ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
----------------------------
NGUYỄN THỊ KIM NGÂN
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THƯ VIỆN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI
LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƯ VIỆN
Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---------------------------
NGUYỄN THỊ KIM NGÂN
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THƯ VIỆN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI
LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN-THƯ VIỆN
Chuyên ngành: Thông tin-Thư viện
Mã số: 60 32 02 03
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đoàn Phan Tân
Hà Nội - 2015
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG
PGS.TS Trần Thị Quý
LỜI CẢM ƠN
Thông qua cuốn Luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của
mình tới các thầy-cô giáo Khoa Thông tin-Thư viện - Trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội cùng các giáo viên đang
công tác trong và ngoài trường đã tận tình hướng dẫn và dạy bảo tôi trong
suốt thời gian học Đại học và Cao học tại Trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn.
Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới thầy
giáo-PGS.TS.Đoàn Phan Tân-Giáo viên hướng dẫn luận văn và cũng là
người thầy đã tận tình chỉ dạy cho tôi hoàn thành tốt luận văn của mình.
Đồng thời, tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban lãnh đạo, Giám đốc cùng
toàn thể các cán bộ tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận
tải đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Cám ơn người
dùng tin của thư viện đã ủng hộ, giúp tôi hoàn thành phiếu khảo sát để tôi
hoàn thành Luận văn với những số liệu xác thực.
Cuối cùng, xin cám ơn gia đình,người thân, bạn bè đã bên cạnh, động
viên, ủng hộ và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành chương trình học và thực
hiện đề tài.
Hà Nội, ngày 20 tháng11 năm 2014
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Kim Ngân
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu ............................................................................... 4
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................... 10
4. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................ 10
5.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................... 11
6.Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 11
7. Ý nghĩa khoa học và khả năng ứng dụng .............................................. 12
8.Dự kiến kết quả nghiên cứu .................................................................... 13
9. Bố cục nội dung luận văn ....................................................................... 13
NỘI DUNG ................................................................................................. 14
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG THƯ VIỆN CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ
GIAO THÔNG VẬN TẢI .......................................................................... 14
1.1 Khái niệm về tổ chức và hoạt động thư viện ....................................... 14
1.1.1 Khái niệm về tổ chức thư viện ............................................................ 14
1.1.2 Khái niệm về hoạt động thư viện ........................................................ 16
1.2 Vai trò của tổ chức và hoạt động thư viện .......................................... 18
1.2.1 Vai trò của tổ chức thư viện ............................................................... 18
1.2.2 Vai trò của hoạt động thư viện ........................................................... 20
1.3 Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động thư viện............. 22
1.3.1 Nguồn nhân lực .................................................................................. 22
1.3.2 Kinh phí hoạt động ............................................................................. 23
1.3.3 Cơ sở vật chất-kỹ thuật ....................................................................... 24
1.3.4 Khả năng ứng dụng khoa học công nghệ .......................................... 25
1.3.5 Trình độ và nhu cầu người dùng tin .................................................. 26
1.3.6 Các văn bản pháp quy và nhận thức về vai trò thư viện .................... 27
1.4 Tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức và hoạt động trong cơ quan thông
tin-thư viện ................................................................................................. 31
1.4.1 Tiêu chí về năng lực và tinh thần phục vụ của cán bộ thư viện ........ 31
1.4.2 Tiêu chí về nguồn lực thông tin ......................................................... 32
1.4.3 Tiêu chí về mức độ ứng dụng khoa học công nghệ ........................... 32
1.4.4 Tiêu chí về tổ chức thư viện ............................................................... 33
1.5 Khái quát về Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải ........... 33
1.5.1 Lịch sử hình thành - phát triển .......................................................... 33
1.5.2 Cơ cấu tổ chức .................................................................................... 35
1.5.3 Mục tiêu đào tạo giai đoạn đổi mới .................................................... 36
1.6 Khái quát về thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải .. 38
1.6.1 Lịch sử hình thành - phát triển ......................................................... 38
1.6.2 Chức năng - nhiệm vụ ........................................................................ 40
1.6.3 Đặc điểm vốn tài liệu .......................................................................... 41
1.6.4 Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin ............................................ 44
1.7 Tầm quan trọng của tổ chức và hoạt động đối với sự nghiệp phát
triển Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải .............. 55
Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THƯ
VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI .. 57
2.1 Thực trạng công tác tổ chức củaThư viện Trường Đại học Công nghệ
Giao thông Vận tải ..................................................................................... 57
2.1.1 Cơ cấu tổ chức .................................................................................... 57
2.1.2 Đội ngũ cán bộ ................................................................................... 60
2.1.3 Cơ sở vật chất – kỹ thuật .................................................................... 70
2.2 Thực trạng hoạt động của Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao
thông Vận tải .............................................................................................. 73
2.2.1 Phát triển nguồn tin ........................................................................... 73
2.2.2 Xử lý tài liệu ....................................................................................... 82
2.2.3 Lưu trữ thông tin ................................................................................ 88
2.2.4 Tổ chức kho và bảo quản tài liệu ....................................................... 92
2.2.5 Tìm tin và phổ biến thông tin ............................................................. 97
2.2.6 Ứng dụng khoa học công nghệ ........................................................ 109
2.2.7 Các hoạt động khác .......................................................................... 112
2.3 Tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức và hoạt động của Thư viện
Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải ..................................... 115
2.4 Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động tại Thư viện
Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải ..................................... 117
2.5 Nhận xét công tác tổ chức và hoạt động của Thư viện Trường Đại học
Công nghệ Giao thông Vận tải ................................................................ 120
2.5.1 Ưu điểm ............................................................................................ 120
2.5.2 Hạn chế ............................................................................................ 124
2.5.3 Nguyên nhân .................................................................................... 126
Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ NÂNG CAO
HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC
CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI ............................................... 128
3.1 Nhóm giải pháp về tổ chức ................................................................. 128
3.1.1 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức ............................................................... 128
3.1.2 Kiện toàn đội ngũ cán bộ .................................................................. 129
3.1.3 Đầu tư cơ sở vật chất – kỹ thuật ....................................................... 132
3.2 Nhóm giải pháp về hoạt động ............................................................ 133
3.2.1 Phát triển nguồn lực thông tin ......................................................... 133
3.2.2 Hoàn thiện công tác xử lý tài liệu .................................................... 135
3.2.3 Nâng cao hiệu quả tổ chức kho và bảo quản tài liệu ....................... 136
3.2.4 Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ ....................................... 138
3.2.5 Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm-dịch vụ thông tin-thư
viện ........................................................................................................... 140
3.2.6 Một số giải pháp khác....................................................................... 142
KẾT LUẬN ............................................................................................... 145
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 146
PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắtTiếng Việt
TT
Từ viết tắt
Từ gốc
1
CNTT
2
DV
3
ĐHCN GTVT
4
NDT
5
KHCN
6
SP
Sản phẩm
7
TC
Tổ chức
8
TT-TV
9
TV
Công nghệ thông tin
Dịch vụ
Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải
Người dùng tin
Khoa học công nghệ
Thông tin – thư viện
Thư viện
Từ viết tắt Tiếng Anh
TT
Từ viết tắt
1
DDC
2
ISBD
3
LAN
4
MARC
5
OPAC
Từ gốc
Khung phân loại thập phân Dewey.
Dewey Decimal Classification
Mô tả thư mục theo tiêu chuẩn quốc tể.
International Standard Bibliographic Description
Mạng cục bộ
Local Area Network
Khổ mẫu biên mục đọc máy
Marchine Readable Cataloging
Mục lục truy nhập công cộng trực tuyến
Online Public Access Catalog
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH
Danh mục Bảng
Bảng 1.1: Thống kê tài liệu (sách) theo lĩnh vực (2014) ............................... 42
Bảng 1.2: Thống kê tài liệu điện tử theo lĩnh vực (2014) ............................. 44
Bảng 2.1: Trình độ ngoại ngữ của cán bộ thư viện ĐHCN GTVT. ............... 66
Bảng 2.2: Thống kê tài liệu đã biên mục ...................................................... 76
Bảng 2.3: Số lượng tài liệu được bổ sung (năm 2013) .................................. 79
Bảng 2.4: Danh sách các chủ đề trên tủ mục lục thư viện. ............................ 89
Bảng 2.5: Tỉ lệ các lĩnh vực tài liệu NDT có nhu cầu ................................. 135
Danh mục Hình
Hình 1.1: Cơ cấu tổ chức Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải. .. 35
Hình 1.2: TV Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải (cơ sở Hà Nội) .......... 38
Hình 2.1: Cơ cấu tổ chức TV Trường ĐHCN GTVT (cơ sở Hà Nội) ........... 59
Hình 2.2: Biểu ghi đã được biên mục hiển thị theo MARC 21...................... 84
Hình 2.3 Mô tả quá trình tìm tin bằng tủ mục lục ......................................... 98
Hình 2.4: Giao diện Trang chủ của TV ĐHCN GTVT ............................... 100
Hình 2.5 Giao diện các phân hệ của phần mềm Libol ................................ 110
Danh mục Biểu đồ
Biểu đồ 1.1: Phân bố các nhóm người dùng tin ............................................ 48
Biểu đồ 1.2: Phân bố tỉ lệ sinh viên sử dụng tài liệu cơ bản và tài liệu chuyên
ngành - Giai đoạn 1 ...................................................................................... 50
Biểu đồ 1.3: Phân bố tỉ lệ sinh viên sử dụng tài liệu cơ bản và tài liệu chuyên
ngành - Giai đoạn 2 ...................................................................................... 50
Biểu đồ 1.4: Phân bố nhu cầu tin của 4 nhóm NDT. ..................................... 53
Biểu đồ 1.5: Phân bố tỉ lệ khai thác thông tin của NDT tại TV. .................... 54
Biểu đồ 2.1: Số lượng cán bộ thư viện từ năm 2009 đến 2014. ..................... 61
Biểu đồ 2.2: Tỉ lệ cán bộ thư viện theo độ tuổi (2014) .................................. 62
Biểu đồ 2.3: Phân bố trình độ học vấn của cán bộ TV ĐHCN GTVT. .......... 64
Biểu đồ 2.4: Phân bố trình độ tin học của cán bộ TV ĐHCN GTVT. ........... 67
Biểu đồ 2.5: Phân bố cán bộ tại các bộ phận trong TV ĐHCN GTVT. ......... 68
Biểu đồ 2.6 : Tỉ lệ đáp ứng tài liệu theo nhu cầu tin.................................... 122
Biểu đồ 2.7 : Tỉ lệ đánh giá chất lượng sản phẩm và dịch vụ của NDT....... 123
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự kiện “bùng nổ thông tin” đã đưa thế giới phát triển lên một tầm cao
mới. Các phương tiện thông tin, truyền thông, các sản phẩm công nghệ tăng
mạnh cả về số lượng và chất lượng. Thông tin trở nên quan trọng hơn bao giờ
hết trong mọi hoạt động của con người hàng ngày: học tập, lao động tay chân,
lao động trí óc, giải trí, ... Thông tin được xem là tiền đề để tiến tới xây dựng
và phát triển nền kinh tế tri thức. Nhận thức được vai trò to lớn đó của thông
tin, các trung tâm thông tin – thư viện trên thế giới và ở nước ta đã lần lượt
được xây dựng để phát huy hết tiềm năng và vai trò của thông tin.
Trong xã hội hiện đại ngày nay, thông tin trở thành sản phẩm của nền
kinh tế tri thức, là nguồn lực tiềm tàng và là động lực cho phát triển. Theo nhà
bác học Wiener: “Sống có hiệu quả là sống với thông tin”.Những nhà kinh tế
công tác tại phố Wall – Mỹ cho rằng: thông tin là “thứ hàng hoá có giá trị
nhất mà họ biết”.
Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO vào tháng 11
năm 2006, từ đó nước ta bắt đầu hội nhập toàn diện trên trường quốc tế, thực
hiện hàng loạt các cam kết cắt giảm hàng rào thuế quan và phi thuế quan,
giảm bảo trợ trong nước, mở cửa thị trường.... Trong Giáo dục và đào tạo,
việc các cơ sở đào tạo nước ngoài đầu tư 100% vốn vào ngành giáo dục vào
Việt Nam sẽ làm tăng tính cạnh tranh đối với các cơ sở giáo dục đại học của
Việt Nam. Do đó yêu cầu các cơ sở đào tạo cần phải đổi mới phương thức đào
tạo, nâng cao chất lượng, từng bước hội nhập với quốc tế, tạo sự cạnh tranh
với các đối tác nước ngoài để có thể từng bước đổi mới và phát triển.
Bên cạnh đó, vai trò của người cán bộ thông tin-thư viện (TT-TV) ngày
nay đang thực hiện vai trò điều phối giữa một bên là dòng thác thông tin tăng
trưởng nhanh chóng và một bên là nhu cầu thông tin của xã hội ngày càng bức
thiết và khắt khe. Nguồn tài nguyên thông tin và khả năng khai thác sử dụng
thông tin có nguy cơ ngày càng tách rời xa nhau. Xã hội Việt Nam đã chịu sự
1
tác động mạnh mẽ của nó, ít nhất trên lĩnh vực kinh tế, trên lĩnh vực đào tạo
và trên lĩnh vực thông tin. Vì vậy việc hội nhập thế giới về phương diện thông
tin – thư viện phải là sự lựa chọn mang tính đột phá của chiến lược “đi tắt đón
đầu” bắt nhịp với sự phát triển của thế giới.
Theo bản tin điện tử của Trung tâm Thông tin-Thư viện (TT-TV)
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM: “ Kỷ nguyên thông
tin vừa tôn vinh vừa đặt ra những thách đố đối với nghề Thư viện Thông tin,
đặt hoạt động thông tin-thư viện vào môi trường “nóng bỏng nhất” của xã
hội để tiếp cận, khai thác, sở hữu sử dụng và sản xuất ra thông tin- nguồn lực
phát triển cơ bản và chủ lực của nền văn minh hiện đại ”. (Trích: Bản tin điện
tử: “Hiện đại hoá thư viện và trung tâm thông tin ở Việt Nam” đăng trên
website: http://www.lirc.udn.vn - Bản tin các Trung tâm Học liệu). [42]
Xuất phát từ những yêu cầu nêu trên, lĩnh vực thông tin-thư viện phải
có sự đổi mới mạnh mẽ và phải đi trước một bước mới đáp ứng được yêu cầu
phục vụ thông tin - tri thức cho nâng cao chất lượng đào tạo đảm bảo phát
triển vững chắc các lớp trí thức kế cận, tăng cường công tác giải trí, bồi
dưỡng kiến thức cho nhân dân. Như vậy sự thành bại trong sự phát triển của
mỗi quốc gia tùy thuộc một phần vào khả năng với tới các nguồn thông tin
phù hợp, phản ánh đúng hiện trạng và xu thế phát triển kinh tế của đất nước,
khu vực và toàn thế giới.
Hiện nay, công tác tổ chức và hoạt động trong cơ quan thông tin-thư
viện đóng vai trò vô cùng to lớn trong việc đánh giá chất lượng của sản phẩm
và dịch vụ của cơ quan, cũng như đánh giá chất lượng phục vụ người dùng tin
của cơ quan đó. Công tác tổ chức và hoạt động của từng cơ quan thông tin –
thư viện thể hiện những đặc thù riêng biệt của loại hình cơ quan đó so với các
cơ quan khác, đồng thời công tác tổ chức và hoạt động cũng đánh giá đúng
khả năng, tiềm lực về: kinh tế, nhân lực, công nghệ thông tin, cơ sở vật chất
và đặc điểm người dùng tin của cơ quan. Chính vì vậy, đã đặt ra yêu cầu cho
các nhà lãnh đạo về tổ chức và quản lý các cơ quan thông tin cần phải đưa ra
2
những chính sách tổ chức và hoạt động thông tin – thư viện khoa học, hợp lý,
phù hợp để phát huy đúng vai trò của thông tin, nâng cao chất lượng tổ chức –
hoạt động cơ quan thông tin – thư viện
Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải(ĐHCN GTVT) được
thành lập dựa trên Quyết định số 630/QĐ-TTG ngày 27 tháng 04 năm 2011
của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập trường Đại học Công nghệ Giao
thông Vận tải. Hiện tại đội ngũ cán bộ, giảng viên của Trường đã đáp ứng
được tiêu chuẩn của một Trường Đại học, tuy nhiên về lâu dài để đáp ứng quy
mô đào tạo ngày càng tăng, chiến lược phát triển của Nhà trường đã xác định:
xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, giảng viên đảm bảo về số lượng,
chất lượng, cơ cấu; đạt chuẩn về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm,
năng lực thực hành ngoại ngữ, tin học; có phẩm chất đạo đức và lương tâm
nghề nghiệp. Mục tiêu đào tạo của Nhà trường là đào tạo đội ngũ kỹ sư, cử
nhân có trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp, sức khỏe, năng lực tin
học, ngoại ngữ và các kỹ năng thực hành cần thiết để đáp ứng nhu cầu xã hội.
Nguồn lực thông tin tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao
thông Vận tải mang đặc thù của tài liệu thuộc lĩnh vực: công trình, xây dựng,
cơ khí, giao thông vận tải, thi công, cầu đường, vận tải, kinh tế, tài chính-ngân
hàng, kế toán,... Đây là những lĩnh vực vô cùng quan trọng, có ảnh hưởng đến
sự phát triển nền kinh tế-xã hội của đất nước ta hiện nay, do đó công tác tổ
chức và hoạt động tại thư viện trường có ý nghĩa hết sức to lớn trong việc
nâng cao chất lượng học tập, nghiên cứu, tổ chức và giảng dạy của người
dùng tin là cán bộ, giảng viên, học sinh – sinh viên trong và ngoài trường.
Nắm bắt mục tiêu đào tạo chiến lược đã được đề ra của Nhà trường,
Thư viện Trường ĐHCN GTVT đã nhanh chóng đổi mới, dần hoàn thiện cơ
cấu tổ chức và cơ sở hạ tầng, trang thiết bị - kỹ thuật, nhân lực. Sau một thời
gian đã nhanh chóng đi vào hoạt động phục vụ tất cả đối tượng người dùng tin
của trường. Tuy nhiên, ở những bước đầu đổi mới và đi vào hoạt động, thư
viện còn gặp nhiều khó khăn trong vấn đề tổ chức và hoạt động, cơ cấu, đội
3
ngũ cán bộ chuyên môn, cơ sở hạ tầng, kinh phí, ... Chính vì vậy, vẫn còn
những khó khăn chưa thể giải quyết ngay lập tức trong giai đoạn hiện nay,
đặc biệt khó khăn trong công tác tổ chức và hoạt động thư viện. Nhu cầu đặt
ra thời điểm này là đổi mới, kiện toàn bộ máy tổ chức và nâng cao chất lượng
hoạt động của thư viện.
Chính vì những lý do trên, việc tiến hành nghiên cứu lĩnh vực “Tổ chức
và hoạt động của Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận
tải” là hoàn toàn cần thiết và phù hợp với ygtêu cầu của tình hình kinh tế - xã
hội, cũng như phù hợp với yêu cầu của thư viện Trường ở thời điểm hiện tại,
nhằm đánh giá đúng thực trạng, đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm hoàn
thiện công tác tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động tại Thư viện Trường
Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải.
Sau một thời gian nghiên cứu tại TV trường ĐHCN GTVT, tôi nhận
định thấy lĩnh vực tổ chức và hoạt động của thư viện Trường thực sự là lĩnh
vực còn nhiều vấn đề tồn tại, cần được nghiên cứu chuyên sâu để có cái nhìn
tổng thể về công tác tổ chức và hoạt động, nhằm mang lại những kết quả
nghiên cứu từ thực tế TV và đóng góp những đề xuất đổi mới thiết thực và có
ích cho Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải.
Xuất phát từ những ý nghĩa lý luận và thực tiễn, dựa trên những kiến
thức được lĩnh hội trong quá trình học tập và công tác, sau một thời gian
nghiên cứu, tìm hiểu và lựa chọn đề tài Luận văn Thạc sĩ, tôi đã quyết định
lựa chọn đề tài: “ Tổ chức và hoạt động của Thư viện Trường Đại học Công
nghệ Giao thông Vận tải” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
2.1 Tình hình nghiên cứu trên thế giới:
Trên thế giới, có nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực tổ chức và
hoạt động thông tin – thư viện, tiểu biểu có 2 cuốn sách:
4
- Cuốn sách: “The really effective college library”=“Thư viện Trường Đại
học hoạt động có hiệu quả”viết bởi 2 tác giả người Mỹ là Sharon Markless và
David Streatfield, xuất bản năm 2000 (Nguồn: http://informat.org)
- Cuốn sách: “A plan of Organization for Small Libraries”=”Một phương
pháp tổ chức cho các thư viện nhỏ” của tác giả người Anh là Minnie Franklin,
do nhà xuất bản The Tribune Company ấn hành năm 1910.(Nguồn:
http://archive.org)
Hai cuốn sách trên đã nghiên cứu và đưa ra những đóng góp đối với
phương pháp tổ chức và hoạt động trong các thư viện trường học tại Anh và
Mỹ. Hai cuốn sách có thể trở thành tài liệu nghiên cứu bổ ích cho các đề tài
thuộc lĩnh vực tổ chức và hoạt động thông tin-thư viện ở nước ta hiện nay.
2.2 Tình hình nghiên cứu trong nước:
Trong tiến trình nghiên cứu về lĩnh vực thông tin – thư viện đã có rất
nhiều tài liệu, công trình đề cập đến lĩnh vực tổ chức và hoạt động, tiêu biểu
có các tài liệu sau:
Giáo trình, sách, báo-tạp chí, bài viết
Theo tiến trình nghiên cứu tài liệu, tác giả nhận thấy có rất nhiều công
trình là giáo trình,sách, báo-tạp chí đã nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau
của lĩnh vực tổ chức và hoạt động TT-TV, tiêu biểu có:
Giáo trình “Quản lý thư viện và trung tâm thông tin”của 2 tác giả
Nguyễn Tiến Hiển và Nguyễn Thị Lan Thanh, xuất bản năm 2002. Tài liệu
“Tổ chức và quản lý công tác thư viện” của tác giả Âu Thị Cẩm Linh, xuất
bản năm 2009. Giáo trình “Tổ chức và quản lý công tác thông tin – thư viện”
của hai tác giả Bùi Loan Thuỳ và Đào Hoàng Thuý xuất bản năm 1998. Giáo
trình “Tổ chức và bảo quản tài liệu” của hai tác giả Nguyễn Tiến Hiển và
Kiều Văn Hốt xuất bản năm 2005. Tập bài giảng “Tổ chức và quản lý hoạt
động thông tin-thư viện” của Ths.Trần Hữu Huỳnh. Ngoài ra, lĩnh vực tổ
chức và hoạt động thông tin-thư viện còn được nghiên cứu trong cuốn sách
“Cẩm nang nghề thư viện” của tác giả Lê Văn Viết, xuất bản năm 2000.
5
Các tài liệu trên đã khái quát và cụ thể các vấn đề liên quan đến tổ chức
và hoạt động TT-TV, giúp sinh viên ngành TT-TV nói chung và cá nhân tôi
có được những kiến thức lý luận hữu ích trong quá trình nghiên cứu khoa học.
Trong thời gian gần đây, do những đòi hỏi bức thiết trong công tác đổi
mới tổ chức hoạt động thông tin-thư viện, nhiều cơ quan trong nước đã tổ
chức các hội nghị, hội thảo, trao đổi các khía cạnh khác nhau trong công tác
tổ chức thư viện và các giải pháp nhằm đổi mới, hoàn thiện tổ chức hoạt động
trong các cơ quan thư viện. Theo hướng nghiên cứu của đề tài, có thể kể đến
một số bài viết được đăng trên kỷ yếu hội nghị, hội thảo như:
Bài: “Báo cáo tổng kết hoạt động của hệ thống thư viện công cộng
toàn quốc 2 năm 1999-2000: phương hướng, nhiệm vụ năm 2001-2003” do
Vụ trưởng Vụ Thư viện trình bày trong Hội nghị tổng kết 2 năm hoạt động
(1990-2000) và đề ra phương hướng, nhiệm vụ cho những năm 2001-2003
của Hệ thống thư viện công cộng cả nước, diễn ra vào tháng 10 năm 2001 tại
Hà Nội. Bài viết: “Đào tạo cán bộ thư viện hướng tới xã hội của nền văn
minh thông tin” do Th.S Võ Công Nam trình bày trong Hội nghị tổng kết 2
năm hoạt động (1990-2000) và đề ra phương hướng, nhiệm vụ cho những
năm 2001-2003 của Hệ thống thư viện công cộng cả nước, vào tháng 10 năm
2001 tại Hà Nội. Cũng trong hội nghị này, có các bài viết sau: “Xã hội hóa
trong hoạt động thư viện tỉnh Cần Thơ” của tác giả Võ Thị Thu Hương; Bài
viết: “Tình hình hoạt động của thư viện Quãng Ngãi 2 năm 1999-2000” của
Giám đốc TV Tỉnh Quảng Ngãi; Bài viết “Tổ chức và hoạt động của Thư
viện huyện Tràng Bảng tỉnh Tây Ninh” của tác giả Đào Mỹ Thanh.
Tiếp đó, trên Kỷ yếu hội thảo Khoa học và thực tiễn hoạt động thông
tin-thư viện, xuất bản năm 2007 cũng có những bài viết tiêu biểu về các khía
cạnh trong công tác tổ chức và hoạt động TT-TV hiện nay, tiêu biểu có các
bài viết sau: Bài viết: “Xu hướng phát triển thư viện đại học trên thế giới và
quá trình đổi mới hoạt động tại Trung tâm Thông tin – Thư viện, ĐHQGHN”
của tác giả Nguyễn Huy Chương, đăng trên Kỷ yếu hội thảo: Khoa học và
6
thực tiễn hoạt động thông tin – thư viện, xuất bản năm 2007. Hay bài viết:
“Đổi mới hoạt động thông tin – thư viện phục vụ học chế tín chỉ trong các
trường đại học”của tác giả Nguyễn Thị Minh Nguyệt, đăng trên Kỷ yếu hội
thảo: Khoa học và thực tiễn hoạt động thông tin – thư viện, xuất bản năm
2007. Bài viết: “Một vài suy nghĩ đầu năm về hướng hoạt động tương lai cả
ngành thông tin – thư viện” của tác giả Vũ Văn Sơn, đăng trên Kỷ yếu hội
thảo: Khoa học và thực tiễn hoạt động thông tin – thư viện, xuất bản năm
2007. Bài viết: “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thông
tin thư viện thời kỳ hiện đại” của tác giả Phùng Ngọc Sáng đăng trên website
của Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên vào năm 2012 , hay bài viết
“Hiện đại hóa công tác thư viện đại học-những vấn đề đặt ra” của tác giả Vũ
Dương Thúy Ngà đăng trên Kỷ yếu hội thảo: Khoa học và thực tiễn hoạt động
thông tin – thư viện, xuất bản năm 2007.
Thông qua các công trình nghiên cứu trên, các tác giả đã đưa ra những
nhận định và những đánh giá riêng về công tác tổ chức và hoạt động trong cơ
quan thông tin-thư viện, tác giả đưa ra những đóng góp xác thực nhằm góp
phần đổi mới, hoàn thiện hệ thống thư viện, nâng cao chất lượng phục vụ
người dùng tin trong giai đoạn hiện nay.
Luận văn, Khoá luận tốt nghiệp
Từ trước đến nay đã có rất nhiều công trình thuộc phạm vi Luận văn;
Khóa luận nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau của lĩnh vực tổ chức và
hoạt động thông tin-thư viện, một số công trình tiêu biểu như: đề tài khóa luận
tốt nghiệp “Tổ chức và hoạt động của trung tâm thông tin – thư viện Trường
Đại học Lao động - Xã hội” của tác giả Đào Thị Thanh Bình, bảo vệ năm
2008. “Tổ chức và hoạt động thông tin – thư viện tại phòng tư liệu Khoa
Quốc tế học Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc
gia Hà Nội”: Khoá luận tốt nghiệp của tác giả Nguyễn Thị Hà, bảo vệ năm
2008. Hay đề tài luận văn: “Nghiên cứu hoàn thiện tổ chức và hoạt động của
trung tâm thông tin – thư viện trường Đại học Hà Nội trước yêu cầu đổi mới
7
sự nghiệp đào tạo của nhà trường” của tác giả Phạm Lan Anh, bảo vệ năm
2010. Đề tài luận văn “Hiện đại hoá công tác tổ chức và hoạt động thông tin
tại trung tâm học liệu Trường Đại học Điện lực” do tác giả Lê Đình Hoàng
bảo vệ thành công năm 2013. Luận văn: “Tăng cường hoạt động thông tin –
thư viện Trường Đại học Y tế Công cộng trong giai đoạn hiện nay” của tác
giả Bùi Thị Ngọc Oanh, hoàn thành năm 2012. Hay đề tài luận văn “Nâng
cao hiệu quả tổ chức và hoạt động của trung tâm thông tin khoa học tại Cục
Quản lý Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ Công An” do tác giả Hà
Hồng Anh bảo vệ thành công vào năm 2013. Đề tài “Nghiên cứu hoàn thiện
tổ chức và hoạt động thư viện tỉnh Vĩnh Phúc trong thời kỳ đổi mới”: Luận
văn Thạc sĩ TT-TV do tác giả Phạm Thị Hồng Loan hoàn thành năm 2010.
Ngoài ra, còn có đề tài nghiên cứu cấp trường mang tên “Mô hình tổ chức
quản lý thư viện hiện đại qua khảo sát Trung tâm TT-TV Đại học Quốc gia
Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Trang Nhung, được bảo vệ thành công năm
2009.
Có thể thấy, trong các công trình trên, tác giả đã đưa ra những nghiên
cứu, đánh giá, nhận định, và các giải pháp riêng để hoàn thiện và nâng cao
chất lượng trong lĩnh vực tổ chức và hoạt động thông tin-thư viện hiện nay.
Các công trình nghiên cứu trên đã trở thành nguồn tài liệu tham khảo vô cùng
bổ ích đối với tôi trong quá trình xây dựng và hoàn thiện đề tài luận văn của
mình. Nhìn chung, các công trình đã mang những sắc thái mới hơn trong việc
đề cập đến những vấn đề cơ bản trong hoạt động TT-TV, đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục, phục vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học. Mổi đề tài đã đi sâu
nghiên cứu chi tiết vào lĩnh vực tổ chức và hoạt động của từng cơ quan thông
tin-thư viện.
Các đề tài nghiên cứu về Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao
thông Vận tải:
Trong quá trình nghiên cứu, tìm kiếm tài liệu, thật may mắn khi tác giả
đã thu thập được một số đề tài nghiên cứu về Thư viện Trường Đại học Công
8
nghệ Giao thông Vận tải, bao gồm: Đề tài “Tìm hiểu sản phẩm và dịch vụ
thông tin – thư viện tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận
tải”: Khoá luận tốt nghiệp do tác giả Nguyễn Thị Kim Ngân bảo vệ thành
công năm 2012. Tiếp đến có đề tài nghiên cứu cấp trường: “Nghiên cứu nhu
cầu tin và đảm bảo thông tin phục vụ việc nghiên cứu học tập của học
sinh-sinh viên tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận
tải khu vực Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Hồng Thương hoàn thành năm
2011. Ngoài ra, phải nhắc tới đề tài khóa luận “Tìm hiểu công tác phục vụ
người dùng tin tại Trung tâm Thông tin-thư viện Trường Đại học Công nghệ
Giao thông Vận tải” của tác giả Nguyễn Thị Giang, bảo vệ vào năm 2013.
Nhìn chung, trong các công trình nghiên cứu trên, các tác giả đã nghiên
cứu đầy đủ về thực trạng của công tác tổ chức và hoạt động của từng cơ quan
thông tin – thư viện cụ thể, tác giả đã đưa ra được các giải pháp thiết thực
trong việc hoàn thiện công tác tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của
cơ quan thông tin – thư viện mà họ nghiên cứu. Bên cạnh đó, các tác giả cũng
đã đưa ra được các quan điểm khác nhau về khái niệm tổ chức – hoạt động
nói chung và khái niệm tổ chức – hoạt động trong cơ quan TT-TV, đồng thời
cũng trình bày được vai trò to lớn của công tác tổ chức và hoạt động đối với
việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của cơ quan thông tin – thư viện mà họ
nghiên cứu. Đây chính là nguồn tài liệu vô cùng quý báu để tôi tham khảo, kế
thừa, nghiên cứu và học hỏi trong quá trình thực hiện đề tài.
Tuy nhiên, trong các đề tài nghiên cứu nêu trên chưa xuất hiện công
trình nghiên cứu chuyên sâu, bao quát, quy mô Luận văn thuộc lĩnh vực: Tổ
chức và hoạt động thông tin-thư viện tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ
Giao thông Vận tải tính đến thời điểm hiện tại. Chính vì vậy có thể khẳng
định đề tài “Tổ chức và hoạt động của Thư viện Trường Đại học Công nghệ
Giao thông Vận tải” do tôi với vai trò tác giả là một đề tài luận văn hoàn toàn
mới và không trùng lặp tư tưởng nghiên cứu với đề tài nào trong và ngoài
nước.
9
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu:
Mục đích của việc nghiên cứu công tác tổ chức và hoạt động của Thư
viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải nhằm hoàn thiện công
tác tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Thư viện Trường.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
Với mong muốn thực hiện được những mục đích trên, đề tài Luận văn
đã xác định những nhiệm vụ nghiên cứu sau:
- Làm rõ các khái niệm thuộc lĩnh vực tổ chức và hoạt động TV, vai trò của tổ
chức và hoạt động thư viện, các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động
TV.
- Nghiên cứu, làm rõ vai trò của công tác tổ chức và hoạt động đối với sự
nghiệp phát triển Trường ĐHCN GTVT nói chung và sự nghiệp phát triển thư
viện Trường ĐHCN GTVT nói riêng.
- Trình bày và phân tích thực trạng của công tác tổ chức và hoạt động tại TV
Trường ĐHCN GTVT.
- Nêu bật các ưu điểm và chỉ ra các hạn chế cần khắc phục của công tác tổ
chức và hoạt động của thư viện.
- Đánh giá chính xác và đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục hạn chế để hoàn
thiện công tác tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của thư viện.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Giả thuyết đặt ra như sau: “Công tác tổ chức và hoạt động của Thư
viện Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải chưa thật sự phát huy hết
hiệu quả hoạt động, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu tin của người dùng tin, khả
năng bắt nhịp với xu hướng phát triển chung của các cơ quan thông tin-thư
viện trong nước và trên thế giới còn hạn chế. Chính vì vậy, Thư viện Trường
Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải cần phải đổi mới tổ chức và hoạt
động, khắc phục những hạn chế để hoàn thiện công tác tổ chức và nâng cao
hiệu quả hoạt động của thư viện.”
10
- Xem thêm -