BQ GIAO D1)C VA DAO TAO
TRlJONG DAI HQC KINH TE TP.HO CHI MINH
DE TAl NGHIEN cUu KHOA HOC cAP CO SO
T6 CHUC CHUONG TRINH QUAN TRJ
RiJI RO TAl CHINH
A
'
T
TRONG CONG TY PHI TAl CHINH
TAl
VIETNAM
•
•
Ma so, de' tai : cs - 2oo6- os
.
.
CHU NHIEM
. DE TAl: PGS. TS. NGUYEN THI NGOC TRANG
TP.HO CHi MINH
Nam 2006
. BQ GIAO Dl)C VA D~O TP,.O
BQ GIAO Dl)C
VA uAo TAO
TRVONG DAI HOC KINH TE TP.HO CHi MINH
DE TAI.NGHIEN clru KHOA HOC CAP CO SO
T6 CHUC CHUONG TRiNH QUAN TRI.
.
RiJI RO TAl CHINH
TRQNG C6NG TY PHI TAl CHINH
TAl
VIETNAM
•
•
,
'
Ma so de tai: cs - 2006 -
os
CHU NHIEM
. BE TAl: PGS. TS. NGUYEN THI. NGOC
. TRANG
Thanh vien ct~ tai: Giang vien HO QUOC TUAN
TP.HO CHi MINH
Nam 2006
MODAU
Trong moi trubng kinh doanh hi~n d1;1i, cac doanh nghi~p ngay cang phai d6i mi;it v6i
nhung nii ro do cac biSn d<)ng cua cac nhan t6 thi trubng nhu Iai suAt, tY gia, gia ca hang
h6a, gia ch(rng khoan. f)<) nhl;ly cam cua gia tri va thu nh?p cua doanh nghi~p d6i v6i cac
nhan t6 gia ca thi trubng tren la m<)t d1;1ng nii ro tai chinh rna cac doanh nghi~p phi tai
chinh (doanh nghi~p c6 ho1;1t d<)ng kinh doanh chinh cua khong thu<)c ITnh vvc tai chinh)
tren ths giai da phai duang d&u va xay dvng chuang trinh chuyen bi~t ds quan tri lo1;1i nii
ro tai chinh nay. tir nhtmg nam cu6i th?p nien 1970.
V6i tiSn trinh h<)i nh?p kinh tS qu6c tS dang duqc dAy nhanh nhu hi~n nay, cac doanh
nghi~p Vi~t Nam ch~c ch~ se phai d6i mi;it thubng xuyen v6i dl;lllg nii ro tai chinh nhu thS.
Cac chuyen gia kinh tS tren thS gi6i da c6 nhiSu cong trinh nghien ctru vS quan tri nii ro tai
chinh , nhung t1;1i cac nuac dang phat triSn va dang dAy nhanh tisn trinh h9i nh?p va cai
each nhu Vi~t Nam vdn con it c6 cong trinh nghien CUu m<)t each h~ th6ng vS vAn dS nay
Chinh tir nhiing nh?n dinh d6, chung toi quySt dinh nghien c1ru dS tai "TA chll'c chll'ong
trlnh quan tri riii ro titi chfnh trong ci)ng ty phi titi chfnh t:Ji Vi~t Nam" v6i hi VQng
d6ng g6p them vao nhiing vAn dS ly lu?n cling nhu thvc ti€n vS vAn dS quan tri nii ro tai
chinh trong doanh nghi~p t1;1i Vi~t Nam.
M\}C tieu nghien Clru dS tai nay g6m:
•
Nh?n di~n cac nii ro tai chinh rna doanh nghi~p Vi~t Nam dang gi;ip phai, mfrc d<)
tac d<)ng cua cac rui ro do dSn ho1;1t d<)ng kinh doanh cua doanh nghi~p.
•
Tim hiSu vS thvc tr1;1ng thvc hi~n phong ngira nii ro t1;1i cac doanh nghi~p Vi~t Nam,
nhiing kh6 khan, rao cfm cling nhu nhiing di;ic thu cua ho1;1t d<)ng nay t1;1i Vi~t Nam.
•
DS xuAt m<)t mo hinh quan tri rui ro tai chinh kha d\}ng cho cac doanh nghi~p Vi~t
Nam, xem d6 nhu m<)t ph&n hanh trang dS c6 th~ t6n t1;1i va phat triSn trong cu<)c
chai 16n h?u WTO.
a
Ngoai ra, nghien c(ru vS quan tri rui ro tai chinh trong b6i dtnh nhiing kiSn thfrc va cong
C\1 danh cho hol;lt d<)ng nay con kha m6i me tl;li Vi~t Nam se c6 thS g6p ph&n vao m<)t di€n
dan ly thu cua cac chuyen gia hOI;lCh dinh chi~h sach va cac doanh nghi~p vS vi~c Slr d\}ng
cac cong C\1 qul!m tri rui ro nhu thS nao cho hi~u qua, li~u quan tri rui ro c6 hfru ich th?t S\1'
cho doanh nghi~p Vi~t Nam hay khong ...
ii
Phll'O'ng phap nghien cii·u
Chung toi b~t d~u cac nghien c(ru b~ng ly lu~n duqc t6ng k€t tu kinh nghi~m cua cac
nu&c tren th€ gi&i, d~c bi~t Ia nhfmg nghien c(ru dinh luqng va nhfmg di~u tra, khao sat
l~n cac tinh hu6ng di~n hinh v~ vfin d~ nay tren th€ gi&i.
Tuy nhien, nhfmg nghien c(ru, kinh nghi~m va tinh hu6ng di~n hinh nay chi phil hqp v&i
d~c thu cua rung qu6c gia rieng bi~t, chinh vi th€ chting toi ti€n hanh di~u tra khao sat,
d6ng thai t~p hqp cac nh~n dinh, danh gia cua nhfmg nguai dang tac nghi~p thvc tiSn t~i
Vi~t N am, d~ c6 nhfmg danh gia sat thvc t€ v~ tinh hinh thvc hi~n quan tri rui ro t~i cac
doanh nghi~p Vi~t N am.
D~ xu ly k~t qua di~u tra khao sat, chting toi ti~n hanh thvc hi~n cac th6ng ke mo ta va ch~y
mo hinh phan tich hai qui b~ng cac ph~n m~m Eview va Excel v&i mong mu6n phat hi~n
nhfrng vfin d~ m&i, nhfmg d~c di~m C\1 th~ trong vi~c thvc hi~n quan td rui ro t~i Vi~t Nam.
Dfr li~u nghien cii'u
Cac s6 li~u nghien ~(ru trong d~ tai, bao gam s6 li~u thu dp thu th~p tu cac hang tin
Reuters, ngan hang Eximbank, thong tin cong b6 chinh thuc tren cac to bao, t~p chi c6 uy
tin cua Vi~t Nam, tren trang web cua B<) K€ Ho~ch D~u Tu, B<) Thuong M~i, va Ngan
hang Nha mi6c. N gofli ra, d~ tai con Slr d\lflg s6 li~u SO' dp do m<)t CUQC di~u tra khao sat
tir hon 30 doanh nghi~p ho~t d<)ng t~i Vi~t Nam.
N(}i dung cua d~ tai
D~ tai c6 kh6i luqng 61 trang, khong k~ ph~n ph\1 1\lc, bao gam 5 bang, 20 hinh, 5 h<)p,
danh ml,lc tai li~u tham khao va phl,lll,lc. D~ tai c6 k~t cfiu nhu sau:
ChU'ung 1: Quizn trj riti ro tai chinh trong cong ry phi tai chinh
ChU'ung 2: Quizn trj rili ro tai chinh trong tiin trinh hvi nh~p cua Vi~t Nam
ChU'ung 3:TJ chzrc chU'ung trinh quizn trj rui ro tai chinh trong cong ry phi tai
chinh t{li Vi~t Nam
iii
Ml)C Ll)C
Loi
'
rna dau
........................................................................................................................ i
Ml)c h,1c ............................................................................................................. :............. iii
Danh ffil)C cac hinh ........................................................................................................... v
Danh ffil)C cac bang, danh ffil)C cac h9p ........................................................................... vi
'
'
Danh ffil)C cac tLr viet tat ................................................................................................. vii
ChuO'ng 1: Quiin trj riti ro tai chinh trong cong ty phi tai chinh ......... 1
1.1 Riii ro tai chinh va qmin trj riii ro tai chinh trong d>ng ty phi tai chinh ............... 1
.
,. ro tal
'. ch'nh
, cong
" ty p h'1 ta1
'. ch'nh
1. 1. 1 R m
1 cua
1 .................................................... .. 1
' tq· rm
'·rot'a 1' ch1'nh tr ong cong
" ty p h'1 t'a1· ch'nh
1 ...................................... . 3
1. 1.2 Q uan
1.2 San phim phai sjnh- cong Cl} quan tri riii ro tai chinh hi~u qua .......................... 4
1.2.1
Hqp d6ng k:y h~;tn .......................................................................................... 4
1.2 .2 Hqp d6ng giao sau ........................................................................................ 5
1.2.3 Hqp d6ng quy~n chQn ................................................................................... 7
1.2.4 Hqp d6ng hoan d6i ....................................................................................... 8
1.3 Tranh lu~n v~ quan trj riti ro tai chinh trong cong ty phi tai chinh .................... 10
, tq. ru1
, . ro tal
'. ch'nh?
a1 quan
1 ......................................................... .. 10
1.3 . 1 T ~;tl. sao ph'.
1.3.2 Cac nh~n dinh khong thich dang v6 vi~c sir dl,lng san phdm phai sinh ......... l3
1.3.3 Quan tri riii ro trong cong ty phi tai chinh khac bi~t nhu the nao so v&i cac
t6 chtrc tai chinh .................................................................................................. 14
104 Cac k~t qua nghien cll'u thl}'c nghi~m v~ quan trj riii ro tai chinh trong cong ty
phi tai chinh ......................................................... ~ ................................................ 15
K~t lu~n chuang 1.: ........................................................................................................ 19
ChuO'ng
2: Quiin trj rui ro tai chinh trong tiin trinh h9lnh{ip cua
Jl'i~t ~lll11 •.•••.••.••.•••••••••..••••.•••...•••..•••..•••.•.••.•••...•.•..••••..•••.•.•
Jr:;
2.1 Rui ro tai chinh d6i v&i doanh nghi~p Vi~t Nam .................................................. 20
2.1.1 Rili ro do gia xiing iliu tang cao ............................................................................... 20
2.1.2 Gia ca phe bien d9ng thdt thuang - Tinh hu6ng di~n hinh v~ riii ro tai chinh ella cac
'" chJ..e b1en
.J...
J... khA
" san
., ................................................................
.
doanh nghi~p
va' xuat
au nong
. 21
2.1.3 Bdt 6n cac lo~;ti gia ca khac ....................................................................................... 24
'
'
,
. ' M"Qt nguon
" ru1
'. ro tlem
'" an
" .......................................................................... . 26
2. 1.4 Ty' g1a-
iv
2.1.5 Uli su~t - Nhfrng biSn d()ng "h?u tl,r do h6a" .............................................. 29
quan tri riii ro titi chinh t~i Vi~t Nam ................................................ 32
~
1y, ''ngi;!I.,, ph'ong ngua
' rm ro b~ang san pham
A
, • •
2.2 .1 Tam
phm
smh ......................... 32
2.2 Th\fc
tr~ng
?
?
•
2.2.2 Su dvng cong cv phai sinh khong phu hqp d~n dSn thua 16 ......................... 34
2.2.3 Thj trubng cac cong C\1 phai sinh ti;ti Vi~t Nam- Dang ddn hinh thanh ....... 36
2.2.4 Chinh sach- rao can khong nho ................................................................. 37
KSt 1u?n chuang 2 .......................................................................................................... 41
Chuung 3: Ta chirc chuung trinh quiin trj riti ro tai chinh trong cong
ty phi tO.i chinh t(li Vi~t Nam ................................................................ 42
3.1 K~t qua di~u tra nh~n thll'c ciia d)ng ty phi titi chinh t~i Vi~t Nam v~ vftn d~
, h b ang
~
~
~ sin h ............................. ~ ...................... . 42
quan t r}. rui ro t.ai. ch In
san p h am
p h ai
0
?
?
•
?
•
3.1.1 NQ.frng phat hi~n v6 muc d() nh?n thuc cua doanh nghi~p Vi~t Nam v6 rui ro
'· ch'nh
' d~Q quan t~am su' dvng san
' phxam ph'ai· si'nh ................................. . 42
tai
1
va' muc
3 .1.2 Cac nhan t6 n()i ti;li anh hu6ng dSn quySt djnh phong ngua rui ro bftng san
philm phai sinh cua doanh nghi~p ........................................................................ 48
3.2 Mo hinh tA chll'c chU'O'ng trinh quan tri riii ro tai chinh trong cac cong ty phi tai
chinh 0' Vi~t N am ......................................................................................................... 50
3.2.1 ChQn h,ra each tiSp c?n phu hqp thgc t& Vi~t Nam ...................................... 50
3.2.2 Mo hinh t6 chuc chuang trinh quan trj rui ro tai chinh ................................ 50
3.2.3 M()t s6 ghi nh6 d6i v6i vi~c trng dvng mo hinh
a Vi~t Nam ........................ 52
3.2.4 H~.th6ng giai phap bG trq ........................................................................... 53
.
3.2.5 Ban them v6 chinh sach ti6n t~ va qui dinh kS toan ru g6c d9 phong ngua rui
ro tai chinh ................................................................................................. 56
KSt 1u?n chuang 3 .......................................................................................................... 60
K~t Iu{i.n ........................................................................................................................ 61
Danh mvc tai
1i~u
tham khao .......................................................................................... 62
Phv1vc 1: Trubng hqp diSn hinh v6 su dvng san philm phai sinh trong phong ngua rui ro
tai chinh .......................................... ,................................................................................ 1
Phv1vc 2: Minh hQa biSn d()ng tj gia va Uii su~t ti;ti Vi~t Nam ......................................... 7
Phv 1vc 3: Di€u tra khao sat v€ nh?n thuc cua doanh nghi~p v€ v~n d€ quan tri rui ro tai
chinh bftng san philm phai sinh ....................................................................................... 10
v
DANH Ml)C CAC HINH
H'mh 1.1 : H'H(U
~
' rm
. . ro cua
. hQ'P dong
:- ky' h;;tn ........................................ ,·............... 5
qua. ph'ong ngua
Hinh 1.2: Hi~u qua phong ngira rui ro bAng quy8n chQn .............................................................. 8
Hinh 1.3: Minh hQa hqp d6ng hmin d6i ....................................................................................... 9
Hinh 1.4: Phong ngira rui ro va
'
·"
.:..
. , ..
ki~t qu~
tai chinh ...................................................................... 12
h:.. . , .
Hinh 2.1: Dien bien gia xang t e giO'I ........................................................................................ 20
Hinh 2.2: Bi€n d()ng gia ca phe th€ gi6'i.. ................................................................................... 24
Hinh 2.3: Di€n bi€n ty gia USDNND 8/1994 d€n thang 12/2006 .............................................. 27
Hinh 2.4: Bi~n d()ng ty _gia USD/VND tinh theo ty 1~ phfm triim ................................................ 28
·•
Hinh 2.5: Con duang d€n t1J do h6a !iii su~t cua Vi~t Nam ........................................................ 30
Hinh 2.6: D() b~t 6n lai su~t Vi~t Nam (tinh theo% bi€n d()ng) ................................................. 30
Hinh 2.7: Di€n bi~n lai su~t VND 2005-2006 ......................................................................... 32
Hinh 2.8: Quim tri rui ro tai chinh va san phfim phai sinh t;;ti cac cong ty phi tai chinh
Vi~t Nam ................................................................................................................................. 41
Hinh 3. !.: Ca cdu cac doanh nghi~p tham gia di8u tra phan theo lo;;ti hinh .................................. 43
Hinh 3.2: Qui mo cua cac doanh nghi~p tham gia di€u tra ......................................................... 43
Hinh 3.3: Mtrc d() am hi~u v€ san phfim phai sinh cua cac doanh nghi~p tham gia khao sat ....... 44
Hinh 3.4 Muc d() quan tam d~n cac san phAm phai sinh trong phOng ngira rui ro tai chinh ........ .45
Hinh 3.5 Muc d() tac d()ng cua cac ngu6n rui ro tai chinh d6i v&i doanh nghi~p ........................ .46
Hinh 3.6 Muc d() d6ng tinh v&i cac nguyen nhan ddn d~n vi~c doanh nghi~p it quan tam phong
' rui
• . ro bang
;:. san
, p h).amph''
. h ......................................................................................... 47
ngua
ai sin
Hinh 3.7 T6 chuc thgc hi~n chuang trinh quan tri rui ro ............................................................ 52
Hinh 3.8 Mtrc d() quan trQng cua cac giai phap d€ xu~t theo danh gia cua doanh nghi~p ............ 54
vi
DANH Ml)C cAc BANG
Bang 1.1: So sanh d!nh ch6 titi chfnh va cong ty phi Uti chfnh ...................................... ~ ............. 14
Bang 1.2: Dl,f bao cua cac nha. nghien c(ru tru&c tht,rc nghi~m .................................................... 15
Bang 1.3: So sanh dl,f bao ly thuy6t va k6t qua thl,fc nghi~m ...................................................... 16
Bang 1.4: T6ng hqp k6t qua nghien c(ru cua James Vickery (2004) ........................................... 17
Bang 3 .1: K6t qua nghien c(ru cac nhan t6 n(>i t~i an huang d6n muc d9 thuang xu yen sir dvng
san ph Am phai sinh .................................................................................................................... 49
DANH MUC
. cAc HOP
.
H(>p 2.1 Tac d(>ng tang gia xang dfiu len ho~t d(>ng kinh doanh cua doanh nghi~p ..................... 22
HQp 2.2 Dl,f bao bi6n dQng gia ca 2007 ...... ,............................................................................... 25
HQp 2.3 C~nh tranh lai suAt va thi~t h~i cho doanh nghi~p ......................................................... 31
~ 2.4 Dtch
. vv phong
' ngua
' rm
, . ro " vang
~
kh'ac h" .. .. .. ............ .... .. ................ .............. ............... 33.
HQp
H(>p 2.5 Ca phe tang gia, doanh nghi~p thua 16 n~ng ................................................................. 35
vii
DANH Ml}C cAc TUVIET TAT
CFO
: Giam d6c tai chinh
coo
: Giam d6c kinh doanh
CP
: c6 phfin
CPI
: Chi s6 gia tieu dung
DN
: Doanh nghi~p
DNNN
: Doanh nghi~p Nha nu&c
FAS
: ChuAn mvc k~ toan tai chinh My
FASB
: Ca quan so~n thao chuAn mvc k~ toan tai chinh My
FED
: Cvc dv trfr lien bang My
IFCI
: Vi~n tai chinh va hang h6a qu6c t~
lOS CO
: T6 chuc qu6c t~ cua cac Uy ban chtrng khoan
MM
: Modigliani - Miller
NHNN
: N gan hang nha nu&c
NHTM
: N gan hang thuang m~i
NHTW
: N gan hang trung uang
OTC
: Thi trubng phi t~p trung
TMCP
: Thuang m~i c6 phfin
·TNHH
: Trach nhi~m hfru h~n
USD
:Do laMy
VND
: Vi~t Nam d6ng
VNIBOR
: Uii sufrt lien ngan hang Vi~t Nam
WTO
: T6 chuc thuang m~i th~ gi&i
CHUONGl
QUAN TRJ RlJI RO TAl CHiNH
TRONG CONG TY PHI TAl CHINH
1.1 Riii ro tai chinh va qmin trj riii ro tai chinh trong cong ty phi tai chinh
1.1.1 Riii ro tai chinh ciia cong ty phi tai chinh
H~u h~t dtc cong ty phi tai chinh d6u phai d6i m?t v&i riii ro kinh doanh. Rui ro kinh
doanh ctm doanh nghi~p c6 th~ b~t ngu6n tu nhfrng nguyen nhan sau:
• Bim chftt cua doanh s6 bitt Jn theo chu kj; kinh doanh. Cac doanh
· nghi~p v&i doanh s6 c6 khuynh huang dao d(>ng l&n theo chu ky kinh
doanh thucmg c6 ~hi6u rui ro kinh doanh han cac doanh nghi~p it bi anh
huang bai chu ky kinh doanh. Tinh b~t 6n cao d(> trong nganh hang
khong la m(>t minh hQ'a r5 nh~t v6 truang hqp rui ro kinh doanh c6 th~
phat sinh nhu th~ nao.
• Ban chftt cua bitt Jn trong gic'i ban. Trang vai nganh cong nghi~p, gia ca
c6 th~ 6n dinh tu nam nay sang nam khac, ho?c doanh nghi~p c6 th~ c6
kha nang tang gia thuang xuyen theo thai gian. Di€u nay dung cho nhi6u
san phiim tieu dung, nhu thu6c la va nhi6u lo~;ti tht,rc phiim ch~ bi~n s~n.
Nguqc l~;ti, a cac nganh cong nghi~p khac, 6n dinh gia ca la di6u it ch~c
ch~n han rihi6u. Vi dv, trong th~p nien vtra qua, cac cong ty d~u nhu
Exxon, Shell Oil va Mobil ch~ng h~;tn, da hQC duqc nhi6u bai hQC quan
tn;mg v6 tinh b~t. 6n dinh cua gia ca khi gia d~u tho da svt tu tren 30 do la
m(>t thung xu6ng du&i 10 do la m(>t thung ho?c nhu vao nhfrng nam 2005
gia d~u tho da tang cao g~n 70 do la m(>t thung. Thong thuang, gia ca
trong m(>t nganh cong nghi~p cang c~;tnh tranh nhi6u, rui ro kinh doanh
cua cac doanh nghi~p trong nganh d6 cang l&n.
•
Bim chat ci'ta bitt Jn trong chi ph f. Tinh b~t 6n trong chi phi ct:m cac nh~p
luqng dung d~ san XU~t Clla m(>t doanh nghi~p cang cao, rui ro kinh doanh
cua doanh nghi~p d6 cang l&n. Vi dv, cac cong ty hang khong nhu Delta
Airlines da chiu tac d(>ng dang k~ Clla tinh d€ bi~n d(>ng trong gia ca ella
nhien li~u may bay do eli s6c gia nhien li~u tren thi truong thS gi&i duong
nhu da khong con d~u hi~u kSt thuc k~ ttr nhfi'ng nam 2004 dSn nay.
•
C(mh tranh tren tlzu·o'ng tnrimg. Cac doanh nghi~p c6 sue m~;tnh thi
truong l&n, nhu IBM ch~ng h~;tn, nha quy mo cua hQ hay do du true Clla
1
ngfmh c6ng nghi~p trong d6 h9 c1;1nh tranh, thuang c6 nhi~u kha nang d~
Id~m soat chi phi va gia ca san phAm cua h9 han cac doanh nghi~p ho1;1t
d()ng trong m9t m6i truang Cl;lnh tranh han. Vi v~y, sue ffil;lnh thi truang
cua m9t doanh nghi~p cang Ian, rui ro kinh doanh cua doanh nghi~p nay
cang nh6. Khi danh gia sue m1;1nh thi truang cua m9t doanh nghi~p, nen
xem xet kh6ng chi y~u t6 c1;1nh tranh hi~n t1;1i doanh nghi~p dang phai d6i
ph6 rna nen xem xet ca ti~m nang Cl;lnh tranh tuang lai, nhAt Ia Cl;lnh tranh
c6 th~ phat sinh tu nuac ngoai. Thf dv, m9t nha san xuAt may tfnh g~p rui
ro kinh doanh Ia m9t d6i thu Cl;lnh tranh cua hQ se giai thi~u ra thi truang
m9t san phAm uu vi~t han v~ m~t c6ng ngh~ se lAy mAt di thi phAn cua
nha san xuAt do trong tuang Iai.
•
Dau tu· tich hiy mit doanh nghifp tlii thf:l'c hifn qua tlzo'i gian. Cac dAu
. tU nay xac dinh cac nganh cong nghi~p rna trong do doanh nghi~p Se Cl;lnh
tranh, muc d9 sue ffil;lnh thi truang rna doanh nghi~p se sa hfru va muc d9
dinh phi trong quy trinh san xuAt. Cac doanh nghi~p trong cac nganh san
phAm tieu dung, nhu nganh ban Ie, san xuAt bia, ch~ bi6n thvc phAm va
cac doanh nghi~p ti~n ich c6 khuynh huang co muc d9 rui ro kinh doanh
thAp han. N guqc ll;li, cac doanh nghi~p san xuAt hang h6a Hiu b~n, san
xuAt hang cong nghi~p va cac hang hang khong thuang co muc d9 rui ro
kinh doanh cao han.
Tuy nhien c6 hai di~u rna chung ta dn phai phan bi~t khi phan tich v~ rui ro kinh
doanh. Thu nhAt Ia nhfrng rili ro c6 hfru, thu9c v~ bim chAt cua tung nganh ngh~. Thu
hai Ia d9 nhlitY cam cua bi~n d9ng gia ca, ty gia, Iai suAt c6 tac d9ng d~n lqi nhu~n cua
doanh nghi~p. Trong khu6n khfl d~ tai nay, chung t6i dinh nghia d() nh~y cam tir cac
nhan ta gia ca thi trU'O'ng (gia himg h6a, Hii sufit, ty gia, ... ) tac d()ng d~n thu nh~p
cua doanh nghi~p Ia "rui ro tai chinh" cua doanh nghi~p.
Thu~t ngfr rui ro tai chfnh th~t ra c6 th~ bao ham n9i dung r9ng han khu6n kh6 d9 nhlitY
cam Ctla doanh nghi~p vai cac nhan t6 gia ca. thi tnrang. Trong nhi~u truang hqp, rui ro
tai chinh c6 th~ c6 y nghia bao ham ca rui ro ki~t qu~ tai chinh do doanh nghi~p su
dvng don bAy tai chinh (ngu6n v6n vay trong kinh doanh). Tuy nhien, trong khu6n kh6
d~ tai nay, chung t6i kh6ng xem xet d~n rui ro loliti nay.
Xet a m9t khia Cl;lnh nao d6, khai ni~m rui ro tai chinh nay cua chung t6i Slr dvng tuang
d6ng vai khai ni~m "rui ro thi truang" duqc m9t s6 ngan hang qu6c t6 va cua T6 Chuc
Qu6c T€ Cua Cac Uy ban Chung Khoan (IOSCO - International Organization of
Securities Commissions) Slr dvng. Theo dinh nghia cua cac t6 chuc nay:
2
•
RLli ro thi truong Ia rid ro anh huang din tinh hinh tai chinh cua m(Jt t6 chirc do
nhfing bz'in d(Jng bdt l(li trong mLCC gia hay d(J bdt 6n CUa gia thj truang CUa CCtC
cong C~ tai chfnh lien quan din ldi sudt, c6 phfiu, hang hoa, Va ti~n t¢ I.
•
Rui r; thi trucmg Ia rui ro ·rna nhung biin d(Jng bdt 19'i trong gia tai san se
gdy ra 16 cho cong ty 2 .
Trong khi d6, cong ty ki6m toan qu6c t~ PricewaterhouseCoopers cling Slr dJ,mg khai
ni~m rui ro tai chinh v&i cling quan di6m nhu chung toi: "Nhung bdn d(Jng trong !ai
sudt, tj; gia, va gia hang h6a hay gia chung khoan tq,o ra nhung rid ro tal chinh cho
3
cac cong ty hoq,t d(Jng trong moi truimg kinh doanh phuc tq,p ngay nay" .
Chinh vi v~y, trong d€ tai nay, k6 tu phfin nay, chung toi m~mh d<;ln Slr dvng khai ni~m
rui ro tai chinh d6 chi rui ro Clla cong ty do bi~n d()ng b~t lqi cua ty gia, Hii su~t, gia
hang h6a hay gia chung khoan gay ra.
1.1.2 Quan tri riii ro tai chinh trong cong ty phi tai chinh
Quim tri rui ro tai chinh la m()t ti~n trinh ki~m soat cac rui ro do bi~n d()ng b~t lqi trong
H'ii su~t, ty gia, gia ca hang h6a hay gia chung khoan gay ra. Ti~n trinh nay chi c6 thS
thvc hi~n hi~u qua n~u m()t cong ty da nh~n d<;lng, phan tich va do lucmg duqc cac rui ro
rna n6 d6i m~t. Di€u nay doi hoi m()t sv k~t hqp ch~t che gitra cac b() ph~n nghi~p vv
cua cong ty v&i b() ph~n quan tri tai chinh (treasury department).
Dfr li~u dfiu vao tu cac b() ph~n nghi~p Vl,l va b() ph~n quan tri tai chinh se giup xac djnh
each ti~p c~n va chi~n luqc quan tri ad chinh cua cong ty. Cac chi~n luqc va each ti~p
c~n nay dva tren nhtrng hiSu bi~t cua cong ty v€ cac qui trinh kinh doanh cua minh va
cac rui ro tai chinh v6n c6. B9 ph~n quan tri tai chinh se k~t hqp v&i cac b() ph~n nghi~p
V1,1 dS phat tri6n phuang thuc kiSm soat cac lo<;li rui ro nay m()t each hi~u qua v&i chi phi
hqp ly, nh&m h<;ln ch~ rui ro ti€m fin va giup 6n dinh dong ti€n.
Cac chi~n luqc quim tri rui ro c6 di6n chi dva tren nhtrng giai phap v€ ho?t d()ng kinh
doanh va giai phap "tren bang can d6i k~ toan" (balance sheet solutions). Vi dt,1, m()t
nha kinh doanh co ths lam giam thiSu rui ro ty gia cua minh b&ng each xay dvng cac
nha may a nu&c ngoai d6 phong ngua rtli ro, hay bu ·tru rui ro tl.r cac khoEm phai thu
ngo?i t~ b&ng m()t khoan chi phi b&ng chinh dflng ngo?i t~ d6. Nhung cac chi~n luqc
nay thucmg t6n kern va to ra khong hi~u qua.
Trich tir bai vi~t "Overview: Market risk" cua IFCI t~i dia chi http://riskinstitute.ch/000l3404.htm
Trich tir bao cao "Financial Risk Management in E1i1erging Markets" 11/1997 cua IOSCO
3
Trich ttr trang web cua cong ty PricewaterhouseCoopers t~i dja chi:
http://www .global bestpractices.com/Hom e/Document.aspx?Q=273 ,48 53 .7922,ad 1245 84-0d5f-4bab-bfb8e3271207ce0c
1
2
3
Vi v~y, theo danh gia cua nhi~u t6 chuc tu v~n Uti chinh, su dvng nhung gi~ti phap
"ngoELi b~mg din d6i k~ toan", nhu la cac cong cv phai sinh trong quan tri rlli ro tai
chinh, cac c6ng ty se c6 m()t chi€n luqc quan tri rlli ro linh ho~t han, nhanh va chfnh
xac han v6i chi phi giao djch th~p han.
1.2 San phfim phai sinh - cong
Cl}
quan trj rui ro tai chinh hi~u qua
San phfrm phai sinh la cac cong cv tai chinh c6 lqi nhu~n phat sinh tu lqi nhu~n ella cac
cong C\1 khac, nghia la thanh qua ella chung ph\1 thUQC vao di€n bi€n ella cac cong C\1
nay. Bing vi~c Slr dvng cac c6ng C1J phai sinh, cac c6ng ty va ca nhan c6 th~ chuy~n b~t
Clr rui fO nao hQ khong mong muf>n cho cac d6i tac khac la nhfrng nguai ho~C la CO flli
ro duqc bu dip ho~c la mu6n thua nh~n rlli ro d6.
Thi trucmg san phfrm phai sinh cho phep nhung nguai mu6n lam giam rlli ro ella minh
chuy~n giao rlli ro cho nhung nguai s~n sang ch~p nh~n n6, d6 la cac nha dAu ca. Vi
cac thi trua~g nay la r~t hi~u qua trong vi~c phan ph6i l~i rlli ro giua cac nha dAu tu,
khong c6 ai cAn phai ch~p nh~n m()t muc rlli ro kh6ng phu hqp v6i b~m than minh.
1.2.1 Hgp dBng
ky h~n
Hqp d6ng ky h~n la hqp d6ng giua hai ben - nguai mua va nguai ban - d~ mua ho~c
ban tai san vao m()t ngay trong tuang lai v6i gia da thoa thu~n ngay hom nay. N€u vao
ngay dao h~n, gia thvc t€ cao han gia thvc hi~n, nguai sa huu hqp d6ng se ki~m duqc
lqi nhu~n, n€u gia th~p han, nguai sa huu hqp d6ng se chiu m9t khoan 16.
Hqp d6ng ky h~n gAn gi6ng v6i m()t quy~n chQn, nhung quy~n chQn cho quy~n nhung
khong bit bu()c phai thvc hi~n giao d!ch, trong khi nguai sa huu hqp d6ng ky h~n bit
bu()c phai thvc hi~n. M~t khac, ca hai ben trong hqp d6ng ky h~n d~u c6 nghia V1J phai
mua va ban hang h6a.
Xet vi dv nhu hinh 1.1 ben du6i Theo hinh bi~u di€n, gia thvc t€ vao ngay dao h~n hqp
d6ng cao han gia mong dqi va bi6n d()ng d6 (th~ hi~n bing ky hi~u ilP) dfin d€n rlli ro
v6n c6 ella c6ng ty se lam giam gia tri c6ng ty (th~ hi~n bing il V), nhung sv svt giam
nay se duqc den bu bing lqi nhu~n ella hqp d6ng ky h~n. Vi v~y, v&i hinh duqc minh
hQa, hqp d6ng ky h~n nay cung dp m()t phong ngua rlli ro hoan hao.
C6 hai d~c di~m ella hqp d6ng ky h~n cAn duqc quan tam. Thu· nh~t, rlli ro kh6ng c6 kha
nang chi tra (rui ro tin dvng) ella hqp d6ng c6 hai chieu. Nguai sa huu hqp d6ng ho?c la
nh~n ho~c la thvc hi~n chi tra, phv thu()c vao bi€n d()ng gia ca Clla tai san ca sa. Th(r hai,
gia tri cua hqp d6ng ky h~n chi duqc giao nh~n vao ngay dao h~n hqp d6ng; kh6ng c6
khoan chi tra nao duqc thvc hi~n vao ngay ky k€t ho~c trong thai h~n ella hqp d6ng.
4
M~c du thi truang ky h<~m t6n t<;1i da lau dai nhung chung kh6ng dugc t6 chuc thanh m()t
thi tnrang c6 t6 chuc rieng bi~t. Ccic hgp d6ng ky h<;1n hoan toan dugc giao djch tren thi
truang OTC bao g6m cac lien l<;1c tn,rc ti~p gifra cac djnh ch~ tai chinh chu y~u.
Ccic thi tnrang k~ h<;1n ngo(;li t~ t6n t<;1i da nhi~u nam qua. V 6'i t6c d() tang truang nhanh
cua cac thi truang c6ng cv phai sinh, chung ta da tung chung ki~n sv bung n6 v€ thi
truang ky h(;ln cho cac c6ng Cl,l khac. Ngay nay chung ta de dang tham gia vao cac hgp
d6ng ky h(;ln chi s6 c6 phi~u, d~u h6a ho~c la ngo(;li t~. Ngoai ra, nghien cuu hgp d6ng
ky h<;1n cling giup cho chung ta hi~u hgp d6ng giao sau m()t each de dang hon.
Hinh 1.1 Hi~u qua phong ngira rui ro cua hQ'p dAng
ky h~n
K~t qua c'liah9P ctBng
'-,
eyh~
''
''
''
' ' ...
''
''
'
' ' ...
''
''
''
''
''
''
Ti~u s(nui ro
1.2.2 HQ'p dAng giao sau
Hgp d6ng giao sau cling la hgp d6ng gifra hai ben - nguai mua va nguai ban - d~ mua
ho~c ban tai san vao m()t ngay trong tuang lai v&i gia da tho a thu~n ngay hom nay. Cac
hgp d6ng dugc giao djch tren san giao djch giao sau va chju qua trinh thanh toan hang
ngay.
Hgp d6ng giao sau ti~n tri~n tu hgp d6ng ky h<;1n va c6 nhi€u di[tc di~m gi6ng vai hgp
d6ng ky h(;ln. V€ ban ch~t, chung gi6ng tinh thanh khoan cua hgp d6ng ky h<;1n. M~c du
v~y, kh6ng gi6ng v&i hgp d6ng ky h(;ln, cac hgp d6ng giao sau dugc giao djch tren thi
truang c6 t6 chuc, gQi la san giao djch giao sau. Nguai mua hgp d6ng giao sau, la
nguai c6 nghia vv mua hang h6a vao m()t ngay trong tuang lai, c6 th~ ban hgp d6ng
tren thi truang giao sau. Dieu nay da lam cho hQ thoat kh6i nghia vv mua hang h6a.
5
Nguqc l~i, nguai ban hqp d6ng giao sau, la nguai co nghia vv ban hang hoa vao m9t
ngay trong tuang lai, co the mua l~i hqp d6ng trong thj truang giao sau. Di6u nay da
lam cho h9 thoat khoi nghia v1,1 ban hang hoa.
M?c du hqp d6ng giao sau d6i v&i hang hoa da duqc giao djch tren cac san giao djch co
t6 chuc nhung tu nhfrng nam 1860, hqp d6ng giao sau tai chinh l~i tuang d6i m&i, b~t
dftu tu vi~c gi&i thi~u hqp d6ng giao sau ti6n t~ vao nam 1972.
Gi6ng nhu hqp d6ng ky h~n, hqp d6ng giao sau cling co rui ro hai chi6u. Nhung khac
bi~t r5 r~t v&i thj truang ky h~n, thi truang giao sau su dvng hai cong cv d~ lo~i bo rui
ro tin d1,1ng. Thu nhfrt, thay vi giao nh~n gia trj hqp d6ng thong qua vi~c thanh toan dan
nhfit vao ngay dao h~n, thay d6i trong gia trj cua cac hqp d6ng giao sau duqc thvc hi~n
vao cu6i ngay chung duqc giao djch. V &i hqp d6ng giao sau, sv thay d6i gia trj duqc
nh~n vao cu6i ngay. Theo ngon ngfr ct1a thj truang giao sau, hqp d6ng giao sau co tinh
chdt thanh toim ti~n m(lt, hoi,ic di~u chinh theo thf {ruirng hcmg ngay.
Bai vi thai h~n thvc hi~n cua m9t hqp d6ng giao sau duqc rut. ng~n bai hanh vi di6u
chinh theo thi truang, rui ro khong thanh toan vi v~y rna giam di. C6 th~ n6i m9t hqp
d6ng giao sau gi6ng nhu m9t chu6i hqp d6ng ky h~n rna hqp d6ng "ky h~n" duqc ky
kth vao ngay 0 duqc thanh toan vao ngay 1 va duqc thay th€ bai m9t hqp d6ng "ky
h~n" m&i duqc ky k€t the hi~n ky vQng v6 m9t ngay-1 m&i. Hqp d6ng m&i nay d€n
phien no ll;ti duqc thanh toan vao ngay 2 va duqc thay th6, va cu nhu v~y cho d€n ngay
k6t thuc hqp d6ng.
· D?c tinh thu hai cua hqp d6ng giao sau ,gii1p lam giam rui ro khong thanh toan Ia yeu
c~u tfrt ca cac thanh vien tham gia thi truang - nguai ban va nguai mua d6u nhu nhau thvc hi~n m9t khoc'm ky gui duqc g9i Ia khoan ky quy. N€u hqp d6ng giao sau cua b~n
tang gia tri trong ngay giao djch, muc tang nay se duqc c()ng vao tai khoan ky quy cua
b~n vao cu6i ngay. Nguqc l~i, n€u hqp d6ng cua b~n giam gia tri, khoan 16 se duqc trtr
ra. Va n€u s6 du tai khoan ky quy cua b~n giam xu6ng du&i m9t muc t6i thieu da duqc
thoa thu~n nao d6, b~n se bi yeu c~u n9p m9t khoan ky gui b6 sung - tai khoan ky quy
cua b~n phai duqc b6 sung 1~i nhu eli ho?c 1a vj th€ cua b~n se bj dong. Vi phuang phap
nay thong thuang se dong bfrt ky vi th6 nao tru&c khi tai khoan ky quy h€t ti6n, rui ro
thvc hi~n chu y€u da duqc giam bat.
M9t di6u cAn quan Him nfra la S\f t6n t~i Clla san giao djch giao sau co the thay d6i rui ro
khong thanh toan rna m9t nguai tham gia thi truang dan le phai d6i m?t. N€u b~n mua
m9t hqp d6ng giao sau tLr m9t ca nhan C\1 thS, rui ro khong thanh toan rna b~n duang
d~u duqc xac djnh bai ty 1~ khong thanh toan cua dfli tac Cl,l th~ do. N6u thay vao d6,
b~n mua hqp d6ng giao sau tuang tv thong qua san giao djch, rui ro khong thanh toan
Ctla b~n ph1,1 thUQC khong chi vao ty 1~ khong thanh toan CUa d6i tac Clla b~n rna vao ty
1~ cua toan thi truang. Han nfra, xet v6 phuang di~n san giao djch duqc hinh thanh tu
6
v6n c6 .Ph~n cua cac thfmh vien, rui ro khong thanh toan cua b?n dugc giam nhi~u han
vi b?n co quy~n doi ti~n khong phai v&i m<)t d6i tac cv the nfto do rna v&i ca san giao
djch. Vi v?y, khi b?n giao djch thong qua san giao djch, cling co nghia la b?n da mua
m<)t hgp d6ng ban hiem tu san giao djch r6i.
Noi tom l?i, hgp d6ng giao sau r~t gi6ng v&i m<)t danh mvc cac hgp d6ng ky h?n (va vi
v?y khong c~n phai minh h9a hi~u qua cua vi~c phong ngua b~ng hgp d6ng giao sau a
day). Vao h1c dong cua giao djch m6i ngay, thgc t€, cac hgp d6ng mang tinh ch~t hgp
d6ng ky h?n dang t6n t?i dugc thanh toan va m<)t hgp d6ng m&i dugc ky k€t. Ti~h ch~t
thanh toan hang ngay k€t hgp v&i yeu du ky quy cho phep hgp d6ng giao sau giam
thisu dang ks rui ro tin dvng v6n co cua hgp d6ng ky h?n.
Cac lo?i san phdm dugc giao djch ph6 bi€n d6i v&i hgp d6ng giao sau co thS kS d€n la
cac lo?i hang hoa nhu ngil c6c, h?t co d~u, gia sue s6ng va thjt, thgc phdm, xang d~u,
kim lo?i, ngo?i t~, trai phi€u, ...
1.2.3 HQ'p dBng quy~n chqn
Quy€n ch9n Ia m<)t hgp d6ng gifra hai ben- nguai mua va nguai ban- trong do cho
nguai mua quy~n, nhung khong phai la nghia Vl,l, de mua ho~c ban m<)t tai san nao do
vao m<)t ngay trong tuang Iai v&i gia da d6ng y vao ngay hom nay. Trai v&i nguai mua
quy€n ch9n, nguai ban quy~n ch9n mua co trach nhi~m phai thvc hi~n hgp d6ng. Vi dv,
n€u nguai sa hfru quy~n chQn mu6n thgc hi~n quy&n chQn mua tai san cua minh, nguai
ban quy~n ch9n b~t buQC phai ban tai san.
Nguai mua quy~n ch9n tra cho nguai ban m<)t s6 ti~n g9i la phi quyJn ch9n. Nguai ban
quy~n chQn s~n sang ban ho~c ti€p tl,lc n~m gifr tai san theo cac di~u khoan cua hgp
d6ng n€u nguai mua mu6n th€. M<)t quy~n ch9n d€ mua tai san g9i la quyJn ch9n mua
(call). M<)t quy~n chQn d€ ban tai san gQi la quyJn Ch9n bcm (put). Muc gia c6 djnh rna
nguai mua hgp d6ng quy~n ch9n co th€ mua ho~c ban tai san g9i la gia ch6t ho~c gia
th~rc hi¢n (strike price ho~c exercise price, doi khi la striking price). Ngoai ra, quy&n
ch9n co thai h?n nh~t djnh. Quy~n mua ho~c ban tai san a muc gia c6 djnh chi t6n t?i
cho d€n m<)t ngay dao hr;m (expiration date) cv th€.
M~c du cac quy&n ch9n dugc giao djch trong m<)t thi tnrang co t6 chuc, nhung ph~n l&n
cac giao djch quy&n chQn dugc quan ly rieng gifra hai ben, nhfrng ngw)'i nay tg tim d€n
v&i nhau va h9 cho r~ng h9 thich nhu v?y han la giao dich t?i san giao dich. Lo?i thi
truang nay g9i la thi truerng OTC, day chinh Ia lo?i thi truerng quy~n ch9n xu~t hi~n d~u
tien. Vi~c sang I?p m<)t san giao dich quy&n ch9n c6 t6 chtrc vao nam 1973 da lam giam
bat quan tam trong thi tmang OTC; m~c du v?y, thi truerng OTC v~n t6n t?i va ngay
nay c6 quy mo ngay cang l&n va dugc sir dvng r<)ng rai bai h~u h€t cac cong ty va cac
djnh ch€ tai chinh.
7
Khi phan tich cac quySn chQn, chung ta thucmg se t~p trung VElO cac san giao dich c6 t6
chuc nhung cac nguyen t~c dinh gia va vi~c sir dvng chung tren thi truang OTC cilng
tuang
nhu thS. H~u hSt cac quySn chQn rna chung ta quan tam la mua ho~c ban cac
tai san tai chinh ch~ng h~,tn nhu c6 phiSu ho~c trai phiSu. Ben c~,tnh d6, chung ta cling c6
cac lo~,ti quySn chQn tren hqp d6ng giao sau, kim lo~,ti va ngo~,ti t~. NhiSu lo~,ti thoa thu~n
tai chinh khac ch~ng h~,tn nhu h~,tn muc tin dvng, bao dam khoan vay va bao hi6m cling
la cac hinh thuc khac cua quySn chQn. Ngoai ra, chinh ban than c6 phiSu cling la quySn
chQn tren tai san cua cong ty.
w
Ca chS phong ngua rui ro b~ng quySn chQn c6 th~ duqc minh h9a nhu trong hinh sau:
Hinh 1.2 Hi~u qua phong ngira rui ro b~ng quylln ChQn
Ivl ua quygn
ch9nmua & i
flV
flV
fli
K~t qua
f:N
fli
+
fli
Rt'1i t"o
CCI SO
flV
I
Mua q~Jgn
ch9nban &
mtrc &ia tr8i
phieu P
Rt'li ro
CCI SO
L!.P
t~Si phi~u
+
f:N
f:N
L!.P
traiphihl
K3t qua
L!.P
tr8i phi~u
vi d1,1 nay, gia dinh r~ng, cong ty c6 rui ro cao khi Hii su~t tang- nghia la H'ii su~t tang
se lam giam tai san cua cong ty (vi dvla m9t trai phi~u rna cong ty da mua). Nhu minh
hQa trong ph~n tren cua hinh, b~,tn c6 th~ lo~,ti tru rui ro b~ng each mua m9t hqp d6ng
quy~n ch9n mua v~ lai su~t, k~t qua la nhfrng bi~n d()ng cua lai su~t i khi~n gia tri
doanh nghi~p ( d~,ti di~n bai ~ V) giam se bi lo~,ti bo. Ph~n ben du6i cua hinh, minh h9a
m9t chi~n luqc phil hqp khac la mua m9t hqp d6ng quySn chQn ban trai phiSu.
0
1.2.4 Hqp dBng hoan dBi
M~c du cac hqp d6ng quySn chQn, ky h~,tn va giao sau kSt hqp l~,ti thanh m9t t~p hqp cac
cong Cl,l ca ban trong thi truang cac cong Cl,l phai sinh, nhung cling con c6 nhiSu kSt hqp
va biSn thS khac. M9t trong s6 d6 hoan a6i (swap) la cong Cl,l ph6 biSn nh~t. Hoan d6i
chi~m han m9t nua trong s6 111 ngan ty do la v6n khai toan tren thi truang OTC.
8
Hofm d6i la m()t hgp d6ng trong d6 hai ben d6ng y hmin d6i dong ti~n. Vi dv, m()t ben
d6i tac hi~n dang nh?n dugc m()t dong ti~n tu m()t khoim d~u tu nhung l?i thich m()t lo?i
d~u tu khac vai dong ti~n kh6ng gi6ng vai dong ti~n cua khoim d~u tu hQ dang thv
hucmg. Ben d6i tac nay lien l?C vai m()t dealer hoan d6i, thucmg d6 la m()t c6ng ty ho?t
d()ng tren thi trucmg OTC, h9 se thvc hi~n vi th~ d6i nghich trong giao dich. Thvc ra rna
n6i, ben d6i tac va dealer da hoan d6i dong ti~n cho nhau. Tuy thu()c vao sau d6 gia ho~c
U'ii swit thay d6i nhu th~ nao, m()t ben se thu dugc lgi nhu?n hay la bi 16. Lai cua ben nay
chinh la tu khoan 16 ctm ben Ida. Trong m()t lo?i th6a thu?n khac, m()t c6ng ty c6 th~
quy~t djnh c()t ch~t khoan thanh toan tren hgp d6ng hoan d6i vao gia hang h6a, dugc gQi
la hoan d6i hang h6a, m~t khac c6ng ty c6 th~ mua m()t quy~n ch9n d~ tham gia vao m()t
hoan d6i, gQi la haem a6i quyJn chQn-swaption.
Vi cac hgp d6ng nay chi dugc giai thi~u c6ng khai vao nam 1981, hgp d6ng hoan d6i
thucmg dugc m6 nhu la cai ti~n tai chinh mai nh~t, nhung hgp d6ng hoan d6i v~ thvc
ch~t kh6ng h~ ph{rc t?p han m()t danh mvc cac hgp d6ng ky h?n.
ta
Hinh 1.3 Minh hQa hQ'P dBng hoan dBi
(a)
N
N
N
_________fr-R___________f+-R_----~1\
0
+
+
lR
2R
V
\.
.----~--R~r-~--on_g_ti~~n_v_a0
../
~ong tien ra)
Rr
(b)
fR
R
Ph~n (a) trong hinh 1.3 minh h9a m()t hgp d6ng hoan d6i lai su~t theo quan di~m cua ben
chi tra m()t chu6i cac dong ti~n dugc xac dinh theo m()t lai su~t c6 dinh va nh?n l?i m()t
chu6i cac dong ti~n dugc xac djnh b~ng lai su~t tha n6i.
9
1?. la Hii
su~t c6 d!nh va
R la lai su~t tha n6i. 4
Ph~n (b) cua hinh 1.3 chi ra r~ng hqp d6ng hmin d6i nay c6 th~ duqc tach ra thanh m()t
danh mvc cac hqp d6ng ky h~n. Vi v~y, xet v~ kha nang quan tri rui ro, hqp d6ng ky
h~n, giao sau va hoan d6i d~u ho~t d()ng gi6ng nhau.
Tuy nhien du cac k€t qua phong ngua rui ro la tuang tv nhau, cac cong Cl,ll~i khac nhau
v~ rui ro khong thanh toan. Thai h~n thvc hi~n cua hqp d6ng ky h~n b~ng v&i ky h~n
cua n6; vi khong c6 khoan ky gui thvc hi~n nao duqc yeu c~u, hqp d6ng ky h~n la m()t
cong cv c6 rui ro tin dvng thufm tuy. Hqp d6ng giao sau lam giam thai h~n thvc hi~n
(xu6ng con m()t ngay) va doi hoi m9t khoan ky quy, vi v~y g~n nhu lo~i tru hoan toan
rui ro tin dvng. Hqp d6ng hoan d6i chi su d1,1ng m()t trong hai ca ch~ tren d~ giam thi~u
rui ro tin dvng; chtmg lam giam thai h~n thvc hi~n. Di~u nay duqc th~ hi~n r5 trong
hinh 1.3. M~c du thai h~n cua hqp d6ng g6m T giai do~n, thai h~n thvc hi~n thuang
kh6ng keo dai T giai do~n rna thay vao d6 chi c6 m()t giai do~n rna th6i. Vi v~y, v&i
m()t hqp d6ng hoan d6i va m()t hqp d6ng ky h~n c6 cling ky h~n cho truac, hqp d6ng
hoan d6i c6 nhi~u kha nang c6 rui ro tin dvng th~p han d6i v&i cac d6i tac tham gia hqp
d6ng han la hqp d6ng ky h~n.
Nhu v~y, c6 hai di~m chinh dn nh& v~ hqp d6ng hoan d6i. Thu nh~t, m()t hqp d6ng
hoan d6i, tuang tv nhu hqp d6ng giao sau, gi6ng nhu m9t danh mvc cac hqp d6ng ky
h~n. Vi v~y, ti~u su k~t qua CO' ban ba lo~i cong Cl,l nay la tuang tl,l' nhau. Thu hai, Sl,l'
khac bi~t chu y~u giua hqp d6ng ky h~n, giao sau va hoan d6i la d~c tinh thanh toan ctm
CaC hqp d6ng nay va illlrC dQ rui ro khong thanh toan CUa cac cong Cl,l nay dfJi vai cac
d6i tac trong hqp d6ng. Hqp d6ng ky h~n va giao sau th~ hi~n hai thai c~rc trong khi hqp
d6ng hoan d6i la m()t truang hqp trung dung.
Ngoai cac lo~i hqp d6ng da duqc k~ ra, chung ta con c6 cac chtmg khoan lai t~p
(hybrids), la k~t hqp cac y~u t6 cua m()t vai lo~i hqp d6ng khac. T~t ca cac chung khoan
lai t~p d~u la bi~u thi cho sv kheo leo cua cac thanh vien tham gia thi truang ngay nay.
Cac cong C\1 lai t~p nay d~i di~n cho hi~u ung cua qua trinh ti~n tri~n trong h~ th6ng !Ed
chinh cua chung ta.
1.3 Tranh lu~n v~ quan tr! riii ro Hti chinh trong cong ty phi tai chinh
1.3.1
T~i
sao phai quan trj riii ro tai chinh?
Dong ti~n ctm m9t hoan d6i lai suih duqc xac djnh nhu sau: hai ben th6a thu~n v~ m9t gia tri khai toan P
niw d6. Khoiin gia tri nay g9i Ia khai toan theo y nghia Ia n6 chi duqc sir dt,mg d~ xac djnh d9 l&n cua
dong ti~n; n6 kh6ng duvc giao nh~n b&i bftt kyben nao. Vao m6i ngay thanh toan, I, 2, ... T, ben duqc
minh hQa 6' day chi trii m9t khoiin gia tri thanh toan theo lai suftt c6 dinh va nh~n duqc kho~m thanh toan
theo lai suftt thii n6i.
10
Ly do chinh d~ ti€n himh quim tri rui ro la nhfrng quan ng?i c6 lien quan d~n de) bAt 6n
cua lai suAt, t:Y gia, gia ca hang hoa va gia c6 phi€u trong ho?t d()ng kinh doanh cua cac
cong ty va cac d!nh ch€ tai chinh. Cac cong ty c6 xu huang chAp nh~n rui ro trong n()i
b() nganh rna corig ty dang ho?t d()ng va mong mu6n ne tranh duqc nhfrng rui ro tu cac
y€u t6 ngo?i sinh.
Vi d1,1 cac hang hang khong chAp nh~n c?nh tranh tren th! trucmg v~n chuy~n hanh
khach tu nai nay d€n nai khac. Nhung rui ro giln Ii~n vai gia d~u bAt 6n la m()t lo?i rui
ro hoan toan khac rna hQ mu6n t6ng khu n6 di v~n han. Vi th€ eac hang hang khong
ti€n hanh phong ngtra rui ro gia d~u. di~u nay cho phep hQ t~p trung vao cong vi~c kinh
doanh chinh cua minh. Tuy nhien thinh thming hQ cling" c6 th~ cam thAy gia d~u c6 xu
huang giam xu6ng va nhu v~y la doi khi, hQ cho r~ng minh da qua d~ cao vi~c phong
ngua rui ro.
Trang cac ki€n th{rc tai chinh doanh nghi~p hi~n d?i, trong th€ giai etta ModiglianiMiller, khong c6 thu€ va chi phi giao d!ch, khong phai t6n kern chi phi dS nh~n thong tin
va luon c6 s~n cho mQi ngm)'i, thi cac quyit cljnh ted chinh khang lam tang gia trj c~ia c6
clang. Cac quy€t d!nh tai chinh, ch~ng h?n nhu cong ty nen phat hanh bao nhieu nq, cong
ty chi tra c6 tuc nhu th€ nao ho~c la cong ty phai duang d~u vai rui ro ra sao hi€m khi
xac dinh chdc banh gia tri ctta cong ty duqc ciit nhu th€ nao. Quy mo etta chi€c banh,
dugc quy€t d!nh bai d~u tu cua cong ty vao tai san, la nhan t6 quy€t dinh gia tri cua c6
dong. MM tranh lu~n r~ng v~ ly thuy€t, cac c6 dong c6 th~ thvc hi~n t6t cac giao djch tai
chinh gi6ng nhu cong ty b~ng each mua ho~C ban cf> phi€u va trai phi€u trong danh illl,lC
d~u tu ea nhan Clla hQ. Quan trt nii ro ciing la m(>t quydt cljnh tai chinh. Nhu vt;iy quan trj
rui ro, V~ /y thuyif, CO thJ clur;c CclC cb clang th~t'C hi¢n bling each cli~U chinh danh mZ:tC
cldu tu ca nhan cua h(J, cho nen cac cang ty khang cdn phai quan trj rui ro.
L~p lu~n nay da b6 qua m()t Sl,f th~t la, h~u h€t cac cong ty quan tri rtri ro c6 hi~u qua va
vai chi phi thAp han so vai chinh ban than c6 dong. Cac cong ty se nh~n duqc nhfrng lqi
ich tu c6ng vi~c quan tri rui ro n€u thu nh~p cua c6ng ty dao d()ng xoay quanh khung
ch!u thu€ thu nh~p. V 6i m()t h~ th6ng thu€ lliy ti€n, cong ty c6 th~ tinh to an d~ c6 m()t
k€t thuc veri muc thu€ thAp han b~ng each 6n d!nh thu nh~p cua cong ty.
Qmin tr! rui ro cling co th~ lam giam xac suAt pha san va lam giam chi phi ki~t qu~ tai
chinh, v6n la m()t ti€n trinh rAt t6n kern rna trong d6 chi phi phap ly tra thanh m()t thanh
ph~n dang k~ tac d()ng len gia tr! cong ty. Cac giam d6c ti€n hanh quan tr! rui ro con la
do guy~n lqi Clla hQ giln liSn vai thanh qua cong ty, n6i trilng ra la hQ quan ly rui ro cho
chinh hQ. Hinh 1.4 cho chung ta th&y r~ng b~ng each lam giam de) bi€n d()ng, quan tri
rui ro se lam giam xac suAt rna cong ty phcii d6i ·m~t vai kha nang ki~t qu~ tai chinh va
lam tang cac chi phi kern theo nhu chi phi pha san trvc ti€p va gi{m ti€p.
11
- Xem thêm -
.PDF 
94 
145 
127 
