Tài liệu Tổ chức sinh hoạt sinh chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường trung học phổ thông huyện đông triều, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ VIỆT YÊN TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN THỊ VIỆT YÊN TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Trần Thị Việt Yên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Hà Thị Kim Linh người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Sở GD&ĐT, Cán bộ quản lý và giáo viên các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Quảng Ninh, tháng 8 năm 2015 Tác giả Trần Thị Việt Yên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................... v DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu............................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3 7. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 3 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở TRƯỜNG THPT .............. 6 1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề. ........................................................ 6 1.1.1. Những nghiên cứu về sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn.................... 6 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý sinh hoạt chuyên môn và SHCM theo hướng nghiên cứu bài học ....................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 9 1.2.1. Quản lý ................................................................................................... 9 1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................... 11 1.2.3. Tổ chuyên môn ..................................................................................... 12 1.2.4. Tổ chức sinh hoạt chuyên môn .............................................................. 14 1.2.5. Nghiên cứu bài học ............................................................................... 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn 1.2.6. Tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ............ 15 1.2.7. Quản lý sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ............. 16 1.3. Những vấn đề cơ bản về tổ chức SHCM theo hướng NCBH ở trường THPT .... 19 1.3.1. Mục đích của tổ chức SHCM theo hướng NCBH ở trường THPT ........ 19 1.3.2. Bản chất tổ chức SHCM theo hướng NCBH ở trường THPT ................ 19 1.3.4. Các bước tổ chức SHCM theo hướng NCBH ........................................ 25 1.3.5. Điều kiện đảm bảo cho SHCM theo hướng NCBH ............................... 28 1.4. Quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH ở trường THPT ................ 28 1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH ........................ 28 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH ........................ 29 1.4.3. Phương pháp quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH.................. 32 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH .... 34 1.5.1. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên ............................................ 35 1.5.2. Năng lực quản lý của nhà quản lý ......................................................... 35 1.5.3. Các văn bản quy định và hướng dẫn về công tác quản lí đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ...................... 35 1.5.4. Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường................................................ 36 Kết luận chương 1 .......................................................................................... 37 Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH............................................... 38 2.1. Khái quát khảo sát thực trạng ................................................................... 38 2.1.1. Khái quát về các trường THPT ở huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ....... 38 2.1.2. Tổ chức khảo sát ................................................................................... 43 2.2. Thực trạng nhận thức về quản lý tổ chức SHCM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ........................... 44 2.2.1. Thực trạng nhận thức về SHCM theo hướng NCBH ............................. 44 2.2.2. Nhận thức về quản lý SHCM theo hướng NCBH của GV các trường THPT huyện Đông Triều, Tỉnh Quảng Ninh ......................................... 47 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.3. Thực trạng QL SHCM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều, Tỉnh Quảng Ninh .............................................................. 49 2.3.1. Thực trạng tổ chức SHCM theo hướng NCBH...................................... 49 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH các trường THPT huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh ........................................... 53 2.3. Đánh giá chung việc quản lý SHCM theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ......................... 64 2.3.1. Ưu điểm ................................................................................................ 64 2.3.2. Hạn chế ................................................................................................. 65 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................... 66 Kết luận chương 2 .......................................................................................... 67 Chương 3: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ............................................................ 68 3.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 68 3.1.1. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 68 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................... 68 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................... 68 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả .......................................................................... 69 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính bền vững ....................................................... 69 3.2. Biện pháp tổ chức SHCM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ....................................................... 69 3.2.1. Nâng cao năng lực quản lý SHCM theo hướng NCBH cho các tổ trưởng chuyên môn trường THPT ........................................................... 69 3.2.2. Xây dựng quy chế SHCM theo hướng NCBH và tổ chức thực hiện SHCM theo hướng NCBH ...................................................................... 71 3.2.3. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ tổ chức SHCM theo hướng NCBH .................................................................................. 76 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn 3.2.4. Hoàn thiện các tiêu chí đánh giá quản lý tổ chức SHCM theo hướng NCBH đối với các tổ chuyên môn ở các trường THPT ........................... 79 3.2.5. Tăng cường giám sát việc thực hiện quy chế chuyên môn của các tổ chuyên môn, giáo viên ............................................................................ 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................. 85 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp ......................... 87 3.4.1. Các bước tiến hành khảo sát thực trạng ................................................. 87 3.4.2. Kết quả khảo sát và kết luận.................................................................. 88 Kết luận chương 3 .......................................................................................... 91 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 92 1. Kết luận ...................................................................................................... 92 2. Kiến nghị .................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 96 PHỤ LỤC ........................................................................................................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Cụm từ viết tắt Viết đầy đủ CBGV Cán bộ giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CM Chuyên môn GD Giáo dục GV Giáo viên HT Hiệu trưởng KH Kế hoạch NCBH Nghiên cứu bài học NT Nhà trường PPDH Phương pháp dạy học QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục QLHĐ Quản lý hoạt động SHCM Sinh hoạt chuyên môn TCM Tổ chuyên môn THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TTCM Tổ trưởng chuyên môn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường THPT huyện Đông Triều ...................... 38 Bảng 2.2: Qui mô số lớp, số học sinh năm học 2014-2015 (3 trường)............. 39 Bảng 2.3: Kết quả thi tốt nghiệp THPT năm 2013-2014(3 trường) ................. 39 Bảng 2.4: Kết quả thi đỗ Đại học, cao đẳng năm 2013-2014 (3 trường) .......... 40 Bảng 2.5: Kết quả thi chọn học sinh giỏi cấp tỉnh của 3 trường năm học 2013-2014 (3 trường) .................................................................... 40 Bảng 2.6: Đội ngũ CBQL (3 trường) .............................................................. 41 Bảng 2.7: Đội ngũ giáo viên (3 trường) .......................................................... 42 Bảng 2.8. Nhận thức của CBGV về tầm quan trọng của SHCM .................... 44 Bảng 2.9: Nhận thức của CBGV về sự cần thiết của đổi mới SHCM theo hướng NCBH ................................................................................ 44 Bảng 2.10. Nhận thức của CBGV về mục đích tổ chức SHCM theo hướng NCBH ở trường THPT ....................................................... 46 Bảng 2.11: Nhận thức về vai trò của quản lý SHCM theo hướng NCBH ........ 47 Bảng 2.12: Nhận thức về mức độ phù hợp của nội dung, phương pháp quản lý SHCM theo hướng NCBH ................................................ 48 Bảng 2.13. Thực trạng tham gia SHCM theo hướng NCBH ........................... 49 Bảng 2.14. Tần suất tham gia SHCM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều .............................................................. 50 Bảng 2.15: Mức độ thực hiện các bước SHCM theo hướng NCBH ................ 52 Bảng 2.16: Xây dựng kế hoạch quản lý SHCM theo hướng NCBH ................ 53 Bảng 2.17: Thực trạng tổ chức thực hiện SHCM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều ................................................... 55 Bảng 2.18: Thực trạng nội dung chỉ đạo quản lý SHCM theo hướng NCBH của CBQL các trường THPT huyện Đông Triều ............... 58 Bảng 2.19: Thực trạng mức độ thực hiện công tác quản lý SHCM theo hướng NCBH của CBQL các trường THPT huyện Đông Triều (theo đánh giá của giáo viên) ........................................................ 60 Bảng 2.20: Thực trạng kiểm tra, đánh giá SHCM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh ........................ 62 Bảng 3.1: Kết quả khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của 5 biện pháp ....... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Sơ đồ mô hình quản lý .................................................................... 10 Hình 2.1. Biểu đồ nhận thức về sự cần thiết đổi mới SHCM theo hướng NCBH ................................................................................. 45 Hình 2.2. Biểu đồ nhận thức về vai trò của quản lý SHCM theo hướng NCBH ...... 47 Hình 2.3. Biểu đồ nhận thức về mức độ phù hợp của nội dung, phương pháp quản lý SHCM theo hướng NCBH ......................................... 48 Hình 3.1. Sơ đồ mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................ 86 Hình 3.2. Biểu đồ so sánh tính cấp thiết và tính khả thi của 5 biện pháp ......... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong các trường phổ thông hoạt động chuyên môn là hoạt động cơ bản, nòng cốt quyết định chất lượng dạy và học của mỗi nhà trường, việc quản lý hoạt động chuyên môn là nhiệm vụ rất quan trọng, được đặt lên hàng đầu và luôn là nỗi trăn trở của các nhà quản lý. Trong các hoạt động chuyên môn thì sinh hoạt chuyên môn là hoạt động thường xuyên của các trường phổ đây là một trong những hình thức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực sư phạm cho giáo viên, giúp giáo viên chủ động lựa chọn nội dung, hình thức và phương pháp dạy học cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. Sinh hoạt chuyên môn không chỉ giúp giáo viên tự hoàn thiện bản thân mà sinh hoạt chuyên môn còn là môi trường để tình đồng nghiệp nảy nở và phát triển, giúp họ hỗ trợ nhau trong công tác, hình thành môi trường học tập tốt đẹp cũng như truyền thống, bản sắc văn hóa riêng của mỗi nhà trường. SHCM ở các nhà trường hiện nay thường diễn ra theo hai hình thức: sinh hoạt chuyên môn theo tổ chức các chuyên đề và dự giờ trao đổi kinh nghiệm về bài học. Cả hai hình thức này được nhiều trường đã thực hiện khá tốt góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Tuy vậy, sinh hoạt chuyên môn hiện nay còn bộc lộ nhiều vấn đề bất cập cần phải thay đổi, đó là: chất lượng các buổi SHCM chưa cao; nội dung sinh hoạt chuyên đề chưa được chú trọng; các báo cáo chuyên đề, sáng kiến kinh nghiệm được nghiệm thu xong để đấy. Đối với công tác dự giờ và đặc biệt là việc trao đổi rút kinh nghiệm tiết học giáo viên cũng không mấy hứng thú nên buổi thảo luận thường trầm lắng, ít ý kiến phát biểu. Từ những bất cập trên, đòi hỏi phải thay đổi hình thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn phù hợp để nâng cao chất lượng giáo dục của các nhà trường và hình thức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học đã được đưa vào thực hiện trong những năm gần đây. Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên hướng cứu bài học cũng là hoạt động sinh hoạt chuyên môn nhưng ở đó giáo 1 viên tập trung phân tích các vấn đề liên quan đến người học như: Học sinh học như thế nào? học sinh đang gặp khó khăn gì trong học tập? nội dung và phương pháp dạy học có phù hợp, có gây hứng thú cho học sinh không, kết quả học tập của học sinh có được cải thiện không? cần điều chỉnh điều gì và điều chỉnh như thế nào? Sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là một trong những xu thế mới trong việc thực hiện đổi mới sinh hoạt chuyên môn ở các nhà trường hiện nay, đây là nội dung hết sức mới mẻ và khó đối với giáo viên, hầu hết giáo viên còn rất mơ hồ về khái niệm cũng như cách thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. Vì vậy, trong công tác quản lý mà trước hết là tổ chức sinh hoạt chuyên môn cần phải thay đổi như thế nào để góp phần nâng cao năng lực sư phạm, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, đặc biệt là tiếp cận hình thức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để đưa hình thức này trở thành cách tổ chức sinh hoạt chuyên môn phổ biến, có hiệu quả trong các nhà trường phổ thông. Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài “Tổ chức sinh hoạt sinh chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường trung học phổ thông huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài luận văn nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh luận văn đề xuất các biện pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học góp phần nâng cao hiệu quả sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn, nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn ở trường THPT. 2 3.2. Đối tượng nghiên cứu Hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Chúng tôi giả định sinh hoạt Tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Đông Triều đã có những đổi mới nhất định nhưng vẫn còn mang nhiều tính hành chính. Nếu tiến hành các biện pháp quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học một cách khoa học sẽ nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và chất lượng dạy học ở các trường THPT huyện Đông Triều, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở trường THPT. 5.2. Đánh giá thực trạng tổ chức sinh hoạt chuyên môn, thực trạng công tác quản lý hoạt động sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 5.3. Đề xuất biện pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học nhằm góp phần nâng cao hiệu quả sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn, nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Đề tài tiếp cận nghiên cứu việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn theo hướng nghiên cứu bài học của CBQL ở các trường THPT. 6.2. Đề tài khảo sát trên CBQL, giáo viên tại 3 trường THPT ở huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh là trường THPT Nguyễn Bình, THPT Đông Triều và THPT Trần Nhân Tông. 7. Phương pháp nghiên cứu 3 7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 7.1.1. Sưu tầm sách, tư liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu 7.1.2. Phân tích, tổng hợp các tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài; lựa chọn những khái niệm, luận điểm cơ bản làm cơ sở lý luận cho đề tài, hình thành giả thuyết khoa học, dự đoán những thuộc tính của đối tượng nghiên cứu; tổng hợp các tài liệu để giúp cho việc xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra: Phương pháp này được sử dụng để thu thập ý kiến của các đối tượng thông qua việc trưng cầu ý kiến. Nội dung ý kiến trưng cầu là các vấn đề liên quan đến thực trạng của vấn đề nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm của tổ chuyên môn về tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học 7.2.3. Phương pháp chuyên gia: Phương pháp này dùng khi xin ý kiến của các chuyên gia về các vấn đề “đánh giá thực trạng, các biện pháp được đề xuất”. 7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ khác 7.3.1. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học. Sử dụng các công thức toán thống kê để xử lý kết quả, khảo sát tỉ lệ trung bình, tỉ lệ %... 7.3.2. Phương pháp khảo nghiệm nhận thức của cán bộ lãnh đạo, quản lý và giáo viên về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp nâng cao hiệu quả việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phục lục, nội dung luận văn được cấu trúc trong 3 chương: 4 Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở trường THPT. Chương 2: Thực trạng tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở TRƯỜNG THPT 1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề. 1.1.1. Những nghiên cứu về sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn Giáo dục nói chung và dạy học nói riêng là một hoạt động đặc biệt của xã hội. Từ xưa tới nay vai trò của GD đối với xã hội được thừa nhận là không thể thiếu. Sự phát triển của xã hội luôn kéo theo, song hành với phát triển GD. Thực tế cho thấy trên thế giới, không một quốc gia nào có thể phát triển được nếu như nền GD nước đó không phát triển. Nhà trường là nơi thực hiện các hoạt động GD chính. Hoạt động quản lý (QLGD) trong đó có quản lý sinh hoạt chuyên môn là một trong những hoạt động GD chủ đạo trong nhà trường. Sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học cho đến nay, vẫn phổ biến ở nhiều trường tại Nhật Bản và được xem như hình thức chủ yếu để phát triển năng lực chuyên môn của GV tại trường. Thuật ngữ “Nghiên cứu bài học”có nguồn gốc trong lịch sử giáo dục Nhật Bản, từ thời Meiji (1868 -1912), như một biện pháp để nâng cao năng lực nghề nghiệp của giáo viên thông qua nghiên cứu cải tiến các hoạt động dạy học ở từng bài học cụ thể. Hình thức này cũng đã được nhiều nước trên thế giới áp dung như Mỹ, Đức, Úc, Trung Quốc, Hồng Kông, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Indonesia… Và đây cũng là một chủ đề giáo dục được quan tâm trên thế giới. Ở Việt Nam, hiện nay đã có nhiều tác giả nghiên cứu về QLGD, mà trong đó được quan tâm đến nhiều là QL sinh hoạt chuyên môn và QL hoạt động dạy học. Nhiều quan điểm, triết lý GD đã được nêu lên, đúc kết từ kinh nghiệm thực tiễn.… Theo tác giả Hà Sĩ Hồ đã viết: “Hiệu trưởng là người luôn luôn biết kết hợp một cách hữu cơ sự QL dạy và học các môn và các hoạt động khác hỗ trợ cho hoạt động dạy nhằm làm cho tác động GD hoàn chỉnh và trọn vẹn”.[23] 6 Sau một thời gian học tập nghiên cứu, tôi nhận thấy trong hơn một thập kỷ qua, đã có nhiều đề tài nghiên cứu về QL hoạt động chuyên môn của tổ bộ môn trong nhà trường của HT để nâng cao chất lượng GD trong NT như: Tác giả Nguyễn Thị Hoa (2011), đã đề cập đến những biện pháp QL tổ chuyên môn (TCM) của HT đối với công tác đổi mới chương trình, sách giáo khoa trong đề tài “ Một số biện pháp hoạt động CM trong quá trình đổi mới chương trình ở các trường THPT thành phố Thái Bình ”; tác giả Nguyễn Thế Giang (2012), cũng đã quan tâm đến vấn đề nâng cao chất lượng hoạt động của TCM với đề tài “Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của TCM của các trường THPT thành phố Hà Tây ”;... Các tác giả đã dày công nghiên cứu lí luận, khảo sát thực trạng SHCM của các tổ chuyên môn theo quan điểm truyền thống. Tuy nhiên, đa số các đề tài chỉ tập trung vào mục đích nâng cao chất lượng dạy và học. Các biện pháp đề xuất đã cho thấy người HT vẫn còn trực tiếp thực hiện nhiều công việc chuyên môn cụ thể, chưa thấy nổi bật lên chức năng QL hoạt động sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ môn trong NT. 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý sinh hoạt chuyên môn và SHCM theo hướng nghiên cứu bài học Trong nhà trường phổ thông, đội ngũ GV lại được sắp xếp theo từng TCM nên việc QLHĐ của đội ngũ GV đối với người hiệu trưởng (HT) chính là QLHĐ của tổ CM trong nhà trường. Suy cho cùng, mục đích của công việc QL này là nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của nhà trường: nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Điều này đã được khẳng định trong Luật Giáo dục năm 2005: "Tuy không trực tiếp tham gia vào HĐ dạy và học, nhưng cán bộ QLGD bằng những HĐQL của mình tác động vào quá trình GD nhằm hướng cho HĐ dạy và học đạt được những mục tiêu yêu cầu của GD và bảo đảm chất lượng GD" [33]. 7 Nghiên cứu bài học cũng đã được vận dụng ở Việt Nam từ đầu học 2009 - 2010 nhưng còn ít và rải rác. Bộ GD&ĐT và JICA (Tổ chức phát triển hợp tác quốc tế của Nhật Bản) cũng đã triển khai dự án về: Tăng cường bồi dưỡng GV theo cụm trường và quản lý nhà trường ở Việt Nam. Đây là một trong những nghiên cứu vận dụng NCBH. Nhiều trường cũng đã áp dụng hình thức NCBH vào sinh hoạt TCM. Từ năm 2007 đến năm 2009 Đại học Cần Thơ và Đại học Bang Michi-gan, Hoa Kỳ đã tiến hành một nghiên cứu nhằm vận dụng mô hình NCBH vào thực tiễn lớp cấp Tiểu học và THCS ở vùng khó khăn và đã thu được kết quả đáng quan tâm. QL sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường thì đã có rất nhiều công trình, nhiều đề tài nghiên cứu của các tác giả như: Tác giả Vũ Hạnh với bài báo khoa học “ Sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường phổ thông: Thực trạng và giải pháp.” [18] Tác giả Lê Thị Thu Hằng với bài viết “Sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học công cụ đổi mới nhà trường” [21]. Tác giả Nguyễn Mậu Đức, Hoàng Thị Chiên với bài viết “Đổi mới sinh hoạt chuyên môn của giáo viên thông qua mô hình “Nghiên cứu bài học” ở Việt Nam. [16] Tác giả Nguyễn Văn Ninh với bài viết "Sinh hoạt chuyên môn theo hướng “nghiên cứu bài học” - phương thức để phát triển năng lực dạy học cho giáo viên". [29] Tác giả Vũ Thị Sơn (2011), với bài viết ''Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng xây dựng văn hóa học tập ở nhà trường thông qua "NCBH" [34]. Và một số bài viết khác. Các bài viết này đã đề cập đến lý thuyết của NCBH (khái niệm NCBH, các bước triển khai NCBH, những lợi ích của NCBH và một số khó khăn khi tiến hành nghiên cứu bài học). Tuy nhiên, chưa có bài viết nào đánh giá về thực trạng quản lý SHCM theo NCBH trong các nhà trường hiện nay. 8 Về đề tài nghiên cứu về công tác quản lý sinh hoạt TCM trong nhà trường phổ thông, có thể kể đến một số đề tài như: - Phạm Khánh Tường (2003), Một số biện pháp quản lý chuyên môn của HT đối với GV mới vào nghề của một số trường THPT ở Hải Phòng, Trong đề tài của mình tác giả đã phân tích lý luận về quản lý chuyên môn của HT các nhà trường, từ đó phân tích thực trạng và đề ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên mới vào nghề ở các trường THPT thành phố Hải Phòng. - Bùi Đức Tấn (2011), Quản lý hoạt động TCM của HT các trường THPT thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục; tác giả Trần Quốc Tuấn (2012), với đề tài: Biện pháp quản lý TCM của HT trường THPT huyện Đông Hưng tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục. Trong đề tài của mình các tác giả đã phân tích chức năng vai trò của HT các nhà trường trong việc quản lý hoạt động của các tổ chuyên môn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý có ý nghĩa thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng SHCM của các tổ chuyên môn trong các nhà trường. Tóm lại, mỗi đề tài lại đi sâu nghiên cứu một phạm vi, nhưng hầu hết các đề tài nghiên cứu nói trên chỉ đề cập đến vấn đề nâng cao hiệu quả quản lý TCM của HT và TTCM theo hình thức truyền thống mà chưa có đề tài nào nghiên cứu SHCM theo hướng NCBH. Trong đề tài này, tác giả hệ thống hóa lý luận và nghiên cứu thực trạng để có thể đề xuất các biện pháp tổ chức sinh hoạt CM theo hướng NCBH ở các trường THPT huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Theo Từ điển Giáo dục học: “Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) tới khách thể quản lý (người bị quản lý) trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [38]. 9