Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
A . Lêi më ®Çu
Kinh tÕ t- nh©n ( KTTN ) vµ ph¸t triÓn KTTN lµ tÊt yÕu
kh¸ch quan träng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ( KTTT ) dï lµ KTTT
ë tr×nh ®é s¬ khai , ®ang ph¸t triÓn hay ®· ph¸t triÓn . Thùc tÕ
®· chøng tá kh«ng mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi cã nÒn kinh
tÕ ph¸t triÓn mµ kh«ng tån t¹i thµnh phÇn KTTN . Trong nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh hø¬ng x· héi chñ nghÜa ë n-íc
ta th× KTTN ngµy cµng cã vai trß, vÞ trÝ quan träng , ®· tá râ
sù n¨ng ®éng, tÝnh hiÖu qu¶ vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ ®èi víi sù
t¨ng tr-ëng ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y . V× vËy viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn KTTN lµ chÝnh
s¸ch ®óng ®¾n vµ cã ý nghÜa quan träng trong ®-êng lèi kinh
tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta hiÖn nay . Tuy nhiªn vÊn ®Ò quan
träng h¬n lµ x¸c lËp vai trß ®ã mét c¸ch ®óng ®¾n, hîp lý,
®ång thêi cã gi¶i ph¸p ®Ó KTTN ph¸t huy cao ®é nh÷ng -u
®iÓm, tiÒm n¨ng, kh¾c phôc nh÷ng nh-îc ®iÓm cè h÷u, phôc
vô ®¾c lùc nhÊt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ héi cña ®¸t
n-íc. Bëi vËy nghiªn cøu KTTN lµ mét nhiÖm vô quan träng
vµ tÊt yÕu .
§èi víi b¶n th©n t«i , së dÜ t«i chän ®Ò tµi nµy tr-íc hÕt lµ
xuÊt ph¸t tõ së thÝch c¸ nh©n vµ mèi quan t©m ®Æc biÖt cña t«i
tíi vÊn ®Ò nh¹y c¶m . H¬n n÷a lµ do ý thøc nhËn thøc ®-îc
tÇm quan träng cña KTTN trong thêi kú ®æi míi . Bµn vÒ
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
KTTN cßn cã nhiÒu ý kiÕn tranh luËn ®ång thêi nã còng lµ néi
dung quan träng trong c¸c kú §¹i héi toµn quèc VI , VII , VIII
, IX , X vµ xuÊt hiÖn nhiÒu trong c¸c bé luËt nh- luËt Lao ®éng
, luËt Doanh nghiÖp . V× vËy mµ ®Ò tµi nµy chØ nªu ra nh÷ng
vÊn ®Ò cèt lâi nhÊt cña KTTN vµ nh÷ng ý kiÕn , nhËn xÐt cña
t«i .
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B. Néi dung chÝnh
I. Lý luËn vÒ kinh tÕ t- nh©n.
1- KTTN vµ ®Æc ®iÓm cña KTTN.
KTTN hiÓu chung nhÊt lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ
®é t- h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt (TLSX) bao gåm kinh tÕ
c¸ thÓ tiÓu chñ vµ kinh tÕ t- b¶n t- nh©n(KTTBTN). Tuy nhiªn,
trong thùc tÕ viÖc ph©n ®Þnh ranh giíi r¹ch rßi ®©u lµ
KTTBTN, ®©u lµ kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ kh«ng ph¶i lµ viÖc
®¬n gi¶n bëi sù vËn ®éng, biÕn ®æi kh«ng ngõng cña 2 thµnh
phÇn kinh tÕ nµy.
a. Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ.
Kinh tÕ c¸ thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn t- h÷u nhá vÒ
TLSX vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña b¶n th©n ng-êi lao ®éng vµ
gia ®×nh.
Kinh tÕ tiÓu chñ lµ h×nh thøc kinh tÕ dùa trªn t- h÷u nhá vÒ
TLSX nh-ng cã thuª m-ín lao ®éng tuy nhiªn thu nhËp chñ
yÕu dùa vµo søc lao ®éng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.
Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ ®ang cã vÞ trÝ rÊt quam träng trong
nhiÒu ngµnh nghÒ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ, cã ®iÒu kiÖn ph¸t
huy nhanh vµ hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ vèn, sø lao ®éng, tay nghÒ
cña tõng gia ®×nh, tõng ng-êi lao ®éng. Do ®ã viÖc më réng
s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ cÇn ®-îc
khuyÕn khÝch.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
HiÖn nay ë n-íc ta thµnh phÇn kinh tÕ nµy phÇn lín ho¹t
®éng d-íi h×nh thøc hé gia ®×nh, ®ang lµ bé phËn ®«ng ®¶o, cã
tiÒm n¨ng lín, cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi. §èi víi n-íc ta cÇn
ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Ó võa gãp phÇn t¹o ra cña
c¶i vËt chÊt cho x· héi võa gi¶i quyÕt nhiÒu viÖc lµm cho ng-êi
lao ®éng- mét vÊn ®Ò bøc b¸ch cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi
ngµy nay. Tuy nhiªn còng cÇn thÊy r»ng kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ
dï cè g¾ng ®Õn bao nhiªu còng kh«ng thÓ lo¹i bá ®-îc nh÷ng
h¹n chÕ vèn cã cña nã nh- tinh tù ph¸t, manh món , h¹n chÕ vÒ
kü thuËt. Do ®ã cÇn gióp ®ì kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ gi¶i quyÕt
khã kh¨n vÒ vèn, khoa häc c«ng nghÖ vµ thÞ tr-êng tiªu thô
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b. Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n(KTTBTN)
KTTBTN lµ thµnh phÇn kinh tÕ mµ s¶n xuÊt kinh doanh dùa
trªn c¬ së chiÕm h÷u t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa vÒ TLSX vµ bãc
lét søc lao ®éng lµm thuª.
Trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH ë n-íc ta hiÖn nay, thµnh
phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß ®¸ng kÓ xÐt vÒ ph-¬ng diÖn ph¸t
triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt,x· héi hãa s¶n xuÊt còng nh- vÒ
ph-¬ng diÖn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . §©y còng lµ thµnh
phÇn kinh tÕ rÊt n¨ng ®éng , nh¹y bÐn víi kinh tÕ thÞ tr-êng ,
do ®ã sÏ cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh t¨ng
tr-ëng kinh tÕ cña ®Êt n-íc . HiÖn nay , KTTBTN b-íc ®Çu cã
sù ph¸t triÓn . Tuy nhiªn nh÷ng tÇng líp tËp trung vµo lÜnh vùc
th-¬ng m¹i , dÞch vô vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n , ®Çu t- vµ
s¶n xuÊt cßn Ýt vµ chñ yÕu víi quy m« võa , nhá . §ång thêi
®©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ cã tÝnh tù ph¸t rÊt cao . §Çu c¬ ,
bu«n lËu , trèn thuÕ , lµm hµng gi¶ lµ nh÷ng hiÖn t-îng th-êng
xuÊt hiÖn ë thµnh phÇn kinh tÕ nµy .
2 . TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn
cña KTTN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
Mét nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn ph¶i tho¸t khái nÒn s¶n
xuÊt nhá , manh món , tù cung tù cÊp ®Ó v-¬n lªn ph¸t triÓn
kinh tÕ hµng hãa . Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao
cña kinh tÕ hµng hãa . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng l¹i ®ßi hái
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tÝnh n¨ng ®éng vµ thÝch øng rÊt cao . H¬n thÕ n÷a , sù linh ho¹t
, sù nh¹y bÐn lµ mét trong sè c¸c yÕu tè hµng ®Çu . Kinh tÕ nhµ
n-íc vµ kinh tÕ tËp thÓ do mét sè h¹n chÕ nªn cã thÓ ch-a ®¸p
øng nh÷ng yÕu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr-êng . Ng-îc l¹i , KTTN
l¹i lµ bé phËn dÔ thÝch øng vµ rÊt linh ho¹t víi kinh tÕ thÞ
tr-êng . Bëi vËy KTTN xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn lµ mét yªu cÇu
kh¸ch quan . Bëi cã nh- vËy nÒn kinh tÕ quèc d©n míi cã ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn vµ nguån lùc con ng-êi míi ®-îc tËn dông khai
th¸c triÖt ®Ó .
Thùc tÕ kinh tÕ thÕ giíi vµ kinh tÕ ViÖt Nam ®· chøng minh
tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ®ã . Trong lÞch sö , chñ nghÜa t- b¶n lµ
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®Çu tiªn biÕt tæ chøc nÒn kinh tÕ theo m«
h×nh kinh tÕ thÞ tr-êng rÊt chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n
vµ ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh c«ng kh«ng thÒ phñ nhËn .
§èi víi n-íc ta , lµ mét n-íc nghÌo , s¶n xuÊt nhá manh
món cßn ¶nh h-ëng rÊt lín th× viÖc ph¸t triÓn KTTN lµ mét
®éng lùc rÊt quan träng ®Ó kinh tÕ t¨ng tr-ëng ®i lªn ®ång thêi
gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò x· héi nh- viÖc lµm , n©ng cao chÊt
l-îng cuéc sèng.
II. Thùc tr¹ng cña KTTN.
1-Kh¶o s¸t vÒ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn
Thùc tÕ mÊy n¨m gÇn ®©y ®· chøng tá vai trß to lín cña
KTTN trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh-ng cã thêi kú do nhËn
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thøc sai lÇm, nãng véi ®· coi KTTN lµ ®èi t-îng ph¶i c¶i t¹o
kh«ng ®-îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, kh«ng ®-îc ph¸p luËt
b¶o vÖ. Nh÷ng ng-êi trong thµnh phÇn nµy cã ®Þa vÞ chÝnh trÞ
thÊp kÐm. S¶n xuÊt kinh doanh cña hä bÞ trãi buéc, k×m h·m,
chÌn Ðp. Ngay trong ®iÒu kiÖn ®ã KTTN vÉn tån t¹i vµ kh¼ng
®Þnh thÕ ®øng cña m×nh. Bµn vÒ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña KTTN
ViÖt Nam cã thÓ chia lµm hai chÆng
a. Thêi kú ch-a ®æi míi.
- Thêi kú kh«i phôc kinh tÕ 1955-1957:sau khi kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p n¨m 54 hßa b×nh lËp l¹i trªn miÒn B¾c
nÒn kinh tÕ ®øng tr-íc hËu qu¶ nÆng nÒ do chiÕn tranh ®Ó l¹i.
Bé chÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung -¬ng ®· häp vµ ®Ò ra kÕ
ho¹ch 3 n¨m ( 55-57) ®Ó tËp trung kh«i phôc nÒn kinh tÕ, t¹o
c¬ së v÷ng ch¾c ®ua miÒn B¾c lªn CNXH. Trong thêi kú nµy
kinh tÕ quèc doanh cßn h¹n chÕ, KTTN tiÓu chñ c¸ thÓ ®· gãp
phÇn quan träng t¹o nªn sù thµnh c«ng cña kh«i phôc kinh tÕ.
- Thêi kú c¶i t¹o x· héi nÒn kinh tÕ (58-60) vµ tíi n¨m 76.
Trªn c¬ së th¾ng lîi cña thêi kú kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh
tÕ miÒn B¾c b-íc vµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch ba n¨m c¶i t¹o
XHCN ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Néi
dung chñ yÕu cña c«ng cuéc c¶i t¹o XHCN lµ biÕn nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn thµnh nÒn kinh tÕ XHCN. Kinh tÕ c¸ thÓ vµ
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kinh tÕ t- b¶n t- doanh lµ ®èi t-îng trùc tiÕp cña c«ng cuéc
c¶i t¹o nµy.
Tuy nhiªn KTTN vÉn tån t¹i d-íi h×nh thøc kinh tÕ c¸ thÓ.
Tû träng lao ®éng trong khu vùc KTTN tuy ®· gi¶m nhiÒu
nh-ng vÉn cßn chiÕm gi÷ mét tû lÖ ®¸ng kÓ. N¨m 1960:
28,7%. N¨m 1970:16,4%. N¨m 1975:14,8%. Th-êng xuyªn cã
kho¶ng 50-80 ngh×n lao ®éng trong khu vùc nµy. N¨m 1971:
71,5 ngh×n ng-êi; n¨m 1972:65,2 ngh×n ng-êi; n¨m 1973:66
ngh×n ng-êi, n¨m 1975:19 v¹n ng-êi.
-Thêi kú 1976-1985.
§Êt n-íc thèng nhÊt, c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i t¹o
quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi c¶ n-íc. KÕ
ho¹ch 5 n¨m 76-80 ngoµi nhiÖm vô kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn
tranh, c¶i t¹o kinh tÕ miÒn Nam theo m« h×nh miÒn B¾c. TiÕp
tôc c¶i t¹o XHCN ®èi víi nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt nhá ë miÒn
B¾c®ång thêi triÓn khai m¹nh mÏ ë miÒn Nam.
Nh-ng KTTN vÉn tån t¹i, trong c«ng nghiÖp vÉn cã trªn d-íi
60 v¹n ng-êi s¶n xuÊt c¸ thÓ. N¨m 1980 :50,3 v¹n. N¨m 1981:
53,1 v¹n. N¨m 1982: 60.8 v¹n. N¨m 1983: 66,6 v¹n. N¨m
1984: 64 v¹n. N¨m 1985: 59,3 v¹n.Sè lao ®éng häat ®éng trong
KTTN hµng n¨m vÉn chiÕm 20% tæng sè lao ®éng trong ngµnh
c«ng nghiÖp.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp do khu vùc KTTN t¹o ra hµng
n¨m chiÕm trªn d-íi 15% gi¸ trÞ s¶n l-îng toµn ngµnh c«ng
nghiÖp.
Sè l-îng sè ng-êi kinh doanh th-¬ng nghiÖp nh÷ng n¨m
1980 còng ë møc 60 v¹n. N¨m 1980: 63,7 v¹n. N¨m 1985:
63,7 v¹n. N¨m 1986: 56,8 v¹n
Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy søc sèng cña KTTN rÊt bÒn bØ,
sù hiÖn diÖn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy trong suèt thêi gian
dµi nh- mét tÊt yÕu kh¸ch quan cÇn ph¶i biÕt sö dông mÆt tÝch
cùc cña nã lµm cho d©n giµu n-íc m¹nh.
b- Thêi kú ®æi míi
§¹i héi §¶ng lÇn thø VI , mèc lÞch sö ®¸nh dÊu sù chuyÓn
h-íng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh m« h×nh
kinh tÕ phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam vµ quy luËt kh¸ch quan .
§-êng lèi ®æi míi ®-îc hoµn thiÖn t¹i c¸c ®¹i héi lÇn thø VII ,
VIII vµ IX . §Õn 1986 , ViÖt Nam chÝnh thøc tuyªn bè ®i theo
m« h×nh KTTT nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
. Nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi , KTTN ®-îc thõa nhËn vµ t¹o
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ
cña ®Êt n-íc .
Nh÷ng n¨m võa qua KTTN t¨ng nhanh vÒ sè l-îng , vèn
kinh doanh , lao ®éng nhÊt lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp , c«ng ty
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
. §Æc biÖt sau 2 n¨m thùc hiÖn LuËt Doanh nghiÖp , doanh
nghiÖp t- nh©n ®· t¨ng rÊt nhanh.
KTTN ph¸t triÓn réng kh¾p trong c¸c ngµnh nghÒ mµ ph¸p
luËt kh«ng cÊm. Sè Doanh nghiÖp nhiÒu nhÊt trong lÜnh vùc
th-¬ng m¹i dÞch vô, x©y dùng tiÕp ®Õn lµ lÜnh vùc c«ng nghiÖp,
tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Khu vùc KTTN ph¸t triÓn réng r·i trong
c¶ n-íc nh-ng tËp trung cao ë c¸c ®« thÞ, nh÷ng ®Þa ph-¬ng cã
nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi , ®-îc chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng quan
t©m khuyÕn khÝch hç trî .
Khu vùc KTTN ®· kh¬i dËy tiÒm n¨ng to lín trong nh©n d©n
, lµm s«i ®éng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng tÝnh c¹nh
tranh trªn thÞ tr-êng, gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ.
Cã thÓ minh häa sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khu vùc
kinh tÕ n¨ng ®éng nµy qua nh÷ng con sè sau: tèc ®é t¨ng
tr-ëng nhanh, b×nh qu©n h»ng n¨m lµ 7,2% ( trong ®ã doanh
nghiÖp t- nh©n 8,5%, c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn 6,1%,
hé c¸ thÓ 7,2%). HiÖn c¶ n-íc cã kho¶ng 74393Doanh nghiÖp
thuéc khu vùc KTTN(92% thuéc lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp ) ,
trong ®ã doanh nghiÖp t- nh©n chiÕm 58,76% c«ng ty tr¸ch
nhiÖm h÷u h¹n 36,68%, c«ng ty cæ phÇn 2%, vµ 12 triÖu hé
kinh doanh c¸ thÓ. Tõ khi LuËt Doanh nghiÖp ra ®êi (1/1/2000)
®Õn nay c¶ n-íc ®· cã thªm trªn 42000 doanh nghiÖp vµ trªn
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
300 000 hé kinh doanh míi ( b»ng tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng
ký trong 10 n¨m tr-íc céng l¹i ) víi vèn ®¨ng ký míi kho¶ng
55000-60000 tû ®ång ( t-¬ng ®-¬ng 4 tû USD ). C¬ cÊu ngµnh
nghÒ cña KTTN chñ yÕu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i,
dÞch vô 51,9%; s¶n xuÊt c«ng nghiÖp 20,8%; n«ng, l©m, ngnghiÖp 12,4%; x©y dùng 8,3%, giao th«ng vËn t¶i 2%, phi
n«ng nghiÖp kh¸c 5,1%.
2 . §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng KTTN ë ViÖt Nam
a. Thµnh tùu.
Sù ph¸t triÓn cña khu vùc KTTN thêi gian qua ®· kh¬i dËy
mét bé phËn tiÒm n¨ng cña ®Êt n-íc cho ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi . Nguån tiÒm n¨ng nµy lµ trÝ tuÖ , kinh nghiÖm , kh¶ n¨ng
kinh doanh , quan hÖ x· héi tiÒn vèn , søc lao ®éng cña con
ng-êi , tµi nguyªn, th«ng tin vµ c¸c nguån lùc kh¸c. Khu vùc
KTTN ®· ®ãng gãp quan träng vµo t¨ng tr-ëng GDP, huy
®éng vèn trong x· héi, t¹o ®-îc nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n, t¨ng thu ng©n s¸ch cho nhµ n-íc, s¶n xuÊt
hµng xuÊt khÈu, t¸c ®éng tÝch cùc tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ x· héi.
+ §ãng gãp vµo t¨ng tr-ëng cña tæng s¶n phÈm trong n-íc.
Tæng s¶n phÈm cña khu vùc KTTN nh×n chung t¨ng æn ®Þnh
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhÞp ®é t¨ng tr-ëng n¨m 1997 lµ
12,89 % , n¨m 1998 lµ 12,74 % , n¨m 1999 lµ 7,5 %, n¨m
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2000 lµ 12,55 % vµ chiÕm tØ träng t-¬ng ®èi trong GDP , tuy
n¨m 2000 cã gi¶m sót chót Ýt so víi n¨m 1996 ( tõ 28 , 48 %
n¨m 1996 cßn 26,87 % n¨m 2000 ) . Tû träng GDP cña khu
vùc KTTN trong tæng GDP gi¶m ®i chót Ýt do cã sù tham gia
vµ ®ãng gãp cña khu vùc cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ( FDI ) .
§ãng gãp cña kinh tÕ t- nh©n (% GDP)
199
1997
1998
6
199
200
200
9
0
1
2002
Khu vùc nhµ n-íc
39.6 40.5
40.0
38.7 38.5 38.4 38.3
Khu vùc t- nh©n
60.1 59.5
60.0
61.3 61.5 61.6 61.7
N«ng nghiÖp
27.8 25.8
25.8
25.4 24.5 23.2 23.0
Khu vùc nhµ n-íc
1.3
1.1
1.0
Khu vùc t- nh©n
26.5 24.6
24.7
24.4 23.6 22.3 22.1
C«ng nghiÖp vµ x©y 29.7 32.1
32.5
34.5 36.7 38.1 38.5
dùng
14.4 15.4
15.4
15.5 16.4 16.8 17.1
Khu vùc nhµ n-íc
15.3 16.7
17.1
19.0 20.3 21.3 21.4
DÞch vô
42.5 42.2
41.7
40.1 38.7 38.6 38.5
Khu vùc nhµ n-íc
24.3 23.9
28.5
22.2 21.2 20.7 20.3
Khu vùc t- nh©n
18.3 18.2
15.2
17.9 17.6 18.0 18.2
1.2
1.0
0.9
0.9
Khu vùc t- nh©n
Theo nguån IMF Country Report No.03/382, December
2003
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ §ãng gãp vµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong x· héi, nép ng©n
s¸ch cho nhµ n-íc.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vèn ®Çu t- cña khu vùc t- nh©n
t¨ng nhanh chiÕm tû träng cao trong tæng vèn ®Çu t- x· héi .
N¨m 1999 lµ 31542 tû ®ång chiÕm 24 % . N¨m 2000 lµ 35894
tû ®ång t¨ng 13,8 % so víi n¨m 1999 chiÕm 24,31 % tæng vèn
®Çu t- x· héi .
Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña khu vùc KTTN t¨ng nhanh ®èi
víi doanh nghiÖp t- nh©n n¨m 1999 lµ 79493 tû ®ång , n¨m
2000 lµ 110071 tû ®ång t¨ng 38,5 % .
§ãng gãp vµo ng©n s¸ch Nhµ n-íc cña khu vùc KTTN ngµy
cµng t¨ng. N¨m 2000 nép ®-îc 5900 tû ®ång -íc tÝnh chiÕm
7,3 % tæng thu ng©n s¸ch . N¨m 2001 dù kiÕn nép ®-îc 6370
tû ®ång t¨ng 7,96 % so víi n¨m 2000 . 1
+ Khu vùc KTTN t¹o viÖc lµm vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo :
Thêi ®iÓm 31/12/2000 sè l-îng lao ®éng trong khu vùc
KTTN lµ 4643844 ng-êi chiÕm 12 % tæng sè lao ®éng x· héi
b»ng 1,36 lÇn tæng sè viÖc lµm trong khu vùc Nhµ n-íc . Lao
®éng cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ lµ 3802057 ng-êi cña c¸c
doanh nghiÖp t- nh©n lµ 841787 ng-êi . ViÖc t¹o ra nhiÒu chç
lµm ®· gãp phÇn thu hót nhiÒu lao ®éng trong x· héi nhÊt lµ sè
ng-êi trÎ tuæi hµng n¨m ®Õn tuæi lao ®éng mµ ch-a cã viÖc
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lµm , gi¶i quyÕt sè d«i d- tõ c¸c c¬ quan , doanh nghiÖp Nhµ
n-íc do tinh gi¶m biªn chÕ vµ gi¶i thÓ .
Khu vùc KTTN ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc xãa ®ãi gi¶m
nghÌo c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n ë khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng
th«n . Theo kh¶o s¸t thu nhËp cña lao ®éng trong khu vùc
KTTN lµ cao h¬n hoÆc t-¬ng ®-¬ng víi thu nhËp ng-êi trång
lóa cïng ®Þa bµn .
+ Khu vùc KTTN gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi c¬
chÕ qu¶n lý kinh tÕ x· héi thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
.
Sù ph¸t triÓn cña KTTN ®· ®Æt ra yªu cÇu míi thóc ®Èy
hoµn thiÖn thÓ chÕ KTTT ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ®ång
thêi gãp phÇn thu hót ngµy cµng nhiÒu lao ®éng ë n«ng th«n
vµo c¸c nghµnh phi n«ng nghiÖp , nhÊt lµ c«ng nghiÖp ®· gióp
chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ tõng ®Þa ph-¬ng gãp phÇn chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n-íc .
b. Tån t¹i vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i .
Thùc tÕ mÊy n¨m gÇn ®©y ®· chøng tá thêi kú në ré cña
KTTN tuy nhiªn nã còng kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i cña nh÷ng khã
kh¨n h¹n chÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc KTTN.
§ã lµ:
+ Khã kh¨n vÒ vèn, h¹n chÕ vÒ tÝn dông .
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ThiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ më réng s¶n xuÊt lµ hiÖn t-îng
phæ biÕn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n hiÖn nay vµ ®-îc
coi lµ mét trong nh÷ng c¶n trë lín nhÊt( sau vÊn ®Ò thÞ tr-êng
tiªu thô vµ c¹nh tranh ) ®Õn sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh
cña c¸c c¬ së kinh tÕ t- nh©n. Cuèi n¨m 2000 vèn ®¨ng ký
cña c¸c doanh nghiÖp t- nh©n b×nh qu©n trªn d-íi 1 tû ®ång
trong khi sè vèn ho¹t ®éng kinh doanh b×nh qu©n lµ 3,8 tû
®ång. Do c¸c doanh nghiÖp cßn non trÎ, tµi s¶n s½n cã cßn Ýt
nªn kh«ng ®ñ thÕ chÊp hoÆc ch-a ®ñ uy tÝn ®Ó vay mµ kh«ng
cÇn thÕ chÊp nªn ph¶i vay ë c¸c thÞ tr-êng kh«ng chÝnh thøc
víi l·i suÊt cao vµ thêi h¹n ng¾n rÊt khã tiÕp cËn nguån vèn tÝn
dông cña ng©n hµng th-¬ng m¹i nhÊt lµ nguån vèn -u ®·i cña
nhµ n-íc.
+ Khã kh¨n vÒ ®Êt ®ai, mÆt b»ng s¶n xuÊt .
ThiÕu mÆt b»ng s¶n xuÊt vµ mÆt b»ng s¶n xuÊt kh«ng æn
®Þnh lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn ®· t¸c ®éng bÊt lîi tíi chiÕn l-îc
kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. LuËt §Êt ®ai chØ quy ®Þnh
quyÒn sö dông ®Êt, kh«ng cho phÐp t- nh©n cã quyÒn së h÷u
vµ h¹n chÕ nghiªm ngÆt viÖc mua b¸n ®Êt ®ai. HËu qu¶ lµ
quyÒn sö dông ®Êt kh«ng ®-îc chuyÓn nh-îng c«ng khai, gi¸
®Êt thiÕu æn ®Þnh , dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Çu c¬, sö dông kÐm
hiÖu qu¶. Trong ®iÒu kiÖn m«i tr-êng nh- vËy , bÊt lîi h¬n c¶
chÝnh lµ c¸c DNTN míi thµnh lËp rÊt khã cã ®-îc mÆt b»ng
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Êt ®ai æn ®Þnh, hîp ph¸p. thªm vµo ®ã lµ sù ph©n biÖt ®èi xö
trong viÖc giao ®Êt cña nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp ®éc
quyÒn vµ cho thuª ®Êt ®èi víi doanh nghiÖp t- nh©n còng g©y
bÊt lîi vµ thiÖt thßi cho khu vùc KTTN. RÊt Ýt doanh nghiÖp cã
®-îc mÆt b»ng s¶n xuÊt ngay tõ khi míi thµnh lËp, mµ th-êng
th-êng ph¶i ®i thuª hoÆc tËn dông ®Êt ë vµ ®iÒu nµy ®· ¶nh
h-ëng kh«ng nhá ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh vµ g©y « nhiÔm m«i
tr-êng
+ Khã kh¨n vÒ m«i tr-êng ph¸p lý, t©m lý x· héi
Trë ng¹i lín nhÊt cña khu vùc KTTN lµ m«i tr-êng ph¸p lý
ch-a ®ång bé ch-a hoµn thiÖn, ch-a râ rµng, thiÕu nhÊt qu¸n
hay thay ®æi phøc t¹p vµ chång chÐo dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c c¬
quan thõa hµnh vµ c¸c doanh nghiÖp lóng tóng trong viÖc chÊp
hµnh ph¸p luËt.
T©m lý x· héi chung cña mäi ng-êi còng ¶nh h-ëng rÊt lín
®Õn ho¹t ®oäng s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc nµy: coi
KTTN g¾n liÒn víi bãc lét, tÝnh tù ph¸t, lu«n chØ nh×n thÊy
nh÷ng tiªu cùc cña khu vùc KTTN: hµng gi¶, trèn thuÕ, gian
lËn th-¬ng m¹i…®· dÉn ®Õn t©m lý kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö, e
dÌ sî chÖch h-íng XHCN, kh«ng muèn thóc ®Èy khu vùc nµy
ph¸t triÓn m¹nh
+ Khã kh¨n cña b¶n th©n khu vùc KTTN
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh×n chung khu vùc KTTN cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong
viÖc duy tr× hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong thêi gian dµi
®¶m b¶o søc c¹nh tranh cÇn thiÕt nhÊt lµ c¹nh tranh trªn tr-êng
quèc tÕ do : tr×nh ®é vµ kÜ n¨ng qu¶n lý cßn yÕu, kh«ng thu hót
®-îc lao ®éng cßn yÕu; quy m« chñ yÕu lµ nhá, kh¶ n¨ng tÝch
tô còng nh- huy ®éng vèn cßn yÕu; c«ng nghÖ thÊp; thiÕu thÞ
tr-êng tiªu thô;b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi tho¸t
th©n tõ c¬ chÕ bao cÊp nªn cßn chÞu sù ¶nh h-ëng cña t- t-ëng
mong chê sù gióp ®ì; tÝnh liªn kÕt hîp t¸c trong s¶n xuÊt kinh
doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cßn thÊp nªn khã t¹o ®-îc søc
m¹nh chungtrªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ cña tõng c¬ së; c¸c
doanh nghiÖp ch-a m¹nh d¹n khai th¸c c¸c dÞch vô cña c¸c c¬
së chuyªn nghiÖp nhÊt lµ vÊn ®Ò ®Çu t-, thuÕ, tµi chÝng, kÕ to¸n
mµ th-êng tù m×nh tiÕn hµnh trong nhiÒu tr-êng hîp kh«ng
ph¶i lµ c¸ch lµm cã hiÖu qu¶.
+ Nh÷ng tån t¹i kh¸c
* Mét sè doanh nghiÖp cña t- nh©n lîi dông sù cëi më cña
luËt Doanh nghiÖp nh©n gi¶ thÓ nh©n gi¶. §Ó khai man, tù lÊy
tªn, ®Þa chØ cña c¸c c¸ nh©n ®Ó ®¨ng kÝ h×nh thµnh ph¸p
* Cã t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ®¨ng kÝ kinh doanh xin cÊp sè
m· thuÕ xong kh«ng ho¹t ®éng mµ chØ thùc hiªn mua ban hãa
®«n kiÕm lêi .Theo thèng kª cña tæng côc thuÕ sè doanh
nghiÖp ®· ®¨ng kÝ ®Õn ngµy 30-9-2001 lµ 66000 trong sè nµy
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cã 10% lµ kh«ng ho¹t ®éng vµ 20% lµ kh«ng ho¹t ®éng th-êng
xuyªn .
*NhiÒu doanh nghiÖp cña t- nh©n kh«ng thùc hiÖn th-êng
xuyªn chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh.
*T×nh tr¹ng lµm hµng nh¸i ,hµng gi¶, vi ph¹m b¶n quyÒn vÒ
së h÷u c«ng nghiÖp c¹nh tr¹nh kh«ng lµnh m¹nh, bu«n lËu
gian lËn th-¬ng m¹i cã chiÒu h-íng gia t¨ng .
*NhiÒu chñ doanh nghiÖp ®¨ng kÝ hîp ®ång ng¾n h¹n ®Ó
tr¸nh nép b¶o hiÓm x· héi nh-ng l¹i khai t¨ng sè lao ®éng ®Ó
t¨ng chi phÝ l-¬ng nh»m tÝnh t¨ng chi phÝ, gi¶m sè thuÕ thu
nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép .
*T×nh tr¹ng phæ biÕn ë nhiÒu doanh nghiÖp t- nh©n lµ kh«ng
cã tæ chøc c«ng ®oµn: hiÖn nay h¬n 70% sè doanh nghiÖp tnh©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn nh-ng kh«ng thµnh lËp tæ chøc c«ng
®oµn h¹n chÕ viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng-êi lao ®éng.
* Cßn x¶y ra t×nh tr¹ng nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh c¸c
lo¹i h×nh dÞch vô v¨n hãa vui ch¬i gi¶i trÝ ®· lîi dông, biÕn c¬
së kinh doanh thµnh n¬i chøa chÊp c¸c tÖ n¹n x· héi.
Së dÜ cã nh÷ng h¹n chÕ trªn lµ do mét sè nguyªn nh©n c¬
b¶n sau:
Tr-íc hÕt, m«i tr-êng kinh doanh ch-a thËt sù æn ®Þnh vµ
®ång bé. HiÖn nay ë n-íc ta ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ tr×nh tù vµ
thñ tôc ®Çu t-, vÒ viÖc thµnh lËp vµ tæ chøc qu¸n lý, vÒ ph-¬ng
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thøc, vÒ c¸c ®iÒu kiÖn -u ®·i vµ c¸c khuyÕn khÝch ®Çu t- chñ
yÕu cßn ph¶i ph©n biÖt theo thµnh phÇn kinh tÕ.ViÖc thiÕu m«i
tr-êng kinh doanh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®· g©y ¶nh h-ëng kh«ng tèt ®Ðn
ho¹t ®éng ®Çu t- vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong
nÒn kinh tÕ.
Doanh nghiÖp t- nh©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc
huy ®éng vèn, t×m kiÕm ®Êt ®ai ®Ó x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt.
C¸c dÞch vô hç trî sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp t- nh©n
cßn h¹n chÕ.
ViÖc qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n cßn
nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy cã thÓ do quy tr×nh, c¸ch
thøc qu¶n lý ch-a phï hîp, h¬n n÷a tr×nh ®é cña c¸c c«ng chøc
nhµ n-íc ch-a thËt sù ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý trong hoµn
c¶nh míi, sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý doanh nghiÖp
ch-a chÆt chÏ vµ ®ång bé do vËy cã nhiÒu doanh nghiÖp vi
ph¹m ph¸p luËt nh-ng c¬ quan qu¶n lý ch-a n¾m b¾t
®-îc.Ch-a x©y dùng chiÕn l-îc quy ho¹ch ph¸t triÓn KTTN
nãi chung còng nh- trong tõng ngµnh, tõng ®Þa bµn lµm c¨n cø
cho sù ®Þnh h-íng dÉn d¾t cña nhµ n-íc. C¸c thÞ tr-êng vÒ bÊt
®éng s¶n, vèn, lao ®éng, khoa häc c«ng nghÖ ch-a ph¸t triÓn.
C«ng t¸c dù baã th«ng tin h-íng dÉn ®èi víi khu vùc KTTN
cßn kÐm.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp t- nh©n, c¸c doanh nh©n còng
ch-a nhËn thøc ®-îc ®µy ®ñ vÒ vai trß vµ tÇm quan träng cña
m×nh trong nÒn kinh tÕ. §éi ngò c¸n bé vÒ qu¶n lý doanh
nghiÖp nh×n chung ch-a ®-îc ®µo t¹o c¬ b¶n nªn viÖc ®iÒu
hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn lóng tóng, ch-a ®¹t
hiÖu qu¶.
III. Gi¶i ph¸p
§Ó thóc ®Èy KTTN ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thËp kû tíi,
cÇn ®æi míi h¬n n÷a c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vÜ m« cña Nhµ
n-íc, nh»m t¹o m«i tr-êng th«ng tho¸ng, thuËn lîi cho nã
ph¸t triÓn, lµ c¸ch thøc tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy vai trß néi lùc cña
KTTN phôc vô môc tiªu t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ chiÕn l-îc
c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta hiÖn
nay, ®Ó KTTN thùc sù lµ thµnh phÇn kinh tÕ n¨ng ®éng trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, chóng ta
cã thÓ ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p sau:
1-T¹o m«i tr-êng kinh doanh thuËn lîi cho KTTN
Söa ®æi bæ sung luËt doanh nghiÖp vµ mét sè quy ®Þnh ch-a
thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ban hµnh vÒ nh÷ng
vÊn ®Ò liªn quan tíi KTTN theo h-íng xãa bá ph©n biÖt ®èi xö
gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®¶m b¶o thùc hiÖn ®ång bé nhÊt
qu¸n c¸c quan ®iÓm cña ®¶ng vÒ ph¸t triÓn KTTN tÝnh cô thÓ
minh b¹ch vµ æn ®Þnh cña ph¸p luËt thñ tôc hµnh chÝnh
20