Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tổ chức trò chơi trong giờ sinh hoạt tập thể cho học sinh tiểu học_luận văn thạc...

Tài liệu Tổ chức trò chơi trong giờ sinh hoạt tập thể cho học sinh tiểu học_luận văn thạc sĩ giáo dục

.DOC
79
95
141

Mô tả:

0 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc vinh ®inh thÞ thu huyÒn Tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho häc sinh TiÓu häc LuËn v¨n th¹c sÜ gi¸o dôc häc Vinh - 2007 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc vinh ®inh thÞ thu huyÒn Tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho häc sinh TiÓu häc Chuyªn ngµnh: Gi¸o dôc häc (CÊp tiÓu häc) M· sè: 60 14 10 LuËn v¨n th¹c sÜ gi¸o dôc häc Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. TrÞnh quèc th¸i Vinh - 2007 Môc lôc Trang Më ®Çu............................................................................................................ 1. Lý do chän ®Ò tµi..................................................................................... 2. Môc ®Ých nghiªn cøu............................................................................... 3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu........................................................... 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc................................................................................. 5. NhiÖm vô nghiªn cøu............................................................................... 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu............................................................................ 7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu................................................................... 8. §ãng gãp míi cña ®Ò tµi.......................................................................... 9. CÊu tróc luËn v¨n..................................................................................... Ch¬ng 1. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ......................................................... I. C¬ së lý luËn................................................................................................. 1.1. LÞch sö vÊn ®Ò........................................................................................... 1.2. Trß ch¬i..................................................................................................... 1.2.1. Kh¸i niÖm.................................................................................... 1.2.2. §Æc ®iÓm cña trß ch¬i................................................................. 1.2.3. B¶n chÊt cña trß ch¬i................................................................. 1.2.4. Vai trß cña trß ch¬i.................................................................... 1.2.5. Ph©n lo¹i trß ch¬i...................................................................... 1.2.6. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ë TiÓu häc............. 1.3. Sinh ho¹t tËp thÓ..................................................................................... 1.3.1. Kh¸i niÖm.................................................................................. 1.3.2. Môc tiªu cña ch¬ng tr×nh SHTT................................................ 1.3.3. §Æc ®iÓm cña giê SHTT............................................................ 1.3.4. Néi dung ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña giê SHTT ë TiÓu häc .................................................................................................. 1.4. §Æc ®iÓm häc sinh tiÓu häc.................................................................... 1.4.1. §Æc ®iÓm t©m lý HSTH............................................................. 1.4.2. §Æc ®iÓm nhËn thøc................................................................... 1.4.3. §Æc ®iÓm nh©n c¸ch.................................................................. II. Thùc tr¹ng cña viÖc tæ chøc giê SHTT ë trêng TiÓu häc.......................... 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ tæ chøc nghiªn cøu thùc tr¹ng........................................... 2.1.1. §èi tîng kh¶o s¸t...................................................................... 2.1.2. Néi dung nghiªn cøu thùc tr¹ng................................................ 2.1.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tr¹ng............................................ 2.2. Ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tr¹ng................................................. 2.2.1. Thùc tr¹ng vÒ sö dông trß ch¬i ë trêng TiÓu häc....................... 2.2.2. Thùc tr¹ng vÒ sö dông trß ch¬i trong giê SHTT........................ 2.2.3. Møc ®é høng thó cña HS khi tham gia c¸c trß ch¬i trong giê SHTT.................................................................................. 2.2.4. Khã kh¨n vµ thuËn lîi khi tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT .................................................................................................. 2.3. KÕt luËn ch¬ng 1..................................................................................... Ch¬ng 2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT .................................................................................................. 2.1. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc trß ch¬i............................................................. 2.1.1. Nguyªn t¾c lùa chän trß ch¬i.................................................... 2.1.2. Nguyªn t¾c tæ chøc trß ch¬i...................................................... 2.2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT............................................ 2.2.1. C¬ së x©y dùng quy tr×nh.......................................................... 2.2.2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT cho HSTH............. 2.3. ThiÕt kÕ ch¬ng tr×nh trß ch¬i trong giê SHTT........................................ 2.3.1. C¨n cø ®Ó thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh trß ch¬i trong giê SHTT........... 2.3.2. ThiÕt kÕ trß ch¬i........................................................................ Ch¬ng 3. Thùc nghiÖm s ph¹m............................................................... 3.1. Kh¸i qu¸t chung..................................................................................... 3.2. Tæ chøc thùc nghiÖm.............................................................................. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ.................................................................................. 1. KÕt luËn..................................................................................................... 2. KiÕn nghÞ................................................................................................... Tµi liÖu tham kh¶o....................................................................................... Nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn v¨n HS : Häc sinh GV : Gi¸o viªn HSTH : Häc sinh tiÓu häc SHTT : Sinh ho¹t tËp thÓ GD : Gi¸o dôc GDNGLL : Gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp XHCN : X· héi chñ nghÜa 1 më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi vµ Héi nghÞ Trung ¬ng, ®Æc biÖt lµ Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø t (Khãa VII) vµ Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø hai (Khãa VIII), nÒn GD níc ta ®· cã bíc ph¸t triÓn míi. §øng tríc nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng cao cña c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc vµ nh÷ng th¸ch thøc cña bèi c¶nh quèc tÕ trong thÕ kØ míi, ngµnh GD níc ta ®øng tríc nh÷ng nhiÖm vô nÆng nÒ, nhu cÇu ph¸t triÓn gi¸o dôc lµ rÊt bøc thiÕt. Kh«ng nh÷ng chØ ViÖt Nam, mµ nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· ®Æt GD vµo vÞ trÝ quèc s¸ch hµng ®Çu. Con ngêi ®îc gi¸o dôc vµ biÕt tù gi¸o dôc ®îc coi lµ nh©n tè quan träng nhÊt, “võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc tiªu” cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. GD ®ang trë thµnh mét bé phËn ®Æc biÖt cña cÊu tróc h¹ tÇng x· héi, lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, quèc phßng vµ an ninh; bëi lÏ, con ngêi ®îc gi¸o dôc tèt vµ biÕt tù gi¸o dôc míi cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt mét c¸ch s¸ng t¹o vµ cã hiÖu qu¶ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò do sù ph¸t triÓn x· héi ®Æt ra. BËc TiÓu häc lµ bËc häc ®Çu tiªn vµ ®îc x¸c ®Þnh lµ “bËc häc nÒn t¶ng cña hÖ thèng GD quèc d©n...” (§iÒu 2, LuËt phæ cËp gi¸o dôc TiÓu häc). BËc TiÓu häc cã b¶n s¾c riªng vµ cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi cña nã. BËc häc nµy t¹o nh÷ng c¬ së ban ®Çu rÊt c¬ b¶n vµ bÒn v÷ng cho trÎ em tiÕp tôc häc lªn bËc häc trªn; h×nh thµnh nh÷ng c¬ së ban ®Çu, ®êng nÐt ban ®Çu cña nh©n c¸ch. Nh÷ng g× thuéc vÒ tri thøc vµ kÜ n¨ng, vÒ hµnh vi vµ tÝnh ngêi... ®îc h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh ë HSTH sÏ theo suèt ®êi mçi ngêi. Nh÷ng g× ®· h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh ë trÎ em rÊt khã thay ®æi. Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn GD 2001-2010 ®· chØ râ môc tiªu ph¸t triÓn GD TiÓu häc lµ: Thùc hiÖn GD toµn diÖn vÒ ®øc, trÝ, thÓ, mÜ. Ph¸t triÓn nh÷ng ®Æc tÝnh tù nhiªn tèt ®Ñp cña trÎ em, h×nh thµnh ë HS lßng ham hiÓu biÕt vµ nh÷ng kÜ n¨ng c¬ b¶n ®Çu tiªn ®Ó t¹o høng thó häc tËp vµ häc tËp tèt. Trß ch¬i lµ mét ho¹t ®éng rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi con ngêi. Còng nh lao ®éng, häc tËp trß ch¬i lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng sèng cña con ngêi. §èi víi løa tuæi trÎ em, trß ch¬i cã ý nghÜa ®Æc biÖt, nã t¹o ®iÒu ®Ó trÎ em thÓ hiÖn nhu cÇu tù nhiªn vÒ ho¹t ®éng, t¹o ra ë trÎ em nh÷ng rung ®éng thùc tÕ vµ quan träng cho cuéc sèng. Trß ch¬i cßn lµ mét ph¬ng tiÖn nh»m thu hót, tËp hîp vµ gi¸o dôc thiÕu nhi nhanh nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nã gãp phÇn ®iÒu 2 hßa phÇn n¨ng lîng d thõa trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng b×nh thêng trong c¬ thÓ trÎ em. Trß ch¬i võa lµ nhu cÇu tù nhiªn, võa lµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc toµn diÖn cho HSTT. Thùc hiÖn theo ph¬ng ch©m “häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc” trß ch¬i ®îc coi lµ mét h×nh thøc d¹y häc, gi¸o dôc hiÖu qu¶. ë TiÓu häc, trß ch¬i ®îc sö dông hÇu nh trong tÊt c¶ c¸c m«n häc. §Ó thùc hiÖn môc tiªu GD toµn diÖn cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai ho¹t ®éng; ®ã lµ ho¹t ®éng häc tËp vµ ho¹t ®éng GD ngoµi giê lªn líp. Trong thùc tÕ ë c¸c trêng TiÓu häc, viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng GD ngoµi giê lªn líp cha thùc sù ®îc coi träng ®óng møc. SHTT lµ mét ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, do §éi tæ chøc díi sù ®iÒu hµnh, híng dÉn cña GV. V× nh÷ng lÝ do kh¸ch quan kh¸c nhau, mµ viÖc tæ chøc giê SHTT kh«ng thêng xuyªn, kh«ng ®ång bé nªn cha ®¹t ®îc môc tiªu gi¸o dôc. HÇu hÕt GV coi ®©y lµ mét giê tuyªn truyÒn cña §éi, v× thÕ mµ c¸c h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng trong giê SHTT cha ®îc quan t©m, còng nh cha ®îc sù ®Çu t cña GV dÉn ®Õn kh«ng g©y høng thó cho HS. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lÝ do trªn, chóng t«i ®· lùa chän ®Ò tµi: “Tổ chức trò chơi trong giờ sinh hoạt tập thể cho học sinh Tiểu học”. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu §Ò tµi nµy nh»m x¸c ®Þnh thùc tr¹ng cña viÖc tæ chøc c¸c giê sinh ho¹t tËp thÓ ë trêng TiÓu häc. Trªn c¬ së ®ã x©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê sinh ho¹t tËp thÓ nh»m gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc. 3. §èi tîng vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu - Kh¸ch thÓ: Tæ chøc trß ch¬i cho HSTH - §èi tîng: Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc NÕu x©y dùng ®îc quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT phï hîp víi ®Æc ®iÓm nhËn thøc cña HSTH vµ néi dung cña buæi SHTT th× cã thÓ n©ng cao chÊt lîng buæi SHTT ë TiÓu häc, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu GD toµn diÖn ë TiÓu häc. 3 5. NhiÖm vô nghiªn cøu 5.1. T×m hiÓu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò x©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê sinh ho¹t tËp thÓ. 5.2 . X©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT. 5.3. Thö nghiÖm quy tr×nh ®· ®Ò ra. 5.4. KÕt luËn khoa häc. 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 6.1. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn - Dïng ®Ó nghiªn cøu, ph©n tÝch tæng quan c¸c tµi liÖu, s¸ch b¸o cã liªn quan ®Ó x©y dùng c¬ së lý luËn cho ®Ò tµi. - Nhãm PP nghiªn cøu gåm PP: ph©n tÝch; tæng hîp lý thuyÕt; ph©n lo¹i hÖ thèng hãa lý thuyÕt; gi¶ thuyÕt. 6.2. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn - Ph¬ng ph¸p tæng kÕt kinh nghiÖm: Tæng kÕt kinh nghiÖm tæ chøc c¸c ho¹t ®éng trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho HSTH cña Phßng GD - §T vµ c¸c trêng TiÓu häc trªn ®Þa bµn. - Ph¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia: Trao ®æi, tham kh¶o ý kiÕn vµ chØ dÉn cña c¸c chuyªn gia trong mét sè lÜnh vùc nh: Gi¸o dôc häc, t©m lý häc, v¨n hãa, GD thÓ chÊt... - Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra: + Sö dông phiÕu ®iÒu tra ®èi víi GV vµ Tæng phô tr¸ch §éi ®Ó t×m hiÓu møc ®é sö dông trß ch¬i trong giê SHTT. + KÕt hîp gi÷a quan s¸t vµ pháng vÊn ®Ó thu thËp th«ng tin, ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc giê SHTT ë trêng TiÓu häc. §ång thêi ®Ó t×m hiÓu sù høng thó cña HS ®èi víi trß ch¬i. - Thö nghiÖm s ph¹m: §Ó kiÓm chøng tÝnh ®óng ®¾n vµ tÝnh kh¶ thi cña quy tr×nh ®· ®Ò xuÊt. 6.3. Ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc Sö dông c«ng thøc thèng kª to¸n häc ®Ó xö lÝ sè liÖu thu ®îc. 7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu - Sè lîng HS líp 3- 4: 100 em (t¬ng øng víi ba líp). - §é tuæi: 8-9 tuæi (t¬ng øng víi HS líp 3-4) - §Þa bµn nghiªn cøu: T¹i hai trêng TiÓu häc Hng Léc, Hng Dòng 1 (thµnh phè Vinh), vµ trêng TiÓu häc Nghi ¢n (huyÖn Nghi Léc). 4 - Ph¹m vi nghiªn cøu: TËp trung khai th¸c quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT cho HSTH. 8. §ãng gãp míi cña ®Ò tµi - Gãp phÇn lµm râ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ trß ch¬i vµ viÖc tæ chøc trß ch¬i; mèi quan hÖ gi÷a giê SHTT víi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho HS tiÓu häc. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng tæ chøc giê SHTT ë TiÓu häc. - X©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH th«ng qua giê SHTT. 9. CÊu tróc luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung luËn gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT. Ch¬ng 2. X©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT. Ch¬ng 3. Thùc nghiÖm s ph¹m. 5 Ch¬ng 1 c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tæ chøc trß ch¬I trong giê sinh ho¹t tËp thÓ I. c¥ Së Lý LUËN 1.1. LÞch sö vÊn ®Ò LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua c¸c thêi k× vµ giai ®o¹n kh¸c nhau. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, con ngêi ®· ph¶i “®ä søc”, “thi ®Êu” víi mu«ng thó, víi thiªn nhiªn (ma, n¾ng, gi«ng b·o, lò, lôt, nói löa,...) vÒ søc m¹nh, søc nhanh, søc bÒn, sù khÐo lÐo linh ho¹t, th«ng minh,... Th«ng qua nh÷ng kinh nghiÖm trong cuéc sèng lao ®éng vµ nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ sau mét ngµy lao ®éng, mäi ngêi thêng tô tËp nhau l¹i t¶ cho nhau nghe b»ng lêi nãi vµ c¶ ®éng t¸c nhê ®©u mµ hä t¹o ®îc thµnh qu¶ ®ã, råi hä b¾t chíc nhau, thªm, bít,... ®Ó cho ra ®êi nh÷ng ®iÖu nh¶y móa vµ nh÷ng trß ch¬i kh¸c nhau. Tõ nh÷ng ngµy ®Çu, trß ch¬i ®· mang tÝnh gi¸o dôc râ rÖt. Ngêi ta dïng trß ch¬i ®Ó d¹y cho con ch¸u tiÕp bíc cha «ng, tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, ®Êu tranh ®Ó sinh tån vµ ph¸t triÓn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi trß ch¬i còng ngµy mét ph¸t triÓn ®a d¹ng, phong phó ë tõng khu vùc, tõng d©n téc, tõng n íc trªn thÕ giíi. Ngµy nay trong c¸c trêng häc, c¸c c¬ së gi¸o dôc, c¸c tæ chøc x· héi,... ngêi ta sö dông nh÷ng trß ch¬i kh¸c nhau víi nh÷ng ph¬ng ph¸p, néi dung, ph¬ng tiÖn võa truyÒn thèng võa hiÖn ®¹i ®Ó gãp phÇn gi¸o dôc toµn diÖn cho c¸c em. MÆt kh¸c chóng ta thÊy, thùc chÊt SHTT lµ mét ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc. Gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp còng lµ mét ho¹t ®éng hÕt søc quan träng ë trêng TiÓu häc nãi riªng vµ trong tÊt c¶ c¸c nhµ trêng nãi chung. A. Komenxki (1592- 1670) ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc kÕt hîp häc tËp ë trªn líp vµ ho¹t ®éng ngoµi líp nh»m gi¶i phãng h×nh thøc häc tËp “giam h·m trong bèn bøc têng” cña hÖ thèng nhµ trêng gi¸o héi thêi Trung cæ. ¤ng kh¼ng ®Þnh, häc tËp kh«ng ph¶i lµ lÜnh héi kiÕn thøc trong s¸ch vë, mµ cßn lÜnh héi kiÕn thøc tõ bÇu trêi, mÆt ®Êt, c©y såi, c©y dÎ. Trong thêi kú hiÖn nay, cuéc c¸ch m¹ng ®¹i c«ng nghÖ cã ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn dêi sèng x· héi, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã t duy míi vÒ chiÕn lîc gi¸o 6 dôc, vÒ ph¬ng ph¸p ®µo t¹o. Híng tíi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc th× ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¸o dôc lµ vÊn ®Ò then chèt trong chÝnh s¸ch ®æi míi gi¸o dôc ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trß ch¬i lµ mét h×nh thøc gi¸o dôc ®· ®îc c¸c nhµ gi¸o dôc quan t©m, bëi nhu cÇu vui ch¬i kh«ng thÓ thiÕu cña con ngêi ë mäi løa tuæi. Trong thùc tiÔn qu¸ tr×nh d¹y häc ë TiÓu häc, trß ch¬i ®· ®îc sö dông nh mét h×nh thøc d¹y häc h÷u hiÖu ë rÊt nhiÒu m«n häc vµ c¶ trong c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc kh¸c. §· cã nhiÒu tµi liÖu, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Õn vÊn ®Ò tæ chøc trß ch¬i ë trêng TiÓu häc: “Tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ë tiÓu häc nh»m ph¸t triÓn t©m lùc, trÝ tuÖ vµ thÓ lùc cho häc sinh” do t¸c gi¶ Hµ NhËt Th¨ng (chñ biªn) ®· giíi thiÖu c¸c trß ch¬i vËn ®éng cho häc sinh tiÓu häc. C¸c trß ch¬i ®ã ®îc vËn dông trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp ë trêng tiÓu häc chø kh«ng vËn dông cô thÓ vµo mét m«n häc nµo. T¸c gi¶ TrÇn §ång L©m cïng c¸c t¸c gi¶ TrÇn §×nh ThuËn vµ Vò ThÞ Ngäc Th ®· giíi thiÖu mét sè trß ch¬i gi÷a buæi cho häc sinh tiÓu häc nh»m ®em l¹i tinh thÇn s¶ng kho¸i cho häc sinh sau nh÷ng giê häc c¨ng th¼ng, qua cuèn s¸ch “Tæ chøc cho HSTH vui ch¬i gi÷a buæi häc”. Trong ®ã, c¸c t¸c gi¶ ®· giíi thiÖu chñ yÕu c¸c ®éng t¸c thÓ dôc nhÑ nhµng, mét sè ®éng t¸c theo bµi h¸t gióp cho häc sinh gi¶m bít sù c¨ng th¼ng trong giê häc. “Nh÷ng trß ch¬i vui nhén trong sinh ho¹t tËp thÓ” lµ cuèn s¸ch cña t¸c gi¶ TrÇn Phiªu (2005- NXB trÎ). §©y lµ cuèn s¸ch giíi thiÖu tuyÓn tËp c¸c trß ch¬i kh¸ hÊp dÉn vµ vui nhén, mong r»ng nh÷ng buæi sinh ho¹t, vui ch¬i cña c¸c b¹n nhá ngµy cµng hÊp dÉn, sinh ®éng vµ thiÕt thùc h¬n. T¸c gi¶ Bïi SÜ Tông vµ TrÇn Quang §øc ®· biªn so¹n cuèn “150 trß ch¬i thiÕu nhi”- NXB GD, cuèn s¸ch lµ cÈm nang nh»m gióp cho c¸c anh chÞ Tæng phô tr¸ch §éi, c¸c thÇy c« gi¸o tæ chøc cho c¸c em cã nh÷ng giê ch¬i bæ Ých vµ lÝ thó. Nh vËy chóng ta thÊy r»ng, Trß ch¬i lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng con ngêi. Mäi løa tuæi ®Òu cã nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ. Tuy nhiªn ë c¸c ®é tuæi kh¸c nhau nhu cÇu nµy kh«ng gièng nhau c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. 1.2. Trß ch¬i 1.2.1. Kh¸i niÖm 7 Trß ch¬i lµ ho¹t ®éng rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi mäi ngêi. Trß ch¬i cã chøa ®ùng chñ ®Ò, néi dung nhÊt ®Þnh, cã nh÷ng quy t¾c nhÊt ®Þnh mµ ngêi tham gia ph¶i tu©n thñ. Theo Karin Hamman (mét nhµ t©m lý häc §øc) vµ Christna Wakhend (mét nhµ gi¸o dôc häc §øc) th× “Còng gièng nh cuéc sèng vµ t×nh yªu, vui ch¬i lµ mét kh¸i niÖm kh«ng thÓ ®Þnh nghÜa ®îc v× nã lµ mét qu¸ tr×nh, mµ ®· lµ mét qóa tr×nh th× nã lu«n sèng ®éng, lu«n lu«n ®æi thay vµ ph¸t triÓn”. Cßn Huizinga l¹i miªu t¶ nh sau: “Vui ch¬i lµ mét chøc n¨ng v¨n hãa, lµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng cña nÒn v¨n minh, cã tÝnh chÊt toµn cÇu vµ hßa nhËp trong cuéc sèng cña con ngêi còng nh loµi vËt. V× vËy, vui ch¬i lµ träng t©m kh«ng nh÷ng cho trÎ em mµ cßn cho ngêi lín vµ c¶ x· héi mµ ta ®ang sèng”. NÕu vui ch¬i lµ mét thuËt ng÷ chØ mét d¹ng ho¹t ®éng gi¶i trÝ tù nguyÖn cña mäi ngêi, t¹o ra sù s¶ng kho¸i, th gi·n vÒ thÇn kinh, t©m lý, th× trß ch¬i lµ sù vui ch¬i cã néi dung, cã tæ chøc cña nhiÒu ngêi, cã quy ®Þnh luËt lÖ. Trß ch¬i võa mang tÝnh chÊt vui ch¬i gi¶i trÝ, võa cã ý nghÜa gi¸o dìng vµ gi¸o dôc ®èi víi con ngêi. M.Y.Arstanov: “Trß ch¬i cña trÎ - ®ã lµ mét ho¹t ®éng vui ch¬i nh©n ®¹o, chuyªn biÖt ®îc tæ chøc cã dông ý cho trÎ nh»m chuÈn bÞ cho trÎ bíc vµo lao ®éng vµ cuéc sèng. Nã lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc d¹y häc sím nhÊt vµ cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng trß ch¬i t¸c ®éng nh mét ph¬ng tiÖn chñ yÕu cña viÖc chuÈn bÞ cho trÎ bíc vµo ®êi, nh lµ mét qu¸ tr×nh d¹y häc. Sandra Rass - n÷ gi¸o s t©m lý häc thuéc Lase Wesstern University nhËn xÐt: “Nh÷ng ch¸u khi cßn nhá hay ch¬i c¸c trß ch¬i s¸ng t¹o khi tr ëng thµnh lµ nh÷ng ngêi cã ®Çu ãc s¸ng t¹o vµ biÕt gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò trong cuéc sèng. Nh vËy, trß ch¬i lµ mét lo¹i ho¹t ®éng rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi mäi ngêi. Th«ng qua trß ch¬i, trÎ cã thÓ häc hái v« vµn tri thøc, v« vµn kü n¨ng mµ chÝnh chóng ta còng kh«ng thÓ ®o, ®Õm ®îc. Vui ch¬i vèn ®· lµ mét b¶n n¨ng vµ ®èi víi trÎ vui ch¬i cßn t¹o ra c¬ héi nhiÒu nhÊt ®Ó c¸c em rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng vµ tÝch lòy tri thøc ®êi sèng. 1.2.2. §Æc ®iÓm cña trß ch¬i Vui ch¬i cÇn cho mäi ngêi ë mäi løa tuæi, ®èi víi trÎ em th× vui ch¬i ®· t¹o nªn cuéc sèng sinh ®éng cña chóng. Trß ch¬i vµ tuæi th¬ chÝnh lµ hai ngêi b¹n th©n thiÕt kh«ng t¸ch rêi nhau hay nãi c¸ch kh¸c, trß ch¬i ®óng lµ cuéc 8 sèng cña trÎ. Trong khi ch¬i c¸c em cã dÞp thÓ hiÖn xóc c¶m cña m×nh; ®ã còng chÝnh lµ c¬ héi ®Ó trÎ rÌn luyÖn trÝ tuÖ, lµm n¶y sinh nhiÒu s¸ng kiÕn; t¹o tiÒn ®Ò cho nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o sau nµy. Khi ch¬i trÎ th¶ søc mµ m¬ íc tëng tîng, ®ång thêi nh÷ng phÈm chÊt ý chÝ cña trÎ nh lßng dòng c¶m, tÝnh kiªn tr×... còng ®îc h×nh thµnh trong trß ch¬i. VËy trß ch¬i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g×? Ho¹t ®éng vui ch¬i cña cña trÎ em lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt v« t. Trong khi ch¬i ®øa trÎ kh«ng chñ t©m tíi mét lîi Ých thiÕt thùc nµo c¶. Trong häc tËp, ngêi häc chñ t©m n¾m v÷ng tri thøc khoa häc vµ nh÷ng kÜ n¨ng, kÜ x¶o cÇn thiÕt. Trong lao ®éng, ngêi lao ®éng chó t©m t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x· héi. Cßn trong trß ch¬i lý do thóc ®Èy c¸c em tham gia vµo trß ch¬i chÝnh lµ sù hÊp dÉn cña b¶n th©n qu¸ tr×nh ch¬i chø kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc cña ho¹t ®éng vui ch¬i. NhiÒu nhµ t©m lý häc cho r»ng: §éng c¬ cña ho¹t ®éng vui ch¬i n»m ngay trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng chø kh«ng n»m ë kÕt qu¶, hµnh ®éng ch¬i mang môc ®Ých tù nã. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ch¬i chØ ®Ó mµ ch¬i, chóng ta dÔ dµng nhËn ra ®iÒu ®ã khi quan s¸t trÎ ch¬i. Ch¼ng h¹n trong trß ch¬i ®ãng vai “Kh¸m bÖnh” c¸i hÊp dÉn trÎ ch¬i lµ ë chç khi ®ãng vai “b¸c sü” ®øa trÎ ®îc ®eo c¸i èng nghe vµo hai tai vµ ®Æt c¸i èng nghe ®ã lªn “ ngêi bÖnh” cßn viÖc kh¸m cã ®óng bÖnh kh«ng, hay cã ch÷a ®îc kh«ng, ®iÒu ®ã trÎ kh«ng quan t©m. HiÓu ®îc ho¹t ®éng vui ch¬i cña trÎ em mang tÝnh chÊt v« t nh vËy ®Ó khi tæ chøc, híng dÉn cho trÎ ch¬i nªn tr¸nh viÖc g¸n vµo trß ch¬i nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc, buéc trÎ g¾ng søc ®Ó ®¹t cho b»ng ®îc v× mçi khi ®· gieo vµo ®Çu ãc trÎ mét sù vô lîi nµo ®ã th× lËp tøc còng tíc ®i ë chóng tÝnh hån nhiªn v« t trong khi ch¬i. Vµ nh thÕ trß ch¬i kh«ng cßn lµ ch¬i n÷a. Ho¹t ®éng vui ch¬i cña trÎ em lµ mét ho¹t ®éng m« pháng l¹i cuéc sèng cña ngêi lín, m« pháng l¹i nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn vµ x· héi. Ch¬i lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña trÎ em. TrÎ em lu«n mong muèn tham gia vµo cuéc sèng cña ngêi lín, nhng do cha ®ñ kh¶ n¨ng vÒ thÓ lùc, trÝ tuÖ, cha ®ñ tri thøc ®Ó cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt cña x· héi loµi ngêi nªn chóng chØ cã thÓ “tham gia” vµo cuéc sèng ®ã theo c¸ch riªng cña m×nh th«ng qua trß ch¬i. Ho¹t ®éng vui ch¬i chÝnh lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn th¸i ®é tÝch cùc cña trÎ em ®èi víi m«i trêng xung quanh; ®ã lµ mét lo¹i 9 ho¹t ®éng cã ý thøc, phï hîp víi t©m sinh lý trÎ em vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu tÝch cøc ho¹t ®éng cña chóng. Khi ch¬i, chÝnh trß ch¬i lµm n¶y sinh trÝ tëng tuîng cña c¸c em, kÝch thÝch cho trÝ tëng tîng ph¸t triÓn. Trß ch¬i mang tÝnh tù do s¸ng t¹o Kh¸c víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c, trß ch¬i lµ ho¹t ®éng kh«ng nh»m t¹o ra s¶n phÈm nªn hµnh ®éng ch¬i kh«ng buéc ph¶i tu©n thñ theo mét nguyªn t¾c chÆt chÏ cña ho¹t ®éng thùc tiÔn. §iÒu nµy gióp trÎ cã ®îc nh÷ng hµnh ®éng tù do trong khi ch¬i. §èi víi nh÷ng trß ch¬i cã luËt ch¬i lµ trß ch¬i mµ mäi hµnh ®éng cña ngêi ch¬i ®Òu bÞ b¾t buéc ph¶i tu©n theo luËt ch¬i th× ®øa trÎ vÉn cã quyÒn tù do. TÝnh tù do cña ho¹t ®éng ch¬i ®îc thÓ hiÖn ë chç hµnh ®éng ch¬i hoµn toµn xuÊt ph¸t tõ nguyÖn väng vµ høng thó c¸ nh©n, chø kh«ng ph¶i tõ mét sù ¸p ®Æt nµo ë bªn ngoµi. “Trß ch¬i lµ trß ch¬i bëi v× nã tù lËp ®èi víi trÎ em” (K.§. Usinxki). TÝnh tù do ®· gióp trÎ cã ®îc sù tho¶i m¸i, vui vÎ trong khi ch¬i. §ã chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó trÎ h¨ng say t×m tßi, kh¸m ph¸ vµ lµm n¶y sinh nhiÒu s¸ng kiÕn. TÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng, ®éc lËp vµ tù ®iÒu khiÓn Mét ®Æc ®iÓm kh¸ næi bËt khi tham gia vµo trß ch¬i ®øa trÎ thÓ hiÖn râ nhÊt tÝnh ®éc lËp, chñ ®éng cña m×nh. Trong khi ch¬i trÎ ho¹t ®éng tÝch cùc, béc lé hÕt m×nh; trÎ tù lµm lÊy mäi viÖc nh chän trß ch¬i, chän vai ch¬i...®Æc biÖt lµ ®éc lËp trong suy nghÜ ®Ó kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i vµ t×m kiÕm c¸ch ch¬i tèt h¬n. Trß ch¬i kh«ng bao giê cã thÓ cã sù lÆp l¹i m¸y mãc nh÷ng ®éng t¸c nµo ®ã. “Trong mçi mét trß ch¬i tèt, tríc hÕt ph¶i cã sù nç lùc ho¹t ®éng cã ý nghÜa” (A.X. Makarenc«). TÝnh ®éc lËp lµ mét phÈm chÊt cña trÎ ®îc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ kh¸ râ nÐt trong ho¹t ®éng vui ch¬i. Mét biÓu hiÖn ®éc ®¸o cña tÝnh ®éc lËp ®ã lµ sù ®iÒu khiÓn hµnh vi trong khi ch¬i. ChÝnh tÝnh ®éc lËp vµ sù tù ®iÒu chØnh hµnh vi ®ã kh«ng nh÷ng g©y cho trÎ niÒm hµo høng vµ lßng tù tin trong cuéc ch¬i mµ cßn gióp chóng ph¸t huy kh¶ n¨ng tù lËp cña m×nh trong cuéc sèng. Trß ch¬i lµ mét ho¹t ®éng trµn ®Çy c¶m xóc Ho¹t ®éng vui ch¬i lu«n lu«n g¾n víi c¶m gi¸c tháa m·n râ rÖt. Trong trß ch¬i, trÎ em rung ®éng víi nh÷ng c¶m gi¸c rÊt ®a d¹ng: tháa m·n, vui síng 10 do nhu cÇu ho¹t ®éng tÝch cùc cña b¶n th©n m×nh ®îc ®¸p øng. Trong trß ch¬i cßn t¹o ra cho c¸c em nh÷ng c¶m gi¸c x· héi: t×nh h÷u nghÞ, t×nh ®ång chÝ, sù gióp ®ì lÉn nhau; nh÷ng c¶m gi¸c thÈm mü cã liªn quan ®Õn nhÞp ®iÖu cña c¸c ®éng t¸c ch¬i, ®Õn yÕu tè s¸ng t¹o nghÖ thuËt. 1.2.3. B¶n chÊt cña trß ch¬i Theo tiÕn sü NguyÔn ThÞ ¸nh TuyÕt: ch¬i lµ mét ho¹t ®éng v« t, ngêi ch¬i kh«ng chñ t©m vµo mét lîi Ých thiÕt thùc nµo; trong khi ch¬i c¸c mèi quan hÖ cña con ngêi víi tù nhiªn vµ x· héi ®îc m« pháng l¹i, nã mang l¹i cho ngêi ch¬i mét tr¹ng th¸i tinh thÇn tho¶i m¸i, vui vÎ, dÔ chÞu. VËy b¶n chÊt cña trß ch¬i lµ g×? Tríc hÕt cã thÓ nãi r»ng ch¬i lµ mét hiÖn tîng mang tÝnh x· héi. Trong lÞch sö mçi d©n téc ®Òu cã mét kho tµng trß ch¬i; nã ®îc tÝch lòy vµ truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. Trong ®ã trÎ em mét mÆt ®îc gi¶i trÝ, mÆt kh¸c l¹i ®îc hiÓu biÕt thªm vÒ thÕ giíi xung quanh vµ hoµn thiÖn nh÷ng kh¶ n¨ng cña m×nh, lµm quen víi nh÷ng ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña loµi ngêi. Mçi x· héi ®Òu cã ¶nh hëng ®Õn néi dung trß ch¬i cña trÎ em b»ng con ®êng tù ph¸t hay tù gi¸c. H¬n thÕ n÷a trß ch¬i cßn ®ù¬c sö dông nh mét ph¬ng tiÖn truyÒn ®¹t kinh nghiÖm x· héi tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. B¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i còng ®îc biÓu hiÖn bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ mçi x· héi t¹o ra cho trÎ em ch¬i. Nhng kh«ng ph¶i x· héi nµo còng ®Òu cã thÓ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã. Trong mét x· héi mµ trÎ em ë mçi gia ®×nh ®· tham gia rÊt sím vµo c«ng viÖc lao ®éng nÆng nhäc, lµm cho chóng bÞ tíc ®i tuæi th¬ vµ mÊt ®i ngêi b¹n ®ång hµnh, ®ã lµ trß ch¬i. B¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i cßn ®îc biÓu hiÖn trong néi dung cña trß ch¬i. §Æc biÖt lµ trong néi dung cña trß ch¬i ®ãng vai theo chñ ®Ò. Trß ch¬i nµy lµ viÖc trÎ em m« pháng l¹i ®êi sèng x· héi cña ngêi lín, trong ®ã c¸c nh©n vËt cña trß ch¬i lµ nh÷ng con ngêi cô thÓ, cã t tëng ®¹o ®øc... ph¶n ¸nh lèi sèng, nghÒ nghiÖp cña mét x· héi nhÊt ®Þnh. Trong trß ch¬i cña trÎ ta cã thÓ nh×n thÊy dÊu vÕt cña thêi ®¹i. Nh vËy, c¸c trß ch¬i cña trÎ em ë c¸c d©n téc vµ ë mäi thêi ®¹i ®Òu mang trong m×nh nh÷ng dÊu Ên s©u s¾c vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi. ChØ cã xuÊt hiÖn tõ b¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i míi cã thÓ gi¶i thÝch ®îc tÝnh chÊt lÞch sö cô thÓ cña néi dung c¸c trß ch¬i trÎ em. 11 Nhµ t©m lý häc næi tiÕng ngêi Ph¸p, Henri Wallon (1879-1962) trong khi nghiªn cøu t©m lý trÎ em còng ®· xem trß ch¬i cña chóng lµ mét hiÖn tîng x· héi ®¸ng quan t©m. ¤ng ®· chØ ra ®Æc tÝnh phøc t¹p vµ ®Çy m©u thuÉn trong ho¹t ®éng vui ch¬i cña ®øa trÎ vµ x¸c ®Þnh mét lo¹t møc ®é ph¸t triÓn ho¹t ®éng vui ch¬i qua c¸c løa tuæi. §éng c¬ vui ch¬i cña trÎ em theo H. Wallon lµ sù cè g¾ng tÝch cùc cña ®øa trÎ ®Ó t¸c ®éng l¹i thÕ giíi bªn ngoµi, nh»m lÜnh héi cho ®îc nh÷ng n¨ng lùc cña con ngêi trong thÕ giíi ®ã. Trong trß ch¬i trÎ luyÖn tËp ®îc nh÷ng n¨ng lùc vËn ®éng, c¶m gi¸c vµ nh÷ng n¨ng lùc trÝ tuÖ, luyÖn tËp c¸c chøc n¨ng vµ c¸c mèi quan hÖ x· héi. Kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i trÎ em còng lµ kh¼ng ®Þnh t¸c ®éng tÝch cùc cña ngêi lín lªn trß ch¬i trÎ em. Trong khi vÊn ®Ò trÎ em ch¬i mét c¸ch tù nhiªn chñ ®éng, ngêi lín cã thÓ híng dÉn chóng ch¬i mét c¸ch cã môc ®Ých, cã ph¬ng híng vµ cã kÕ ho¹ch; nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c lµ cã thÓ sö dông trß ch¬i nh lµ mét ph¬ng tiÖn gi¸o dôc quan träng ®èi víi trÎ em. 1.2.4. Vai trß cña trß ch¬i NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· chøng minh r»ng, nÕu ®îc tæ chøc ®óng ®¾n, hîp lý th× trß ch¬i sÏ lµ ph¬ng tiÖn rÊt tèt ®Ó gi¸o dôc toµn diÖn cho trÎ em nãi chung vµ cho HSTH nãi riªng. Trß ch¬i gióp cho trÎ em thu lîm ®îc nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi xung quanh nãi chung, vÒ c¸c ho¹t ®éng cña ngêi lín nãi riªng; dÇn dÇn ë c¸c em sÏ h×nh thµnh nªn nhu cÇu muèn t¸c ®éng ®Õn thÕ giíi ®ã nh ngêi lín. Trß ch¬i ¶nh hëng m¹nh ®Õn sù h×nh thµnh tÝnh chñ ®Þnh cña qu¸ tr×nh t©m lý Trong trß ch¬i ë trÎ b¾t ®Çu h×nh thµnh chó ý vµ ghi nhí cã chñ ®Þnh. Khi ch¬i c¸c em tËp trung chó ý tèt h¬n vµ ghi nhí ®îc nhiÒu h¬n bëi b¶n th©n trß ch¬i ®ßi hái trÎ ph¶i tËp trung vµo nh÷ng ®èi tîng ®îc ®a vµo t×nh huèng trß ch¬i vµ néi dung cña chñ ®Ò. NÕu ®øa trÎ kh«ng chó ý vµ kh«ng nhí nh÷ng ®iÒu kiÖn cña trß ch¬i th× nã sÏ hµnh ®éng kh«ng ®óng luËt ch¬i. §Ó trß ch¬i ®îc thµnh c«ng buéc ®øa trÎ ph¶i tËp trung chó ý vµ ghi nhí mét c¸ch cã môc ®Ých. Trß ch¬i gióp cho trÎ ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ, hoµn thiÖn c¸c qu¸ tr×nh tri gi¸c, chó ý, ghi nhí, t duy, s¸ng t¹o 12 T×nh huèng trß ch¬i vµ nh÷ng hµnh ®éng cña vai ch¬i ¶nh hëng thêng xuyªn ®Õn sù ho¹t ®éng trÝ tuÖ HSTH. Trong trß ch¬i ®øa trÎ häc hµnh ®éng víi vËt thay thÕ mang tÝnh chÊt tîng trng. VËt thay thÕ trë thµnh tîng trng cña t duy. Trong khi hµnh ®éng víi vËt thay thÕ c¸c em häc suy nghÜ víi ®èi tîng thùc. DÇn dÇn hµnh ®éng ch¬i víi c¸c vËt thay thÕ ®îc rót gän vµ mang t×nh kh¸i qu¸t. Nhê ®ã hµnh ®éng ch¬i víi c¸c vËt thay thÕ bªn ngoµi (hµnh ®éng vËt chÊt) ®îc chuyÓn vµo b×nh diÖn bªn trong (b×nh diÖn tinh thÇn). Nh vËy, trß ch¬i gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc chuyÓn tõ t duy trùc quan hµnh ®éng vµo t duy trùc quan - h×nh tîng. Trß ch¬i cßn gióp trÎ tÝch lòy biÓu tîng lµm c¬ së cho ho¹t ®éng t duy, ®ång thêi nh÷ng kinh nghiÖm ®îc rót ra tõ c¸c mçi quan hÖ qua l¹i trong lóc ch¬i cho phÐp ®øa trÎ ®øng trªn quan ®iÓm cña nh÷ng ngêi kh¸c ®Ó tiªn ®o¸n hµnh vi t¬ng lai cña hä, ®Ó trªn c¬ së ®ã mµ lËp kÕ ho¹ch hµnh ®éng vµ tæ chøc hµnh vi cña b¶n th©n m×nh. Qu¸ tr×nh vui ch¬i ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña HSTH T×nh huèng trß ch¬i ®ßi hái c¸c em tham gia vµo trß ch¬i ph¶i cã mét tr×nh ®é giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ nhÊt ®Þnh. NÕu ®øa trÎ kh«ng diÔn ®¹t ®îc m¹ch l¹c nguyÖn väng vµ ý kiÕn cña m×nh ®èi víi trß ch¬i, nÕu nã kh«ng hiÓu ®îc nh÷ng lêi chØ dÉn hay bµn b¹c cña c¸c b¹n cïng ch¬i th× nã kh«ng thÓ nµo tham gia trß ch¬i ®îc. §Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu cña viÖc cïng ch¬i trÎ ph¶i ph¸t triÓn ng«n ng÷ mét c¸ch m¹ch l¹c. Ch¬i chÝnh lµ ®iÒu kiÖn kÝch thÝch trÎ ph¸t triÓn ng«n ng÷ mét c¸ch nhanh chãng. Trß ch¬i t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn trÝ tëng tîng cña trÎ. Trong ho¹t ®éng vui ch¬i ®øa trÎ häc thay thÕ ®å vËt nµy b»ng ®å vËt kh¸c, nhËn ®ãng c¸c vai kh¸c nhau. N¨ng lùc nµy lµ c¬ së ph¸t triÓn trÝ tëng tîng, chÝnh ho¹t ®éng vui ch¬i cña trÎ ®· lµm n¶y sinh hoµn c¶nh ch¬i tøc lµm n¶y sinh trÝ tëng tîng. Trong khi ch¬i trÎ th¶ søc mµ suy nghÜ t×m tßi, th¶ søc mµ m¬ íc tëng tîng. Nh÷ng h×nh ¶nh tëng tîng võa ng©y th¬ võa phi lý kh«ng thÓ ®em l¹i cho tuæi th¬ niÒm h¹nh phóc mµ cÇn cho mçi ngêi sau nµy lín lªn, dï ®ã lµ ngêi lao ®éng ch©n tay, nhµ khoa häc hay ngêi nghÖ sü. Ph¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó nu«i dìng trÝ tëng tîng ®ã lµ trß ch¬i Trß ch¬i cã vai trß to lín trong ®êi sèng t×nh c¶m cña HSTH. §øa trÎ lao vµo trß ch¬i víi tÊt c¶ tinh thÇn say mª cña nã. Trong khi ch¬i trÎ tá ra rÊt vui síng vµ nhiÖt t×nh khi ph¶n ¸nh vµo trß ch¬i nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi, nhËp vµo c¸c mèi quan hÖ ®ã th× nh÷ng rung ®éng mang tÝnh ngêi ®- 13 îc gîi lªn ë trÎ. H¬n n÷a, th¸i ®é vui vÎ hay buån rÇu cña trÎ l¹i cßn tïy thuéc vµo hoµn c¶nh ®îc t¹o nªn bëi trÝ tëng tîng, do ®ã trong trß ch¬i trÎ ®· biÓu hiÖn ®îc nh÷ng t×nh c¶m cña con ngêi. §øa trÎ bÞ hÊp dÉn bëi trß ch¬i ®Õn møc say mª, v× qua trß ch¬i trÎ em nhËn ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp trong x· héi b»ng con m¾t trÎ th¬. Nh÷ng t×nh c¶m mµ trÎ béc lé trong trß ch¬i lµ t×nh c¶m ch©n thùc th¼ng th¾n, kh«ng cã g× lµ gi¶ t¹o, kh«ng bao giê ®øa trÎ thê ¬ víi c¸i mµ nã biÓu hiÖn khi nhËp vai. Trß ch¬i cã vai trß trong viÖc h×nh thµnh phÈm chÊt ý chÝ cho trÎ. Khi tham gia vµo trß ch¬i vÒ nh÷ng mèi quan hÖ víi c¸c b¹n cïng ch¬i buéc trÎ ph¶i ®em nh÷ng hµnh ®éng cña m×nh phôc tïng nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh, b¾t nguån tõ ý ®å chung cña cuéc ch¬i. Do ®ã trÎ buéc ph¶i ®iÒu tiÕt hµnh vi cña m×nh trong mèi quan hÖ qua l¹i víi nhau, sao cho phï hîp víi qui t¾c cña trß ch¬i. ViÖc thùc hiÖn quy t¾c cña trß ch¬i ®· trë thµnh mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña trß ch¬i lµm cho c¸c thµnh viªn trong nhãm hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau, tõ ®ã mµ trÎ biÕt ®iÒu tiÕt hµnh vi cña m×nh b»ng ý chÝ, ®¹t ý muèn riªng phôc tïng môc ®Ých chung cña nhãm trß ch¬i. Qua trß ch¬i trÎ cßn h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt ý chÝ nh tÝnh môc ®Ých, tÝnh kû luËt, tÝnh dòng c¶m. Nh÷ng ®øc tÝnh nµy do néi dung trß ch¬i vµ vai ch¬i quyÕt ®Þnh. Trß ch¬i lµ ph¬ng tiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch cña trÎ, qua viÖc ph¸t triÓn c¸c chøc n¨ng t©m lý lµ ph¸t triÓn c¸c mÆt cña nh©n c¸ch: TrÝ tuÖ, thÓ chÊt, ®¹o ®øc, thÈm mü. A.X Macarenc« ®· viÕt “Trß ch¬i cã mét ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi trÎ, ý nghÜa nµy còng ch¼ng kh¸c g× ý nghÜa cña sù ho¹t ®éng, sù lµm viÖc vµ sù phôc vô ®èi víi ngêi lín. §øa trÎ thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong trß ch¬i th× sau nµy trong phÇn lín trêng hîp nã còng thÓ hiÖn nh thÕ trong c«ng viÖc. V× thÕ mét nhµ ho¹t ®éng trong t¬ng lai tríc tiªn ph¶i ®îc gi¸o dôc trß ch¬i. Toµn bé lÞch sö cña mçi con ngêi - lµ mét nhµ ho¹t ®éng hay mét c¸n bé, cã thÓ quan niÖm nh lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña trß ch¬i sang sù thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc còng v× vËy mµ ta cã quyÒn gäi trß ch¬i nh lµ trêng häc cña cuéc sèng”. Nh vËy, trß ch¬i gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc hµnh vi ®¹o ®øc cho häc sinh tiÓu häc. Néi dung trß ch¬i sÏ minh häa mét c¸ch sinh ®éng cho nh÷ng mÉu hµnh vi ®¹o ®øc. Nhê vËy, nh÷ng mÉu hµnh vi nµy sÏ t¹o nªn ®îc nh÷ng biÓi tîng râ rÖt ë häc sinh, gióp cho c¸c em ghi nhí dÔ dµng vµ l©u bÒn, ®ång thêi 14 cã thÓ t¸i hiÖn ®îc nh÷ng mÉu hµnh vi t¬ng tù trong c¸c t×nh huèng ®¹o ®øc kh¸c cña cuéc sèng. Qua trß ch¬i, häc sinh sÏ ®îc rÌn luyÖn nh÷ng kÜ n¨ng, nh÷ng thao t¸c hµnh vi ®¹o ®øc, thÓ hiÖn ®îc hµnh vi mét c¸ch ®óng ®¾n, tù nhiªn. VÝ dô trß ch¬i “§i tha, vÒ chµo” sÏ gióp cho c¸c em luyÖn tËp c¸ch chµo, c¸ch xin phÐp ngêi lín tríc khi lµm mét viÖc g× ®ã. Qua trß ch¬i häc sinh cã c¬ héi thÓ nghiÖm nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi. VÝ dô nh trß ch¬i “Thi tiÕp søc gi¶i to¸n” sÏ gióp cho c¸c em thÓ nghiÖm ®îc tÝnh kiªn tr×, bÒn bØ, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong häc tËp còng nh ý thøc tËp thÓ trong ho¹t ®éng chung. ChÝnh nhê sù thÓ nghiÖm nµy, ë c¸c em sÏ h×nh thµnh niÒm tin vÒ nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi ®· ®îc häc, t¹o ra ®éng c¬ bªn trong cho nh÷ng hµnh vi øng xö trong cuéc sèng. Qua trß ch¬i, häc sinh sÏ ®îc lµm quen víi c¸c t×nh huèng ®¹o ®øc kh¸c nhau ®Ó cã thÓ lùa chän cho m×nh hµnh vi øng xö ®óng ®¾n. VÝ dô nh trß ch¬i “Chia quµ cho em” cã thÓ rÌn luyÖn cho trÎ hµnh vi biÕt nhêng nhÞn trong t×nh huèng ph¶i chia quµ cho em. Qua trß ch¬i, häc sinh h×nh thµnh ®îc n¨ng lùc quan s¸t vµ kü n¨ng phª ph¸n, ®¸nh gi¸ hµnh vi cña ngêi kh¸c lµ phï hîp hay kh«ng phï hîp víi chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi, hoÆc lµ phï hîp ë møc ®é nµo. B»ng trß ch¬i, viÖc luyÖn tËp hµnh vi ®¹o ®øc ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch nhÑ nhµng, sinh ®éng, kh«ng kh« khan, nhµm ch¸n. Häc sinh bÞ l«i cuèn vµo qu¸ tr×nh luyÖn tËp mét c¸ch tù nhiªn, høng thó vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm. 1.2.5. Phân lo¹i trß ch¬i C¸c trß ch¬i c¸c chñ ®Ò rÊt ®a d¹ng do chóng cã c¸c g¾n víi c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng kh¸c nhau. HiÖn nay ngêi ta cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i trß ch¬i, ®èi víi nh÷ng trß ch¬i dµnh cho trÎ em, nh×n chung cã c¸c lo¹i c¬ b¶n sau: a) Trß ch¬i víi ®å vËt (hay trß ch¬i x©y dùng) TrÎ thêng ch¬i víi nh÷ng vËt thÓ ®¬n gi¶n (nh víi c¸t, víi c¸c h×nh khèi, c¸c m¶nh gç, mảnh nhùa...) hay víi nh÷ng ®å ch¬i, kÓ c¶ ®å ch¬i chuyÓn ®éng (« t«, tµu ho¶...) qua ®ã chóng cã thÓ: TËp nhËn biÕt c¸c ®å vËt, c¸c mµu s¾c, c¸c vËt thÓ h×nh häc (h×nh vu«ng, h×nh trßn, h×nh tam gi¸c...) nh»m dÇn dÇn t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh. 15 TËp quan s¸t sù chuyÓn ®éng cña c¸c ®å ch¬i vµ suy nghÜ, t×m kiÕm nguyªn nh©n cña sù chuyÓn ®éng ®ã (t¹i sao « t« l¹i ch¹y ®îc? t¹i sao bóp bª l¹i kªu?...) TËp x©y dùng vµ t¹o nªn nh÷ng h×nh khèi theo mÉu hoÆc theo trÝ tëng tîng cña m×nh (nhµ cöa, cÇu cèng, ®êng s¸...) RÌn luyÖn trÝ th«ng minh, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi xung quanh, båi dìng tÝnh kiªn tr×, cÈn thËn vµ nhiÒu phÈm chÊt kh¸c. Trong qu¸ tr×nh trÎ em ch¬i víi ®å vËt, gi¸o viªn cÇn híng dÉn chóng c¸ch ch¬i ®Ó c¸c em ®i tõ chç biÕt lµm theo mÉu ®Õn chỗ biÕt ch¬i mét c¸ch s¸ng t¹o. b) Trß ch¬i theo chñ ®Ò Trß ch¬i theo chñ ®Ò rÊt ®a d¹ng, phï hîp víi cuéc sèng mu«n h×nh, mu«n vÎ xung quanh. Trong c¸c chñ ®Ò ®ã, c¸c sù kiÖn x· héi chiÕm mét vÞ trÝ lín. C¸c trß ch¬i theo chñ ®Ò kh«ng chØ thÓ hiÖn sù sao chÐp ho¹t ®éng cña ngêi lín mµ c¶ sù s¸ng t¹o tù do cña trÎ nhá, ®ång thêi chóng gióp trÎ em nhËn thøc cuéc sèng tèt h¬n, s©u réng h¬n, gióp trÎ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng quan s¸t vµ tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña m×nh. Do ®ã, c¸c trß ch¬i theo chñ ®Ò cã vai trß quan träng trong sù h×nh thµnh nh©n c¸ch trÎ em, trong sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ, ®¹o ®øc vµ thÈm mü cña chóng. Trß ch¬i theo chñ ®Ò bao gåm: - Trß ch¬i s¾m vai theo chñ ®Ò. - Trß ch¬i lµm ®¹o diÔn theo chñ ®Ò. - Trß ch¬i ®ãng kÞch theo chñ ®Ò. b1) Trß ch¬i s¾m vai: TrÎ em b¾t tríc ngêi lín, lÆp l¹i trong trß ch¬i nh÷ng hµnh ®éng cña ngêi lín, hoÆc b¾t chíc ®éng vËt vµ lÆp l¹i nh÷ng “hµnh ®éng” cña ®éng vËt ®· ®îc nh©n c¸ch hãa. Trong khi ch¬i, trÎ em cã thÓ sö dông hoÆc kh«ng sö dông ®å vËt. VÝ dô nh, trÎ cã thÓ s¾m vai ngêi chÞ gióp ®ì em nhá; s¾m vai ngêi mÑ dÉn con ®i d¹o ch¬i, t¾m giÆt cho con; s¾m vai con gµ mÑ b¶o vÖ ®µn con... TrÎ em cµng lín th× cã tÝnh ®éc lËp cµng râ rÖt trong trß ch¬i; cµng thÝch s¾m vai nh÷ng nhêi lao ®éng gÇn gòi víi nh÷ng nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh nh: b¸c sÜ ch÷a bÖnh cho ngêi èm; c« gi¸o d¹y häc sinh; tµi xÕ l¸i xe « t« ®i lµm viÖc;... Nhê vËy, dÇn dÇn trÎ em quen víi hµng lo¹t qu¸ tr×nh lao ®éng cña ngêi lín.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan