Tài liệu Tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện sơn hòa, tỉnh phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI SÔ ĐA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA CỘNG ĐỒNG CHO THIẾU NIÊN HUYỆN SƠN HÕA, TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI SÔ ĐA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA CỘNG ĐỒNG CHO THIẾU NIÊN HUYỆN SƠN HÕA, TỈNH PHÚ YÊN Chuyên ngành: Giáo dục và phát triển cộng đồng Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Tạ Quang Tuấn HÀ NỘI, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả, trích dẫn trong luận văn là đầy đủ, chính xác và trung thực.Những ý kiến khoa học được đề cập trong luận văn chưa được ai công bố ở bất cứ nơi nào khác. Hà Nội, ngày tháng 06 năm 2017 Tác giả luận văn Sô Đa LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin gửi lời chân thành cảm ơn đến quý Thầy, Cô trong Khoa Tâm lý - Giáo dục học Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới TS. Tạ Quang Tuấn, người đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ, truyền đạt kiến thức, hướng dẫn cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Đồng thời, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến cán bộ, công chức, viên chức của các xã, thị trấn; giáo viên Tổng phụ trách Đội các Liên Đội; cán bộ Đoàn cơ sở, các em thiếu nhi và các bậc phụ huynh có con em trong độ tuổi thiếu niên trên địa bàn huyện đã cung cấp những tài liệu, những hiểu biết và giúp đỡ nhiệt tình cho tôi trong suốt thời gian tìm hiểu thực trạng tại địa phương. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu nặng tới gia đình, bạn bè những người thân, đã luôn quan tâm ủng hộ và giúp đỡ trong suốt khóa học vừa qua cũng như trong suốt quá trình thực hiện luận văn của mình. Hà Nội, tháng 6, năm 2017 Tác giả Sô Đa MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 4 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 5 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài ....................................................... 5 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 6 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 7 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA CỘNG ĐỒNG CHO THIẾU NIÊN ..................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 8 1.1.1. Những công trình nghiên cứu trên thế giới ............................................. 8 1.1.2. Những công trình nghiên cứu ở Việt Nam ............................................ 11 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ....................................................... 16 1.2.1. Giáo dục ................................................................................................ 16 1.2.2 Hoạt động giáo dục ............................................................................... 16 1.2.3. Văn hóa ................................................................................................. 17 1.2.4. Cộng đồng ............................................................................................. 19 1.2.5. Văn hóa cộng đồng................................................................................ 20 1.3. Đặc điểm tâm - sinh lý lứa tuổi thiếu niên ............................................... 21 1.3.1 Sự biến đổi về mặt giải phẫu sinh lí: ..................................................... 22 1.3.2 Sự phát triển trí tuệ: ............................................................................... 22 1.3.3 Hoạt động giao tiếp: .............................................................................. 23 1.2.4 Sự phát triển nhân cách: ........................................................................ 24 1.4 Mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, lực lượng, đối tượng tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên ................................... 25 1.4.1. Mục tiêu tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên..... 25 1.4.2. Nội dung tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên .... 27 1.4.3. Phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên ......................................................................................................... 37 1.4.4. Lực lượng giáo dục tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên ......................................................................................................... 40 1.4.5. Đối tượng hướng tới để giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên .......... 41 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 43 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA CỘNG ĐỒNG CHO THIẾU NIÊN HUYỆN SƠN HÕA, TỈNH PHÚ YÊN ........................................................................................... 44 2.1. Khái quát chung về địa phương Sơn Hòa và lực lượng thiếu niên trên địa bàn huyện ........................................................................................................ 44 2.1.1 Tình hình chung về huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên: ............................... 44 2.1.2 Lực lượng thiếu niên trên địa bàn huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ............... 45 2.2. Khái quát về quá trình điều tra, khảo sát. ................................................ 46 2.2.1. Mục tiêu khảo sát. ................................................................................. 46 2.2.2. Đối tượng khảo sát. ............................................................................... 46 2.2.3. Nội dung khảo sát.................................................................................. 47 2.2.4. Phương pháp khảo sát........................................................................... 47 2.2.5. Thời gian khảo sát ................................................................................. 47 2.2.6. Địa phương khảo sát ............................................................................. 47 2.2.7. Xử lý kết quả khảo sát ........................................................................... 48 2.3. Thực trạng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên .................................................................................................... 48 2.3.1. Thực trạng nhận thức của thiếu niên, giáo viên, cán bộ địa phương, cán bộ Đoàn cơ sở và của phụ huynh về vị trí, vai trò giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên .................................................................................................. 48 2.3.2. Nhận thức về ý nghĩa giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên .................................................................................... 53 2.4 Thực trạng về việc thực hiện giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ......................................................................... 54 2.4.1. Thực trạng về nội dung giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ......................................................................... 54 2.4.2. Các lực lượng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ........................................................................................... 55 2.4.3. Phương pháp giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ......................................................................................... 59 2.4.4. Thực trạng về hình thức tổ chức giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên.................................................................. 60 2.4.5. Thực trạng về cách thức kiểm tra kết quả giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên .................................................. 63 2.4.6. Kết quả giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên .................................................................................................... 64 2.5. Nguyên nhân ảnh hưởng tới thực trạng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ........................................................ 65 2.5.1. Những khó khăn của cán bộ địa phương, giáo viên phụ trách Đội, cán bộ Đoàn cơ sở khi thực hiện giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ......................................................................... 65 2.5.2. Nguyên nhân ảnh hưởng tới thực trạng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên .................................................. 67 2.5.3. Đánh giá chung về kết quả và nguyên nhân của thực trạng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ......................... 69 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 72 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA CỘNG ĐỒNG CHO THIẾU NIÊN HUYỆN SƠN HÕA, TỈNH PHÖ YÊN ... 73 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 73 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích ......................................................................... 73 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học và thực tiễn ..................................................... 73 3.1.3. Đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ .......................................................... 74 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả và tính khả thi .................................................. 75 3.2. Các biện pháp giáo dục văn hóa văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên .................................................................................... 75 3.2.1. Bồi dư ng, nâng cao nhận thức và năng lực cho các lực lượng giáo dục về giáo dục văn hóa cộng đồng cho các em thiếu niên................................... 75 3.2.2. Đổi mới hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên theo hướng tương tác, phát triển toàn diện................. 78 3.2.3. Phối hợp các lực lượng giáo dục để nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên ............................................................ 79 3.2.4. Sử dụng hợp lý cơ sở vật chất, trang thiết bị cho hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên tại các địa phương: .................................. 81 3.2.5. Đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên ......................................................................... 83 3.2.6. Phát huy tối đa vai trò chủ thể của các em thiếu niên .......................... 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .................... 88 3.4.1. Khái quát về khảo nghiệm ..................................................................... 88 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................. 89 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 92 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 96 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Nhận thức của thiếu niên, giáo viên, cán bộ địa phương, cán bộ Đoàn cơ sở và phụ huynh về vị trí, vai trò của giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ................................................. 49 Bảng 2.2: Nhận thức về vai trò của việc giáo dục văn hóa văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ................................................. 50 Bảng 2.3: Nhận thức về ý nghĩa giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ......................................................................... 53 Bảng 2.4: Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ................................................. 54 Bảng 2.5. Đánh giá mức độ quan trọng của các lực lượng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ............................... 56 Bảng 2.6. Đánh giá mức độ thực hiện các lực lượng tham gia giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ........................ 57 Bảng 2.7. Thực trạng phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ........... 58 Bảng 2.8. Đánh giá mức độ sử dụng các phương pháp giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú ............................................ 59 Bảng 2.9. Thực trạng đánh giá của các em về hình thức tổ chức giáo dục văn hóa hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ................. 60 Bảng 2.10. Thực trạng đánh giá của giáo viên về hình thức tổ chức giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên ................................................................... 62 Bảng 2.12. Đánh giá cán bộ địa phương, giáo viên phụ trách Đội, cán bộ Đoàn cơ sở và phụ huynh về kết quả giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ................................................................. 64 Bảng 2.13. Khó khăn ảnh hưởng tới thực trạng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên ................................................. 66 Bảng 2.14. Ý kiến của cán bộ địa phương, giáo viên phụ trách Đội, cán bộ Đoàn cơ sở về các yếu tố ảnh hưởng đến việc giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên .................................................................................................. 68 Bảng 3.1: Ý kiến đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp ................ 89 Bảng 3.2. Ý kiến đánh giá về mức độ khả thi của các biện pháp .................. 90 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Nghị quyết TW2 và Nghị quyết TW5 khóa 8 của Đảng ta xác định một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng là duy trì, kế thừa, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống Việt Nam và văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam trong mối quan hệ giao lưu và tiếp nhận thường xuyên những tinh hoa văn hoa tiến bộ của nhân loại và đề cao vai trò của giáo dục đối với việc duy trì nền văn hóa này. Giáo dục góp phần quan trọng phát triển nền văn hóa dân tộc. Văn hóa là nội dung và mục đích của giáo dục. Giáo dục là con đường chuyển tải và phát huy giá trị văn hóa. Chỉ thị số 42 – CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 – 2030” đã xác định trọng tâm là giáo dục toàn diện thế hệ trẻ về lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Giáo dục thế hệ trẻ là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, trong đó Đoàn TNCS Hồ Chí Minh có vai trò quan trọng. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh được Đảng tin cậy giao nhiệm vụ là “trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên”, thực hiện tốt công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời người khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội. Đó không chỉ là lời cổ vũ, động viên mà còn là cả một tấm lòng, một niềm tin yêu của Hồ Chủ tịch cũng như toàn thể dân tộc đối với thế hệ trẻ. Ai cũng biết, thế hệ trẻ chuẩn bị hành trang vào đời cần phải tích lũy các kiến thức khoa học công nghệ, ngoại ngữ, tin học…nhưng nếu chỉ dừng ở đó thôi mà không lưu tâm hoặc bỏ qua việc trau dồi phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, văn hóa 1 ứng xử, văn hóa giao tiếp, ý thức pháp luật thì sẽ dẫn đến sự thiếu hụt những giá trị nhân văn trên con đường hình thành nhân cách con người. Sự thiếu hụt đó là nguy cơ suy thoái thậm chí biến dạng quá trình phát triển cá nhân và cộng đồng. Đã đến lúc chúng ta phải giáo dục giá trị văn hóa cộng đồng để nhân cách của thế hệ trẻ phát triển toàn diện, có ý thức trách nhiệm hơn, dám vì mình, vì mọi người và vì những giá trị đích thực nhằm đáp ứng nhu cầu của sự nghiệp đổi mới. Văn hóa có vai trò quan trọng trong mọi mặt của đời sống xã hội. Văn hóa cộng đồng là nền tảng của văn hóa dân tộc, là cơ sở hình thành những sắc màu đa dạng và bản chất tinh khôi, bền vững của văn hóa dân tộc. Chính văn hóa cộng đồng đã rèn luyện nên phẩm chất, nhân cách, lối sống, thói quen của mỗi thành viên bằng những truyền thống, những quy ước, hương ước chặt chẽ, văn minh tiến bộ của cộng đồng. Văn hóa cộng đồng không chỉ có giá trị tinh thần mà còn là động lực thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng; là chất kết dính những thành viên, tạo nên sức mạnh vật chất, tinh thần của cộng đồng. Giáo dục luôn gắn liền với sự phát triển của loài người, sự tồn tại và phát triển kinh tế xã hội luôn chịu sự chi phối của giáo dục và ngược lại việc phát triển của kinh tế xã hội có vai trò to lớn trong việc phát triển giáo dục; giáo dục là công cụ, phương tiện để cải tiến xã hội. Chỉ khi kinh tế xã hội phát triển thì giáo dục được coi vừa là động lực vừa là mục tiêu cho việc phát triển xã hội. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) đánh giá thực trạng giáo dục và đào tạo nhấn mạnh: “Đặc biệt đáng lo ngại là một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước. Trong những năm tới cần tăng cường giáo dục tư tưởng đạo đức, ý thức công dân, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh… tổ chức cho 2 học sinh tham gia các hoạt động xã hội, văn hoá, thể thao phù hợp với lứa tuổi và với yêu cầu giáo dục toàn diện” 1.2. Những năm vừa qua, đất nước ta đang chuyển mình trong công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Với công cuộc đổi mới, chúng ta có nhiều thành tựu to lớn rất đáng tự hào về phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục. Tuy nhiên, mặt trái của cơ chế mới cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự nghiệp giáo dục, trong đó sự suy thoái về đạo đức và những giá trị nhân văn tác động đến đại đa số thanh thiếu niên như: có lối sống thực dụng, thiếu ước mơ và hoài bão, lập thân, lập nghiệp. Thêm vào đó, sự du nhập văn hoá phẩm đồi truỵ thông qua các phương tiện như phim ảnh, games, mạng Internet…làm ảnh hưởng đến những quan điểm về tình bạn, tình yêu trong lứa tuổi thiếu niên, nhất là các em chưa được trang bị và thiếu kiến thức về vấn đề này. Một bộ phận không nhỏ thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên cũng không đứng ngoài thực trạng đó. Do sự thiếu hụt những kiến thức cần thiết ở lứa tuổi này nên các em đang có những biểu hiện đáng lo ngại về lối sống đạo đức: sống buông thả, đua đòi, xa hoa, lười biếng trong học tập, trong lao động, giải trí thiếu lành mạnh trái ngược với những giá trị nhân văn lâu đời của dân tộc, những giá trị đã tạo nên bản sắc văn hóa và đạo đức truyền thống của con người Việt Nam. Do đó, dẫn đến phạm pháp, quan hệ yêu đương sớm, thậm chí có quan hệ tình dục sớm, nạo phá thai trước tuổi trưởng thành, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe, học tập, tâm lý và tương lai của các em. Những tồn tại trên đã cho thấy sự mất cân đối giữa giáo dục học vấn và giáo dục nhân cách văn hóa cho các em. 1.3. Vậy làm thế nào để giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa cộng đồng truyền thống của dân tộc, ngăn chặn tình trạng thiếu lành mạnh, ngoại 3 lai, trái với thuần phong mỹ tục; làm thế nào để đẩy lùi cái ác, cái xấu, cái thấp hèn, lạc hậu làm tha hóa con người, ảnh hưởng xấu đến việc xây dựng nhân cách văn hóa lứa tuổi vị thành niên về lý tưởng, đạo đức, lối sống, thể chất, lòng tự tôn dân tộc, trách nhiệm xã hội, ý thức chấp hành pháp luật, cũng như xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nhận thức được vấn đề này, một vài năm trở lại đây, giáo dục nhân cách cho các em lứa tuổi vị thành niên đã được quan tâm, song vẫn chưa có chiều sâu và chất lượng chưa được nâng cao. Cho đến nay, chưa có công trình nào đi vào vấn đề “tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên” một cách chuyên biệt. Với lý do trên và với trách nhiệm là một cán bộ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, tôi chọn đề tài “Tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên”. Qua đó, nhằm giáo dục đạo đức, lối sống nâng cao những giá trị tiến bộ trong lối sống, đạo đức, hành vi ứng xử … trong đời sống hằng ngày cho cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về giá trị giáo dục văn hóa cộng đồng nhóm tuổi thiếu niên. - Đề xuất những giải pháp về giáo dục văn hóa cộng đồng phù hợp với nhóm tuổi thiếu niên trên địa bàn huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu - Quá trình giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu - Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 4 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên còn nhiều vấn đề cần giải quyết và chịu sự tác động của nhiều nhân tố kinh tế- xã hội khác nhau. Tuy nhiên, nếu tìm và áp dụng một cách đồng bộ một số biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên thì chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống có thể được nâng cao, góp phần giáo dục toàn diện các em đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Góp phần làm rõ cơ sở lý luận việc tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên. 5.2. Đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng trong đó trọng tâm là đạo đức, lối sống thiếu niên hiện huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn địa bàn Huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 6.2. Nội dung Đề tài nghiên cứu việc tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng trong đó chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống cho thiếu niên huyện Sơn Hòa; Đề xuất các biện pháp giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 6.3. Khách thể khảo sát − Các em thiếu niên tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện: 240 em − Cán bộ các cơ quan, ban, ngành tại các xã, thị trấn và giáo viên Tổng phụ trách Đội tại các Liên Đội: 32 người. 5 − Cán bộ Đoàn cấp cơ sở và các phụ huynh có con em đang trong độ tuổi thiếu niên trên địa bàn huyện: 120 người. 6.4. Thời gian Từ tháng 5 năm 2016 đến tháng 5 năm 2017. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận - Tổng hợp tài liệu có liên quan để hình thành cơ sở lí luận cho đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1 Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Chúng tôi thiết kế bảng hỏi dành cho các em thiếu niên, cán bộ địa phương, giáo viên phụ trách Đội, cán bộ Đoàn cơ sở và phụ huynh có con em trong độ tuổi thiếu niên nhằm tìm hiểu thực trạng giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên tại địa phương. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu Chúng tôi tiến hành phỏng vấn các em thiếu niên, cán bộ địa phương, giáo viên phụ trách Đội, cán bộ Đoàn cơ sở và phụ huynh có con em trong độ tuổi thiếu niên nhằm tìm hiểu rõ hơn về thực trạng nhu cầu giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên và những giải pháp cần thực hiện. 7.2.3. Phương pháp quan sát Quan sát đời sống các em thiếu niên địa bàn huyện Sơn Hòa trong quá trình học tập, rèn luyện, giao tiếp ứng xử…để biết thêm những thông tin về cuộc sống thực tại của các em và nhất là thái độ ứng xử của các em với giá trị văn hóa cộng đồng của dân tộc. 7.3. Phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý, tổng kết số liệu điều tra đưa ra các kết luận định lượng làm cơ sở cho các kết luận định tính. 6 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên. Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Chương 3: Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng cho thiếu niên huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 7 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA CỘNG ĐỒNG CHO THIẾU NIÊN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, nảy sinh và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Giáo dục là một hoạt động có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, với mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức xác định. Trong đó mục đích của giáo dục là hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho người học. Sự phát triển đó bao gồm cả sự phát triển về thể chất, tâm lí và xã hội. Mục đích giáo dục này là đơn đặt hàng của xã hội vì vậy xã hội càng phát triển thì đòi hỏi càng cao đối với chất lượng giáo dục. Hiện nay do yêu cầu của xã hội ngày càng cao, đòi hỏi giáo dục phải đào tạo ra những con người năng động, có khả năng thích ứng tốt, nhạy bén, đáp ứng được bốn trụ cột chính của giáo dục thế kỉ XXI: học để biết, học để làm, học để chung sống và học để khẳng định mình. Một yêu cầu đặt ra cho giáo dục là phải tổ chức hướng dẫn người học hoạt động để các em có được những năng lực thực tiễn, học phải đi đôi với hành. Tuy nhiên không phải bây giờ tư tưởng đó mới xuất hiện mà đó là sự kế thừa tư tưởng của các nhà giáo dục vĩ đại của nhân loại. 1.1.1. Những công trình nghiên cứu trên thế giới Những nhà giáo dục tiêu biểu cho các thời kì từ lịch sử cổ đại đến hiện đại luôn thể hiện tư tưởng này trong giáo dục của mình, đó là quan điểm học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường gắn liền với giáo dục gia đình và xã hội. - Khổng Tử (551-449 TCN) một nhà triết gia nổi tiếng Trung Hoa cổ đại được mệnh danh là “Đại Thành Chí Thánh” từng khẳng định: “Tụng thi tam bách, thụ chi dĩ chính bất phạt, sứ vu tứ phương bất năng chuyên đối” 8 (Đọc kinh thư 300 thiên, nhưng giao chính quyền cho không làm được, đi sứ các nước không đối đáp được, tuy có học nhiều cũng chẳng ích gì). Như vậy ngay từ thời giáo dục chủ yếu đào tạo ra những con người “tầm chương chích cú” thì vấn đề “học” để “hành” cũng đã được đề cập [28]. - J.A. Cômenxki (1592 – 1670), là cha đẻ của nền giáo dục cận đại, đã có những cống hiến quý báu cho sự nghiệp giáo dục. Cômenxki đã nêu lên nhiều nguyên tắc, phương pháp sư phạm mới của việc dạy học nhằm phát huy tính tích cực chủ động của người học, phản đối phương pháp giảng dạy kinh viện giáo điều. Ông đặc biệt nhấn mạnh nguyên tắc trực quan, ông đã phân tích tỉ mỉ những yêu cầu cơ bản đối với nguyên tắc dạy và học khác như: bảo đảm tính hệ thống, liên tục, vừa sức, củng cố tri thức, ôn tập, khêu gợi hứng thú cho học sinh. Ông chú trọng đến việc bồi dưỡng cho người học những tri thức phong phú phục vụ cho nhu cầu thực tế [28]. - Petxtalôzi (1746 - 1827) - một nhà giáo dục lớn của Thụy Sĩ và người đương thời gọi ông là “ông thầy của các ông thầy”. Bằng con đường giáo dục thông qua thực nghiệm ông muốn cứu vớt trẻ em mồ côi, con nhà nghèo. Nhân dân dựng tượng ông và ghi dòng chữ: “tất cả cho người khác, không gì cho mình”. Ông dựng ra “trại mới” giúp trẻ vừa học văn hóa, vừa lao động ngoài lớp, ngoài trường học. Ông cho rằng hoạt động ngoài lớp không những tạo ra của cải vật chất mà còn là con đường giáo dục toàn diện cho người học. Ông quan niệm giáo dục gia đình đi trước, giáo dục trường học là sự tiếp nối “giờ nào sinh ra trẻ em thì giờ đó bắt đầu sự giáo dục” [28]. - A.X. Macarenco (1888 -1939), nhà giáo dục thực tiễn Xô Viết bằng kinh nghiệm gần 20 năm với trại lao động Goocki và công xã Deczinxki nhằm cải tạo trẻ em phạm pháp, ông đã nêu và làm sang rõ quan điểm giáo dục bằng lao động và trong lao động của mình. Thành công của cuộc thực nghiệm này chính là ở chỗ, Macarenco không chỉ giáo dục trẻ em phạm pháp 9 trong trường mà ông đã gắn liền giáo dục trong lao động, trong sinh hoạt tập thể và hoạt động xã hội đồng thời chứng minh chân lý giáo dục XHCN; giáo dục trong sinh hoạt xã hội; giáo dục trong tập thể, bằng tập thể; giáo dục trong lao động, giáo dục bằng tiền đồ viễn cảnh [28]. - Vào những năm 60 - 70, đất nước Liên xô đang trên con đường xây dựng CNXH, việc giáo dục con người phát triển toàn diện được Đảng cộng sản và Nhà nước quan tâm. Các nghiên cứu về lí luận giáo dục nói chung và HĐGDNGLL nói riêng được đẩy mạnh. Trong cuốn sách “Giáo dục học” tập 3, tác giả T.A.Ilina đã nêu: “Công tác giáo dục ngoại khoá bổ sung và làm sâu thêm công tác giáo dục nội khoá, trước tiên là phương tiện để phát hiện đầy đủ tài năng và năng lực của trẻ em, làm thức tỉnh hứng thú và thiên hướng của người học đối với một hoạt động nào đó; đó là một hình thức tổ chức giải trí của người học và là cơ sở để tổ chức việc thực tập về hành vi đạo đức, để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này” [43]. Như vậy, từ luận điểm của C.Mác về bản chất xã hội của con nguời là “tổng hòa các mối quan hệ xã hội” đến luận điểm về sự kết hợp giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục… là một chặng đường dài hơn nửa thể kỷ XX và đây là cơ sở lý luận cơ bản của việc tổ chức hoạt động giáo dục văn hóa cộng đồng hiện nay. Ngày nay, cùng với xu thế hội nhập và sự phát triển của các quốc gia… giáo dục của các nước đang có những định hướng cơ bản nhằm tạo một thế hệ năng động, sáng tạo, thích nghi với hoàn cảnh sống luôn thay đổi, trong đó kĩ năng sống là thành tố cốt lõi của chất lượng giáo dục. Điều này được thể hiện trong khẳng định của UNSECO là: - Giáo dục thường xuyên, giáo dục suốt đời. - Nhà trường mở, giáo dục mở. - Tăng cường giáo dục cộng đồng, giáo dục gia đình. - Giáo dục cho mọi người. 10