: DiÔn ra vµo thêi kú sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai víi trËt tù
thÕ giíi míi cña c¸c níc th¾ng trËn lµm cho nhiÒu níc Ch©u ¸, Ch©u mü, Ch©u phi La
tinh giµnh ®îc ®éc lËp vµ hoµ nhËp víi céng ®ång thÕ giíi.
LÇn thø 4:Lµ thêi kú hiÖn nay víi ®Æc trng lµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®îc thóc ®¶y
bëi nh÷ng nh©n tè nh cuéc bïng næ th«ng tin thÕ giíi , lµn sãng d©n chñ thø ba cña
Bå §Çu Nha vµo n¨m 1974, sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ §«ng ¢u vµo ®Çu thËp kû 90.
Toµn cÇu ho¸ lÇn nµy nÆng vÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ v× kinh tÕ toµn cÇu ho¸
lÊy toµn cÇu ho¸ thÞ trêng lµm môc tiªu , lÊy toµn cÇu ho¸ th«ng tin lµm ®éng lùc , bëi
vËy nã mang ý nghÜa s©u réng h¬n nhiÒu so víi nh÷ng lÇn tríc . Còng v× vËy néi dung
®éng ch¹m ®Õn nhiÒu níc, l«i cuÊn ®«ng ®¶o d©n sè c¸c níc nhËp cuéc.
Theo quan niÖm cña C¸cm¸c vµ ¡nghen th× xu híng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cã tõ
khi ®¹i c«ng nghiÖp tu b¶n chñ nghÜa h×nh thµnh vµ tuy kh«ng dïng kh¸i niÖm toµn
cÇu ho¸ nhng nh÷ng nhËn ®Þnh cña c¸c «ng thùc chÊt lµ bµn vÒ c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu
ho¸.Trong t¸c phÈm " Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n "c¸c ¤ng viÕt "…V× lu«n bÞ
thóc ®Èy bëi nh÷ng nhu cÇu vÒ nh÷ng n¬i tiªu thô s¶n phÈm, giai cÊp t b¶n x©m lÊn
2
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
kh¾p toµn cÇu. Nã ph¶i x©m nhËp kh¾p n¬i , trô l¹i ë kh¾p n¬i vµ thiÕt lËp nh÷ng mèi
liªn hÖ ë kh¾p n¬i . Do bãp nÆn ë thÞ trêng thÕ giíi, giai cÊp t b¶n ®· lµm cho s¶n xuÊt
vµ tiªu dïng cña tÊt c¶ c¸c níc mang tÝnh chÊt thÕ giíi " Nh vËy, quèc tÕ ho¸ lµ c¬
së, tiÒn ®Ò cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ toµn cÇu hãa lµ cÊp ®é cña quèc tÕ ho¸.
2. C¸c nh©n tè thóc ®Èy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ
2.1. Sù ph¸t triÓn nh¶y vät cña lùc lîng s¶n xuÊt do ph©n c«ng lao ®éng
ngµy cµng diÔn ra s©u réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi.
Toµn cÇu ho¸ lao ®éng thóc ®Èy rÊt nhanh, m¹nh sù ph¸t triÓn vµ x· héi ho¸ lùc
lîng s¶n xuÊt, ®a tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi lªn møc cao ( vµo nöa ®Çu thÕ kû
XX GDP cña thÕ giíi t¨ng 2,7 lÇn, ®Õn nöa cuèi t¨ng 5,2 lÇn ). Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ
gãp phÇn lµm chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ thÕ giíi ®Æc biÖt lµm t¨ng m¹nh tû lÖ hµng
chÕ t¸c (chiÕm 21.4%) cµ c¸c dÞch vô (62.4%) trong c¬ cÇu kinh tÕ thÕ giíi ( Quan hÖ
hîp t¸c Nam - Nam vµ vÊn ®Ò toµn cÇu hãa. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam sè 3 n¨m 2000)
Lùc lîng s¶n xuÊt v¬n m¹nh ra ngoµi biªn giíi quèc gia cïng nhiÒu c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i nhÊt trong cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin liªn hoµn cÇu. Sù chuyÓn biÕn cã tÝnh
c¸ch m¹ng trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· diÔn ra trong nöa ®Çu thÕ kû XX
mµ biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bíc ngoÆt lµ sù xuÊt hiÖn cña chiÕc maý tÝnh ®iÖn tö hiÖn
®¹i ®Çu tiªn trªn thÕ giíi vµo n¨m 1946 cïng víi sù ra ®êi cña ®iÒu khiÓn häc , lý
thuyÕt hÖ thèng va lý thuyÕt th«ng tin. TiÕp theo ®ã lµ sù bïng næ cña c¸ch m¹ng
khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo nöa cuèi thÕ kû XVIII vµ XIX, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc
c«ng nghÖ vµo thÕ kû thø XX kh«ng chØ gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc cã h¹n cña c¬
b¾p, nèi dµi c¸nh tay vµ c¸c gi¸c quan cña con ngêi mµ cßn t¹o ra ®îc c¸c ph¬ng tiÖn
n©ng cao n¨ng lùc t duy vît qua c¸c giíi h¹n sinh lùc cña con ngêi. Toµn c©ï ho¸ kinh
tÕ thÕ giíi lµ mét xu thÕ kh¸ch quan so sù t¸c ®éng cña lùc lîng ph¸t triÓn, lùc lîng
s¶n xuÊt. Nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû XX cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i ®· ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn, hµng ho¸, dÞch vô chuyÓn giao c«ng
nghÖ trong ph¹m vi toµn cÇu , xuÊt hiÖn nhiÒu hiÖn tîng míi nh th¬ng m¹i ®iÖn tö,
®ång tiÒn ¶o, nÒn kinh tÕ sè kÐo theo sù ra ®êi lý thuyÕt míi vÒ kinh tÕ, ®ßi hái c¸c
d©n téc trªn thÕ giíi ph¶i cã t duy míi ®èi víi th¸ch thøc vµ c¬ héi trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn.
V× vËy kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn khi chÝnh phñ cña mäi quèc gia, giµu
còng nh nghÌo, lín còng nh bÐ ®Òu cè g¾ng ®a ra c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m
b¾t kÞp trµo lu híng tíi x· héi th«ng tin. §Õn nay hÇu nh quèc gia nµo còng cã chÝnh
s¸ch th«ng tin thËm chÝ cã níc cßn ®ang thùc hiÖn cacs nç lùc ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh
lµ mét x· héi th«ng tin.
Trªn kh¾p thÕ giíi, môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch th«ng tin vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ
yÕu ®Òu gièng nhau mét c¸ch kú l¹. §ã lµ x©y dùng mét kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng tin
v÷ng ch¾c vµ phong phó trªn c¬ së ph¸t triÓn m¹ng th«ng tin c¸c xa lé th«ng tin vµ
tham gia vµo Internet, ph¸t triÓn v¨n ho¸ kinh doanh dùa trªn c«ng nghÖ th«ng tin vµ
tri thøc ®Ó t¨ng n©ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, ®µo t¹o l¹i kü n¨ng cña ngêi lao
®éng vµ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm h¬n n÷a, c¶i tæ vÒ c¨n b¶n hÖ thèng gi¸o dôc vµ phæ cËp
3
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
chÕ ®é häc liªn tôc, häc suèt ®êi cho mäi ngêi, ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi
dùa vµo tri thøc vµ ®Èy nhanh viÖc c¶i c¸ch thiÕt chÕ x· héi ®Ó thÝch øng víi thêi ®¹i
th«ng tin. Cã mét lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é kiÕn thøc vµ kü n¨ng c¬ b¶n vÒ c«ng
nghÖ vµ th«ng tin b»ng c¸ch n©ng cao hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o sao cho cã kh¶
n¨ng ®¸p øng yªu cÇu häc tËp suèt ®êi vµ kh«ng ngõng më réng kiÕn thøc, lµm giµu
trÝ tëng tîng vµ ãc s¸ng t¹o cña thÕ hÖ trÎ.
Cïng víi nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ th× nh÷ng tiÕn bé míi trong
giao th«ng vËn t¶i rót ng¾n thêi gian giao tiÕp gi÷a c¸c vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi.
Nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®ã lµm cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ lan to¶
kh¾p toµn c©ï.
2.2 Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng.
2.2.1 Kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ®· më ra ®iÒu kiÖn cho sù gia t¨ng xu thÕ
quèc tÕ ho¸
Díi t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸mµ cô thÓ lµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÞ trêng thÕ
giíi tõng bíc ®îc thèng nhÊt vµ ngµy cµng ph¸t triÓn.Víi xu thÕ ®ã nã sÏ t¹o nªn mét
sù lo¹i bá c¸c rµo c¶n vµ cã mét sù ®iÒu chØnh trong qui t¾c vËn hµnh
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng ®· më ra ®iÒu kiÖn cho sù gia t¨ng
xu thÕ quèc tÕ ho¸ thÓ hiÖn nªn hai khÝa c¹nh chÝnh:
Mét lµ, Kinh tÕ thÞ trêng më ra c¬ së ®iÒu kiÖn cho sù sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n suÊt lµm cho quy m« s¶n suÊt kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi cña tõng quèc gia
mµ mang tÇm quèc tÕ thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi g¾n c¸c quèc gia trong sù
giµng buéc cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. ThËt vËy, khi thÞ trêng thÕ giíi thèng nhÊt vµ
ph¸t triÓn th× c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i tõng bíc bÞ lo¹i bá, mét trong ng÷ng thµnh c«ng
cña ph¬ng diÖn nµy lµ sù ra ®êi cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ngµy 1/1/1995
vµ tiÕp theo lµ viÖc gi¶m thuÕ quan gi÷a c¸c thµnh viªn cña WTO xuèng møc b×nh
qu©n lµ 3% ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ díi 15% ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Th¬ng m¹i ph¸t triÓn khiÕn thÞ tropõng thÕ giíi thèng nhÊt h¬n xu thÕ thèng nhÊt l¹i ®ßi
hái lo¹i bá c¸c hµng rµo th¬ng m¹i.
LÜnh vùc s¶n xuÊt vµ thÞ trêng tiÒn tÖ còng ngµy cµng thèng nhÊt, tû träng dÞch
vô ë níc ngoµi trªn dÞch vô c¸c chñ thÓ kinh tÕ h÷u quan còng ®ang gia t¨ng nhanh
chãng, hÖ thèng ph©n c«ng s¶n xuÊt cïng ngµnh nghÒ mang tÝnh toµn cÇu ®ang h×nh
thµnh.
M¹ng líi s¶n xuÊt m¹ng tÝnh toµn c©ï sÏ thùc sù "kÕt nèi" thÕ giíi. §©y lµ xu
thÕ kh¸ch quan t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c quèc gia, d©n téc. Tuy nhiªn ®©y lµ c¸i kh¸ch
quan trong x· héi nªn nã ph¶i ®îc thÓ hiÖn ra th«ng qua ho¹t ®éng cña con ngêi cã ý
thøc, v× vËy nã lµ qu¸ tr×nh thèng nhÊt cña kh¸ch quan vµ chñ quan lµ thÓ hiÖn biÖn
phÐp biÖn chøng cña kh¸ch quan vµ chñ quan. Do ®ã kh«ng nªn quan niÖm tÝnh tÊt
yÕu kh¸ch quan cña toµn cÇu ho¸ nh mét ®Þnh mÖnh, tr¸i l¹i c¸c quèc gia c¸c lùc lîng
héi kh¸c nhau cã thÓ ph¸t huy nç lùc chñ quan, chñ ®éng nhËn thøc vµ hµnh ®éng, cã
chÝnh s¸ch kh¸c nhau ®Ó tham gia toµn cÇu ho¸ nh mét ®Þnh mÖnh, tr¸i l¹i c¸c quèc
gia, c¸c lùc lîng x· héi kh¸c nhau cã thÓ ph¸t huy nç lùc chñ quan , chñ ®éng nhËn
4
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
thøc vµ hµnh ®éng cã chÝnh s¸ch kh¸c nhau ®Ó tham gia toµn cÇu ho¸ nh»m h¹n chÕ
mÆt tiªu cùc, sö dông mÆt tÝch cùc cu¶ toµn cÇu ho¸ nh»m giµnh lîi Ých vÒ cho m×nh.
§êng lèi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc cña §¶ng vµ Nhµ níc ta
chÝnh lµ nh vËy.
Hai lµ, kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn c¸c quèc gia ®a l¹i c¬ chÕ thèng nhÊt cho xö
lý c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã lµ c¬ chÕ thÞ trêng. Cã nghÜa thóc ®Èy më réng ®Çu t ,
giao dÞch th¬ng m¹i vµ tiÕp nhËn nguån lao ®éng.
ThÕ giíi ®· chøng kiÕn vai trß cña kinh tÕ thÞ trêng ë c¸c quèc gia ®a l¹i c¬ chÕ
thèng nhÊt cho sö lý c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã lµ c¬ chÕ thÞ trêng . Cã nghÜa thóc
®Èy më réng ®Çu t, giao dÞch th¬ng m¹i vµ tiÕp nhËn nguån lao ®éng.
ThÕ giíi ®· chøng kiÕn vai trß cña kinh tÕ thÞ trêng trong thóc ®Èy sù ph¸t triÓn
s¶n xuÊt. Kh«ng cã mét quèc gia nµo ph¸t triÓn mµ kh«ng dùa trªn nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng trªn thÕ giíi rÊt ®a
d¹ng, phong phó víi nhiÒu cÊp ®é, nhiÒu d¹ng, nhiÒu kiÓu.
Sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc: Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng quèc tÕ (WB),
HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th¬ng m¹i (GATT), Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi
(WTO) cã vai trß ngµy cµng to lín ®èi víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, c¸c tæ chøc nµy ra
®êi lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ song ®Õn lît m×nh song ®Õn lît m×nh chóng
l¹i trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ c¶ bÒ réng vµ chiÒu s©u IMF vµ
¦B ra ®êi vµ cuèi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø 2 (n¨m 1994) cßn GATT ra ®êi n¨m
1947, WTO ra ®êi n¨m 1995 trªn c¬ së kÕ tôc GATT ®· tr¶i qua 8 vßng ®µm ph¸n chØ
®ãng khung trong mua b¸n hµng ho¸ WTO bao qu¸t c¶ th¬ng m¹i hµng ho¸ , dÞch vô
vµ tµi s¶n trÝ tuÖ. ¦TO lµ mét thÓ chÕ kinh tÕ toµn cÇu ho¸ chi phèi h¬n 90% tæng kim
ng¹ch th¬ng m¹i quèc tÕ. chøc n¨ng chñ yÕu cña WTO lµ ®iÒu hµnh vµ thùc thi c¸c
hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®a ph¬ng vµ hiÖp ®Þnh gi÷a mét sè bªn cÊu thµnh WTO, ho¹t
®éng víi tÝnh chÊt diÔn ®µn cho c¸c cuéc mËu dÞch ®a ph¬ng, t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p
xö lý tranh chÊp th¬ng m¹i, gi¸m s¸t c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc gia vµ hîp t¸c
víi c¸c thiÕt chÕ quèc tÕ kh¸c liªn quan tíi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch toµn cÇu . Nh÷ng
quy t¾c, luËt lÖ cña WTO trë thµnh nh÷ng ®Þnh chÕ c¬ b¶n cña mét nÒn kinh tÕ toµn
cÇu ho¸ mang tÝnh chÊt cña t b¶n chñ nghÜa. Trong thùc tÕ ho¹t ®éng cña m×nh, WTO
kh«ng dõng ë ph¹m vi th¬ng m¹i mµ can thiÖp s©u vµo nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi vît qua mäi biªn giíi quèc gia, ¸p ®Æt lªn toµn thÕ giíi nh÷ng luËt lÖ cã lîi cho sù
thèng trÞ cña chñ nghÜa.
Kinh tÕ thÞ trêng cµng ph¸t triÓn th× sù giao thoa, x©m nhËp lÉn nhau gi÷a c¸c
nÒn kinh tÕ cµng gia t¨ng. Cã thÓ nãi ngµy nay kh«ng cã mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng d©n
téc thuÇn khiÕt. Ch¼ng h¹n cho ®Õn n¨m 1998 NhËt ®· chiÕm 35% tæng sè vèn ®Çu t
níc ngoµi ë Mü, cßn EU chiÕm 19,3%. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ ë sù më réng quy m« vÒ kh«ng gian, vÒ sù x©m nhËp rµng buéc lÉn
nhau gi÷a c¸c thÞ trêng cßn thÓ hiÖn ë chiÒu s©u ®ã lµ sù bïng næ ph¸t triÓn cña thÞ trêng tµi chÝnh g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn cña mét lo¹i c«ng cô míi trong thanh to¸n giao
dÞch. C¸c thÞ trêng tµi chÝnh ®an xen vµo nhau chÆt chÏ ®Õn møc l·i xuÊt cho vay vµ
5
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
chøng kho¸n còng rµng buéc víi nhau vµ lîng vèn cÇn lu©n chuyÓn trªn thÞ trêng tµi
chÝnh lín. ThÞ trêng s¶n phÈm còng gia t¨ng m¹nh mÏ thÓ hiÖn ë quy m« chÊt lîng
cña khèi lîng giao dÞch th¬ng m¹i vµ ë sù ph¸t triÓn cña c¸c giao dÞch míi nh th¬ng
m¹i dÞch vô vµ ®iÖn tö.
Nh vËy cã thÓ thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng chÝnh lµ c¬ së,
lµ ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ .Nh×n chung c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy
nay ®Òu dùa trªn c¬ chÕ thÞ trêng,sö dông c¸c ph¬ng tiÖn vµ c«ng cô cña kinhb tÕ thÞ
trêng trong ho¹t ®éng kinh doanh , ®a l¹i mét kh«ng gi©n réng lín , kh«ng gian toµn
cÇu cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ lu chuyÓn c¸c yÕu tè cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt
Êy.
2.2.2. Møc ®é liªn kÕt thèng nhÊt cña thÞ trêng thÕ giíi ®îc t¨ng cêng.
Toµn cÇu ho¸ x· héi nhËp quèc tÕ ®· t¹o nhiÒu sù liªn kÕt gi÷a nhiÒu nÒn kinh
tÕ quèc tÕ ®Èy tíi lµ lµ kh«ng cßn hiÖn tîng t¸ch rêi thÞ trêng x· héi chñ nghÜa (khu
vùc I) víi thÞ trêng TBCN (khu vùc II), c¸c cêng quèc c«ng nghiÖp kh«ng cßn ph©n
chia thÞ trêng thÕ giíi thµnh nh÷ng vïng ¶nh hëng râ rÖt riªng cña tõng níc, c¸c c«ng
ty ®a quèc gia ph¸t triÓn nhanh trãng trong cïng mét lóc th©m nhËp vµo thÞ trêng
nhiÒu níc, quy m« vµ tèc ®é chu chuyÓn vèn, hµng ho¸, dÞch vô, lao ®éng c«ng nghÖ
t¨ng rÊt nhanh diÔn ra ®ång thêi trªn c¶ 3 cÊp : quèc gia, khu vùc, toµn cÇu.
§óng nh nhËn ®Þnh cña M¸c - ¡ngen trong tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n:
"§¹i c«ng nghiÖp t¹o rathÞ trêng thÕ giíi … thay cho t×nh tr¹ng co lËp tríc kia cña c¸c
®Þa ph¬ng vµ d©n téc tù cung, tù cÊp, ta thÊy ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ phæ biÕn , sù
phô thuéc phæ biÕn gi÷a c¸c d©n téc. HoÆc nh mét sù suy tëng kh¸c cña c¸c nhµ kinh
®iÓn cho r»ng: gi¸ rÎ cña nh÷ng s¶n phÈm lµ nh÷ng träng ph¸o b¾n th¬ng v¹n lý trêng
thµnh cña c¸c quèc gia.
HiÖn thùc ®êi sèng cho thÊy: quan hÖ kinh tÕ cã t×nh toµn cÇu lµ s¶n phÈm tÊt
yÕu, xu thÕ kh¸ch quan khi lùc lîng s¶n xuÊt ®¹t ®Õn tr×nh ®é quèc tÕ ho¸ rÊt cao,
khoa häc c«ng nghÖ ®¹t tíi møc vît bËc, kinh tÕ thÞ trêng trë nªn phæ cËp. Nãi c¸ch
kh¸c kh«ng ph¶i giai cÊp kinh tÕ nµy hay thÕ lùc kia cã thÓ tù m×nh s¸ng t¹o ra toµn
cÇu ho¸ theo ý muèn chñ quan mµ chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - kü thuËt nhÊt
®Þnh ®· quèc tÕ ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao lµ toµn cÇu ho¸.
Díi t¸c ®éng cña xu thÕ toµn cÇu ho¸, xuÊt hiÖn nhu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc
tÕ lµ ho¹t ®éng cña c¸c quèc gia vÒ më réng hîp t¸c kinh tÕ nhng kh«ng chØ ®¬n gi¶n
lµ c¸c quan hÖ giao dÞch song ph¬ng mµ b»ng h×nh thøc cao h¬n lµ x©y dùng c¸c tæ
chøc kinh tÕ, x· héi, moi trêng chØ riªng mét quèc gia, dï lµ quèc gia lín m¹nh nhÊt
còng kh«ng thÓ gi¶ quyÕt ®îc mµ ph¶i cã sù liªn kÕt cña nhiÒu níc. Sù ph¸t triÓn
m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong nh÷ng thËp niªn qua võa ph¶n ¸nh dÆc
®iÓm cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ gia t¨ng m¹nh mÏ lªn mét bíc míi: toµn cÇu ho¸.
Nh chóng ta ®· biÕt mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh
tÕ lµ sù ph¸t triÓn vµ bµnh tríng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia - lùc lîng chi phèi
toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, lµn sãng s¸t nhËp c¸c c«ng ty lín cña T©y ¢u, B¾c Mü, NhËt
B¶n, Hµn Quèc diÔn ra kh¸ m¹nh mÏ nh»m t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr6
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
êng. ChØ riªng n¨m 1998 cã 7700 vô s¸p nhËp víi tæng gi¸ trÞ lªn tíi 2400 tû USD
b»ng møc thu nhËp thËp niªn 80 vµ gÊp r¬Ü n¨m 1997. N¨m 1999 riªng 10 cô s¸p nhËp
cña c¸c c«ng ty lín trªn thÕ giíi ®· lªn tíi 2400 tû USD b»ng møc thu nhËp thËp
niªn 80 vµ gÊp rìi n¨m 1997. N¨m 1999 riªng 10 vô xe s¸p nhËp cña c¸c c«ng ty lín
trªn thÕ giíi ®· lªn tíi 1500 tû USD. HiÖn nay c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®ang chi
phèi thèng trÞ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cã quy m« cùc kú lín,
®Þa bµn ho¹t ®éng rÊt réng, kin doanh ®a ngµnh, nh÷ng chi nh¸nh cña chóng nh nh÷ng
chiÕc vßi b¹ch tuéc gi¨ng ra kh¾p hµnh tinh. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia bµnh tríng
c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i, tµi chÝnh, tÝn dông, ®Çu t, chuyÓn giao c«ng nghÖ trªn ph¹m
vi toµn cÇu, h×nh thµnh hÖ thèng chi nh¸nh cña m×nh ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi,
l«i cuèn quèc gia vµo "vßng kim c«" vßng phong to¶ cña nã, biÕn mçi quèc gia thµnh
nh÷ng bä phËn trong quy tr×nh s¶n xuÊt cña nã. Cã thÓ nãi c¸c c«ng ty xuyªn quèc
gia lµ ®éi qu©n xung kÝch thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸.
Nh vËy, cã thÓ thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng chÝnh lµ c¬ së,
lµ ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸. Nh×n chung c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy
nay ®Òu dùa trªn c¬ chÕ thÞ trêng, sö dông c¸c ph¬ng tiÖn vµ c«ng cô cña kinh tÕ thÞ
trêng trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®a l¹i mét kh«ng gian réng lín kh«ng gia toµn cÇu
cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ lu chuyÓn c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Êy.
2.3. Sù gia t¨ng cña c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu trong bèi c¶nh thÕ giíi kÕt thóc
chiÕn tranh l¹nh, bíc vµo thêi kú hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn
Kinh tÕ lµ c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i kÓ tï khi khai sinh lËp ®Þa
cho ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn cao hiÖn nay, vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi ®êi
sçng x· héi kh«ng hÒ thay ®æi. Lîi Ých kinh tÕ lµ lîi Ých c¨n b¶n nhÊt cu¶ lîi Ých quèc
gia. ViÖc b¶o vÖ an ninh kinh tÕ gi÷ mét vÞ trÝ trung t©m trong viÖc b¶o vÖ an ninh
quèc gia. Trong céng ®ång quèc tÕ, quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c níc lµ c¬ së cña quan hÖ
quèc tÕ. Trong quan hÖ quèc tÕ cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c níc chñ yÕu lµ kinh tÕ, mçi
quèc gia ®Òu coi lîi Ých kinh tÕ lµ con bµi chñ yÕu ®Ó mÆc c¶ víi nhau, thËm trÝ lµ môc
tiªu chñ yÕu ®Ó c«ng kÝch lÉn nhau, chiÕn tranh kinh tÕ bïng ph¸t ngay c¶ gi÷a nh÷ng
níc ®ång minh chÝnh trÞ qu©n sù víi nhau. ChÝnh s¸ch ngo¹i giao b¸ quyÒn cña Mü
chñ yÕu lµ cÊm vËn kinh tÕ ®èi víi nh÷ng quèc gia mµ Mü cho lµ c¬ së nguy h¹i ®Õn
lîi Ých an ninh Mü. Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II cho ®Õn 1996, Mü ®· tiÕn hµnh
115 cuéc cÊm vËn kinh tÕ. Ngay c¶ chue nghÜa khñng bè quèc tÕ còng dùa vµo vò khÝ
kinh tÕ. Sù c¸ch trë nµy lµ nh©n tè ¶nh hëng lín ®Õn xu thÕ toµn cÇu ho¸. trong bèi
c¶nh chiÕn tranh l¹nh thÞ trêng thÕ giíi bÞ chia c¾t kh«ng cho phÐp c¸c quèc gia thèng
nhÊt hµnh ®éng liªn kÕt søc m¹nh. ChÝnh v× vËy ®· cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c trong
t×nh h×nh quèc tÕ.
ChiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, hÖ thèng XHCN ë Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u tan
d· cïng víi sù sôp ®æ cña m« h×nh kinh tÕ x· ViÖt, xu híng toµn cÇu ho¸ më cöa héi
nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ph¸t triÓn s©u réng. C¸c níc §«ng ¸ ®i theo con ®êng
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· thu ®îc kÕt qu¶ næi bËt.
7
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Toµn cÇu ho¸ lµ kÕt qu¶ tÝnh chÝnh thÓ c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng t¨ng
cêng vµ ph¸t triÓn. §Õn nay lîi Ých chung cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi kh«ng ngõng
më réng, c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn , c¸c níc lín nhá ®Òu do toµn cÇu ho¸
kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò "mang tÝnh toµn cÇu" n©ng cao møc ®é phô thuéc lÉn nhau, ®a
vµo nhau cïng tån t¹i, cïng hîp t¸c, cïng ph¸t triÓn.
§Æc ®iÓm hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn trë thµnh chñ ®Ò cña thÕ giíi hiÖn nay cµng râ
nÐt, toµn cÇu ho¸ trë thµnh nÕp t duy trong cuéc sèng thêng nhËt cña con ngêi.
3. TÝnh tÊt yÕu cña héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam
Vµo cuèi nh÷ng n¨m cña thÕ kû XX, ®êi sèng kinh tÕ quèc trë nªn ®Æc biÖt s«i
®éng. Nh÷ng thanh tùu kú diÖu vÒ khoa häc c«ng nghÖ ®· më ra nh÷ng kh¶ n¨ng lín
®ång thêi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tríc nguy c¬ tôt hËu v× kinh tÕ vµ ë vµo thÕ bÊt lîi
so víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Trong thËp niªn 90 - ThËp niªn b¶n lÒ "vît thÕ
kû" nhê nh÷ng ®ét ph¸ quan träng trong c«ng nghÖ th«ng tin ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn
cã tÝnh chÊt bïng næ c¸c m¹ng th«ng tin truyÒn d÷ liÖu quèc gia vµ quèc tÕ, nhÊt lµ
sau khi hîp nhÊt c¸c m¹ng Telex, ®iÖn tho¹i, ph¸t thanh truyÒn h×nh trªn c¬ së kü
thuËt lade, c«ng nghÖ chuyÓn t¶i ®ång bé (ATM), c«ng nghÖ th«ng tin tÇm thÊp … ®·
t¹o ®îc kh¶ n¨ng nèi m¹ng réng r·i víi c¸c trung t©m th«ng tin víi hµng tr¨m triÖu
mµy tÝnh c¸ nh©n, cã kh¶ n¨ng truy cËp ®Õn hµng triÖu nguån th«ng tin thÕ giíi th×
viÖc h×nh thµnh "kh«ng gian ®iÒu khiÓn" toµn cÇu trªn c¬ së c¸c "siªu lé th«ng tin
cao tèc" còng nh sù chuyÓn ®æi cÊu tróc x· héi dùa vµo s¶n xuÊt, phæ biÕn, truy cËp
vµ sö dông th«ng tin kiÕn thøc mét c¸ch réng r·i ®Ó s¸ng t¹o ra s¶n phÈm míi , tri
thøc míi ®· ph¸c ho¹ nh÷ng ®êng nÐt c¬ b¶n ®Æc trng cho "x· héi th«ng tin". Sù ph¸t
triÓn m¹nh mÏ c«ng nghÖ sinh häc ph¸t triÓn nh¶y vät ngµy cµng trë thµnh lùc lîng
s¶n xuÊt trùc tiÕp. §iÒu ®ã ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸.
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh võa hîp t¸c
®Ó ph¸t triÓn võa ®Êu tranh hÕt søc phóc t¹p ®Æc biÖt lµ ®Êu tranh cña c¸c níc ph¸t
triÓn b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. Bøc tranh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ cùc kú ®a
d¹ng vµ phøc t¹p. Mét mÆt toµn cÇu ho¸ héi nhËp kinh tÕ gióp cho c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn cã c¬ héi më réng thÞ trêng t¨ng thu hót ®Çu t vµ c«ng nghÖ, tham gia mét c¸ch
b×nh ®¼ng vµo x©y dùng nhng luËt "luËt ch¬i" chung c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng h¬n ®Ó
b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh nµy ®Æt c¸c níc ®ã vµo vÞ thÕ dÔ bÞ thua
thiÖt nÕu kh«ng tÝch cùc vµ chñ ®éng tham gia.
NhËn thøc râ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®ã, xuÊt ph¸t tõ môc tiªu héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ lµ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ theo ®Þnh híng
XHCN thùc hiÖn d©n giµu, níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §¶ng vµ Nhµ níc ta
ngay tõ ®Çu n¨m 1990 ®· chñ tr¬ng tÝch cùc tham gia héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi víi
ph¬ng ch©m: héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ lu«n gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, chñ quyÒn
quèc gia, kh«ng ngõng ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ gi÷ v÷ng ®Þnh híng
XHCN. Bªn c¹nh ®ã chóng ta còng kh¼ng ®Þnh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ph¶i tiÕn
hµnh tõng bíc víi lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña mét níc ®ang ph¸t triÓn
cã nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh níc ta. §iÒu nµy cã ý nghÜa hÕt
8
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
søc quan träng bëi chØ trªn c¬ së nh÷ng bíc ®i phï hîp , chóng ta míi cã thÓ vît qua
®îc nh÷ng th¸ch thøc to lín vµ tËn dông ®îc nh÷ng c¬ héi thuËn l¬Þ mµ tiÕn tr×nh héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ ®em l¹i. Thùc tÕ cho thÊy tuy chØ ë giai ®o¹n ®Çu nhng
tiÕn tr×nh ®a d¹ng hãa, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ héi nhËp kinh tÕ cña cïng víi nh÷ng c¶i
c¸ch vµ ®æi míi trong níc, ®· ®a ®Êt níc ta lªn mét tÇm cao míi, gÆt h¸i ®îc nh÷ng
thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trªn nhiÒu lÜnh vùc.
II. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ ë ViÖt nam
1. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam
1.1. ThuËn lîi trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
1.1.1.ThuËn lîi rÊt c¬ b¶n ®Çu tiªn cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc cã quan ®iÓm vµ ®êng lèi ®óng ®¾n vµ cã sù
n¨ng ®éng ®iÒu chØnh vÒ chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp víi ®iÒu
kiÖn cô thÓ cña ®Êt níc trong mçi thêi kú.
Vµo gi÷a vµ cuèi nh÷ng n¨m 80 (thÕ kû XX) nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn
chËm kh«ng æn ®Þnh. Trong bèi c¶nh cùc kú khã kh¨n ®ã, ®¹i héi lÇn thø VI cña ®¶ng
vµ c¸c héi nghÞ ban chÊp hµnh trung ¬ng kho¸ VI ®· n½m b¾t xu thÕ kh¸ch quan cña
thêi ®¹i, ®Ò ra ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ ®Êt níc, trong ®ã cã nh÷ng quan
®iÓm c¬ b¶n vÒ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i theo ph¬ng ch©m: " ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng
ho¸". TiÕp theo ®¹i héi VII, VIII vµ IX cña §¶ng ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh thùc hiÖn chñ
tr¬ng ®ã. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2003, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 90 níc,
quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i víi h¬n 60 níc, ký kÕt nhiÒu hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i … NÒn
kinh tÕ ngo¹i giao ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ ViÖt Nam ph¸t triÓn vît bËc c¶ vÒ lîng vµ chÊt. TÝch cùc héi nhËp ASEAN tham gia AFTA vµ ASEM ph¸t triÓn ngµy
cµng s©u réng quan hÖ trªn nhiÒu ph¬ng diÖn víi c¸c níc T©y - B¾c ¢u vµ EU, ®·
göi ®¬n gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) tõ th¸ng 12/1994, ®¶m nhiÖm
thµnh c«ng nhiÒu träng tr¸ch t¹i c¸c thiÕt chÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ thµnh tùu
quan träng gãp phÇn t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho viÖc ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
1.1.2.ThuËn lîi rÊt c¬ b¶n thø hai ®Ó ViÖt nam ®Èy m¹nh héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ lµ: nh÷ng thµnh tùu to lín cña qu¸ tr×nh ®æi míi m«i trêng hoµ b×nh vµ æn
®×nh vÒ nhiÒu mÆt, tiÒm n¨ng lín c¶ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nguån lùc con ngêi,
vÞ trÝ ®Þa lý kinh tÕ quan träng.
ViÖt nam lµ quèc gia cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó nhng cha ®îc
khai th¸c hiÖu qu¶. Víi nguån tµi nguyªn phong phó kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc
ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c chÕ biÕn mµ cßn lµ søc thu hót ®èi víi khu
c¸c c«ng ty níc ngoµi. Trªn c¬ së c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn chóng ta cã thÓ
x¸c lËp c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ víi nh÷ng s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh ®¸p øng nhu cÇu
thÞ trêng thÕ giíi.
VÒ vÞ trÝ ®Þa lý, níc ta lµ cöa ngâ ®i ra ngoµi Th¸i B×nh D¬ng cña mét sè quèc
gia §«ng Nam ¸, lµ ®iÓm tiÕp gi¸p víi c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng quan träng cña thÕ
giíi víi bê biÓn réng tr¶i dµi tõ B¾c tíi Nam víi nhiÒu h¶i c¶ng, ®Æc biÖt lµ c¶ng Cam
9
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Ranh cã ®é s©u thuËn lîi cho ph¸t triÓn giao th«ng hµng h¶i còng nh ph¸t triÓn kinh tÕ
hµng ho¸. Ngoµi mét sè kho¸ng s¶n nh B«sit cã ch÷ lîng lín 5 tû tÊn ®øng thø ba trªn
thÕ giíi , quÆng ®Êt hiÕm cã tr÷ lîng lín ®øng thø 2 trªn thÕ giíi, sau Trung Quèc th×
c¸c lo¹i kho¸ng s¶n ë ViÖt Nam tuy tr÷ lîng kh«ng lín nhng rÊt ®a d¹ng vµ phong
phó. Víi nguån tµi nguyªn hiÖn cã chóng ta cÇn tËp trung ph¸t triÓn ngµnh vËt liÖu
x©y nghiÖp: gèm, sø, du lÞch, kÕt hîp ph¸t triÓn tõ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®Ó t¹o ta
s¶n phÈm xuÊt khÈu. §ång thêi chó ý ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh xÝ nghiÖp võa vµ nhá
trªn c¬ së liªn doanh ®Ó tËn dông nguån phãng s¶n phong phó, ®a d¹ng phôc vô nhu
cÇu CNH, H§H.
§Õn nay, sau gÇn 17 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt
qu¶ quan träng ®Ó chñ ®éng héi nhËp kinh tª quèc tÕ. ThuËn lîi nµy cã t¸c dông thóc
®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi ë ViÖt Nam.
1.1.3. Nh÷ng thêi c¬ míi ®Ó ViÖt Nam ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ ®ã lµ:
Më réng thÞ trêng ra níc ngoµi, t×m hiÓu thÞ trêng míi cho hµng ho¸ ViÖt Nam
trªn c¬ së c¸c hiÖp ®inh th¬ng m¹i song ph¬ng ®· ký kÕt.
ViÖc më réng thÞ trêng ra níc ngoµi sÏ ®¸p øng ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam. NÕu chóng ta thùc hiÖn ®Çy ®ñ cam kÕt cña AFTA vµo n¨m 2006
th× c¸c hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn mang th¬ng hiÖu ViÖt Nam cã thÓ tiªu thô ë tÊt c¶
c¸c níc ASEAN - thÞ trêng cã sè d©n h¬n nöa tû ngêi vµ GDP trªn 700 tû USD.
Trong t¬ng lai gÇn, khi gia nhËp WTO th× ViÖt Nam sÏ ®îc hëng quyÒn u ®·i tèi huÖ
quèc (MFN) vµ hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu 148 níc thµnh viªn cña c¸c tæ chøc
nµy ®îc thuËn lîi h¬n. Nh×n vÒ t¬ng lai xa h¬n, nÕu nh nh×n vµo n¨m 2020 hµng rµo
thuÕ quan c¸c níc APEC ®îc rì bá th× hµng ho¸ "Made in Vietnam" sÏ cã mét thÞ trêng tiªu thô rÊt réng lín. Thùc tÕ cho thÊy nÕu tríc khi hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam
- Hoa Kú cã hiÖu lùc, thuÕ xuÊt cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü ë møc tõ
40% ®Õn 50% th× sau khi hiÖp ®Þnh ®ã cã hiÖu lùc thuÕ suÊt chØ cßn tõ 3% ®Õn 4%.
Nhê ®ã hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam xuÊt sang thÞ trêng Mü t¨ng tõ 6% (n¨m 1998) lªn
27.8% (n¨m 2000) vµ n¨m 2002 cßn t¨ng cao h¬n.
Cã c¬ héi thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi
Theo sè liÖu cña bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2003, ViÖt Nam ®·
nhËn ®îc c¸c kho¶n cam kÕt ODA lµ h¬n 20 tû USD, trong ®ã gi¶i ng©n ®îc h¬n 10 tû
h¬n USD ®èi víi FDI cã trªn 3800 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký trªn 24 tû USD, ®·
thùc hiÖn kho¶ng 22 tû USD. ChÝnh nhê cã nguån vèn nµy, chóng ta x©y dùng ®îc
nhiÒu c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng quan träng, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, h×nh thµnh thµnh
phÇn kinh tÕ thø 6 - kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm tû träng 13% GDP vµ tèc ®é
t¨ng trëng trªn 20% n¨m.
NhiÒu thêi c¬ tiÕp nhËn vµ ®æi míi c«ng nghÖ trang thiÕt bÞ
Ngµy nay tèc ®é phæ cËp trÝ thøc míi kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn diÔn ra rÊt
nhanh trãng, ®a d¹ng th«ng qua nhiÒu h×nh thøc vµ kªnh th«ng tin kh¸c nhau, nhÊt lµ
con ®êng nghiªn cøu øng dông vµ tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi cña thÕ giíi.
10
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Tuy nhiªn ®é tiÕp nhËn kh¸c nhau tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cña tõng níc.
Nh÷ng n¨m qua chóng ta ®· cã nhiÒu nç lùc nªn ®îc xÕp vµo hµng c¸c níc cã tèc ®é
ph¸t triÓn h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin nhanh nhÊt thÕ giíi.
Më cña t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy néi lùc
Nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam kh¸ dåi dµo vÒ sè lîng vµ cã u thÕ næi tréi vÒ
chÊt lîng ë mét sè lÜnh vùc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhu c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö, c«ng
nghÖ sinh häc … Nhng nÕu chóng ta ®øng ngoµi nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× sÏ gÆp rÊt
nhiÒu khã kh¨n trong viÖc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc ®ã. Héi
nhËp kinh tÕ qu«c tÕ sÏ gióp khai th«ng c¸c mèi quan hÖ giao lu nguån nh©n lùc cña
ViÖt Nam víi thÕ giíi. Nhê héi nhËp cã thÓ më réng hîp t¸c trao ®æi chuyªn gia ®Ó ®a
®éi ngò c¸n bé khoa häc cña ViÖt Nam ra lµm viÖc ë níc ngoµi xuÊt khÈu lao ®éng vµ
®Èy m¹nh xö dông lao ®éng th«ng qua c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt
khÈu. §ång thêi cã thÓ nhËp khÈu c¸c lo¹i lao ®éng kü thuËt cao, c¸c c«ng nghÖ míi,
c¸c b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ mµ ViÖt Nam cha cã. Héi nhËp sÏ ®a ®Õn cho ViÖt Nam
c¬ héi kÕt hîp ngo¹i lùc, gãp phÇn ®Èy nhanh c«ng nhiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc vµ
n©ng cao tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ.
Cã sù ph©n c«ng lao ®éng míi vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ diÔn ra trªn
nhiÒu ph¬ng diÖn.
Sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ míi nh ho¹t ®éng th¬ng m¹i, dÞch
vô, c«ng nghiÖp b¶o qu¶n n«ng phÈm chÕ biÕn,s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ…sÏ
t¹o ra nhiÒu viÖc lµm míi do vËy sÏ gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp. MÆt kh¸c ®Ó thÝch øng víi
qu¸ tr×nh x· héi ho¸ lao ®éng, chÊt lîng nguån nh©n lùc sÏ ®îc n©ng cao, ngêi lao
®éng sÏ chuyÓn dÇn tõ lao ®éng gi¶n ®¬n sang lao ®éng phøc t¹p, tõ lÜnh vùc cã n¨ng
suÊt thÊp sang lÜnh vùc cã n¨ng suÊt cao.
TÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong t duy vµ c¸ch lµm ¨n kinh tÕ theo c¬ chÕ míi
®îc ®Èy m¹nh, nhu cÇu häc tËp vµ t×m hiÓu kinh nghiÖp qu¶n lý tiªn tiÕn ®îc coi
träng, gãp phÇn quan träng vµo d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ tham gia vµo nÒn kinh tÕ
thÕ giíi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn c¸c thÞ trêng lín mét
c¸ch b×nh ®¼ng, sÏ cã mét vÞ thÕ tèt h¬n ®Ó më réng quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c níc.
MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ph¶i c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp níc
ngoµi ngay trªn thÞ trêng néi ®Þa. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i
®æi míi c¸ch thøc tæ chøc s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ tiÕp thu nh÷ng
ph¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn, tõ bá lèi lµm viÖc hµnh chÝnh quan liªu, cöa quyÒn, b¶o
thñ, tr× trÖ, kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cïng më ra c¬ héi cho tÊt c¶ c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ ®îc quyÒn tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh lµm giµu cho
m×nh vµ cho ®Êt níc.
1.2. Khã kh¨n trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam
1.2.1. Khã kh¨n, th¸ch thøc chñ quan lín nhÊt mµ ViÖt Nam cÇn nç lùc vît qua
lµ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ cã nhiÒu mÆt l¹c hËu so víi khu vùc vµ thÕ giíi nh ng ph¶i
chÊp t c¸ch lµ thµnh viªn c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c níc kh¸c.
11
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
VÒ mÆt kinh tÕ, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ta so víi quèc tÕ cßn thÊp, l¹c hËu.HiÖn
nay 75% lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.Cho ®Õn n¨m 1999 nÒn kinh tÕ
níc ta vÒ thùc chÊt vÉn lµ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp .Trong ®ã khu vùc n«ng nghiÖp
chiÕm 25.4% GDP,c«ng nghiÖp chiÕm 34.5% vµ dÞch vô chiÕm 40.4%.Trong khi ®ã ë
c¸c níc ph¸t triÓn, tû träng khu n«ng nghiÖp gi¶m m¹nh chØ cßn kho¶ng 3%GDP,c«ng
nghiÖp còng gi¶m chØ cßn 20% vµ khu vùc dÞch × ®Æc biÖt ph¸t triÓn, nhÊt lµ lÜnh vùc
th«ng tin. Nh×n chung trong nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam vÒ c«ng nghÖ hiÖn nay v« cïng
l¹c hËu, so víi thÕ giíi chËm tõ 50-100 n¨m. HÖ thèng thiÕt bÞ ë hÇu hÕt c¸c doanh
nghiÖp l¹c hËu so víi møc trung b×nh hiÖn nay cña thÕ giíi tõ 2-3 thÕ hÖ, thËm chÝ cã
lÜnh vùc 4-5 thÕ hÖ. ChÝnh v× vËy n¨ng suÊt lao ®éng cña ta thÊp, s¶n phÈm lµm ra gi¸
thµnh cao, kh«ng cã søc c¹mh tranh. Sù yÕu kÐm cña ta kh«ng chØ ë chÊt lîng vµ gi¸
c¶ mµ cßn ë c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh cao. HiÖn nay chóng ta
chñ yÕu xuÊt nhËp khÈu nnguyªn nhiªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ chÕ nh dÇu th«, g¹o, cao
su, chÌ , cµ phª…C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm cã hµm l îng
khoa häc cao cßn Ýt ,søc c¹nh tranh yÕu.
Chóng ta biÕt r»ng chñ thÓ tham gia thùc sù vµo héi nhËp lµ c¸c doanh nghiÖp.
Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam cßn nhá, yÕu, yÕu c¶ vÒ kh¶ n¨ng qu¶n
lý kinh doanh lÉn kh¶ n¨ng, n¨ng lùc s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp cña chóng ta sau
mét thêi gian dµi ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸, chuyÓn sang ph¬ng thøc kinh
®oanh míi cßn lóng tóng, nhÊt lµ trong tham gia c¹nh tranh quèc tÕ. MÆt kh¸c tham
gia héi nhËp lµ ph¶i tham gia vµo c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu. C¸c luËt
ch¬i chóng ta cha th«ng th¹o, thËm chÝ kiÕn thøc kinh tÕ thÞ trêng cßn bÊt cËp. §©y lµ
mét khã kh¨n cho viÖc héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ ë ViÖt Nam.
1.2.2. Tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cña ViÖt Nam nh×n chung cßn thÊp, ph¶i cè
g¾ng rÊt lín m¬Ý ®¸p øng yªu cÇu cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ.
Muèn héi nhËp tèt, mét trong nh÷ng ®iÒu quan träng lµ cã bé m¸y ®iÒu hµnh
qu¶n lý cã hiÖu qu¶.T×nh tr¹ng tham nhòng trong x· héi hiÖn nay ®ang trë thµnh quèc
n¹n thùc sù, ®ang lµ vÊn ®Ò nan gi¶i nguy c¬ lín kh«ng nh÷ng ®èi víi thóc ®Èy héi
nhËp nãi giªng mµ cßn ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. NÕu kh«ng c¶i c¸ch bé
m¸y ®iÒu hµnh cµng héi nhËp chóng ta cµng thua thiÖt. Riªng trong lÜnh vùc nhËp
khÈu c«ng nghÖ, theo bé khoa häc c«ng nghÖ m«i trêng, qua kiÓm tra thö ë 42 c¬ së
c«ng nghÖ cho thÊy sè c«ng nghÖ nhËp vÒ cã tíi 60-70% t©n trang l¹i.
Theo ®¸nh gi¸ chung cña c¸c nhµ nghiªn cøu th× sù ph©n phèi kÕt hîp gi÷a c¸c
bé phËn ban ngµnh, ®Þa ph¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp cha thùc
sù chÆt chÏ nhÞp nhµng vÇ ®ång bé. ChÝnh phñ ®· cã chñ ch¬ng vµ chØ ®¹o tÝch cùc
héi nhËp, nhng c¸c doanh nghiÖp cßn chÇn chõ, thËm chÝ thê ¬ do quen c¸ch lµm c¸ch
kinh doanh cò. ViÖc phèi hîp gi÷a c¸c bé phËn trong c¸c lo¹i h×nh ®µm ph¸n quèc tÕ
hoÆc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng cô thÓ ë c¸c cÊp héi nghÞ kh¸c nhau cha g¾n bã,
thËm chÝ cßn hiÖn tîng ganh ®ua g©y ra chång chÐo. Thùc tÕ nã th«ng qua Uû ban
quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ cha t¹o thµnh bé m¸y vËn hµnh ®ång bé. Râ rµng
®Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, bé m¸y hµnh chÝnh cña ta cÇn ®îc c¶i c¸ch tÝch cùc.
12
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
1.2.3. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ thÞ trêng kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn chËm.
Trong khi rÊt nhiÒu níc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng tõ nhiÒu thËp kû nay th×
chónh ta míi chØ ®i nh÷ng bíc ®Çu trong mét thêi gian ng¾n, thÞ trêng cha ph¸t triÓn,
hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ cha ®ång bé, m«i trêng luËt ph¸p cha hoµn thiÖn. Nh×n
chung c¬ chÕ chÝnh s¸ch, hÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam so víi c¸c níc cßn nhiÒu
kh¸c biÖt vµ bÊt cËp. MÆt kh¸c sù hiÓu biÕt vÒ c¸c th«ng lÖ vµ luËt ph¸p quèc tÕ cña
c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn h¹n chÕ.
Khi gia nhËp WTO vµ c¸c tæ chøc th¬ng m¹i khu vùc kh¸c ngoµi c¸c lîi Ých nh
®îc hëng chÕ ®é u ®·i hoÆc cã thÓ c¶i thiÖn ®îc vÞ thÕ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam trªn
trêng Quèc tÕ th× chóng ta cÇn vît qua nh÷ng rµo c¶n rÊt lín. §ã lµ viÖc chóng ta ph¶i
chia sÎ thÞ phÇn trong níc víi ®èi t¸c níc ngoµi ë c¸c lÜnh vùc mµ l©u nay ®Òu do c¸c
nhµ ®Çu t trong níc chiÕm lÜnh nh ng©n hµng, b¶o hiÓm, viÔn th«ng t vÊn …
Tham gia vµo WTO còng cã nghi· lµ chóng ta ph¶i chÊp nhËn c¾t gi¶m thuÕ
nhËp khÈu theo " LuËt ch¬i" cña tæ chøc nµy. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi nguån thu ng©n
s¸ch nhµ níc gi¶m xuèng. S¶n xuÊt trong níc ph¶i ®¬ng ®Çu víi viÖc kh«ng cßn b¶o
hé nh tríc ®©y. ChÝnh v× thÕ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu doanh nghiÖp sÏ bÞ ph¸ s¶n, kÐo
theo lµ thÊt nghiÖp gia t¨ng .
Trong xu thÕ c¹nh tranh toµn cÇu vµ khu vùc diÔn ra ngµy cµng gay g¾t th× viÖc
ViÖt Nam tham gia héi nhËp sau nhiÒu quèc gia kh¸c còng lµ mét khã kh¨n, lµ quèc
gia ®i sau, ViÖt Nam sÏ häc hái ®îc nhiÒu kinh nghiÖm, nhng trong xu thÕ c¹nh tranh
quèc tÕ ®Çy biÕn ®éng kh«ng ph¶i lóc nµo chóng ta còng tr¸nh ®îc nh÷ng vÊn ®Ò nguy
hiÓm mµ ph¶i ®èi mÆt víi nã. C¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ cïng víi sù ph¸t triÓn
cña kinh tÕ tri thøc ®· t¹o thêi c¬ vµ vËn héi cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn "®i t¾t",
"®ãn ®Çu" ®Ó tiÕn hµnh CNH-H§H theo con ®êng rót ng¾n, nhng còng ®Æt ra yªu cÇu
ngµy cµng cao vµ chÊt lîng ®éi ngò lao ®éng vµ nguyªn liÖu th« ngµy cµng gi¶m gi¸
trÞ.
1.2.4 C«ng nî lín vµ sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶
MÆc dÇu hiÖn nay tæng d nî níc ngoµi so víi GDP cña ViÖt Nam vÉn n»m
trong giíi h¹n an toµn nhng cßn mét sè khÝa c¹nh cÇn quan t©m
Thø nhÊt, hiÖu qu¶ sö dông vèn u ®·i cho c¸c dù ¸n cßn thÊp vµ cha ®îc ®Êp
øng ®óng møc. Mét sè dù ¸n gÆp khã kh¨n trong viÖc thu håi vèn ®Ó tr¶ nî níc ngoµi,
nhÊt lµ c¸c dù ¸n ë c¸c ngµnh: mÝa ®êng, d©u, t¬ t»m,chÌ, c¬ khÝ, chÕ biÕn, thuû
s¶n…T×nh tr¹ng trªn do nhiÒu nguyªn nh©n, nhng chñ yÕu lµ khi x©y dùng c¸c dù ¸n
nµy ®· kh«ng x¸c ®Þnh ®óng môc tiªu, h¹ng môc ®Çu t vµ tÝnh ®ång bé gi÷a c¸c kh©u,
dÉn ®Õn viÖc nhËp khÈu thiÕt bÞ kh«ng ®ång bé, nguyªn liÖu kh«ng ®ñ, sö dông kh«ng
hÕt c«ng suÊt thiÕt kÕ g©y nªn g©y l·ng phÝ lín, thÞ trêng tiªu thô h¹n chÕ…Do ®ãa
hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n thÊp, g©y khã kh¨n trong viÖc tr¶ nî .
Thø hai, mét sè c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i trêng ph¶i ¸p dông ph¬ng
thøc vay l¹i vèn ODA cña ChÝnh phñ nhng b¶n th©n c¸c dù ¸n nµy l¹i ®îc x¸c ®Þnh lµ
kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn nªn ®· g©y khã kh¨n trong viÖc bè trÝ nguån tr¶ nî n íc ngoµi.
13
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Thø ba, qu¶n lý nguån vèn ODA cña ChÝnh phñ cha ®îc tËp trung thèng nhÊt
vµo ®Çu mèi dÉn ®Õn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cha râ rµng gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý.T×nh
h×nh vay nî vµ tr¶ nî c¸c kho¶n vay th¬ng m¹i cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp còng
tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i ®îc quan t©m xem xÐt.
1.2.5. Sù yÕu kÐm trong viÖc tiÕp nhËn c¸c nguån vèn vµ c«ng nghÖ
§©y lµ mét th¸ch thøc quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam. Lîi
dông sù u ®·i cña nhµ níc vãi c¸c mÆt hµng ®îc khuyÕn khÝch nhËo khÈu , mét sè
c«ng ty liªn doanh ®a vµo ViÖt Nam nhiÒu m¸y mmãc thiÕt bÞ l¹c hËu víi gi¸ cao
thËm chÝ cã nh÷ng d©y truyÒn c«ng nghÖ cßn kÐm h¬n d©y truyÒn c«ng nghÖ hiÖn cã
ë ViÖt Nam. ChÝnh v× viÖc tiÕp nhËn c¸c nguån vèn vµ c«ng nghÖ mét c¸ch yÕu kÐm
nh vËy ®· g©y ra nhiÒu c¶n trë cho cho qu¸ tr×nh héi nhËp ë ViÖt Nam.
1.2.6. Th¸ch thøc mang tÝnh tæng hîp lµ nguy c¬ mÊt ®éc lËp tù chñ vÓ kinh tÕ
vµ chñ quyÒn quèc gia.
X¬ng sèng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn nay lµ do 60.000 c«ng ty
nguyªn quèc gia cña c¸c níc ph¸t triÓn víi h¬n n¨m tr¨m chi nh¸nh kh¾p n¬i trªn thÕ
giíi hîp thµnh c¸c c«ng ty nµy víi tham väng th«n tÝnh c¸c c«ng ty b¶n ®Þa ®ang cã
xu híng s¸p nhËp, chuyÓn dÇn tõ ®éc quyÒn ®¬n sang ®éc quyÒn nhãm ®Ó cïng nhau
thèng trÞ nÒn kinh tÕ thÕ giíi . ë ViÖt Nam c¸c c«ng ty b¶n ®Þa ®ang cã xu híng s¸p
nhËp, chuyÓn dÇn tõ ®éc quyÒn ®¬n sang ®éc quyÒn nhãm ®Ó cïng nhau thèng trÞ nÒn
kinh thÕ giíi. ë ViÖt Nam c¸c doanh nghiÖp trong níc mÊt thÞ phÇn ngay c¶ trªn thÞ trêng néi ®Þa còng ®· còng ®· x¶y. NhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh (trong ®ã gi¸ ViÖt
Nam gãp 30% so víi phÇn ®ãng gãp nhµ ®Êt) ®· chuyÓn thµnh c«ng ty 100% vèn níc
ngoµi v× nhiÒu lý do ®Æc biÖt lµ phÝa níc ngoµi ®Ò nghÞ t¨ng vèn nhng phÝa ViÖt Nam
kh«ng cã thùc lùc ®Ó ®¸p øng. NÕu t×nh tr¹ng nµy kh«ng ®îc kÞp thêi kh¾c phôc th×
mét khi ngêi níc ngoµi lµm chñ doanh nghiÖp lín cña ViÖt Nam th× khi Êy sÏ khã gi÷
®îc ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ. NhÊt lµ trong bèi c¶nh hiÖn nay khi toµn cÇu ho¸ ®ang
bÞ níc t b¶n ®Õ quèc lîi dông chi phèi th× c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt
Nam ch¼ng nh÷ng ®øng tríc nguy c¬ mÊt ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ mµ chñ quÒn quèc
gia còng bÞ ®e do¹.
Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy bøc tranh kh¸ râ rµng lµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®·
vµ ®ang t¸c ®éng ®Õn ViÖt Nam trªn nhiÒu ph¬ng diÖn. Thêi c¬ vµ thuËn lîi cã nhiÒu
nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc kh«ng Ýt. Tuy nhiªn kh«ng thÓ v× nh÷ng khã kh¨n th¸ch
thøc rÊt lín ®ã mµ ViÖt Nam ®øng ngoµi cuéc. Ngîc lai, ph¶i kÞp thêi n¾m b¾t thêi c¬
vµ vËn héi , ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch chñ
®éng, s¸ng t¹o theo ®óng quan ®iÓm , ®êng lèi cña §¶ng vµ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña
Nhµ níc.
ViÖt Nam còng nh c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, ngµy nay kh«ng thÓ tån t¹i
vµ ph¸t triÓn nÕu ®øng biÖt lËp, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn cã c¸i nh×n kh¸ch quan vÒ nh÷ng
thêi c¬ vµ th¸ch thøc, c¸i ®îc vµ c¸i mÊt. Tuy nhiªn viÖc ®ã kh«ng thÓ dÔ dµng, v×
gi÷a chóng cã quan hÖ mËt thiÕt néi t¹i trong thêi c¬ cã th¸ch thøc, trong th¸ch thøc
cã thuËn lîi.
14
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Nh v©y, ®Ó tranh thñ thêi c¬ vµ vËn héi, ph¸t huy thuËn lîi vît qua khã kh¨n
th¸ch thøc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cÇn cã chiÕn lîc ®óng vµ nh÷ng gi¶i
ph¸p ®ång bé h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao n¨ng lùc héi sinh cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc vµ søc
c¹nh tranh trªn c¶ ba cÊp ®é: s¶n phÈm, hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n.
2. Nh÷ng thµnh tùu h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ.
2.1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh héi nhËp
Sau gÇn 15 n¨m thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi vµ më cöa theo tinh thÇn §¹i héi VI
cña §¶ng nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc quan träng t¹o thÕ vµ
lùc t¬ng ®èi v÷ng ch¾c cho ®Êt níc vµo thÕ kû XXI.
VÒ c«ng nghiÖp: ViÖc tham gia c¸c thÓ chÕ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc nh AFTA
®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam x©m nhËp vµo thÞ trêng
khu vùc vµ thÕ giíi.
C¸c mÆt hµng ®îc ®¸nh gi¸ cã kh¶ n¨ng t¹o ®îc chç ®øng trªn thÞ trêng ®· cã
h¬n 200 mÆt hµng.
NÕu nh 1990 kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu míi ®¹t møc 2,404 tû USD vµ
11,143 tû USD. N¨m 1999 kim ng¹ch xuÊt khÈu 11,5 tû USD, nhËp khÈu 11,54 tû
USD. C¸c ngµnh nghÒ dÞch vô còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ta ®· cã kh¶ n¨ng xuÊt
khÈu mét sè ngµnh dÞch vô nh: x©y dùng, ng©n hµng ... C«ng nghiÖp chÕ biÕn ®· cã
tèc ®é t¨ng trëng kh¸ vµ ®· chiÕm tíi 60,6% gi¸ trÞ toµn ngµnh c«ng nghiÖp n¨m
1999. DÇu khÝ cã tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt trong toµn ngµnh c«ng nghiÖp. S¶n lîng
dÇu má n¨m 2000 t¨ng gÊp 6 lÇn so víi n¨m 1999. S¶n lîng ®iÖn ph¸t ra n¨m 2000 so
víi n¨m 1990 ®· t¨ng gÊp 3 lÇn, s¶n lîng thÐp c¸n gÊp 16 lÇn, xi m¨ng gÊp 5.3 lÇn,
ph©n ho¸ häc 4.2 lÇn, giÇy dÐp da 14.9 lÇn, giÇy v¶i 4.9 lÇn, bét giÆt 4.6 lÇn, ®êng 3.6
lÇn, bia 3.6 lÇn... gi¸ trÞ s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu t¨ng trung b×nh n¨m lµ
20%. C¸c ngµnh dÞch vô ®· t¨ng trëng næi bËt trong c¸c ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô, bu
chÝnh viÔn th«ng. Gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n ra trªn thÞ trêng trong níc n¨m 1999®· gÊp
11.3 lÇn n¨m1990.
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng cã møc t¨ng trëng næi bËt , c¸c khu c«ng nghiÖp,
khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao ®· ®îc x©y dùng, nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi ®·
®îc h×nh thµnh nh « t«, xe m¸y, ®iÖn tö...
VÒ n«ng nghiÖp : N«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng trëngkh¸ vµ toµn diÖn trªn nhiÒu
lÜnh vùc. Gi¸ trÞ s¶n lîng toµn ngµnh t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 5.6% .Trong ®ã n«ng
nghiÖp t¨ng 5.4% , Thuû s¶n t¨ng 9.1%, L©m nghiÖp t¨ng 2.1%.Næi bËt nhÊt lµ s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 1.1 triÖu tÊn .S¶n lîng l¬ng thùc n¨m
2000 ®¹t 34 triÖu tÊn, ®a møc l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ294.9 kg n¨m 1990 lªn
trªn 436 kg , n¨m 2000 ViÖt Nam tõ níc nhËp khÈu l¬ng thùc hµng n¨m trë thµnh níc
xuÊt khÈu g¹o thø hai thÕ giíi. S¶n lîng cña mét sè c©y c«ng nghiÖp trong thêi kú
1999-2000 ®· t¨ng kh¸ cao : cafª t¨ng 4.7 lÇn, cao su t¨ng 4.5 lÇn, chÌ t¨ng 02 lÇn ,
mÝa t¨ng 03 lÇn, b«ng t¨ng 9.7 lÇn.
15
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Trong n«ng nghiÖp c¬ cÊu c©y trång vµ vËt nu«i ®îc dÞch chuyÓn theo híng
t¨ng tû träng mét sè c©y c«ng nghiÖp vµ ¨n qu¶ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu vµ søc c¹nh
tranh quèc tÕ nh cafª, ®iÒu, chÌ, tiªu, rau qu¶, cao su... tèc ®é ch¨n ni«i t¨ng nhanh
h¬n trång trät.
VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i: thiÕt lËp quan hÖ víi 170 níc, tranh thñ ®îc sù ®Çu t trùc
tiÕp cØa gÇn 100 níc víi 2290 dù ¸n, vèn ®¨ng ký trªn 35.5 tû USD vµ vèn thùc hiÖn
trªn 15.1 tû USD. Khai th«ng ®îc mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ lín
trªn thÕ giíi nh WB, IMF... Më réng thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu sang EU, B¾c Mü...
Hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia theo ch¬ng tr×nhd dµi h¹n hay theo vô viÖc cô thÓ
®· tõng diªnx ra phæ biÕn trªn thÕ giíi. Nhng ngµy nay, hîp t¸c kinh tÕ, tøc lµ gia
nhËp vµ trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. §iÒ ®ã ®îc chøng minh ë
tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c quèc gia trªn hµnh tinh ®Òu tham gia c¸c træ chøc kinh tÕ trong
khu vùc, toµn cÇu.lµ thµnh viªn, c¸c quèc gia ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®Þnh chÕ, nh÷ng
hiÖp ®Þnh , nh÷ng cam kÕt do c¸c bªn tho¶ thuËn. Ngêi ta coi ®ã lµ "luËt ch¬i" chung
hay cßn gäi lµ " th«ng lÖ quèc tÕ" mµ c¸c quèc gia ph¶i tu©n thñ. Nhng tuyÖt ®èi
kh«ng nªn nghÜ r»ng c¸c luËt ch¬i, c¸c th«ng lÖ hiÖn hµnh ®· hoµn h¶o, bÊt di, bÊt
dÞch. §Êu tranh ®Ó c¶i tiÕn hoµn thiÖn nã theo híng tÝch cùc ®· trë thµnh nhu cÇu,
tr¸ch nhiÖm cña c¸c quèc gia, tríc hÕt chñ yÕu lµ c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn.
Héi nhËp quèc tÕ bao gåm quan hÖ ®a ph¬ng lÉn song ph¬ng. Héi nhËp quèc tÕ
kh«ng chØ cã viÖc gia nhËp AFTA, APEC, IMF, WB ... mµ viÖc thiÕt lËp quan hÖ th¬ng
m¹i, ®Çu t, khoa häc kü thuËt víi tõng níc riªng rÏ cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy
héi nhËp quèc tÕ kh«ng thÓ kh«ng tham gia quan hÖ ®a ph¬ng tøc lµ kh«ng thÓ kh«ng
gia nhËp, trë thµnh thµnh viªn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu. NÕu chØ
dõng l¹i quan hÖ quèc tÕ song ph¬ng th× sÏ kh«ng ®îc hëng lîi thÕ do quan hÖ ®a ph¬ng t¹o nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi nãi lªn tiÕng nãi ®Êu tranh b¶o vÖ lîi Ých
quèc gia trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ ®Æc biÖt kh«ng tËn dông ®îc søc m¹nh tËp thÓ cña
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó chèng th¸i ®é cöa quyÒn , søc Ðp cña c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn ®Ó chèng th¸i ®é cöa quyÒn, søc Ðp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó ch«ng th¸i ®é
cöa quyÒn , søc Ðp cña c¸c níc ph¸t triÓn.
Song thµnh tùu lín nhÊt sau h¬n mét thËp kû triÓn khai héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
lµ qu¸ tr×nh nµy ®· ®ãng phÇn suy tr× hoµ b×nh æn ®Þnh t¹o dùng m«i trêng thuËn lîi
®Ó chóng ta tËp trung mäi nç lùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc vµ gãp phÇn n©ng cao
vÞ thÕ níc ta trªn trêng quèc tÕ.
16
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
2.2. Nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh héi nhËp
2.2.1. N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ níc ta vµ cña c¸c doanh nghiÖp cßn
yÕu h¬n nhiÒu so víi c¸c níc khu vùc.
N¨ng lùc c¹nh tranh lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh trong viÖc më réng thÞ trêng, héi
nhËp kinh tÕ víi thÕ giíi cã hiÖu qu¶ b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mçi doanh
nghiÖp vµ mçi níc.
N¨ng lùc c¹nh tranh cña mçi níc lµ n¨ng lùc t¹o lËp m«i trêng c¹nh tranh kinh
tÕ cña níc ®ã cã thÓ thóc ®Èy m¹nh mÏ ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh trong ®ã Nhµ
níc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Nã liªn quan ®Õn hµng lo¹t yÕu tè quan träng cña chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m«, xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t, khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ
chèng ®éc quyÒn, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ hÖ thèng th«ng tin vµ c¸c chñ thÓ ®îc
tiÕp cËn th«ng tin, c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ x· héi, dÞch vô c«ng céng, thÞ trêng lao
®éng, thÓ chÕ, luËt ph¸p, chÝnh s¸ch c¬ cÊu bé m¸y nhµ níc vµ n¨ng lùc cña c«ng
chøc trong bé m¸y ®ã.
HiÖn nay, ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong níc, chÝnh
phñ cho c¸c c«ng ty níc mét sè u ®·i vÒ xuÊt nhËp khÈu hoÆc u tiªn thÞ trêng tiªu
thô ... C¸c níc ph¸t triÓn cho r»ng ®ã lµ nh÷ng rµo c¶n ®èi víi s¶n phÈm cña c¸c c«ng
ty níc ngoµi. Hä cho r»ng cÇn ph¶i ph¸ bá hµng rµo ®ã ®Ó c¸c c«ng ty c¹nh tranh b×nh
®¼ng víi nhau. Tuy nhiªn viÖc ¸p dông nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cho c¸c níc cã tr×nh ®é
kh¸c nhau thùc chÊt lµ mét sù bÊt b×nh ®¼ng.
ë níc ta sù ¸ch t¾c trong lu th«ng hµng ho¸ tæng cung lín h¬n tæng cÇu, nhiÒu
hµng ho¸ bÞ tån ®äng dÉn ®Õn s¶n xuÊt bÞ thu hÑp, ngêi lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm
t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp kh¸ c¨ng th¼ng ... NhiÒu doanh nghiÖp cßn trong
t×nh tr¹ng kinh doanh theo tõng th¬ng vô, t×m kiÕm lîi nhuËn nhÊt thêi, cha chó träng
®Õn ho¹t ®éng nghiªn cøu thi trêng n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸. Nh÷ng
mèi quan hÖ truyÒn thèng, kªnh ph©n phèi hµng ho¸, liªn kÕt gi÷a s¶n xuÊt kinh
doanh vµ ngêi tiªu dïng cha ®îc x¸c lËp mét c¸ch ®Èy ®ñ. §ã lµ thùc tr¹ng ®¸ng lo
ng¹i lµm gi¶m tÝnh s«i ®éng cña thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô.
2.2.2. C¸c thñ tôc hµnh chÝnh cßn kh¸ phøc t¹p
C¸c thñ tôc vÒ nhµ ®Êt, chÝnh s¸ch miÔn gi¶m tiÒn sö dông ®Êt cho ®èi tîng thu
nhËp thÊp, x¸c lËp chñ quyÒn cña ngêi d©n trªn tõng m¶nh ®Êt còng nh c¨n nhµ hä
®ang c ngô cßn nhiÒu bÊt cËp. C¬ chÕ "xin - cho" cßn kh¸ phæ biÕn, tÖ tham nhòng
ph¸t triÓn. §èi víi c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi hoÆc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi c¸c thñ tôc cßn nhiÒu rêm rµ g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp muèn ®Çu
t vµo ViÖt Nam.
CÇn nhÊn m¹nh r»ng viÖc gi¶m thuÕ quan kh«ng chØ lµ thùc hiÖn cam kÕt trong
khu«n khæ AFTA mµ chÝnh lµ yªu cÇu néi t¹i cña kinh doanh vµ ®Çu t trong níc
kh«ng ®îc phÐp tr× trÖ h¬n n÷a. Níc ta ®· thùc hiÖn ®îc viÖc b·i bá mét sè thñ tôc
hµnh chÝnh kh«ng cßn thÝch hîp trong xuÊt nhËp khÈu vµ h¶i quan, tuy vËy cha cã
mét lé tr×nh tÝch cùc, nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh vÉn phiÒn hµ, t tëng b¶o hé mËu dÞch
17
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
th«ng qua biÖn ph¸p hµnh chÝnh cßn kh¸ nÆng nÒ, mét sè mÆt hµng nhËp khÈu ®· tõng
®îc b·i bá c¸c h¹n chÕ phi thuÕ quan cã lóc ®îc ¸p dông trë l¹i.
MÆt kh¸c hÖ thèng ph¸p luËt ®· ®îc ®æi míi c¨n b¶n nhng vÉn cßn cha ®ñ vµ
cha hoµn thiÖn, cha cã lÖnh kiÓm so¸t ®éc quyÒn khuyÕn khÝch c¹nh tranh luËt b¶o vÖ
ngêi tiªu dïng cha cã ... Kh«ng Ýt luËt ®· ban hµnh nhng néi dung l¹i cha hoµn thiÖn.
§iÒu ®ã ®· g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng kinh doanh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ.
2.2.3.ChÊt lîng lao ®éng níc ta cßn thÊp, c¬ cÊu ®µo t¹o bÊt hîp lý, c¸c lo¹i
ho¹t ®éng cña mét sè lo¹i thÞ trêng cßn nhiÒu h¹n chÕ.
ThÞ trêng søc lao ®éng tuy ®ang h×nh thµnh nhng cha thùc sù tham gia vµo qu¸
tr×nh ph©n bæ lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c vïng, miÒn. N¨m 1999 tû lÖ thÊt nghiÖp ë Hµ
Néi lµ 10,3%; Thµnh phè Hå ChÝ Minh 7,04%; §ång Nai 6,64%; §µ N½ng 6,64%;
H¶i Phßng 8,11%; Nam §Þnh 9,36%; Th¸i B×nh 9,24%; Qu¶ng Ninh 9,33%; B¾c
Giang 8,89%. HiÖn nay níc ta cã kho¶ng 16% lùc lîng lao ®éng x· héi qua ®µo t¹o
cßn l¹i hÇu nh kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt.
Môc tiªu cña §¹i héi VIII cña §¶ng ®Ò ra lµ n©ng cao sè lao ®éng chuyªn m«n
kü thuËt lªn 22 - 25% vµo n¨m 2000 ®· kh«ng thùc hiÖn ®îc. C¸c yÕu tè cÊu thµnh
cña thÞ trêng lao ®éng cßn thiÕu, cha hoµn chØnh nhÊt lµ c¸c quyÒn quyÕt ®Þnh tr¶ l¬ng
cho ngêi lao ®éng, quyÒn quyÕt ®Þnh nh©n sù ë c¸c doanh nghiÖp cha ®îc thùc hiÖn.
Nh÷ng nç lùc ®¸ng kÓ ®Ó khai sinh thÞ trêng chøng kho¸n. Song nh÷ng khã kh¨n ®èi
víi viÖc ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¶n cña níc ta cßn rÊt lín. Nã phô
thuéc vµo sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, tèc ®é cæ phÇn ho¸, chÊt lîng cæ phiÕu va quy
m« doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn, hiÓu biÓt cña c«ng chóng vÒ kinh doanh vµ ®Çu t
chøng kho¸n.
ThÞ trêng vµ dÞch vô tµi chÝnh cßn cha ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng b¶o hiÓm,
doanh thu cßn thÊp, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý vÒ kinh doanh b¶o hiÓm vÉn cha ®Çy
®ñ, cha ®ång bé, c«ng nghÖ b¶o hiÓm chËm ®æi míi, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c
doanh nghiÖp con nhiÒu h¹n chÕ. ThÞ trêng dÞch vô kiÓm to¸n kÕ to¸n còng cha cã nÒn
t¶ng ph¸p lý ®Çy ®ñ, c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kÕ to¸n theo th«ng lÖ quèc tÕ cßn bÊt
cËp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh ë ViÖt Nam. ChÊt lîng dÞch vô cßn h¹n chÕ.
Nh÷ng h¹n chÕ cña mét sè lo¹i thÞ trêng nªu trªn phÇn nµo cho thÊy tÝnh qu¸ ®é
cña nÒn kinh tÕ. HÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ tuy cã nh÷ng b¬c tiÕn dµi, nhng cha khai
th¸c vµ ph¸t huy ®Èy ®ñ c¸c tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ, cha to¹ kh¶ n¨ng cÇn thiÕt ®Ó
huy ®éng vèn, khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng.
2.3.4. Kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña níc ta so víi c¸c níc trong khu
vùc chËm ph¸t triÓn ®îc thu hÑp nh mong muèn.
Nh÷ng thµnh tùu mµ níc ta ®· ®¹t ®îc trong thËp niªn nµy lµ ®¸ng khÝch lÖ, nhng so víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nhiÒu níc cho ®Õn n¨m 1977 lµ n¨m cha chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ th× tèc ®é ph¸t triÓn cña níc vÉn chËm
h¬n.Theo World Development Indications(c¸c chØ sè ph¸t triÓn cña thÕ giíi ) 1999
cña WB th×:
18
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
Tèc ®é t¨ng trëng GDP vµ GNP tÝnh theo ®Çu ngêi n¨m 1997 so víi n¨m 1991
cña mét sè níc nh sau Singapo 2.58 lÇn vµ 2.48 lÇn .Trung quèc 2.48 lÇn vµ 2.32 lÇn,
Malaysia 2.14 lÇn vµ 1.14 lÇn; Indonexia 1.19 lÇn vµ1.80 lÇn vµ 1.73 lÇn, VN1.60 lÇn
vµ 1.44 lÇn.
N¨m 1997 trong gÇn 200 níc trªn thÕ giíi th× ViÖt Nam ®øng thø 62 vÒ GDP
vµ 186 vÒ GNP tÝnh theo ®Çu ngêi.
Kim ng¹ch xuÊt khÈu tÝnh theo ®Çu ngêi( b»ng USD) n¨m 1997 cña ViÖt Nam
lµ 149, cña Indonexia lµ 316, cña Philipinlµ 545, cñaThailan lµ1087, Malaixia lµ
4222, Xingapo lµ 52484.
Tõ gi÷a n¨m 1997 cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ trong khu vùc ®· t¸c ®éng nÆng
nÒ ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña nhiÒu níc. HÇu hÕt c¸c níc ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch
thÓ chÕ, ®iÒu chØnh m¹nh mÏ c¬ cÊu kinh tÕ, ®Ò ra nhiÒu chÝnh s¸ch míi, c¶i tæ bé
m¸y nhµ níc vµ doanh nghiÖp. Do vËy ë vµo thêi ®iÓm hiÖn nay c¸c níc ®ã ®· vît qua
®îc tr¹ng th¸i nguy hiÓm nhÊt ®· cã nh÷ng tÝn hiÖu tÝch cùc trong viÖc phôc håi kinh
tÕ vµ cã thÓ t¨ng trëng nhanh vµo thËp nhiªn s¾p ®Õn.
Trong khi ®ã mÆc dï n»m ngoµi vßng xo¸y cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, nhng cho ®Õn nay t×nh h×nh gi¶m sót tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta hiÖn cha ch¨m
®îc vµ khã dù b¸o vÒ kh¶ n¨ng phôc håi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ nh ®· tõng ®¹t ®îc.
Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy bøc tranh kh¸ râ rµng lµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®·
vµ ®ang t¸c ®éng ®Õn ViÖt Nam trªn nhiÒu ph¬ng diÖn .Thêi c¬ vµ thuËn lîi cã nhiÒu
nhng khã kh¨n, th¸ch thøc còng kh«ng Ýt.Tuy nhiªn, kh«ng thÓ v× nh÷ng khã kh¨n
th¸ch thøc rÊt lín ®ã mµ ViÖt Nam ®øng ngoµi cuéc. Ngîc l¹i ph¶i kÞp thêi n¾m b¾t
thêi c¬ vµ vËn héi, ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi, tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét
c¸ch chñ ®éng s¸ng t¹o theo ®óng quan ®iÓm ®êng lèi cña §¶ng vµ chñ ch¬ng, chÝnh
s¸ch cña Nhµ níc.
III. Chñ tr¬ng, nguyªn t¾c vµ c¸c biÖn ph¸p cÇn thùc hiÖn trong
qu¸ tr×nh héi nhËp KTQT ë ViÖt Nam.
1. C¸c chñ tr¬ng vµ nguyªn t¾c chñ ®¹o héi nhËp KTQT.
Ph¬ng ch©m cña chóng ta trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ta lu«n gi÷ v÷ng ®éc
lËp d©n téc, chñ quyÒn quèc gia kh«ng ngõng ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Bªn c¹nh ®ã chóng ta còng kh¼ng ®Þnh héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ ph¶i tiÕn hµnh tõng bíc víi lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi diÒu kiÖncña mét níc
®ang ph¸t triÓn cã nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ
®em l¹i.
§Ó thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ , c¸c ®iÒu kiÖn chung ®îc quy ®Þnh ®èi
víi mçi quèc gia lµ tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t mét c¸ch c«ng khai, râ rµng .Cô thÓ
c¸c hîp t¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ hay khu vùc nãi chung ®Òu ho¹t ®éng theo bèn
nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
Nguyªn t¾c1: C«ng b»ng c¸c níc dµnh cho nhau quy chÕ u ®·i cao nhÊt cña
m×nh vµ chung cho mäi níc ( nghÜa lµ mäi hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c c«ng ty c¸c n19
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- §inh ThÞ Thuû - TK 44B
íc ®èi t¸c ®Òu ®îc hëng mét chÝnh s¸ch u ®·i chung) ®ång thêi kh«ng ph©n biÖt ®èi
sö gi÷a c¸c c«ng ty, mäi chÕ ®é chÝnh trÞ liªn quan ®Õn th¬ng m¹i vµ ®Çu t trong mç níc ®Òu ph¶i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc gi÷a nhËp khÈu vµ
hµng s¶n xuÊt néi ®Þa.
Nguyªn t¾c 2: Tù do ho¸ th¬ng m¹i mçi níc chØ ®îc sö dông c«ng cô b¶o hé
cho nÒn s¶n xuÊt cña m×nh lµ thuÕ. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ nh giÊy phÐp, c«ta, h¹n
ng¹ch nhËp khÈu ... ®Òu kh«ng ®îc sö dông vµ c¸c biÓu thuÕ nµy ®Òu ph¶i cã lé tr×nh
râ rµng c«ng khai vÒ viÖc gi¶m dÇn ®Õn tù do ho¸ hoµn toµn ( thuÕ suÊt = 0%)
Nguyªn t¾c 3: Lµm ¨n hay th¬ng lîng víi nhau ph¶i trªn c¬ së cã ®i cã l¹i , khi
nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña mét níc thµnh viªn bÞ hµng nhËp khÈu ®e do¹ th¸i qu¸ hoÆc
bÞ nh÷ng biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö g©y h¹i th× níc ®ã cã quyÒn khíc tõ mét nghÜa
vô nµo ®ã hoÆc cã thÓ cã nh÷ng hµnh ®éng khÈn cÊp cÇn thiÕt ®îc c¸c thµnh viªn kh¸c
thõa nhËn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong níc.
Nguyªn t¾c 4: C«ng khai mäi chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ ®Çu t, víi c¸c ®iÒu kiÖn
vµ nguyªn t¾c trªn níc "®i sau" nh níc ta sÏ cã nhiÒu thuËn lîi nhÊt lµ trong viÖc häc
hái c¸c kinh nghiÖm cña c¸c níc "®i tríc" nhng còng ph¶i chÞu nhiÒu khã kh¨n th¸ch
thøc mµ quan träng hµng ®Çu lµ viÖc b¶o hé s¶n xuÊt trong níc vµ c¸c doanh nghiÖp
ViÖt Nam nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ®ang míi "ch©n ít, ch©n gi¸o" bíc
vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §©y kh«ng chØ lµ viÖc b¶o hé thuÇn tuý cho nÒn kinh tÕ, cho
tõng doanh nghiÖp mµ cßn lµ vÊn ®Ò cña yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa.
2. NhiÖm vô vµ c¸c biÖn ph¸p cÇn thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ
2.1. NhiÖm vô trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 2001 - 2010 ®îc ®¹i héi §¶ng
céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX (2001) th«ng qua " §a ®Êt níc ta ra khái t×nh tr¹ng
kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n t¹o
nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng
hiÖn ®¹i.
Nguån lùc con ngêi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng tiÒm lùc
kinh tÕ quèc phßng, an ninh ®îc t¨ng cêng, thÓ chÕ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc
h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n vÞ thÕ cña níc ta trªn thÞ trêng ®îc n©ng cao"
ChÝnh v× thÕ mµ toµn cÇu ho¸®· trë thµnh trµo lu lÞch sö cña trµo lu ho¹ch ®Þnh
chiÕn lîc vµ ®èi s¸ch ngo¹i giao thÝch hîp lµ vÊn ®Ò nan gi¶i nhng kh«ng thÓ lÈn
tr¸nh ®îc cña ®a sè c¸c quèc gia ®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Tu©n thñ mét
c¸ch bÞ ®éng hay b¸c bá hoµn toµn ®Òu lµm chóng t«i mÊt ®i c¬ héi lÞch sö ®Ó tù ph¸t
triÓn trong qóa tr×nh toµn cÇu ho¸. V× vËy, t×m kiÕm ®èi s¸ch ®Ó héi nhËp lµ sù lùa
chän kh«n ngoan nhÊt. Tuy nhiªn trâng bèi c¶nh lÞch sö vµ chÝnh trÞ kh«ng gièng
nhau mçi quèc gia sÏ cã quyÕt s¸ch riªng cña m×nh.
20
- Xem thêm -