Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
PhÇn A: Lêi nãi ®Çu
B- Néi dung
I - TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc qu¶n lý vÜ m« nÒn
kinh tÕ cña Nhµ n-íc.
1) Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vai trß kinh tÕ cña nhµ
n-íc.
1.1.Vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc trong lÞch sö :
Trong lÞch sö bÊt cø Nhµ n-íc nµo còng cã vai trß kinh
tÕ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn vai trß kinh tÕ cña Nhµ n-íc trong
mçi giai ®o¹n lÞch sö kh«ng gièng nhau.
Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vµ phong kiÕn, vai trß ®ã
chñ yÕu nh»m b¶o vÖ së h÷u n« lÖ vµ phong kiÕn vÒ t- liÖu
s¶n xuÊt, thùc hiÖn quyÒn së h÷u vÒ mäi mÆt kinh tÕ cho giai
cÊp thèng trÞ.
D-íi chñ nghÜa t- b¶n víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng, tÝnh chÊt x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ tÝnh n¨ng ®éng
cña nÒn kinh tÕ ngµy cµng cao lµm cho vai trß kinh tÕ cña
Nhµ n-íc t¨ng lªn. Tuy nhiªn, theo ¡nghen "Nhµ n-íc chØ
lµ kÎ canh g¸c tµi s¶n cho giai cÊp t- s¶n". Cïng víi qu¸
tr×nh tÝch luü nguyªn thuû t- b¶n, Nhµ n-íc t- b¶n thùc hiÖn
mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nghiªm ngÆt : buéc c¸c th-¬ng nh©n
n-íc ngoµi kh«ng ®-îc mang tiÒn ra khái n-íc cña hä, lËp
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
hµng rµo thuÕ quan, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao, xuÊt khÈu
thÊp, quy ®Þnh nghiªm ngÆt tû gi¸ hèi ®o¸i... Nhê ®ã giai cÊp
t- s¶n tÝch luü ®-îc l-îng cña c¶i, tiÒn tÖ lín.
1.2. C¸c häc thuyÕt kinh tÕ vµ vai trß thÞ tr-êng vµ Nhµ n-íc
trong nÒn kinh tÕ:
ThÕ kû XVII, víi viÖc ¸p dông kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ
míi, nÒn s¶n xuÊt ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn nhanh, do sù
c¹nh tranh ph¸t triÓn. NhiÒu häc thuyÕt kinh tÕ ra ®êi tõ thêi
kú nµy.
Chñ nghÜa träng th-¬ng ra ®êi trong thêi kú tan r· cña
chÕ ®é phong kiÕn thêi kú tÝch luü nguyªn thuû cña chñ
nghÜa t- b¶n khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ ngo¹i th-¬ng ph¸t
triÓn m¹nh (thÕ kû XV-XVII), lµ t- t-ëng kinh tÕ cña giai
cÊp t- s¶n. C¸c nhµ kinh tÕ häc theo chñ nghÜa träng th-¬ng
®¸nh gi¸ cao vai trß vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n-íc.
Theo hä chØ cã thÓ dùa vµo Nhµ n-íc míi cã thÓ ph¸t triÓn
kinh tÕ ®-îc. Nhµ n-íc ph¶i quan t©m tíi c¸c chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ, thóc ®Èy tÝch luü tiÒn tÖ.
Adam Smith (1723-1790) lµ nhµ kinh tÕ næi tiÕng ng-êi
Anh. ¤ng ®-a ra thuyÕt "Bµn tay v« h×nh" vµ nguyªn lý
"Nhµ n-íc kh«ng can thiÖp " vµo tæ chøc nÒn kinh tÕ hµng
ho¸. Theo «ng sù ph¶ttiÓn kinh tÕ cÇn theo nguyªn t¾c tù do.
Sù ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ do c¸c
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
quy luËt kh¸ch quan tù oh¸t chi phèi:Sù vËn ®éng thÞ tr-êng
lµ do quan hÖ cung cÇu vµ sù biÕn ®æi tù ph¸t cña gi¸ c¶
hµng ho¸ trªn thÞ truêng quyÕt ®Þnh,quan hÖ gi÷a ng-êi víi
ng-êi lµ quan hÖ lîi Ých kinh tÕ, mçi ng-êi ho¹t ®éng chØ
nh»m lîi Ých cña b¶n th©n, song"Bµn tay v« h×nh" chi phèi
buéc con ng-êi ph¶i phôc tïng lîi Ých chung cña x· héi, vµ
®Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh, Nhµ n-íc kh«ng
nªn can thiÖp vµo kinh tÕ thÞ tr-êng mµ chØ nªn thùc hiÖn
mét sè nhhiÖm vô kinh tÕ v-ît qu¸ kh¶ n¨ng cña mét doanh
nghiÖp nh-: lµm ®-êng, x©y bÕn c¶ng, ®µo kªnh lín, ®¸nh
giÆc...
C¸c nhµ kinh tÕ häc cña tr-êng ph¸i cæ ®iÓn míi ®· kÕ
thõa vµ ph¸t triÓn t- t-ëng"Bµn tay v« h×nh" cña Adam
Smith. Leon Walras (1834-1910) ®¹i biÓu cña tr-êng ph¸i
thµnh Lausanne(Thuþ SÜ) ®· ®-a ra lý thuyÕt vÒ c©n b»ng
tæng qu¸t:Tr¹ng th¸i c©n b»ng cña thÞ tr-êng lµ do tù nã x¸c
lËp mµ kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ n-íc.
Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi (1929-1933) ®·
chøng tá lý thuyÕt vÒ "Bµn tay v« h×nh" cña Adam Smith vµ
lý thuyÕt "C©n b»ng tæng qu¸t " cña Leon Walras tá ra kÐm
hiÖu nghiÖm, thiÕu tÝnh x¸c ®¸ng vµ kh«ng b¶o ®¶m kinh tÕ
ph¸t triÓn lµnh m¹nh.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc l-îng s¶n
xuÊt th× viÖc ®ßi hái sù can thiÖp cña Nhµ n-íc vµo kinh tÕ
ngµy cµng t¨ng.Tr-êng ph¸i Keynes ra ®êi. Theo Keynes
(1884-1946) muèn tho¸t khái khñng ho¶ng, nhÊt thiÕt Nhµ
n-íc ph¶i ®iÒu tiÕt kinh tÕ :duy tr× cÇu ®Çu t- b»ng c¸ch kÝch
thÝch ®Çu t- t- nh©n t¨ng c-êng ®-a tiÒn vµo l-u th«ng, thùc
hiÖn l¹m ph¸t cã møc ®é, bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch b»ng
c¸ch in thªm tiÒn, x©y dùng hÖ thèng thuÕ, c«ng tr¸i... Trong
mét thêi gian dµi, lý thuyÕt cña Keynes ®-îc c¸c Nhµ n-íc
t- b¶n ph¸t triÓn vËn dông réng r·i tuy nhiªn nã còng cã h¹n
chÕ : trong nh÷ng n¨m thùc hiÖn lý thuyÕt cña Keynes th× 4
n¨m mét lÇn cã chÊn ®éng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t
t¨ng nhanh.
Trong khi ®ã, Paul.A.Samuelson thuéc tr-êng ph¸i hiÖn
®¹i, chñ tr-¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i dùa vµo c¶ hai bµn tay
c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ nhµ n-íc. Theo «ng "§iÒu hµnh nÒn
kinh tÕ kh«ng cã c¶ chÝnh phñ lÉn thÞ tr-êng th× còng nh®Þnh vç tay b»ng mét tay". §Ó ®èi phã víi nh÷ng khuyÕt tËt
cña c¬ chÕ thÞ tr-êng, kinh tÕ hiÖn ®¹i ph¶i phèi hîp gi÷a
"Bµn tay v« h×nh" víi "Bµn tay h÷u h×nh" cña thuÕ kho¸, chi
tiªu vµ luËt lÖ cña chÝnh phñ.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
2) Sù cÇn thiÕt ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë n-íc ta tõ
kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n
lý cña Nhµ n-íc.
2.1 C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung:
Sau khi kh¸ng chiÕn th¾ng lîi, dùa vµo kinh nghiÖm cña
c¸c n-íc XHCN, n-íc ta b¾t ®Çu x©y dùng m« h×nh kinh tÕ
kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung dùa trªn h×nh thøc së h÷u c«ng céng
vÒ t- liÖu s¶n xuÊt.
Víi sù lç lùc cña nh©n d©n ta cã thªm sù gióp ®ì tËn
t×nh cña c¸c n-íc XHCN kh¸c, m« h×nh kinh tÕ ho¸ ®· ph¸t
huy ®-îc nh÷ng tÝnh -u viÖt cña nã. Tõ mét nÒn kinh tÕ l¹c
hËu vµ ph©n t¸n, Nhµ n-íc ®· tËp trung vµo tay m×nh mét lùc
l-îng vËt chÊt quan träng vÒ ®Êt ®ai, tµi s¶n vµ tiÒn b¹c ®Ó
ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸
trong thêi kú ®Çu thùc hiÖn ë n-íc ta tá ra phï hîp, nã t¹o ra
mét b-íc chuyÓn biÕn vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi, ®ång thêi nã
còng thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ thêi chiÕn vµ ®ãng vai trß
quan träng trong viÖc t¹o ra chÕn th¾ng vÜ ®¹i cña d©n téc
bëi nã cho phÐp §¶ng vµ Nhµ n-íc huy ®éng ë møc cao nhÊt
søc ng-êi, søc cña cho tiÒn tuyÕn. Tuy nhiªn sau ngµy gi¶i
phãng miÒn Nam do c¸c quan hÖ kinh tÕ ®· thay ®æi rÊt
nhiÒu nªn viÖc ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cò lµm xuÊt
hiÖn nhiÒu tiªu cùc, ®ã lµ:
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
Nhµ n-íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng c¸c mÖnh lÖnh hµnh
chÝnh, mang tÝnh tæ chøc h×nh thøc. NhiÒu n¬i kh«ng n¾m
v÷ng nguyªn t¾c ®éng viªn tù nguyÖn vµ lµm ®óng quy luËt
quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n
xuÊt, coi nhÑ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi.
Kh«ng x¸c ®Þnh râ vµ can thiÖp kh«ng ®óng vµo quyÒn
tù chñ vÒ kinh tÕ-tµi chÝnh, quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp
d-íi, kh«ng g¾n nghÜa vô víi quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm víi
quyÒn h¹n, lîi Ých víi kÕt qu¶ cuèi cïng.
Coi nhÑ vµ kh«ng vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ trong
tæng thÓ hÖ thèng c¸c quy luËt kh¸ch quan, tån t¹i trong nÒn
kinh tÕ, cã thêi gian dµi, nÆng vÒ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung,
kh«ng g¾n kÕ ho¹ch s¶n xuÊt víi thÞ tr-êng, k×m h·m s¶n
xuÊt vµ l-u th«ng, coi nhÑ c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ,
quan niÖm cßn ®¬n gi¶n vÒ CNXH, qu¶n lý nÆng vÒ biÖn
ph¸p hµnh chÝnh, mÖnh lÖnh, kh«ng ®¶m b¶o quan hÖ thÝch
®¸ng gi÷a ba lîi Ých: x· héi - tËp thÓ - ng-êi lao ®éng lµm
cho x· héi thiÕu ®éng lùc ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn kh«ng
lµnh m¹nh.
C¸c cÊp, nghµnh th-êng û vµo ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµo
trung -¬ng, cÊp d-íi û vµo cÊp trªn, võa g©y l·ng phÝ võa
h¹n chÕ sù l¨ng ®éng cña c¬ së.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
Bé m¸y qu¶n lý Nhµ n-íc cång kÒnh, chång chÐo, quan
liªu. §éi ngò c¸n bé qu¶n lý Nhµ n-íc thiÕu hiÓu biÕt vÒ
Nhµ n-íc, ph¸p luËt, kh«ng s©u s¸t c¬ së, kÐm n¨ng ®éng.
Bé phËn kÐm phÈm chÊt ®Î ra n¹n tham nhòng bu«n lËu.
NghÞ quyÕt ®¹i héi VI cña §¶ng kh¼ng ®Þnh:"Xo¸ bá c¬
chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ kÕ
ho¹ch theo ph-¬ng thøc h¹ch to¸n kinh doanh XHCN, ®óng
nguyªn t¾c d©n chñ, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã kÕ
ho¹ch gåm nhiÒu thµnh phÇn ®i lªn CNXH".
NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng VII ®· tiÕp tôc x¸c ®Þnh vµ cô
thÓ ho¸ ph-¬ng h-íng, nhiÖm vô ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý
kinh tÕ, xo¸ bá c¬ chÕ cò "ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸
theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc".
2.2 C¬ chÕ thÞ tr-êng :
a. Kh¸i niÖm vµ c¸c yÕu tè cña c¬ chÕ thÞ tr-êng :
* Kh¸i niÖm :
C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ tæng thÓ c¸c nh©n tè, quan hÖ, m«i
tr-êng, ®éng lùc vµ quy luËt chi phèi sù vËn ®éng cña thÞ
tr-êng .
C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong
®è c¸ nh©n ng-êi tiªu dïng vµ c¸c nhµ kinh doanh t¸c ®éng
lÉn nhau qua thÞ tr-êng ®Ó x¸c ®Þnh ba vÊn ®Ò trung t©m cña
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
tæ chøc kinh tÕ lµ : S¶n xuÊt c¸i g×? S¶n xuÊt nh- thÕ nµo?
S¶n xuÊt cho ai?(ph©n phèi cho ai?).
C¬ chÕ thÞ tr-êng kh«ng ph¶i lµ sù hçn ®én mµ lµ trËt tù
kinh tÕ. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét c¬ chÕ tinh vi ®Ó phèi hîp
mét c¸ch kh«ng tù gi¸c gi÷a ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu
dïng th«ng qua gi¸ c¶ thÞ tr-êng.
* C¸c yÕu tè cña c¬ chÕ thÞ tr-êng :
+) Hµng ho¸ : gåm hµng tiªu dïng vµ dÞch vô c¸c yÕu
tè s¶n xuÊt (lao ®éng, t- b¶n) tõ ®ã h×nh thµnh lªn hai thÞ
tr-êng chñ yÕu lµ thÞ tr-êng hµng tiªu dïng vµ thÞ tr-êng c¸c
yÕu tè s¶n xuÊt.
+) Ng-êi b¸n vµ ng-êi mua : Hai lo¹i ng-êi nµy trªn
thÞ tr-êng lu«n lu«n t¸c ®éng tíi nhau ®Ó x¸c ®Þnh hai yÕu tè
gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ sè l-îng hµng ho¸ b¸n trªn thÞ tr-êng.
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, cã mét hÖ thèng tù t¹o ra sù
c©n ®èi gi÷a gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ lµ ph-¬ng tiÖn ph¸t tÝn
hiÖu cña x· héi, gióp ng-êi s¶n xuÊt tr¶ lêi mét c¸ch chÝnh
x¸c ba c©u hái trªn cña mét tæ chøc kinh tÕ. Trong c¬ chÕ thÞ
tr-êng ®éng lùc ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn lµ lîi nhuËn.
C¬ chÕ thÞ tr-êng dïng lç l·i ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh
tÕ c¬ b¶n. §Æc tr-ng cña c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ sù tù vËn ®éng
theo c¸c quy luËt vèn cã cña nã nh- quy luËt gÝa trÞ, quy luËt
cung cÇu, quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ... C¸c quy luËt nµy cã
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
gi¸ trÞ, vai trß ®éc lËp nh-ng l¹i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ, t¸c
®éng qua l¹i lÉn nhau vµ t¹o ra nh÷ng nguyªn t¾c vËn ®éng
cña thÞ tr-êng.
b. ¦u nh-îc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng :
b.1. C¬ chÕ thÞ tr-êng cã tÝnh -u viÖt vµ cã nh÷ng vai trß to
lín:
Thø nhÊt : Do cã ®éng c¬ lîi nhuËn nªn c¬ chÕ thÞ
tr-êng thóc ®Èy mäi ng-êi tÝch cùc, n¨ng ®éng ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh, t×m c¸ch rót ng¾n chu k× s¶n xuÊt, thùc
hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng, ¸p dông nhanh chãng c«ng nghÖ
míi vµo s¶n xuÊt, thay ®æi mÉu m·, t×m thÞ tr-êng míi, t×m
c¸ch ®¹t ®-îc lîi nhuËn tèi ®a...
Thø hai : C¬ chÕ thÞ tr-êng b¶o ®¶m cho c¸c nhµ s¶n
xuÊt kinh doanh vµ ng-êi tiªu dïng ®-îc tù do lùa chän vµ
quyÕt ®Þnh viÖc s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng cña m×nh,
®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña nhµ kinh doanh víi kh¸ch hµng do
®ã tho¶ m·n tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt-tinh thÇn vµ sù ph¸t
triÓn toµn diÖn cña x· héi.
Thø ba : C¬ chÕ thÞ tr-êng cã t¸c dông ®iÒu tiÕt thÞ
tr-êng vµ quan hÖ cung-cÇu, sµng läc tù nhiªn ®èi víi s¶n
phÈm, doanh nghiÖp vµ con ng-êi qua ®ã cã thÓ tuyÓn chän,
®µo t¹o, båi d-ìng c¸c nhµ kinh doanh, nhµ qu¶n lý vµ ng-êi
lao ®éng, gãp phÇn t¨ng tr-ëngkinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
b.2. H¹n chÕ :
Bªn c¹nh nh÷ng t¸c dông tÝch cùc, c¬ chÕ thÞ tr-êng vÉn
cßn cã nh÷ng mÆt tÝch cùc :
C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ sù ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ s¶n xuÊt
mang tÝnh tù ph¸t vµ mï qu¸ng. T×nh tù ph¸t triÓn cña thÞ
tr-êng dÉn ®Õn tËp trung ho¸ cao, sinh ra ®éc quyÒn, thñ tiªu
c¹nh tranh, lµm gi¶m hiÖu qu¶ chung vµ tÝnh tù ®iÒu chØnh
cña nÒn kinh tÕ.
Nhµ kinh doanh chØ ch¹y theo môc tiªu lîi nhuËn ®¬n
thuÇn, chØ chó ý gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ mµ Ýt chó ý
®Õn vÊn ®Ò x· héi.
Sù t×m kiÕm lîi nhuËn víi bÊt k× gi¸ nµo cã thÓ dÉn ®Õn
kh«ng ®i ®óng h-íng cña kÕ ho¹ch nhµ n-íc. Trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng "C¸ lín nuèt c¸ bÐ" dÉn ®Õn sù ph©n ho¸
giÇu nghÌo trong ®êi sèng x· héi, lµ c¬ së cña viÖc ph¸t sinh
nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n x· héi, c¸c thñ ®o¹n, m¸nh khoÐ bÈn
thØu nh- lµm hµng gi¶, bu«n lËu, trèn thuÕ, lõa ®¶o... nh»m
thu lîi bÊt chÝnh.
Ngoµi ra ®Ó thu lîi cho m×nh ng-êi ta s½n sµng tµn ph¸,
sö dông bõa b·i tµi nguyªn thiªn nhiªn, g©y « nhiÔm m«i
tr-êng sinh th¸i.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
V× lîi nhuËn, hµng ho¸ c«ng céng dï cÇn cho x· héi
nh-ng lîi nhuËn thÊp nªn kh«ng ®-îc s¶n xuÊt, yªu cÇu vÒ
an ninh quèc phßng kh«ng ®-îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng.
3)Vai trß cña Nhµ n-íc ta hiÖn nay:
Do tÝnh tù ph¸t cña kinh tÕ thÞ tr-êng nªn c¬ chÕ thÞ
tr-êng chØ dÉn ®Õn sù n¨ng ®éng, t¨ng tr-ëng vµ tiÕn bé mµ
cßn c¶ suy tho¸i, khñng ho¶ng, xung ®ét x· héi. §iÒu ®ã
hoµn toµn phô thuéc vµo sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Ngµy
nay, bÊt kú Nhµ n-íc nµo còng ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng, ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ
kinh tÕ ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. NÕu Nhµ n-íc biÕt ph¸t
huy tèi ®a mÆt tÝch cùc vµ -u ®iÓm cña c¬ chÕ thÞ tr-êng
®ång thêi h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn nh÷ng mÆt tiªu cùc cña nã
th× sÏ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, cßn ng-îc l¹i sÏ k×m h·m
hoÆc lµm cho kinh tÕ ph¸t triÓn theo h-íng tr¸i víi môc tiªu
mong muèn.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta cßn ë
giai ®o¹n thÊp, hÖ thèng ph¸p lý ch-a hoµn chØnh, c¸c -u thÕ
ch-a ®-îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, c¸c khuyÕt tËt cã c¬ héi n¶y sinh,
Nhµ n-íc cÇn t¨ng c-êng ®iÒu chØnh, qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh
tÕ mét c¸ch c-¬ng quyÕt, kh«n khÐo ®Ó ®-a mäi ho¹t ®éng
vµo khu©n khæ vµ tu©n theo ph¸p lý. Nhµ n-íc ph¶i sö dông
cã ý thøc c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµo qu¶n lý nÒn
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
kinh tÕ thÞ tr-êng ®Ó ph¸t huy nh÷ng -u thÕ vèn cã, h¹n chÕ
c¸c khuyÕt tËt cña nã. ViÖc sö dông "Bµn tay h÷u h×nh" cña
Nhµ n-íc cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o ra hµnh lang
vµ b-íc ®i cho nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vËn ®éng theo ®Þnh
h-íng XHCN.
§èi víi n-íc ta hiÖn nay, sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc
kh«ng chØ nh»m thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh, sím ra
khái khñng ho¶ng, nghÌo nµn, l¹c hËu, thùc hiÖn môc tiªu :
d©n giÇu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, mµ cßn
ph¶i ®¶m b¶o ®Þnh h-íng XHCN tøc lµ g¾n t¨ng tr-ëng kinh
tÕ víi c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, x©y dùng mét x· héi v¨n
minh.
II - Môc tiªu vµ chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n-íc.
1.Môc tiªu :
Tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ
tr-êng cã ®Þnh h-íng ph¶i tr¶i qua nh÷ng b-íc cô thÓ vµ
ph¶i cã môc tiªu ®Ó h-íng tíi. NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn
quèc lÇn thø VIII ®· chØ râ môc tiªu cña §¶ng, nhµ n-íc vµ
nh©n d©n ta giai ®o¹n 1995-2000 lµ chuÈn bÞ vµ t¹o ®iÒu kiÖn
v÷ng ch¾c cho b-íc ph¸t triÓn cao h¬n vµo thÕ kØ 21.
1.1. §¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, t¨ng tr-ëng
nhanh. Tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m 910% nh»m rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu so víi c¸c n-íc
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®Õn n¨m 2000 GDP b×nh qu©n
®Çu ng-êi ®¹t 400-500 USD.
Tr¸nh nh÷ng c¬n khñng ho¶ng thiÕu hoÆc thõa, nh÷ng
®ît suy tho¸i, nh÷ng c¬n l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t m¹nh. Duy tr×
l¹m ph¸t ë mét con sè, chØ sè gi¸ tiªu dïng d-íi 10%/ n¨m.
T¹o viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp
ë thµnh thÞ xuèng d-íi 5%, t¨ng thêi gian lao ®éng ®-îc sö
dông ë n«ng th«n trªn 75%.
1.2. §¶m b¶o hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông c¸c nguån lùc cña
nÒn kinh tÕ nh»m gi¶i quyÕt bµi to¸n m©u thuÉn gi÷a tµi
nguyªn quèc gia cã h¹n trong khi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ
gÇn nh- v« h¹n. Khai th¸c thÕ m¹nh cña c¶ n-íc, cña mçi
vïng, mçi ngµnh t¹o ra sù ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a c¸c vïng
l·nh thæ.
1.3. B¶o ®¶m t¨ng tr-ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi sù tiÕn bé,
c«ng b»ng x· héi. Mang l¹i sù c«ng b»ng vÒ quyÒn lîi,
nhiÖm vô vµ gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh viªn
trong nÒn kinh tÕ nh»m t¹o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c chñ kinh
tÕ. Gi¶m bít hiÖn t-îng ph©n ho¸ x· héi t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ, thu hÑp kho¶ng c¸ch giÇu
nghÌo, n©ng cao d©n trÝ cho méi ng-êi ®Ó hä cã thÓ sèng
b×nh ®¼ng, tham gia ph¸t triÓn ®Êt n-íc.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
1.4. C¶i thiÖn c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu. T¨ng kh¶ n¨ng xuÊt
khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn, h¹n chÕ nhËp khÈu c¸c
mÆt hµng trong n-íc cã thÓ s¶n xuÊt ®-îc. T¨ng tÝch luü tõ
néi bé kinh tÕ.
1.5. Ng¨n chÆn vµ lµm gi¶m « nhiÔm m«i tr-êng ë thµnh
phè, khu c«ng nghiÖp. §Èy lïi tham nhòng, tÖ n¹n x· héi,
v¨n ho¸ ®éc h¹i. B¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp, chñ quyÒn, toµn
vÑn l·nh thæ vµ an ninh quèc gia.
MÆt kh¸c ë n-íc ta Nhµ n-íc can thiÖp vµo kinh tÕ ®¶m b¶o
cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®óng h-íng XHCN.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
2.Chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n-íc
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®-îc
thùc hiÖn th«ng qua 4 chøc n¨ng sau:
2.1.ThiÕt lËp khu«n khæ ph¸p luËt :
Chøc n¨ng nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù
nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ. ë ®©y Nhµ n-íc ®Ò ra c¸c quy t¾c
trß ch¬i kinh tÕ mµ c¸c doanh nghiÖp, ng-êi tiªu dïng vµ
b¶n th©n chÝnh phñ ®Òu ph¶i tu©n thñ. Nã bao gåm c¸c quy
®Þnh vÒ tµi s¶n, c¸c quy t¾c vÒ hîp ®ång, ban qu¶n lý vµ c¸c
luËt lÖ ®Ó x¸c ®Þnh m«i tr-êng kinh tÕ. VÒ nhiÒu mÆt c¸c
quyÕt ®Þnh n»m trong khu«n khæ ph¸p luËt xuÊt ph¸t tõ
nh÷ng mèi quan hÖ v-ît ra ngoµi lÜnh vùc kinh tÕ ®¬n thuÇn.
2.2.HiÖu qu¶.(Chøc n¨ng söa ch÷a nh÷ng khiÕm khuyÕt cña
thÞ tr-êng ®Ó thÞ tr-êng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶).
Chøc n¨ng nµy nh»m h¹n chÕ ¶nh h-ëng cña ®éc
quyÒn, t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ,
thÊt nghiÖp « nhiÔm m«i tr-êng...
a). Nh÷ng thÊt b¹i mµ thÞ tr-êng gÆp ph¶i lµm cho ho¹t
®éng cña nã kh«ng hiÖu qu¶ lµ ¶nh h-ëng cña ®éc quyÒn.
Lîi dông -u thÕ cña m×nh c¸c tæ chøc ®éc quyÒn quy ®Þnh
gi¸ c¶ ®Ó thu lîi nhuËn do vËy ph¸ vì -u thÕ cña c¹nh tranh
hoµn h¶o, Nhµ n-íc ph¶i can thiÖp ®Ó h¹n chÕ ®éc quyÒn
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña c¹nh tranh thÞ tr-êng trong nÒn
kinh tÕ .
b) Nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi còng dÉn ®ªn tÝnh kh«ng
hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thÞ tr-êng ®ßi hái Nhµ n-íc can
thiÖp. T¸c ®éng bªn ngoµi x¶y ra khi doanh nghiÖp t¹o ra chi
phÝ lîi Ých cho doanh nghiÖp hoÆc cho ng-êi kh¸c mµ c¸c
doanh nghiÖp hoÆc cho ng-êi kh¸c mµ c¸c doanh nghiÖp ®ã
kh«ng ph¶i tr¶ ®óng sè chi phÝ ph¶i tr¶ hoÆc kh«ng nhËn
®-îc lîi Ých mµ lÏ ra ®-îc h-ëng.
V× vËy Nhµ n-íc sö dông ®Õn luËt lÖ ®Ó ®iÒu hµnh kinh
tÕ nh- mét ph-¬ng ph¸p
c). Nhµ n-íc ph¶i ®¶m b¶o nhiÖm vô s¶n xuÊt hµng
ho¸ c«ng céng. Ých lîi cña hµng ho¸ c«ng céng ®èi víi x·
héi vµ t- nh©n lµ kh¸c nhau. Nh×n chung lîi Ých giíi h¹n mµ
t- nh©n thu ®-îc tõ hµng ho¸ c«ng céng lµ rÊt nhá v× vËy mµ
t- nh©n kh«ng muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ c«ng céng. MÆt kh¸c
cã nhiÒu hµng ho¸ c«ng céng cã ý nghÜa quan träng cho
quèc gia nh- quèc phßng, luËt ph¸p nªn kh«ng thÓ giao cho
t- nh©n ®-îc.
d) ThuÕ: Thùc tÕ chi phÝ cña chÝnh phñ ph¶i ®-îc tr¶
b»ng thuÕ. TÊt c¶ mäi ng-êi ®Òu b¾t buéc chÞu theo luËt
thuÕ: Ph¶i nép thuÕ vµ ®-îc h-ëng theo phÇn hµng c«ng
céng do chÝnh phñ cÊp.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
2.3.§¶m b¶o sù c«ng b»ng :
Môc ®Ých cña chøc n¨ng nµy lµ võa ®Ó ®¶m b¶o tÝnh
c«ng b»ng x· héi võa kh«ng lµm triÖt tiªu tÝnh tÝch cùc s¶n
xuÊt, kinh doanh cña c¸c thµnh viªn trong x· héi. §Ó thùc
hiÖn chøc n¨ng nµy, Nhµ n-íc cÇn t¹o ra nh÷ng c¬ së vÒ tæ
chøc ®Ó mäi ng-êi cã c¬ héi ngang nhau vµ ®-îc h-ëng
phÇn t-¬ng xøng víi kÕt qu¶ lao ®éng vµ ®ãng gãp cña
m×nh.
HÖ thèng thÞ tr-êng dï hiÖu qu¶ vÉn g©y ra bÊt b×nh
®¼ng v× vËy chÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp
nh- thuÕ thu nhËp, hÖ thèng hç trî thu nhËp cho ng-êi giµ,
ng-êi tµn tËt, trî cÊp tiªu dïng cho nhãm cã thu nhËp thÊp...
2.4.æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« :
ViÖc sö dông mét c¸ch thËn träng quyÒn lùc vÒ tiÒn tÖ vµ tµi
chÝnh cã thÓ lµm ¶nh h-ëng tíi s¶n l-îng, viÖc lµm vµ l¹m
ph¸t. QuyÒn lùc tµi chÝnh cña Nhµ n-íc lµ ®¸nh thuÕ vµ chi
tiªu. QuyÒn lùc vÒ tiÒn tÖ bao gåm quyÒn ®iÒu tiÕt vÒ tiÒn tÖ
vµ hÖ thèng ng©n hµng.
B»ng hai c«ng cô trung t©m nµy cña chÝnh s¸ch kinh tÕ
vÜ m«, Nhµ n-íc cã thÓ ¶nh h-ëng ®Õn s¶n l-îng, c«ng ¨n
viÖc lµm, gi¸ c¶ cña nÒn kinh tÕ nhê ®ã thóc ®Èy kinh tÕ thÞ
tr-êng ph¸t triÓn.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
III - C¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n-íc
.
§Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý thÞ tr-êng Nhµ n-íc
cÇn cã c¸c c«ng cô chñ yÕu sau :
1.HÖ thèng luËt ph¸p
LuËt ph¸p lµ mét c«ng cô thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ
x· héi ph¸t triÓn. BÊt kú quan hÖ kinh tÕ nµo trong x· héi
còng ®-îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt nh- V.I.Lenin ®· chØ râ
"LuËt ph¸p ghi nhËn vÒ mÆt ph¸p lý chÝnh s¸ch kinh tÕ x·
héi ë møc lín h¬n cho phÐp lo¹i trõ nh÷ng sai lÖch cña nã".
Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng qu¶n lý Nhµ n-íc
vÒ kinh tÕ tr-íc hÕt lµ qu¶n lý b»ng ph¸p luËt. Trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng, c¸c quan hÖ kinh tÕ tr-íc hÕt ph¶i ®-îc
thÓ chÕ ho¸ b»ng ph¸p luËt phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-êng, b·i
bá vµ thay thÕ c¸c ®iÒu luËt vµ hÖ thèng d-íi luËt ®-îc ban
hµnh trong thêi k× tËp trung quan liªu bao cÊp, tõng b-íc ban
hµnh vµ hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p phôc vô cho qu¶n lý
kinh tÕ.
Nhê cã ph¸p luËt lµm chuÈn mùc cho ho¹t ®éng cña
c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ
n-íc mµ trËt tù vµ kû c-¬ng trong nÒn kinh tÕ ®· ®-îc x¸c
lËp.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
Ph¸p luËt kinh tÕ cÇn ph¶i chøa ®ùng néi dung kinh tÕ,
c¸c quan hÖ còng nh- lîi Ých kinh tÕ vµ ph¶i ph¶n ¸nh ®óng
quy luËt kh¸ch quan, thÓ hiÖn ®óng ®-êng lèi, chÝnh s¸ch
cña §¶ng còng nh- quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng.
Cïng víi viÖc ban hµnh ph¸p luËt nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh
gi¸o dôc phæ biÕn ý thøc t«n träng ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p
luËt mét c¸ch nghiªm chØnh.
Nh×n chung hÖ thèng ph¸p luËt ë n-íc ta cßn ch-a ®Çy
®ñ, ®ång bé vµ cßn mét sè ®iÓm ch-a phï hîp víi thùc tÕ.
ViÖc thùc thi ph¸p luËt ch-a nghiªm lµm h¹n chÕ viÖc thùc
hiÖn môc tiªu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng
XHCN. V× vËy ®ßi hái tiÕp tôc rµ so¸t, söa ®æi, bæ sung vµ
x©y dùng míi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cho phï hîp vµ ®¸p øng
víi yªu cÇu ®æi míi trªn mét sè lÜnh vùc: luËt vµ thuÕ, luËt
®Çu t-, luËt th-¬ng m¹i, ng©n s¸ch...
20
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
2. Sö dông c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ :
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, kÕ ho¹ch ho¸ vÉn lµ mét c«ng
cô v« cïng quan träng nh-ng còng cÇn lu«n ®æi míi, n©ng
cao chÊt l-îng. ThÞ tr-êng ph¶i lµ ®èi t-îng, c¨n cø cña kÕ
ho¹ch. KÕ ho¹ch vÜ m« cña Nhµ n-íc cÇn ®-îc ®æi míi c¬
b¶n theo c¸c h-íng. Nhµ n-íc ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h-íng,
h-íng dÉn cho ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ
c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn
l-îc cña nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ cã
hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, g¾n viÖc x©y dùng, thùc hiÖn víi
c¸c chÝnh s¸ch vµ ®ßn bÈy kinh tÕ, víi viÖc h-íng dÉn c¸c
th«ng tin kinh tÕ, khoa häcvµ c«ng nghÖ.
ë n-íc ta, kÕ ho¹ch ho¸ tr-íc hÕt lµ x©y dùng kÕ ho¹ch
thµnh nh÷ng ph-¬ng ¸n cô thÓ ho¸ ®-êng lèi chñ tr-¬ng ph¸t
triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. C«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸
hiÖn nay ®ang chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kÕ
ho¹ch ho¸ ®Þnh h-íng. Nhµ n-íc víi t- c¸ch lµ c¬ quan hµnh
ph¸p ph¶i ®-a ra nh÷ng s¸ng kiÕn, nh÷ng ®Þnh h-íng vÒ kh¶
n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ b»ng chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch, ph¸p
luËt... ®ång thêi tõ th«ng tin ph¶n håi cña thÞ tr-êng tiÕn
hµnh ®iÒu chØnh thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch vµ c«ng cô kinh tÕ
®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu ®Ò ra.
21