Tài liệu Tổ chức kế toán nguyên vật liệu ở Nhà máy quy chế Từ Sơn

Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Lời cam đoan Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của em. Những số liệu, kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn chính xác và trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế của Nhà máy quy chế Từ Sơn. Tác giả luận văn Sinh viên Nguyễn Thị Minh Huệ SV: Nguyễn Thị Minh Huệ i Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính MỤC LỤC Trang bìa.............................................................................................................i Lời cam đoan......................................................................................................i MỤC LỤC.........................................................................................................ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ..........................................................................................................iv DANH MUC BẢNG BIỂU ..........................................................................................iv Lời mở đầu.........................................................................................................1 CHƯƠNG 1.......................................................................................................3 LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT........................................................................................3 1.1 Sự cần thiết phải tổ chức kế toán nguyên vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất........................................................................................................... 3 1.1.1 Vị trí, vai trò của nguyên vật liệu..................................................................3 1.1.2 Đặc điểm, yêu cầu quản lý..............................................................................4 1.1.3 Nhiệm vụ của kế toán nguyên vật liệu..........................................................5 1.2 Tổ chức kế toán nguyên vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất....................6 1.2.1 Lý thuyết về loại hình kế toán, nguyên tắc kế toán chi phối kế toán nguyên vật liệu....................................................................................................................6 1.2.2 Phân loại, nhận diện nguyên vật liệu.........................................................11 1.2.3 Tổ chức đánh giá, xác định giá trị nguyên vật liệu trong doanh nghiệp..................................................................................................................................13 1.2.3.1 Nguyên tắc đánh giá.................................................................................14 1.2.3.2 Đánh giá theo trị giá vốn thực tế..........................................................17 1.2.3.3 Đánh giá theo giá thị trường..................................................................19 1.2.4 Tổ chức ghi nhận và cung cấp thông tin về NVL trong doanh nghiệp..... 20 1.2.4.1 Tổ chức thu nhận thông tin kế toán bằng các chứng từ kế toán. . .20 1.2.4.2 Tổ chức hệ thống tài khoản kế toán và hệ thống sổ kế toán...........21 1.2.4.2.1 Tổ chức hệ thống tài khoản kế toán........................................ 1.2.4.2.2 Tổ chức hệ thống sổ kế toán................................................... 1.2.4.3 Tổ chức lập báo cáo kế toán..................................................................24 SV: Nguyễn Thị Minh Huệ ii Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính 1.2.5 Tổ chức sử dụng thông tin kế toán về nguyên vật liệu phục vụ yêu cầu quản trị doanh nghiệp.............................................................................................25 CHƯƠNG 2.....................................................................................................26 THỰC TRẠNG KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TẠI NHÀ MÁY QUY CHẾ TỪ SƠN..................................................................................................26 2.1 Đặc điểm tình hình sản xuất kinh doanh và quản lý sản xuất kinh doanh tại Nhà máy quy chế Từ Sơn...............................................................................................26 2.1.1 Lịch sử hình thành, quá trình phát triển của Nhà máy..........................26 2.1.2 Tổ chức sản xuất kinh doanh........................................................................27 2.1.3 Tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh.........................................................28 2.2 Tổng quan về hệ thống kế toán doanh nghiệp Việt Nam ...............................31 2.3 Thực trang tổ chức kế toán nguyên vật liệu tại Nhà máy quy chế Từ Sơn....................................................................................................... ........34 2.3.1 Khái quát về tổ chức công tác kế toán của Nhà máy.............................34 2.3.2 Đặc điểm đặc thù của Nhà máy chi phối công tác kế toán NVL.........37 2.3.3 Phân loại và nhận diện nguyên vật liệu thực tế tại Nhà máy...............38 2.3.4 Tổ chức đánh giá, xác định giá trị nguyên vật liệu tại Nhà máy.........39 2.3.5 Tổ chức ghi nhận và trình bày cung cấp thông tin về giá trị NVL......43 2.3.5.1 Kế toán nhập nguyên vật liệu.................................................................43 2.3.5.2 Kế toán xuất nguyên vật liệu..................................................................57 2.3.5.3. Kế toán chi tiết nguyên vật liệu............................................................76 CHƯƠNG 3.....................................................................................................81 HOÀN THIỆN KẾ TOÁN NVL TẠI NHÀ MÁY QUY CHẾ TỪ SƠN......81 3.1 Nhận xét đánh giá chung ................................................................................81 3.1.1 Những ưu điểm đã đạt được.........................................................................81 3.1.2 Những tồn tại hạn chế....................................................................................84 3.2 Ý kiến nhằm hoàn thiện kế toán nguyên vật liệu tại Nhà máy quy chế Từ Sơn .................................................................................................................... ........87 KẾT LUẬN......................................................................................................92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................93 SV: Nguyễn Thị Minh Huệ iii Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính DANH MỤC SƠ ĐỒ STT 1 2 Tên sơ đồ Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức quản lý của Nhà máy Sơ đồ 2.2: Tổ chức bộ máy kế toán tại Nhà máy Trang 28 36 DANH MỤC BẢNG BIỂU STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Tên bảng biểu Biểu 2.1: Phiếu nhập kho Biểu 2.2: Hóa đơn GTGT Biểu 2.3: Sổ chi tiết tài khoản 1521(trích) Biểu 2.4: Sổ chi tiết tài khoản 133(trích) Biểu 2.5: Sổ chi tiết tài khoản 331(trích) Biểu 2.6: Bảng kê phiếu nhập (trích) Biểu 2.7: Phiếu yêu cầu cấp vật tư Biểu 2.8: Phiếu xuất kho Biểu 2.9: Sổ chi tiết tài khoản 621 (trích) Biểu 2.10: Bảng kê phiếu xuất (trích) Biểu 2.11: Sổ nhật ký chung (trích) Biểu 2.12: Sổ nhật ký mua hàng (trích) Biểu 2.13: Sổ cái tài khoản 152 (trích) Biểu 2.14: Sổ tổng hợp phải trả cho người bán (trích) Biểu 2.15 Sổ cái tài khoản 621 (trích) Biểu 2.16 Thẻ kho (trích) Biểu 2.17 Sổ chi tiết vật tư Biểu 2.18 Tổng hợp nhập – xuất – tồn SV: Nguyễn Thị Minh Huệ iv Trang 45 46 53 54 55 56 58 59 64 65 69 71 72 74 75 78 79 80 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp SV: Nguyễn Thị Minh Huệ Học viện Tài chính 1 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT 1.1 Sự cần thiết phải tổ chức kế toán nguyên vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất 1.1.1 Vị trí, vai trò của nguyên vật liệu Nguyên liệu, vật liệu là những đối tượng lao động mua ngoài hoặc tự chế biến dùng cho mục đích sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nguyên vật liệu (NVL) tham gia vào chu kỳ sản xuất để tạo ra sản phẩm. Nguyên vật liệu có vị trí và vai trò rất quan trọng xét trên các mặt sau: Thứ nhất: Xét về mặt giá trị thì nguyên vật liệu chỉ tham gia vào một chu kỳ sản xuất nhất định và khi tham gia vào quá trình sản xuất dưới tác động lao động, chúng sẽ chuyển dịch toàn bộ vào chi phí sản xuất dưới dạng chi phí tiêu hao để hình thành giá trị của sản phẩm. Thứ hai: Xét về mặt kinh tế thì nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp. Doanh nghiệp muốn hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận thì phải giảm chi phí. Thứ ba: Xét về mặt vốn thì chi phí nguyên vật liệu là thành phần quan trọng trong vốn lưu động của doanh nghiệp. Việc tổ chức quản lý tốt tình hình sử dụng nguyên vật liệu góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động. Nguyên vật liệu được dự trữ hợp lý sẽ đáp ứng được nhu cầu cần thiết của sản xuất, nếu dự trữ quá nhiều sẽ gây ứ đọng vốn, làm chậm quá trình kinh doanh, nếu dự trữ thiếu sẽ gây gián đoạn sản xuất. Có SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 2 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính thể nói, nguyên vật liệu quyết định đến toàn bộ quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.2 Đặc điểm, yêu cầu quản lý * Đặc điểm Nguyên vật liệu là một trong ba yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất. Đặc điểm nổi bật của nguyên vật liệu là khi tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh, nguyên vật liệu chỉ tham gia vào một quá trình sản xuất kinh doanh và tiêu hao toàn bộ vào quá trình sản xuất, không giữ lại nguyên hình thái ban đầu. Giá trị của chúng được chuyển toàn bộ một lần vào chi phí sản xuất kinh doanh. * Yêu cầu quản lý Nguyên vật liệu là yếu tố đầu vào không thể thiếu đối với các doanh nghiệp sản xuất. Một nhà quản lý tốt nên biết sử dụng một cách hợp lý tiết kiệm đầu vào này. Trước hết, doanh nghiệp nên xây dựng hệ thống danh mục vật tư nói chung và nguyên vật liệu nói riêng nhằm tránh nhầm lẫn trong ghi chép. Để có được nguyên vật liệu đáp ứng kịp thời cho quá trình sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp thì nguồn chủ yếu là thu mua. Do vậy, ở khâu này đòi hỏi phải quản lý chặt chẽ về số lượng, chất lượng, quy cách, chủng loại, giá mua và cả tiến độ thời gian phù hợp với kế hoạch sản xuất của doanh nghiệp. Ở khâu bảo quản, dự trữ doanh nghiệp phải tổ chức tốt bến bãi, kho tàng cho việc nhập - xuất vật liệu, thực hiện đúng chế độ bảo quản và xác định mức dự trữ tối thiểu, tối đa cho từng loại vật liệu để giảm bớt hư hỏng, mất mát, hao hụt, đảm bảo an toàn, giữ được chất lượng của vật tư. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 3 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Ở khâu sử dụng, phải tuân thủ việc sử dụng hợp lý, tiết kiệm trên cơ sở định mức tiêu hao, dự toán chi phí nhằm giảm chi phí, hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Tổ chức tốt việc ghi chép, phản ánh tình hình xuất dùng và sử dụng vật liệu trong sản xuất để tính được chính xác giá trị vật liệu trong thành phẩm. Thực hiện tốt công tác kiểm tra, kiểm kê đối với vật liệu, xây dựng định mức hao hụt hợp lý trong vận chuyển, bảo quản. Như vậy, quản lý nguyên vật liệu từ khâu thu mua, bảo quản, dự trữ đến sử dụng là một trong những nội dung quan trọng của công tác quản lý và luôn được các nhà quản lý doanh nghiệp quan tâm. 1.1.3 Nhiệm vụ của kế toán nguyên vật liệu Trong quá trình sản xuất, doanh nghiệp sử dụng rất nhiều loại nguyên vật liệu khác nhau. Mỗi loại có tính chất lý hóa, điều kiện bảo quản và được xây dựng một định mức tiêu hao khác nhau.Vậy làm thế nào để có thể đáp ứng yêu cầu quản lý nguyên vật liệu của doanh nghiệp. Xuất phát từ nhu cầu trên và từ bản chất, vai trò của hạch toán có thể nói tổ chức công tác kế toán nguyên vật liệu là một tất yếu khách quan, rất cần thiết bởi nó có ý nghĩa lớn trong công tác quản lý nguyên vật liệu. Để có thể đáp ứng nhu cầu quản lý, kế toán cần thực hiện tốt các nhiệm vụ sau: + Tổ chức hệ thống chứng từ cần tuân thủ các quy định về mẫu của Bộ Tài chính, thời gian lập, trình tự luân chuyển, bảo quản và lưu trữ chứng từ. + Hệ thống tài khoản, sổ sách kế toán được xây dựng theo quy định của Bộ Tài chính. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 4 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính + Phản ánh đầy đủ, kịp thời số hiện có và tình hình biến động của các loại nguyên vật liệu cả về giá trị và hiện vật; tính toán chính xác giá gốc của từng loại nguyên vật liệu nhập, xuất tồn kho; đảm bảo cung cấp đầy đủ kịp thời các thông tin phục vụ cho yêu cầu quản lý nguyên vật liệu của doanh nghiệp. + Kiểm tra, giảm sát tình hình thực hiện kế hoạch mua, dụ trữ và sử dụng từng loại nguyên vật liệu đáp ứng yêu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Như vậy trong các doanh nghiệp chi phí nguyên vật liệu thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí sản xuất kinh doanh. Quản lý tốt việc thu mua, dự trữ và sử dụng nguyên vật liệu là điều kiện cần thiết để tiết kiệm chi phí, hạ giá thành, tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Trong khi đó, hạch toán nguyên vật liệu với các nghiệp vụ của mình sẽ cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin cho việc quản lý. Do đó tổ chức và hạch toán nguyên vật liệu tốt sẽ góp phần ngăn ngừa tình trạng sử dụng lãng phí, tham ô hay thất thoát nguyên vật liệu, góp phần giúp doanh nghiệp huy động và sử dụng vốn hợp lý, có hiệu quả. 1.2 Tổ chức kế toán nguyên vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất 1.2.1 Lý thuyết về loại hình kế toán, nguyên tắc kế toán chi phối kế toán nguyên vật liệu Loại hình kế toán được hiểu là một hệ thống các quan điểm và cách thức thực hiện công việc kế toán trong một môi trường nhất định. Lý thuyết kế toán là một hệ thống các tư tưởng quan điểm về những vấn đề cơ bản nhất của kế toán. Nếu phân loại hệ thống kế toán căn cứ vào sự tồn tại doanh nghiệp hệ thống kế toán được phân chia làm hai loại: SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 5 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính - Kế toán tĩnh - Kế toán động * Loại hình kế toán tĩnh Theo mô hình này, các doanh nghiệp không phải là một thực thể tồn tại một cách liên tục. Do vậy, tại một thời điểm nào đó theo định kỳ, các doanh nghiệp cần phải xác định xem nếu đem bán tài sản hiện có thì số tiền thu về có đủ khả năng để thanh toán các khoản nợ phải trả hay không. Lý thuyết sở hữu là chủ đạo Hạt nhân của loại hình kế toán tĩnh là lý thuyết sở hữu với quan điểm xác định vốn chủ sở hữu hay tài sản ròng là thông tin cơ bản mà kế toán cần phản ánh. Do vậy, kế toán nói chung và kế toán nguyên vật liệu nói riêng phải hướng đến cung cấp thông tin đánh giá tài sản thuần của đơn vị. Loại hình kế toán tĩnh hoạt động trên nguyên tắc: “Giả định doanh nghiệp bị thanh lý định kỳ”. Do vậy, kế toán nguyên vật liệu chịu sự chi phối của nguyên tắc giá thị trường hơn là giá gốc nhằm đánh giá giá trị của nguyên vật liệu thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp tại thời điểm báo cáo không tính đến việc khai thác, sử dụng nguyên vật liệu trong tương lai. Giá thị trường là loại giá được thỏa thuận, thống nhất giữa các bên tham gia trao đổi trên thị trường. Bên cạnh đó, cơ sở tiền mặt và cơ sở dồn tích được áp dụng trong những trường hợp nhất định. Trong đó cơ sở dồn tích được áp dụng phổ biến để xử lý các nghiệp vụ phục vụ quản trị doanh nghiệp. Chi phí được ghi nhận khi phát sinh mà không nhất thiết phải gắn với dòng tiền thu hoặc chi. * Loại hình kế toán động SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 6 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Các lý thuyết kế toán trong loại hình kế toán động gồm: Lý thuyết thực thể: Lý thuyết thực thể có xu hướng coi công ty là một thực thể tách biệt khỏi chủ sở hữu và có những quyền hạn riêng của nó. Trong lý thuyết thực thể, chỉ tiêu giá trị tài sản ròng không còn là thông tin cơ bản của kế toán. Kế toán cần phản ánh thông tin về tình hình tài chính của đơn vị là các tài sản hiện có và nguồn hình thành nên tài sản đó, không phân biệt nguồn của chủ sở hữu hay chủ nợ (Phương trình kế toán được viết: Tài sản = Nguồn vốn). Do vậy, kế toán nguyên vật liệu cần phản ánh các thông tin về tình hình nguyên vật liệu hiện có và nguồn hình thành nên nó, không phân biệt nguồn hình thành. Hệ quả của lý thuyết này là khuynh hướng giả thiết đơn vị hoạt động liên tục và nguyên vật liệu thường được tính giá trên cơ sở giá gốc. Lý thuyết doanh nghiệp Theo lý thuyết này, doanh nghiệp được coi là một thực thể kinh tế xã hội có liên quan đến lợi ích của nhiều bên: chủ sở hữu, người lao động, nhà quản lý, chủ nợ,.... Trách nhiệm của đơn vị kế toán là đảm bảo lợi ích của tất cả các bên có lợi ích liên quan. Do vậy, hệ thống kế toán được thiết lập nhằm cung cấp thông tin cho các đối tượng khác nhau. Thông tin kế toán mang tính trung lập, không thiên vị cho bất kể đối tượng nào. Thông tin về tình hình tài chính của đơn vị kế toán có sự phân biệt rõ tài sản, vốn chủ sở hữu và nợ phải trả. (Phương trình kế toán: Tài sản = VCSH + NPT). Thông tin về tình hình kinh doanh tiếp tục kế thừa nguyên tắc dồn tích và xác định kết quả kinh doanh như lý thuyết thực thể. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 7 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Vì vậy, theo mô hình kế toán động, kế toán nguyên vật liệu chịu sự chi phối của các nguyên tắc kế toán sau: - Nguyên tắc hoạt động liên tục: Công việc kế toán được đặt ra trong điều kiện giả thiết rằng đơn vị sẽ tiếp tục hoạt động vô thời hạn hoặc ít nhất cũng hoạt động trong thời gian 1 năm nữa. Báo cáo tài chính phải được lập trên cơ sở giả định là doanh nghiệp đang hoạt động và sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh bình thường trong tương lai gần, nghĩa là doanh nghiệp không có ý định cũng như không buộc phải ngừng hoạt động hoặc thu hẹp đáng kể quy mô hoạt động của mình. - Nguyên tắc giá gốc: : Loại hình kế toán động “giả định doanh nghiệp hoạt động liên tục”. Do vậy, kế toán nguyên vật liệu ghi nhận các đối tượng kế toán theo giá vốn ban đầu khi hình thành và không cần điều chỉnh theo sự thay đổi của giá thị trường. Giá gốc hay còn được gọi là trị giá vốn thực tế của vật tư là toàn bộ các chi phí doanh nghiệp đã bỏ ra để có được những nguyên vật liệu đó ở địa điểm và trạng thái hiện tại. - Nguyên tắc kế toán dồn tích: Mọi nghiệp vụ kinh tế tài chính liên quan đến nguyên vật liệu, nợ phải trả, chi phí phải được ghi sổ kế toán vào thời điểm phát sinh, không căn cứ vào thời điểm thực tế thu hoặc thực tế chi tiền hoặc tương đương tiền. - Các nguyên tắc kế toán khác được vận dụng như nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc trọng yếu, nguyên tắc thận trọng,... Các nguyên tắc này đòi hỏi kế toán nguyên vật liệu phải ghi nhận thông tin một cách nhất quán ít nhất trong một niên độ kế toán; các chi phí phát sinh cần được ghi nhận toàn bộ trong kỳ hoặc phân bổ một cách hợp lý dựa trên căn cứ đáng tin cậy; nguyên vật liệu được đánh giá theo giá gốc, nhưng trường hợp giá thuần có thể thực hiện được thấp hơn giá gốc thì tính theo giá thuần có thể SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 8 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính thực hiện. Thực hiện nguyên tắc thận trọng bằng cách trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho. Bên cạnh lý thuyết thực thể và lý thuyết doanh nghiệp. Trong sự phát triển của kế toán theo loại hình kế toán động còn xuất hiện một số lý thuyết khác như: Lý thuyết điều hành, lý thuyết nhà đầu tư, lý thuyết quỹ… Tuy nhiên, các lý thuyết này không được chấp nhận phổ biến, ít ảnh hưởng đến xu hướng phát triển của hệ thống kế toán. Nghiên cứu lịch sử phát triển của kế toán, có thể nhận thấy bên cạnh các loại hình kế toán nêu trên các loại hình kế toán khác xuất hiện và tồn tại trong các giai đoạn lịch sử khác nhau tác động đến kế toán nguyên vật liệu như: Loại hình kế toán vĩ mô Hệ thống kế toán theo kiểu vĩ mô có mối tương quan chặt chẽ với sự phát triển các chính sách kinh tế quốc gia. Trong hệ thống kế toán này, lợi nhuận kế toán có thể được giải quyết để khuyến khích sự duy trì và ổn định nền kinh tế, trách nhiệm kế toán phải cung cấp những thông tin nhằm duy trì nền kinh tế vĩ mô. Kế toán vĩ mô mang tính thống nhất cao từ phương pháp đánh giá đến cách trình bày các chỉ tiêu trên Báo cáo tài chính. Mục đích của tính thống nhất này là tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý toàn bộ các doanh nghiệp, các ngành nghề, phục vụ cho chính sách thuế của Nhà nước. Theo những đặc điểm trên của loại hình kế toán vĩ mô, kế toán nguyên vật liệu cần được tổ chức thống nhất theo các quy định chung của Nhà nước cả về các phương pháp kế toán và cách thức trình bày, cung cấp thông tin. Loại hình kế toán vi mô SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 9 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Hệ thống kế toán theo kiểu vi mô với xu hướng căn bản là phục vụ cho các thực thể kinh tế riêng rẽ. Trong mô hình kế toán này, những khái niệm kế toán thường xuất phát từ những vấn đề tồn tại của các doanh nghiệp riêng biệt. Do tính đa dạng của các doanh nghiệp trong nền kinh tế nên hệ thống kế toán theo kiểu vi mô thường không có tính hệ thống cao. Những đặc điểm trên của loại hình kế toán vi mô tác động làm cho công tác kế toán nguyên vật liệu trở nên linh hoạt, doanh nghiệp có thể điều chỉnh toàn bộ công tác kế toán nguyên vật liệu sao cho phù hợp với đặc điểm và yêu cầu quản lý của doanh nghiệp mình. Tóm lại, loại hình kế toán mà doanh nghiệp áp dụng sẽ chi phối tới công tác kế toán nguyên vật liệu của doanh nghiệp. Tuy nhiên, kế toán cần hiểu và vận dụng một các linh hoạt những lý thuyết kế toán chủ đạo và các nguyên tắc kế toán trong mỗi loại hình để thực hiện công tác kế toán nguyên vật liệu một cách hiệu quả. 1.2.2 Phân loại, nhận diện nguyên vật liệu Trong các doanh nghiệp sản xuất, do đặc điểm kinh doanh khác nhau, sản phẩm tạo ra khác nhau nên cũng sử dụng các loại nguyên vật liệu khác nhau. Số lượng nguyên vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất lại nhiều cho nên để phục vụ việc quản lý cần phải phân loại nguyên vật liệu. Có thể nói phân loại nguyên vật liệu là sắp xếp nguyên vật liệu cùng loại với nhau theo một tiêu thức nhất định nào đó thành từng nhóm để theo dõi, quản lý và hạch toán chính xác. Có một số cách phân loại chủ yếu như sau: + Căn cứ vào yêu cầu quản lý và nội dung kinh tế, NVL gồm: - Nguyên vật liệu chính: Đặc điểm chủ yếu của nguyên vật liệu chính là khi tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh sẽ cấu thành nên SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 10 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính thực thể sản phẩm; toàn bộ giá trị của nó được chuyển vào giá trị sản phẩm mới. - Vật liêu phụ: Là các loại vật liệu được sử dụng trong sản xuất để làm tăng chất lượng sản phẩm, hoàn chỉnh sản phẩm hoặc phục vụ cho công việc quản lý sản xuất, bao gói sản phẩm… Các loại vật liệu này không cấu thành nên thực thể sản phẩm. - Nhiên liệu: Là những thứ có tác dụng cung cấp nhiệt lượng trong quá trình sản xuất kinh doanh, phục vụ công nghệ sản xuất, phương tiện vận tải, công tác quản lý… Nhiên liệu có thể tồn tại ở thể lỏng, thể rắn hay thể khí. - Phụ tùng thay thế: Là những vật tư dùng để thay thế, sửa chữa máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải, công cụ, dụng cụ… - Vật liệu và thiết bị xây dựng cơ bản: Là những vật tư được sử dụng cho công việc xây dựng cơ bản. Đối với thiết bị xây dựng cơ bản bao gồm cả thiết bị cần lắp và thiết bị không cần lắp, công cụ, khí cụ và vật kết cấu dùng để lắp đặt cho công trình xây dựng cơ bản.... - Vật liệu khác: Là loại vật liệu không được xếp vào các loại trên. Các loại vật liệu này do quá trình sản xuất loại ra như các loại phế liệu, vật liệu thu hồi do thanh lý TSCĐ... Cách phân loại này là cơ sở để xác định mức tiêu hao, định mức dự trữ cho từng loại, từng thứ nguyên vật liệu, là cơ sở để hạch toán chi tiết nguyên vật liệu trong doanh nghiệp. + Căn cứ vào nguồn gốc, nguyên vật liệu chia thành: - Nguyên vật liệu mua ngoài: Là loại vật liệu mà doanh nghiệp không tự sản xuất mà do mua ngoài để phục vụ cho quá trình sản xuất. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 11 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính - Nguyên vật liệu tự chế biến, gia công: Là loại vật liệu doanh nghiệp tự tạo ra để phục vụ cho quá trình sản xuất. Cách phân loại này làm căn cứ cho việc lập kế hoạch thu mua và kế hoạch sản xuất nguyên vật liệu, là cơ sở để xác định trị giá vốn thực tế nguyên vật liệu nhập kho. + Căn cứ vào mục đích và nơi sử dụng, NVL được chia thành: - Nguyên vật liệu trực tiếp dùng cho SXKD. - Nguyên vật liệu dùng cho công tác quản lý. - Nguyên vật liệu dùng cho các mục đích khác. 1.2.3 Tổ chức đánh giá, xác định giá trị nguyên vật liệu trong doanh nghiệp Kế toán nguyên vật liệu có thể được thực hiện theo phương pháp kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. + Phương pháp kê khai thường xuyên: Là phương pháp theo dõi và phản ánh thường xuyên liên tục có hệ thống tình hình nhập, xuất, tồn kho nguyên vật liệu trên các tài khoản kế toán. Mọi tình hình biến động tăng, giảm (nhập, xuất) và số hiện có của nguyên vật liệu đều được phản ánh trên các tài khoản ( TK 151, TK152). Cuối kỳ, kế toán đối chiếu số liệu kiểm kê thực tế nguyên vật liệu với số liệu nguyên vật liệu tồn kho trên sổ kế toán. Tính giá vốn xuất kho: Căn cứ các chứng từ xuất kho và phương pháp tính giá áp dụng: Giá thực tế xuất = Số lượng xuất × Đơn giá tính cho hàng xuất + Phương pháp kiểm kê định kỳ: Không phản ánh, theo dõi thường xuyên, liên tục sự biến động nguyên vật liệu trên các tài khoản kế toán. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 12 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Căn cứ vào kết quả kiểm kê thực tế để phản ánh trị giá của nguyên vật liệu tồn kho cuối kỳ trên sổ kế toán. Các tài khoản phản ánh nguyên vật liệu chỉ phản ánh trị giá của nguyên vật liệu đầu kỳ và cuối kỳ. Phản ánh tình hình mua vào, nhập kho nguyên vật liệu trên TK 611- Mua hàng. Tính giá vốn xuất kho: Cuối kỳ tiến hành kiểm kê nguyên vật liệu Giá thực tế tồn kho cuối kỳ = Số lượng tồn × Đơn giá tính cho NVL tồn kho Giá thực tế xuất = Trị giá thực tế tồn đầu kỳ + Trị giá mua vào, nhập trong kỳ - Trị giá thực tế tồn cuối kỳ 1.2.3.1 Nguyên tắc đánh giá * Theo mô hình kế toán động với lý thuyết thực thể, lý thuyết doanh nghiệp thì các loại nguyên vật liệu thuộc hàng tồn kho của doanh nghiệp, do đó nguyên tắc đánh giá nguyên vật liệu cũng tuân theo nguyên tắc đánh giá hàng tồn kho. Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 02” Hàng tồn kho” hàng tồn kho của doanh nghiệp được đánh giá theo giá gốc (trị giá vốn thực tế) và trong trường hợp giá trị thuần có thể thực hiện được thấp hơn giá gốc thì phải theo giá trị thuần có thể thực hiện được. Giá gốc của nguyên vật liệu là số tiền hoặc tương đương tiền cần thiết mà đơn vị kế toán đã trả, phải trả để có được nguyên vật liệu hoặc tính theo giá trị hợp lý của nguyên vật liệu đó tại thời điểm nguyên vật liệu được ghi nhận. Giá gốc của nguyên vật liệu bao gồm: Chi phí mua, chi phí chế biến và các chi phí liên quan trực tiếp khác phát sinh để có được nguyên vật liệu ở địa điểm và trạng thái hiện tại. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 13 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Chi phí mua của nguyên vật liệu bao gồm giá mua, các loại thuế không được hoàn lại, chi phí vận chuyển, bốc xếp, bảo quản trong quá trình mua nguyên vật liệu trừ ra các khoản chiết khấu thương mại và giảm giá hàng bán. Chi phí chế biến ra nguyên vật liệu bao gồm các chi phí liên quan trực tiếp tới sản xuất chế biến ra các loại nguyên vật liệu đó. Trường hợp sản xuất nhiều loại nguyên vật liệu trên một quy trình công nghệ trong cùng một thời gian mà không thể tách được các chi phí chế biến thì phải phân bổ các chi phí này theo tiêu chuẩn thích hợp. Trường hợp có sản phẩm phụ thì giá trị sản phẩm phụ được tính theo giá trị thuần có thể thực hiện được, giá trị này được loại trừ khỏi chi phí chế biến đã tập hợp chung cho sản phẩm chính. Các khoản chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công và các khoản chi phí khác phát sinh trên mức bình thường, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp không được tính vào giá gốc của nguyên vật liệu. Giá trị thuần có thể thực hiện được của nguyên vật liệu là giá ước tính của nguyên vật liệu trong kỳ sản xuất kinh doanh bình thường trừ đi chi phí ước tính để hoàn chỉnh sản phẩm và chi phí ước tính phục vụ cho việc tiêu thụ sản phẩm. Cuối kỳ kế toán năm, khi giá trị thuần có thể thực hiện được của nguyên vật liệu tồn kho nhỏ hơn giá gốc thì phải lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho. Nguyên vật liệu sử dụng cho mục đích sản xuất sản phẩm không được đánh giá thấp hơn giá gốc nếu sản phẩm do chúng góp phần cấu tạo nên sẽ được bán bằng hoặc cao hơn giá thành sản xuất của sản phẩm. Khi có sự giảm giá của nguyên vật liệu mà giá thành sản xuất sản phẩm cao hơn giá trị thuần có thể thực hiện được thì nguyên vật liệu tồn SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 14 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính kho được đánh giá giảm xuống bằng với giá trị thuần có thể thực hiện được của chúng. * Theo mô hình kế toán tĩnh với lý thuyết sở hữu thì nguyên vật liệu của doanh nghiệp được tính theo giá thị trường. Giá thị trường là loại giá được thỏa thuận, thống nhất giữa các bên tham gia trao đổi trên thị trường. Giá thị trường của nguyên vật liệu khi đơn vị kế toán đóng vai trò là bên mua là mức giá đơn vị kế toán phải chi ra để có được nguyên vật liệu tương tự tại thời điểm tính giá. Giá thị trường của nguyên vật liệu khi đơn vị kế toán đóng vai trò là bên bán là mức giá đơn vị kế toán thu được khi thực hiện giá trị của nguyên vật liệu thông qua quá trình bán hàng. Ngoài giá gốc, giá thị trường, trong kế toán tồn tại nhiều loại giá khác nhau như giá hợp lý, giá trị hiện tại,... Giá hợp lý của nguyên vật liệu là giá trị nguyên vật liệu có thể được trao đổi một cách tự nguyện giữa các bên có đầy đủ hiểu biết trong sự trao đổi ngang giá. Vào thời điểm ban đầu ghi nhận nguyên vật liệu, giá hợp lý của chúng chính là giá gốc của nguyên vật liệu. Trong trường hợp giá thị trường của nguyên vật liệu không tồn tại, giá trị được xác định một cách thỏa đáng có thể được coi là giá hợp lý. Giá trị hiện tại của nguyên vật liệu là giá trị hiện tại của luồng tiền tương lai. Để tính được giá trị hiện tại thì cần phải xác định được: luồng tiền mặt thu về hoặc chi ra trong tương lai, tỷ lệ chiết khấu và thời gian chiết khấu. Tuy nhiên các loại giá này khó xác định và chỉ được dùng trong một số trường hợp. SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 15 Lớp: CQ47/ 21.05 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính 1.2.3.2 Đánh giá theo trị giá vốn thực tế * Xác định trị giá vốn nguyên vật liệu nhập kho. Trị giá thực tế được xác định theo từng nguồn nhập. + Đối với nguyên vật liệu mua ngoài, trị giá vốn thực tế bao gồm: Giá mua ghi trên hoá đơn (cả thuế nhập khẩu - nếu có) cộng với các chi phí mua thực tế. Chi phí mua thực tế bao gồm chi phí vận chuyển, bốc xếp, bảo quản, chi phí phân loại, bảo hiểm, chi phí của bộ phận mua hàng độc lập và khoản hao hụt tự nhiên trong định mức thuộc quá trình mua nguyên vật liệu trừ đi các khoản giảm trừ.. Nếu chi phí mua phát sinh liên quan đến ít nhất 2 loại nguyên vật liệu cần tính giá thì toàn bộ chi phí phát sinh cần được phân bổ gián tiếp cho từng loại nguyên vật liệu. Trị giá vốn thực tế nhập kho = Giá mua trên hóa đơn + Chi phí thu mua + Thuế nhập khẩu (nếu có) - Các khoản giảm trừ (nếu có) Nếu nguyên vật liệu mua ngoài dùng vào sản xuất kinh doanh hàng hoá, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng theo phương pháp khấu trừ thì giá trị nguyên vật liệu được phản ánh ở tài khoản nguyên vật liệu (TK 152) theo giá mua chưa có thuế giá trị gia tăng, số thuế giá trị gia tăng được khấu trừ phản ánh ở TK133 - Thuế giá trị gia tăng được khấu trừ. Nếu nguyên vật liệu mua ngoài dùng vào sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng theo phương pháp trực tiếp hoặc không chịu thuế giá trị gia tăng hoặc dùng cho hoạt động sự nghiệp, phúc SV: Nguyễn Thị Minh Huệ 16 Lớp: CQ47/ 21.05