Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tính gdp quý của khu vực 1 theo phương pháp sản xuất thời kỳ 1999 - 2002...

Tài liệu Tính gdp quý của khu vực 1 theo phương pháp sản xuất thời kỳ 1999 - 2002

.PDF
96
132
128

Mô tả:

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A LÔØI NOÙI ÑAÀU. Hieän nay treân theá giôùi, moät vaán ñeà coù tính caïnh tranh giöõa caùc quoác gia laø söï ganh ñua veà phaùt trieån kinh teá. Vaø ñieàu ñoù ñöôïc ño baèng söï taêng tröôûng cuûa chæ tieâu GDP. Vì theá quoác gia naøo cuõng muoán tìm moïi caùch ñeåû taêng chæ tieâu GDP cuûa nöôùc mình. Ñöùng tröôùc thaùch thöùc to lôùn nhö vaäy, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ chuû tröông töø nay ñeán naêm 2020 ñöa nöôùc ta thaønh moät nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, töøng böôùc hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, ngay töø baây giôø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ ñeà ra nhieäm vuï cho taát caû caùc ngaønh, caùc caáp thöïc hieän. Trong ñoù ngaønh Thoáng keâ coù nhieäm vuï quan troïng laø phaûi tính toaùn caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp, maø quan troïng khoâng chæ laø GDP theo naêm maø coøn caû GDP quyù ñeå Chính phuû bieát ñöôïc thöïc traïng neàn kinh teá nöôùc nhaø, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá khoâng chæ qua caùc naêm maø coøn qua caùc quyù trong naêm, cung caáp thoâng tin kòp thôøi ñeå caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch nhanh choùng ñeà ra caùc chính saùch phaùt trieån kinh teá chieán löôïc ngaén haïn, cuõng nhö daøi haïn cho quoác gia, cho vuøng, laõnh thoå, xaùc ñònh ngaønh ngheà môùi, goïi voán ñaàu tö trong nöôùc vaø töø nöôùc ngoaøi… ñeå phaùt trieån neàn kinh teá nöôùc nhaø. Khu vöïc 1 laø moät trong ba khu vöïc kinh teá troïng yeáu cuûa ñaát nöôùc ta, chieám vò trí quan troïng haøng ñaàu trong vieäc cung caáp löông thöïc – thöïc phaåm cho ñôøi soáng caùc taàng lôùp daân cö; cung caáp nguyeân lieäu cho caùc ngaønh khaùc hoaït ñoäng nhö: coâng nghieäp cheá bieán, xuaát khaåu…, vaø giaûi quyeát vaán ñeà vieäc laøm cho xaõ hoäi. Vì vaäy, moät söï thay ñoåi cuûa khu vöïc 1 seõ aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá vaø oån ñònh xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng cuûa khu vöïc 1 ñeán söï phaùt trieån neàn kinh teá cuûa ñaát nöôùc vaø söï ñoùng goùp trong GDP toaøn quoác qua caùc naêm vaø qua töøng quyù trong naêm, caàn phaûi tính GDP cuûa khu vöïc 1 theo naêm noùi chung vaø theo quyù noùi rieâng. Töø ñoù coù caùc chính saùch, bieän phaùp phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa khu vöïc 1 vaø neàn kinh teá qua caùc naêm vaø qua töøng quyù trong naêm ñeå goùp phaàn phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Töø yù nghóa to lôùn ñoù cuûa GDP quyù vaø vai troø cuûa khu vöïc 1 trong neàn kinh teá quoác daân maø em ñaõ choïn ñeà taøi nghieân cöùu cho luaän vaên toát nghieäp cuûa mình laø: Tính GDP quyù cuûa khu vöïc 1 theo phöông phaùp saûn xuaát thôøi kyø 1999 - 2002. 2002 Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 1 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên toát nghieäp cuûa em goàm 3 chöông: Chöông I: Nhöõng vaán ñeà lyù luaän chung veà SNA vaø GDP. Chöông II: Tính GDP quyù cuûa khu vöïc 1 (noâng – laâm – thuyû saûn) theo phöông phaùp saûn xuaát. Chöông III: Vaän duïng phöông phaùp saûn xuaát tính GDP quyù ñeå tính GDP quyù khu vöïc 1 thôøi kyø 1999 - 2002 Do haïn cheá veà maët kieán thöùc, ñoàng thôøi do thôøi gian thöïc taäp ôû Vuï heä thoáng taøi khoaûn quoác gia – Toång cuïc Thoáng keâ khoâng nhieàu, neân luaän vaên toát nghieäp cuûa em seõ khoâng traùnh khoûi thieáu soùt. Em mong caùc thaày coâ giaùo goùp yù vaø boå sung ñeå luaän vaên toát nghieäp cuûa em ñöôïc toát hôn. Em xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ giaùo trong Khoa Thoáng keâ vaø ñaëc bieät laø thaày giaùo Buøi Huy Thaûo ñaõ taän tình höôùng daãn vaø giuùp ñôõ em hoaøn thaønh toát luaän vaên toát nghieäp naøy. Qua ñaây, em cuõng xin göûi lôøi caûm ôn saâu saéc tôùi caùc coâ chuù trong Vuï heä thoáng Taøi khoaûn Quoác gia - Toång cuïc Thoáng keâ vaø ñaëc bieät laø coâ Hoaøng Phöông Taàn ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi, giuùp ñôõ em veà maêït thöïc tieãn vaø cung caáp nhöõng taøi lieäu quan troïng laøm cô sôû ñeå em nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh ñeà taøi toát nghieäp cuûa mình. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 2 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ch−¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ SNA vµ GDP I. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ SNA 1. Kh¸i niÖm veà SNA. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (System of National Accounts –SNA) lµ mét trong hai hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ x( héi tæng hîp trªn thÕ giíi, ®−îc h×nh thµnh bëi mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, tr×nh bµy d−íi d¹ng nh÷ng b¶ng c©n ®èi hoÆc nh÷ng tµi kho¶n tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x( héi nh−: ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, kÕt qu¶ s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt; qu¸ tr×nh ph©n phèi, ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, gi÷a c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ c¸c nhãm d©n c−; ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh sö dông cuèi cïng kÕt qu¶ s¶n xuÊt cho c¸c nhu cÇu:tiªu dïng cuèi cïng cña c¸ nh©n d©n c− vµ x( héi ,tÝch lòy tµi s¶n, xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô víi n−íc ngoµi ...cña mét quèc gia. 2. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi khoaûn quoác gia. Cuoäc ñaïi quy thoaùi kinh teá caùc naêm 1930 cuøng vôùi söï phaùt trieån caùc lyù thuyeát kinh teá vó moâ ñaõ thuùc ñaåy caùc nöôùc chuù yù nghieân cöùu veà thu nhaäp quoác gia cuõng nhö thoáng nhaát caùch tính caùc chæ tieâu kinh teá ñeå coù theå so saùnh ñöôïc treân phaïm vi theá giôùi. Naêm 1947, baûn baùo caùo ñaàu tieân veà SNA cuûa Richard Stone coâng boá, laø moät heä thoáng goàm 9 baûng bieåu vaø 24 taøi khoaûn, trong ñoù theå hieän roõ caùch tieáp caän haïch toaùn treân phaïm vi xaõ hoäi (Social accounting approach). Caùch tieáp caän haïch toaùn xaõ hoäi ñöôïc xem nhö laø söï phaùt trieån logic vaø trôû thaønh nguyeân lyù cô baûn cho caùc höôùng hoaøn thieän SNA sau naøy. Tuy nhieân SNA 1947 chæ aùp duïng ñöôïc ñoái vôùi nhöõng nöôùc phaùt trieån vaø caùc giao dòch chuû yeáu laø caùc giao dòch veà tieàn teä. Naêm 1952, Lieân hôïp quoác ñaõ toå chöùc nghieân cöùu, xaây döïng moät heä thoáng taøi khoaûn quoác gia chuaån coâng boá naêm 1953 döïa treân baùo caùo ñaàu tieân veà SNA naêm 1947. Trong SNA 1953 coù 6 taøi khoaûn chuaån vaø 12 bieåu trình baøy chi tieát caùc luoàng ghi taøi khoaûn. SNA 1953 phaùt trieån theâm caùc giao dòch veà voán vaø môû roäng phaïm vi aùp duïng cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Tuy nhieân SNA naêm 1953 khoâng coù baûng I-O. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 3 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Naêm 1968, Uyû ban thoáng keâ Lieân hieäp quoác coâng boá SNA 1968 coâng boá laàn thöù 2 sau khi ñieàu chænh laàn ñaàu. Trong SNA 1968 ngoaøi phaàn môû roäng vaø chi tieát hoaù caùc taøi khoaûn, xaây döïng caùc moâ hình toaùn hoïc ñeå hoã trôï cho phaân tích kinh teá vaø phaân tích chính saùch, caùc chuyeân gia coá gaéng soaïn thaûo, boå sung ñeå phuø hôïp vôùi nhöõng noäi dung chæ tieâu kinh teá toång hôïp thuoâc MPS. Ngoaøi caùc noäi duïng ñoåi môùi heä thoáng haïch toaùn quoác gia, môû roäng theâm phaïm vi hoaït ñoäng saûn xuaát ñeå ñaùp öùng yeâu caàu nghieân cöùu vaø phaân tích kinh teá, moät soá nöôùc ñaõ laäp baûng I-O vaø caùc baûng caân ñoái taøi saûn. Vaøo nhöõng naêm 85, Lieân Hôïp Quoác giao cho nhoùm chuyeân gia veà taøi khoaûn quoác gia, bao goàm: Uyû ban Thoáng keâ Chaâu aâu (Eorostat), Quyõ tieàn teä quoác teá (IMF), Toå chöùc hôïp taùc kinh teá vaø phaùt trieån (OECD), Uyû ban thoáng keâ LHQ vaø Ngaân haøng theá giôùi(WB) ñaõ phoái hôïp söûa ñoåi vaø hoaøn thieän heä thoáng SNA vaø coâng boá vaøo naêm 1993. SNA 1993 khaùc SNA 1968 khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân, SNA 1993 ñaõ chuù yù ñeán caùc hoaït ñoäng dòch vuï, ñaëc bieät laø dòch vuï kinh doanh thoâng tin lieân laïc, maùy tính, caùc toå chöùc taøi chính vaø thò tröôøng taøi chính, caùc moái quan heä giöõa moâi tröôøng vaø neàn kinh teá… Hôn nöõa, SNA 1993 ñaõ coù nhieàu coá gaéng phoái hôïp caùc khaùi nieäm, caùc ñònh nghóa sao cho phuø hôïp vôùi MPS ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc nöôùc ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi töø cô cheá keá hoaïch taäp trung bao caáp sang thò tröôøng. Ôû Vieät Nam, tröôùc naêm 1993 ñaõ tieán haønh toå chöùc haïch toaùn neàn KTQD theo heä thoáng caân ñoái KTQD – MPS (Material Product System). Tuy nhieân, ñeå phuø hôïp vôùi quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá quoác daân töø kinh teá keá hoaïch sang kinh teá thò tröôøng coù söï ñieàu tieát vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, Nhaø nöôùc Vieät Nam ñaõ taïo ñieàu kieän cho thoáng keâ Vieät Nam tieáp caän vôùi thoáng keâ caùc Toå chöùc quoác teá vaø caùc nöôùc treân theá giôùi. Sau khi thöïc hieän thaønh coâng döï aùn VIE/88 – 032 “Thöïc hieän Heä thoáng taøi khoaûn quoác gia ôû Vieät Nam” do Hoäi ñoàng Boä tröôûng giao cho Toång cuïc thoáng keâ tieán haønh, ngaøy 25/12/1992, Thuû töôùng Chính phuû ra Quyeát ñònh soá 183/TTg veà vieäc chính thöùc aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn quoác gia SNA thay cho heä thoáng baûng caân ñoái kinh teá quoác daân treân toaøn laõnh thoå Vieät nam. Nhö vaäy, töø naêm 1993, Vieät Nam ñaõ aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn quoác gia thay cho baûng caân ñoái kinh teá quoác daân. Ñeán nay, sau 10 aùp duïng SNA, vuï heä thoáng taøi khoaûn quoác gia nöôùc ta ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaâùt ñònh nhö: ñaõ tính ñöôïc moät soá chæ tieâu kinh teá toång hôïp nhö: GDP, tích luyõ taøi saûn, tieâu duøng cuoái cuøng, GNI… vaø ñaõ laäp ñöôïc moät soá taøi khoaûn chuû yeáu phuïc vuï quaûn lyù vó moâ cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 4 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A 3. Taùc duïng cuûa heä thoáng taøi khoaûn quoác gia. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia lµ mét c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã cã nh÷ng t¸c dông sau: Sè liÖu cña SNA ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp toµn bé kÕt qu¶ s¶n xuÊt nÒn kinh tÕ quèc d©n, cung cÊp th«ng tin chi tiÕt ®Ó theo dâi mét c¸ch toµn diÖn c¸c diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ: tÝch luü tµi s¶n, xuÊt nhËp khÈu, tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c− vµ x( héi. - Cung cÊp th«ng tin ®Ó tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, nghiªn cøu c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n: c©n ®èi gi÷a tiªu dïng vµ s¶n xuÊt, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, tiªu dïng vµ tÝch luü … vµ c¸c c¬ cÊu kinh tÕ. Nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i vµ sö dông cuèi cïng, nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c m« h×nh kinh tÕ vÜ m« do c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®Ò xuÊt. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ dù b¸o, ®Ò ra chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia lµ mét chuÈn mùc cña hÖ thèng kª Liªn HiÖp Quèc, thèng nhÊt ®−îc ph¹n vi, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n nÒn kinh tÕ, do ®ã ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh ®−îc trong so s¸nh quèc tÕ, ®¸nh gi¸ tr×nh ®é t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x( héi cña c¸c quèc gia. Trªn ®©y lµ nh÷ng t¸c dông cña SNA. ChÝnh nh÷ng t¸c dông nµy cña SNA ®( kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña SNA trong qu¶n lý kinh tÕ ë tÇm vÜ m«. 4. C¸c tµi kho¶n chñ yÕu cña SNA. Nh− ®( nãi ë trªn, SNA lµ mét hÖ thèng nh÷ng tµi kho¶n cã liªn hÖ víi nhau vµ c¸c phô b¶ng nh»m bæ sung, ph©n tÝch cô thÓ tõng mÆt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Néi dung vµ t¸c dông cña mçi tµi kho¶n kh¸c nhau, song ®Òu nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ m« t¶ qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x( héi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, tÝch luü tµi s¶n cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña thêi kú tiÕp theo, xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi, chuyÓn nh−îng vèn - tµi s¶n. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia gåm nh÷ng tµi kho¶n chñ yÕu sau: • Tµi kho¶n s¶n xuÊt (Domestic product account) • Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu (Income and outlay account) • Tµi kho¶n vèn- tµi s¶n- tµi chÝnh(Capital finance account) • Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n−íc ngoµi (Account on rest of the world) • B¶ng vµo /ra(Input/ Ouput –I/O) • B¶ng kinh tÕ tæng hîp. 4.1. Tµi kho¶n s¶n xuÊt a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn saûn xuaát. Tµi kho¶n s¶n xuÊt lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cã liªn hÖ víi nhau, ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi lÇn ®Çu vµ sö dông tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO), tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th−êng lµ mét n¨m). Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 5 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Töø ñònh nghóa treân, coù theå thaáy ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa TKSX laø caùc quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng keát quaû saûn xuaát (GO) neáu xeùt theo quan ñieåm vaät chaát) hoaëc quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng GDP (quaù trình phaân phoái laàn ñaàu) neáu xeùt theo quan ñieåm taøi chính. b. T¸c dông cña tµi kho¶n s¶n xuÊt. Tµi kho¶n s¶n xuÊt lµ tµi kho¶n ®−îc thiÕt lËp ®Çu tiªn vµ lµ tµi kho¶n quan träng nhÊt cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Vai trß nµy ®−îc quy ®Þnh bëi vai trß cña s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× vËy, c¸c chØ tiªu trong tµi kho¶n lµ c¬ së ®Ó lËp c¸c tµi kho¶n kh¸c. Tµi kho¶n s¶n xuÊt cã t¸c dông ®¸nh gi¸ tæng hîp kÕt qu¶ xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua tµi kho¶n s¶n xuÊt ta cã thÓ n¾m b¾t ®−îc c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh−: gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm, thÆng d− s¶n xuÊt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã nghiªn cøu kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm (C, V, M). Tµi kho¶n s¶n xuÊt ®−îc thiÕt lËp víi c¸c ph©n tæ nh−: theo nghµnh kinh tÕ, theo thµnh phÇn kinh tÕ, theo khu vùc thÓ chÕ... cã ý nghÜa quan träng trong viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. 4.2. Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu. a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu. Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cã liªn heä h÷u c¬ víi nhau ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i c¸c kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu gi÷a c¸c thµnh viªn cña khu vùc thÓ chÕ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Khaùc vôùi taøi khoaûn saûn xuaát, taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu chæ nghieân cöùu quaù trình taùi saûn xuaát theo quan ñieåm taøi chính, töùc laø taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu ngieân cöùu quaù trình saûn xuaát vaø phaân phoái keát quaû saûn xuaát b. T¸c dông cña tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu . Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu lµ mét trong 4 tµi kho¶n chÝnh, chñ yÕu cña SNA, ®øng thø 2 sau tµi kho¶n s¶n xuÊt. Nã cã nh÷ng t¸c dông chñ yÕu sau: - Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP), qu¸ tr×nh chuyÓn nh−îng thu nhËp gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ gi÷a c¸c khu vùc thÓ chÕ, gi÷a trong n−íc vµ n−íc ngoµi. tõ ®ã h×nh thµnh thu nhËp cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung còng nh− tõng khu vùc thÓ chÕ nãi riªng. - Th«ng qua tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu ta cã thÓ tÝnh ®−îc c¸c chØ tiªu: Tæng thu nhËp quèc gia (GNI), Thu nhËp quèc gia (NI), thu nhËp quèc gia sö dông (NDI)... X¸c ®Þnh c¸c quan hÖ tû lÖ gi÷a nguån thu nhËp trong n−íc víi nguån thu nhËp tõ n−íc ngoµi, gi÷a chi cho tiªu dïng cuèi cïng vÒ nhu cÇu ®êi sèng vµ sinh ho¹t cña hé gia ®×nh d©n c− vµ x( héi víi kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó dµnh Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 6 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A tõ néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó tÝch luü tµi s¶n, më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng. - Ngoµi t¸c dông ph¶n ¸nh vµ ph©n tÝch nãi trªn, tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu cßn ®−îc sö dông lµm c¬ së ®Ó Nhµ n−íc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch x( héi, chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp ( qua hÖ thèng thuÕ hoÆc c¸c kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc...), x¸c ®Þnh c¸c kh¶ n¨ng tÝch luü vèn (tõ nguån trong n−íc, ®i vay hoÆc ®Çu t− n−íc ngoµi ...). 4.3. Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn voán – taøi saûn – taøi chính. Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ hÖ thèng chØ tiªu cã liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ®−îc tr×nh bµy d−íi h×nh thøc tµi kho¶n, ph¶n ¸nh tæng tÝch luü cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõng khu vùc thÓ chÕ trong mét chu kú kinh tÕ (th−êng lµ mét n¨m) vµ nguån vèn cho tæng tÝch luü ®ã. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn voán - taøi saûn - taøi chính laø söï hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán cho tích luyõ. b. T¸c dông cña tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh ph¶n ¸nh tæng gÝa trÞ ®Çu t− tÝch luü bao gåm : tÝch luü tµi s¶n vËt chÊt cho s¶n xuÊt, tÝch luü tµi s¶n tµi chÝnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh− cña tõng khu vùc thÓ chÕ. ®ång thêi còng ph¶n ¸nh c¸c nguån vèn cho ®Çu t− tÝch luü ®ã. Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu vµ sù biÕn ®éng cña tõng nguån vèn, cô thÓ: ®Ó dµnh, ®i vay, ®Çu t− tõ n−íc ngoµi, chuyÓn nh−îng hoÆc tõ ph¸t hµnh tiÒn mÆt, c«ng tr¸i... cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ tõng khu vùc thÓ chÕ . Th«ng qua tµi kho¶n nµy, cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tÝch luü tõ nguoàn s¶n xuÊt trong n−íc, møc ®é phô thuéc vµo nguån vèn n−íc ngoµi, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ x( héi nãi chung vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt nãi riªng trªn nÒn t¶ng hiÖn cã. 4.4. Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n−íc ngoµi a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn quan heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi Taøi khoaûn quan heäï kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi laø moät heä thoáng caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp trình baøy döôùi daïng taøi khoaûn, phaûn aùnh moái quan heä kinh teá cuûa neàn kinh teá quoác daân vôùi nöôùc ngoaøi. Nhö vaäy, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn quan heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi laø caùc quan heä kinh teá cuûa neàn kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi. Ñoù laø caùc quan heä kinh teá thöôøng xuyeân vôùi nöôùc ngoaøi nhö: quan heä trao ñoåi haøng hoaù dòch vuï (coøn goïi laø hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu), quan heä thu – chi nhaân toá saûn xuaát nhö: lao ñoäng, voán, taøi saûn, caùc quan heä thu - chi chuyeån nhöôïng thöôøng xuyeân döôùi hình thöùc baét buoäc vaø töï nguyeän, quan heä mua baùn taøi saûn vaät chaát vaø taøi saûn taøi chính; vaø caùc quan heä veà voán - taøi saûn – taøi chính vôùi nöôùc ngoaøi. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 7 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A b. T¸c dông cña tµi kho¶n quan hÖ kinh teá víi n−íc ngoµi . Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n−íc ngoµi ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh trao ®æi, giao l−u s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô, chuyÓn nh−îng hiÖn hµnh, chuyÓn nh−îng vèn, còng nh− quan hÖ thu nhËp vÒ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt víi n−íc ngoµi . Nghiªn cøu mèi quan hÖ c©n ®èi gi÷a xuÊt khÈu víi nhËp khÈu, thu nhËp vµ chi tr¶ vÒ lîi tøc së h÷u c¸c nh©n tè s¶n xuÊt nh−: lao ®éng, vèn kinh doanh, ®Êt, tµi nguyªn... chuyÓn nh−îng hiÖn hµnh d−íi h×nh thøc b¾t buéc vµ tù nguyÖn, chuyÓn nh−îng vèn (t− b¶n) d−íi h×nh thøc viÖn trî, cho kh«ng, quµ biÕu cña c¸c tæ chøc chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ, vay vµ cho vay víi n−íc ngoµ. Trªn c¬ së ®ã ®Þnh ra c¸c chÝnh s¸ch vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n−íc ngoµi cßn ®−îc sö dông lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra l¹i mét sè chØ tiªu trong c¸c tµi kho¶n kh¸c, nh− tµi kho¶n s¶n xuÊt, tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu, tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh. 4.5. B¶ng vµo /ra a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa baûng I-O B¶ng vµo – ra (I/O) lµ mét bé phËn cÊu thµnh, bé phËn trung t©m cña SNA, lµ hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp tr×nh bµy d−íi d¹ng c©n ®èi, cho phÐp nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ sö dông s¶n phÈm x( héi theo mËt sè ngµnh kinh tÕ hoÆc ngµnh s¶n phÈm. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa baûng I – O laø toaøn boä quaù trình saûn xuaát, phaân phoái, phaân phoái laïi vaø söû duïng cuoái cuøng saûn phaåm xaõ hoäi. b. Taùc duïng cuûa baûng I –O. Baûng I – O coù taùc duïng phaûn aùnh moái lieân heä giöõa caùc ngaønh kinh teá trong quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng saûn phaåm vaät chaát trong moät thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät naêm. Baûng I – O coøn laø caên cöù ñeå xaây döïng ñònh möùc chi phí trong keá hoaïch saûn xuaát, xaây döïng coâng ngheä saûn xuaát cho töøng loaïi saûn phaåm, xaây döïng keá hoaïch döï tröõ vaø cung caáp vaät tö trong neàøn kinh teá quoác daân. Ngoaøi ra, baûng I –O coøn laø caên cöù nghieân cöùu moái lieân heä giöõa saûn xuaát vaø söû duïng cuõng nhö cô caáu neàn kinh teá, hieäu quaû saûn xuaát, xaây döïng keá hoaïch saûn xuaát cuûa töøng ngaønh trong moái lieân heä vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc cuûa neàn kinh teá quoác daân, lieân heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi veà nhu caàu tieâu duøng cuoái cuøng, tích luyõ vaø xuaát nhaäp khaåu… Maët khaùc, nghieân cöùu keát hôïp oâ I vaø oâ III giuùp ta xem xeùt maët keát caáu giaù trò veà chi phí trung gian, giaù trò taêng theâm, coøn thoâng qua oâ I vaø oâ II giuùp ta nghieân cöùu maët keátcaáu söû duïng saûn phaåm vaät chaát vaø dòch vuï trong neàn kinh teá quoác daân. Treân cô sôû ñoù ñònh caùc chính saùch veà giaù caû, tieâu duøng, thu nhaäp, veà tyû suaát laõi, tyû suaát thueá… trong töøng ngaønh saûn phaåm vaø toaøn boä neàn kinh teá. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 8 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A 4.6 Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu trong hÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia bao gåm nh÷ng tµi kho¶n tæng hîp, mçi tµi kho¶n cã ®Æc ®iÓm, nhiÖm vô vµ môc ®Ých nghiªn cøu kh¸c nhau. Mçi tµi kho¶n trong hÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia ®−îc cÊu thµnh bëi c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c nhau. Song gi÷a chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Mèi quan hÖ ®ã ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n kÐp. Mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nµo ®ã ®−îc thÓ hiÖn bªn nguån (thu, cã) cña tµi kho¶n nµy, ®ång thêi nã còng ®−îc thÓ hiÖn bªn sö dông (chi, nî) cña tµi kho¶n kh¸c vµ ng−îc l¹i. Cuï theå, ta coù sô ñoà sau: Nhaäp khaåu Traû coâng ngöôøi SX Thueá SX Thaëng dö SX TK saûn xuaát TDCC nhaø nöôùc TDCC hoä gia ñình TLTS coá ñònh TLTS löu ñoäng thuaàn thu LTNT TK Thu - chi thuaàn thu CNHH khaùc thuaàn ñeå daønh TK quan heä KT vôùi NN Thuaàn thu CN voán Tích luyõ TSQH Khaáu hao TSCÑ TK voán – taøi saûn - taøi chính thuaàn thu veà TSTC Thuaàn thöïc teá caùc khoaûn nôïï Xuaát khaåu : coù taøi khoaûn naøy vaø nôï cuûa taøi khoaûn khaùc. 5. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n cña SNA. 5.1. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt Ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi t− c¸ch lµ ho¹t ®éng t¹o ra cña c¶i cho con ng−êi. V× vËy, nã cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong cuéc sèng. Tuy nhiªn, cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së c¸c häc thuyÕt kinh tÕ kh¸c nhau. Trªn c¬ së häc thuyÕt t¸i s¶n xuÊt x( héi cña M¸c- tøc lµ theo quan niÖm cña MPS , ®Þnh nghÜa vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®−îc giíi h¹n trong ph¹m vi hÑp, chØ bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi nh»m t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt hoÆc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cña nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt khi chuyÓn tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng. Vµ còng theo quan niÖm cña MPS cho r»ng, chØ cã lao ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt míi t¹o ra s¶n phÈm x( héi vµ thu nhËp quèc d©n. Theo quan niÖm cña SNA, trªn c¬ së c¸c lý thuyÕt kinh tÕ cña thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ c¸c lý thuyÕt kinh tÕ vÒ nh©n tè s¶n xuÊt vµ thu nhËp, nªn ®Þnh nghÜa vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã ph¹m vi réng h¬n. Cã rÊt nhiÒu dÞnh nghÜa vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nh−ng ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ nhÊt vµ th−êng gÆp nhÊt lµ: Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 9 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ho¹t ®éng s¶n xuÊt lµ mäi ho¹t ®éng cña con ng−êi víi t− c¸ch lµ c¸ nh©n hay mét tæ chøc b»ng n¨ng lùc cña m×nh, cïng c¸c yÕu tè: tµi nguyªn, ®Êt ®ai, vèn (t− b¶n), s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô h÷u Ých vµ cã hiÖu qu¶, nh»m tho¶ m(n nhu cÇu sö dông cho s¶n xuÊt, sö dông cho nhu cÇu tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c− vµ x( héi, tÝch luü tµi s¶n ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng x( héi, xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi… vµ qu¸ tr×nh nµy tån t¹i, vËn ®éng kh¸ch quan, kh«ng ngõng ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i trong c¸c thêi kú. Nh− vËy theo quan niÖm cña SNA, ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã nh÷ng ®Æc tr−ng sau: 1. Lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ng−êi, vµ ng−êi kh¸c cã thÓ lµm thay ®−îc. 2. Bao gåm c¶ ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm dÞch vô. 3. S¶n phÈm vËt chÊt vµ s¶n phÈm dÞch vô t¹o ra ph¶i h÷u Ých vµ ph¶i ®−îc x( héi chÊp nhËn, tøc tho¶ m(n nhu cÇu tiªu dïng cña x( héi, cña s¶n xuÊt, cho ®êi sèng vµ cho tÝch luü. Quan niÖm vÒ s¶n suÊt trªn ®©y cuûa SNA ®( më réng ph¹m vi tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoaøi ra, noù coøn cho pheùp phaân ñònh hoaït ñoäng naøo laø hoaït ñoäng saûn xuaát, hoaït ñoäng naøo laø hoaït ñoäng phi saûn xuaát; chi phí naøo ñöôïc tính vaøo chi saûn xuaát (tieâu duøng trung gian), chi phí naøo ñöïôc tính vaøo tieâu duøng cuoái cuøng, keát quaû naøo ñöôïc tính vaøo keát quaû saûn xuaát… Tuy nhieân, trong thöïc teá, khi xaây döïng SNA, phaûi caên cöù vaøo ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäi, ñieàu kieän thu thaäp thoâng tin vaø trình ñoä haïch toaùn thoáng keâ ôû moãi nöôùc maø coù nhöõng quy ñiònh theâm. 5.2. L2nh thæ kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ më, khi mµ tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu cã nh÷ng mèi quan hÖ giao l−u kinh tÕ xÐt trªn tÊt c¶ c¸c mÆt: s¶n xuÊt, xuÊt nhËp khÈu… víi nhau vµ nh÷ng mèi quan hÖ nµy th−êng rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹ th× vÊn ®Ò ®Æt ra cã tÝnh nguyªn t¾c trong SNA lµ ph¶i x¸c ®Þnh râ rµng vµ cô thÓ ph¹m vi h¹ch to¸n kinh tÕ ë tõng quèc gia. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, SNA sö dông hai kh¸i niÖm cã liªn quan ®Õn nhau rÊt chÆt chÏ víi nhau lµ: l(nh thæ kinh tÕ, ®¬n vÞ th−êng tró vaø ñôn vò khoâng thöôøng truù. * L%nh thæ kinh tÕ. C¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp trong c¸c tµi kho¶n thuéc SNA ®−îc tÝnh theo ph¹m vi l(nh thæ kinh tÕ. L(nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia lµ l(nh thæ ®Þa lý cña quèc gia ®ã, kh«ng kÓ phÇn ®Þa giíi c¸c sø qu¸n, l(nh sù qu¸n, khu qu©n sù, c¬ quan lµm viÖc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ … mµ c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc cña Liªn HiÖp Quèc, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ… thuª vµ ho¹t ®éng trªn l(nh thæ quèc gia ®ã vµ ®−îc tÝnh thªm phÇn ®Þa giíi c¸c tæ chøc t−¬ng øng cña quèc gia ®ã thuª vµ ho¹t ®éng trªn l(nh thæ ®Þa lý cña quèc gia kh¸c, bao gåm : L(nh thæ ®Þa lý: ®Êt liÒn, h¶i ®¶o, vïng trêi, vïng biÓn thuéc quèc gia, trõ phÇn ®Þa giíi c¸c sø qu¸n, l(nh sù qu¸n, khu vùc qu©n sù, c¬ quan lµm viÖc Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 10 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A cña c¸c tæ chøc quèc tÕ… mµ c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c thuª vµ ho¹t ®éng trªn l(nh thæ ®Þa lý cña quèc gia ®ã. Vïng trêi, mÆt n−íc, vïng ®Êt n»m ë vïng biÓn quèc tÕ mµ ë ®ã quèc gia ®−îc h−ëng c¸c quyÒn ®Æc biÖt vÒ mÆt ph¸p lý nh− khai th¸c h¶i s¶n, kho¸ng s¶n, dÇu khÝ.. Vïng l(nh thæ n»m ë n−íc kh¸c ®−îc ChÝnh phñ thuª vµ ho¹t ®éng v× môc ®Ých ngo¹i giao, qu©n sù, khoa häc… nh− c¸c ñaïi sø qu¸n, l(nh sù qu¸n, c¸c c¨n cø qu©n sù, tr¹m nghiªn cøu khoa häc… * §¬n vÞ th−êng tró vaø ñôn vò khoâng thöôøng truù. §¬n vÞ th−êng tró lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cña quèc gia vµ n−íc ngoµi cã ®¨ng ký thêi gian ho¹t ®éng t¹i l(nh thæ quèc gia ®ã trªn 1 n¨m vµ chÞu sù qu¶n lý vÒ luËt ph¸p cña quèc gia ®ã. §¬n vÞ th−êng tró cña mét quèc gia gåm: C¸c c¬ quan nhµ n−íc, c¸c tæ chøc x( héi, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c hé gia ®×nh … cña quèc gia vµ ®ang ho¹t ®éng trªn l(nh thæ ®Þa lý cña quèc gia ®ã. - C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ cña n−íc ngoµi ®Çu t− trùc tiÕp, liªn doanh… ë quèc gia së t¹i v¬Ý thêi gian trªn 1 n¨m. C¸c toµ ®¹i sø, l(nh sù qu¸n, c¸c tæ chøc qu©n sù… cña quèc gia ®ãng ë n−íc ngoµi. Nh÷ng ng−êi trong n−íc lµm thuª, lµm hîp ®ång ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho tæ chøc quèc tÕ vµ n−íc ngoµi ®ãng ë n−íc së t¹i. Nh÷ng ng−êi ®i lµm thuª cã tÝnh chÊt t¹m thêi, nh÷ng ng−êi ®i c«ng t¸c, häc tËp, bu«n b¸n, du lÞch, th¨m viÕng ng−êi th©n ë n−íc ngoµi víi thêi gian d−íi 1 n¨m. Ng−îc víi kh¸i niÖm ®¬n vÞ th−êng tró lµ kh¸i niÖm ®¬n vÞ kh«ng th−êng tró dïng ®Ó chØ tÊt c¶ c¸c tæ chøc hay c¸ nh©n kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ th−êng tró cu¶ mét quèc gia, bao gåm: PhÇn cßn l¹i cña c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c n−íc kh«ng ho¹t ®éng trªn l(nh thæ ®Þa lý ViÖt nam . C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam ho¹t ®éng ë n−íc ngoµi víi thêi gian trªn 1 n¨m. C¸c tæ chøc hoÆc d©n c− n−íc ngoµi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam thêi gian d−íi 1 n¨m, kÓ c¶ häc sinh n−íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. - C¸c ®¹i sø qu¸n, l(nh sù qu¸n, tæ chøc quèc phßng, an ninh cña n−íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. ViÖc x¸c ®Þnh ®¬n vÞ th−êng tró vµ l(nh thæ kinh tÕ ®ãng vai trß quan träng khi tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ®Ó lËp c¸c tµi kho¶n. V× vËy, tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x( héi mçi n−íc, thêi gian ho¹t ®éng vµ lîi Ých kinh tÕ cña tõng ®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ cã quy ®Þnh cô thÓ cho phï hîp víi kh¶ n¨ng h¹ch to¸n vµ thu thËp th«ng tin. 5.3. NÒn kinh tÕ quèc d©n. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 11 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A NÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét hÖ thèng bao gåm toµn bé c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ hay chñ thÓ kinh tÕ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau, tån t¹i trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x( héi, ®−îc h×nh thµnh trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. So víi quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ quèc d©n cña MPS, quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ quèc d©n cña SNA cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau: - Theo MPS: nÒn kinh tÕ quèc d©n g¾n liÒn víi l(nh thæ ®Þa lý. Theo l(nh thæ ®Þa lý, nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ tæng thÓ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ th−êng tró vµ kh«ng th−êng tró trong ph¹m vi l(nh thæ nghiªn cøu, tån t¹i trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x( héi. - Theo SNA: nÒn kinh tÕ quèc d©n g¾n liÒn víi l(nh thæ kinh tÕ. Theo l(nh thæ kinh tÕ, nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ tæng thÓ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ th−êng tró cña l(nh thæ nghiªn cøu, tån t¹i trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x( héi. 6. C¸c ph©n tæ chñ yÕu cña SNA. §Ó ph©n tÝch qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh− qu¸ tr×nh t¹o thu nhËp lÇn ®Çu vµ ph©n phèi thu nhËp, nghiªn cøu c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ c¸c khu kinh tÕ.., trong SNA th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tæ . Trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia cã sö dông c¸c ph©n tæ chñ yÕu sau: 6.1 Ph©n tæ theo khu vùc thÓ chÕ. §Ó ph¶n ¸nh mèi quan hÖ giao dÞch kinh tÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ®( ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng ®ã thµnh c¸c nhãm lín theo tõng khu vùc thÓ chÕ dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm vÒ nguån vèn, môc ®Ých vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña chóng. Khu vùc thÓ chÕ lµ tËp hîp c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã t− c¸ch ph¸p nh©n, cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ tµi chÝnh, cã nguån vèn ho¹t ®éng, môc ®Ých vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng gièng nhau. C¨n cø ®Ó ph©n c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng theo tõng khu vùc thÓ chÕ lµ: - cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng hoÆc cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng t−¬ng tù nhau. - nguån kinh phÝ cho ho¹t ®éng t−¬ng tù nhau. c¸c ®¬n vÞ ®ã lµ nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ cã t− c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch to¸n ®éc lËp, cã quyÒn thu chi, më tµi kho¶n. C¨n cø vµo nguyªn t¾c trªn, nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia ®−îc ph©n thµnh 5 khu vùc thÓ chÕ: Khu vùc thÓ chÕ Nhµ n−íc: bao gåm c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ n−íc, an ninh quèc phßng, b¶o ®¶m x( héi, nghiªn cøu khoa häc, ho¹t ®éng sù nghiÖp vÒ y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, thÓ thao… Nguån kinh phÝ ®Ó chi tiªu cho c¸c ®¬n vÞ nµy do ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp. - Khu vùc thÓ chÕ tµi chÝnh: gåm c¸c ®¬n vÞ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, ng©n hµng, tÝn dông, b¶o hiÓm… Nguån kinh phÝ ®Ó ho¹t ®éng cña Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 12 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A c¸c ®¬n vÞ chñ yÕu dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. - Khu vùc thÓ chÕ phi tµi chÝnh: gåm c¸c ®¬n vÞ cã chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô thuéc c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, x©y dùng, th−¬ng nghiÖp… Nguån kinh phÝ ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm hµng ho¸ - dÞch vô cña ®¬n vÞ. - Khu vùc thÓ chÕ v« vÞ lîi: gåm c¸c ®¬n vÞ s¶n cung cÊp c¸c dÞch vô phôc vô nhu cÇu tiªu dïng sinh ho¹t, tÝn ng−ìng cña d©n c− nh−: c¸c hiÖp héi, c¸c héi tõ thiÖn, c¸c tæ chøc tÝn ng−ìng… Nguån kinh phÝ ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo sù ®ãng gãp tù nguyÖn cña c¸c thµnh viªn, sù ®ãng gãp vµ gióp ®ì cña c¸c tæ chøc. - Khu vùc thÓ chÕ hé gia ®×nh. Hé gia ®×nh d©n c− võa lµ ®¬n vÞ tiªu dïng cuèi cïng, võa lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã chøc n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô. Khu vùc hé gia ®×nh bao gåm toµn bé c¸c hé gia ®×nh d©n c− víi t− c¸ch lµ ®¬n vÞ tiªu dïng vµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¸c thÓ. Nguån kinh phÝ chñ yÕu ®Ó chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh dùa vµo s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ, thu nhËp vµ tiÒn l−¬ng, l(i tiÒn göi ng©n hµng … Phaân toå theo khu vöïc theå cheá seõ giuùp cho vieäc xaùc ñònh caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp ñöôïc chính xaùc hôn, phaïm vi nghieân cöùu roâïng hôn, ña daïng hôn ñeå phuïc vuï coâng taùc laõnh ñaïo caùc caáp vaø quaûn lyù neàn kinh teá ôû taàm vó moâ ñaït keát quaû cao nhaát. 6.2 Ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n lµ sù ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n thµnh c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn c¬ së vÞ trÝ, chøc n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ hay chñ thÓ kinh tÕ trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x( héi. ViÖc ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ thÝch hîp ph¶i c¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c sau: - Ph¶i c¨n cø vµo häc thuyÕt ph©n c«ng lao ®éng x( héi vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x( héi. - Ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cña ®Êt n−íc trong tõng thêi kú. Tøc lµ ph¶i c¨n cø vµo ®Æc tr−ng cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng ho¹t ®éng gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau. - Ph¶i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng t¸c so s¸nh quèc tÕ. §¬n vÞ gèc tham gia ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã t− c¸ch ph¸p nh©n tøc lµ cã h¹ch to¸n ®éc lËp hoÆc tù h¹ch to¸n. - Ph¶i dùa vµo chøc n¨ng vµ ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. - Ph¶i th−êng xuyªn hoµn thiÖn hÖ thèng ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Trªn c¬ së ph¹m trï s¶n xuÊt theo SNA, dùa trªn nguyªn t¾c chung vÒ ph©n ngµnh kinh tÕ quèc tÕ, toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña quèc gia ®−îc chia thµnh 3 khu vùc: Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 13 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Khu vùc 1: gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm tõ tù nhiªn nh−: N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n. Khu vùc 2: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c vµ chÕ biÕn s¶n phÈm tõ má c¸c lo¹i, c«ng nghiÖp chÕ biÕn; s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n−íc ga; x©y dùng. - Khu vùc 3: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô: th−¬ng nghiÖp, vËn t¶i, b−u chÝnh viÔn th«ng, qu¶n lý Nhµ n−íc, an ninh quèc phßng… Ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n cã t¸c dông v« cïng quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ, x¸c ®Þnh mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh nh»m ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr−ëng cña tõng ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ ®ã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ, phôc vô viÖc x©y dùng c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo môc tiªu chiÕn l−îc trong tõng giai ®o¹n lÞch sö cña kinh tÕ ®Êt n−íc. XÐt trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ, ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®( m« t¶ chi tiÕt h¬n, chÝnh x¸c h¬n, cô thÓ h¬n mét b−íc cña ph©n lo¹i theo khu vùc thÓ chÕ. 6.3. Ph©n toå theo s¶n phÈm. NÕu ph©n ngµnh kinh tÕ, vÒ c¬ b¶n vÉn dùa vµo chøc n¨ng s¶n xuÊt chÝnh cña tõng ®¬n vÞ ho¹t ®éng kinh tÕ, trong ®ã bao gåm nhiÒu lo¹i s¶n phÈm dÞch vô thuéc ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau th× ph©n theo ngµnh s¶n phÈm dùa vµo : - Nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô cã cïng c«ng dông. - Nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô cã cuøng quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt t−¬ng tù nhau. - Sö duïng nguyªn vËt liÖu chñ yÕu t−¬ng tù nhau. Ph©n theo ngµnh s¶n phÈm sÏ chi tiÕt h¬n n÷a ®èi víi tõng ngµnh kinh tÕ,vµ ®−îc sö dông trong b¶ng I/O, trong c«ng t¸c kiÓm kª s¶n phÈm hµng ho¸, tån kho, tµi s¶n cè ®Þnh, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu… 6.4 Ph©n toå theo thµnh phÇn kinh tÕ. Ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¨n cø vµo chÕ ®é së h÷u ®èi víi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®Ó tËp trung c¸c ®¬n vÞ hay chñ thÓ kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thµnh tõng nhãm kh¸c nhau. Ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¨n cø quan träng ®Ó ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x( héi ®óng ®¾n, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ång thêi cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x( héi chñ nghÜa. Theo NghÞ QuyÕt §¹i Héi 9 cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n−íc ta hiÖn nay gåm cã: 1. Kinh tÕ Nhµ n−íc. 2. Kinh tÕ tËp thÓ 3. Kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ. 4. Kinh tÕ t− b¶n t− nh©n 5. Kinh tÕ hçn hîp 6. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi 6.5 Ph©n toå theo vïng l2nh thæ. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 14 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ph©n theo vïng l(nh thæ lµ c¨n cø vµo c¸c ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, qu¶n lý hµnh chÝnh vµ kinh tÕ x( héi ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia ra thµnh c¸c vïng, c¸c l(nh thæ kh¸c nhau. Ph©n tæ theo vïng, l(nh thæ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc nghiªn cøu sù ph©n bæ c¸c nguån lùc vµ kÕt qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x( héi theo vïng, l(nh thæ. ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x( héi cña tõng vïng, l(nh thæ vµ so s¸nh gi÷a c¸c vïng, l(nh thæ víi nhau. Trªn c¬ së ®ã ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ x( héi hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c vïng, l(nh thæ ph¸t triÓn ®ång ®Òu. 6.6 Ph©n tæ giao dÞch. §©y lµ ph©n tæ riªng cña SNA. Ph©n tæ giao dÞch lµ c¨n cø vµo tÝnh chÊt giao dÞch ®Ó ph©n chia c¸c giao dÞch trong nÒn kinh tÕ thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau, gåm - Mua b¸n s¶n phÈm. - Tr¶ vµ nhËn l−¬ng. - Tr¶ vµ nhËn l(i tiÒn vay. - Tr¶ vµ nhËn dÞchvô b¶o hiÓm. - ThuÕ thu nhËp. - §ãng gãp cho c¸c tæ chøc v« vÞ lîi. - ChuyÓn nh−îng… Mçi lo¹i ph©n tæ cã t¸c dông vµ ý nghÜa kh¸c nhau, chóng ph¶n ¸nh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo mét gãc ®é nghiªn cøu nhÊt ®Þnh. V× vËy, tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu mµ SNA sö dông lo¹i ph©n tæ nhÊt ®Þnh. 7. C¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp chñ yÕu trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia sö dông c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp sau: 7.1 Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Gross output-GO) Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt lµ chØ tiªu kinh tÕ ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ cña s¶n phÈm do lao ®éngtrong c¸c ngµnh kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n t¹o ra trong 1 thêi kú nhÊt ®Þnh, tøc lµ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ theo tõng thêi kú: th¸ng, quý, 6 th¸ng, n¨m, th−êng lµ mét n¨m. GO ®−îc x¸c ®Þnh theo 3 ph−¬ng ph¸p: a. Ph−¬ng ph¸p xÝ nghiÖp. Theo ph−¬ng ph¸p nµy, lÊy xÝ nghiÖp lµm ®¬n vÞ tÝnh, thùc chÊt lµ tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c xÝ nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. n GOXN = ∑ GO XN1. i =1 b. Ph−¬ng ph¸p ngµnh. LÊy ngµnh lµm ®¬n vÞ tÝnh, thùc chÊt lµ tæng céng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. GONGµNH = 20 (17 ) ∑ GO ngµnh I I =1 =GOXN I - gi¸ trÞ s¶n phÈm chu chuyÓn Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 15 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A gi÷a c¸c xÝ nghiÖp cïng 1 ngµnh. c. Ph−¬ng ph¸p kinh tÕ quèc d©n. Ph−¬ng ph¸p nµy lÊy nÒn kinh tÕ quèc d©n lµm ®¬n vÞ tÝnh, ph¶n ¸nh ®−îc kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. GOKTQD = GONGµNH - gi¸ trÞ s¶n phÈm chu chuyÓn gi÷a c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc chÊt cña 3 ph−¬ng ph¸p nµy lµ lo¹i trõ dÇn phÇn bÞ tÝnh trïng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña c¸c xÝ nghiÖp, cña c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Caû 3 phöông phaùp naøy khoâng ñöôïc söû duïng ñeå tính GO cho caùc xí nghieäp, caùc doanh nghieäp maø ñöôïc aùp duïng ñeå tính GO cuûa toaøn neàn kinh teá quoác daân 7.2. Chi phí trung gian. Chi phÝ trung gian lµ mét bé phËn cÊu thµnh tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt, lµ chi phÝ s¶n phÈm c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña mét ngµnh nµo ®ã, bao gåm chi phÝ vËt chÊt: nguyªn vËt liÖu chÝnh phô, b¸n thµnh phÈm, nhiªn liÖu … vµ chi phÝ dÞch vô: c−íc phÝ vËn t¶i, b−u ®iÖn, chi phÝ tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o … Khi tÝnh chi phÝ trung gian cÇn chó ý c¸c nguyªn t¾c sau: ChØ tÝnh nh÷ng yÕu tè nµo ®( ®−îc tÝnh vµo tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt míi ®−îc tÝnh vµo chi phÝ trung gian. Gi¸ tÝnh chi phÝ trung gian lµ gi¸ sö dông khi tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c yÕu tè thuéc chi phÝ trung gian. 7.3 Tæng s¶n phÈm quèc néi( Gross Domestic Product – GDP) 7.4 Tæng thu nhËp quèc gia (Gross National Income -GNI) GNI =GDP +∆nh©n tè s¶n xuÊt. 7.5 Thu nhËp quèc gia (National Income – NI) NI= GNI – KHTSC§. 7.6 Thu nhËp quèc gia sö dông(National Disposable Income – NDI) NDI= NI + ∆ chuyÓn nh−îng hiÖn hµnh 7.7 Tiªu dïng cuèi cïng(Final Consumption - C) Tiªu dïng cuèi cïng lµ mét phÇn cña Tæng s¶n phÈm x( héi sö dông ®Ó tho( m(n nhu cÇu tiªu dïng ®êi sèng, sinh ho¹t cña c¸c nh©n d©n c−, hé gia ®×nh vµ nhu cÇu tiªu dïng chung cña x( héi (Nhµ N−íc), gåm: tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c− vµ tiªu dïng cuèi cïng cña Nhµ n−íc. 7.8 Tæng tÝch luü tµi s¶n (Gross Capital Formation) Tæng tÝch luü tµi s¶n lµ mét bé phËn cña GDP ®−îc sö dông ®Ó ®Çu t− t¨ng tµi s¶n nh»m më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n c−, gåm tÝch luü tµi s¶n cè ®Þnh, tÝch luü tµi s¶n l−u ®éng vµ tÝch luü tµi s¶n quý hiÕm. 7.9. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô bao gåm toµn bé s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô ®−îc mua b¸n, trao ®æi, chuyÓn nh−îng… gi÷a c¸c ®¬n vÞ th−êng tró cña n−íc ta víi c¸c ®¬n vÞ th−êng tró cña n−íc ngoµi. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 16 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A 7.10.§Ó dµnh (Sn). §Ó dµnh lµ phÇn tiÕt kiÖm hoÆc ®Ó dµnh tõ néi bé nÒn kinh tÕ, lµ mét trong nh÷ng nguån vèn ®Ó tÝch luü tµi s¶n. §Ó dµnh ®−îc tÝnh cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ tõng khu vùc thÓ chÕ. Cã 3 lo¹i ®Ó dµnh: + ÑÓ dµnh tõ thu nhËp trong n−íc: Sn = GDPthuÇn – TDCC = GDP – C1- TDCC + ®Ó dµnh tõ thu nhËp quèc gia Sn = NI – TDCC = GNI – C1- TDCC + ®Ó dµnh tõ thu nhËp quèc gia sö dông Sn = NDI – TDCC. II. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ VA VAØ GDP 1. Kh¸i niÖm. Gi¸ trÞ t¨ng thªm (VA- Value Added) vµ tæng s¶n phÈm trong n−íc ( GDPGross Domestic Product) lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt cßn l¹i sau khi trõ ®i chi phÝ trung gian. §ã lµ mét bé phËn gi¸ trÞ míi do lao ®éng s¶n xuÊt t¹o ra vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th−êng lµ mét n¨m. Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ Tæng s¶n phÈm trong n−íc lµ chØ tiªu tuyÖt ®èi thêi kú, ®−îc tÝnh theo ®¬n vÞ gi¸ trÞ (theo gi¸ hiÖn hµnh, gi¸ so s¸nh). 2. Noäi dung kinh teá caùc yeáu toá caáu thaønh GDP. GDP ñöôïc caáu thaønh bôûi 4 yeáu toá cô baûn sau: - Giaù trò coâng lao ñoäng cuûa ngöôøi saûn xuaát. - Thueá saûn xuaát (khoâng keå trôï caáp saûn xuaát). - Khaáu hao taøi saûn coá ñònh. - Thaëng dö saûn xuaát. Neáu ñöùng ôû giaùc doä ngöôøi saûn xuaát (töùc ngöôøi laäp taøi khoaûn saûn xuaát) thì 4 yeáu toá caáu thaønh treân laø nhöõng khoaûn chi phí maø chuû saûn xuaát thöïc hieän trong thôøi kyø saûn xuaát ñeå laøm taêng giaù trò saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra. Neáu ñöùng ôû giaùc ñoä ngöôøi thu nhaäp trong saûn xuaát (töùc ngöôøi laäp taøi khoaûn thu nhaäp chi tieâu, taøi khoaûn voán taøi saûn taøi chính) thì 4 yeáu toá treân laø nhöõng khoaûn thu nhaäp ñeå tieâu duøng (ñoái ngöôøi laäp taøi khoaûn thu nhaäp chi tieâu) hoaëc laø thu nhaäp ñeå ñaàu tö tích luyõ voán taøi saûn (ñoái vôùi ngöôøi laäp taøi khoaûn voán taøi saûn taøi chính) 2.1. Traû coâng cho ngöôøi lao ñoäng (Compensation of employees). Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 17 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Traû coâng lao ñoäng cho ngöôøi saûn xuaát laø toaøn boä caùc khoaûn thu nhaäp maø ngöôøi sanû xuaát nhaän ñöôïc töø coâng lao ñoäng cuûa mình ñöôïc chuû saûn xuaát huy ñoäng söû duïng trong quaù trình saûn xuaát . Thöïc chaát chæ tieâu naøy laø toaøn boä caùc khoaûn chi phí maø chuû saûn xuaát traû cho ngöôøi tröïc tieáp saûn xuaát ñeå buø ñaép laïi söùc lao doäng ñaõ hao phí trong quaù trình saûn xuaát taïo ra saûn phaåm môùi. Thu nhaäp veà tieàn coâng lao ñoäng cuûa ngöôøi saûn xuaát (goàm tieàn maët, hieän vaät) ñöôïc theå hieän ôû nhöõng khoaûn sau; - Tieàn löông. - Traû tieàn coâng lao ñoäng. - Trích baûo hieåm xaõ hoäi. - Caùc khoaûn thu nhaäp coù tính chaát khaùc: tieàn aên tröa, ca ba; tieàn boài döôõng ñoäc haïi; tieàn hao moøn, xe maùy, xe ñaïp cho CNVC ñi laøm vieäc thöôøng ngaøy; tueàn phong bao hoäi nghò veà chuyeân ngaønh; tieâng phuï caáp löu truù, tieàn ñi coâng taùc… 2.2. Thueá saûn xuaát (Tax on production). Thueá saûn xuaát laø toaøn boä caùc khoaûn ñoùng goùp theo nghóa vuï cuûa moïi hoaït ñoäng saûn xuaát treân laõnh thoå kinh teá cuûa quoác gia ñoùng goùp vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc trong naêm (khoâng keå phaàn trôï caáp cuûa Nhaø nöôùc cho nhöõng hoaït ñoäng saûn xuaát ñaëc bieät vì muïc ñích chính trò, xaõ hoäi). Thueá saûn xuaát bao goàm caùc khoaûn sau: - Thueá phaûi noäp. + Thueá doanh nghieäp. + Thueá moân baøi. + Thueá haøng hoaù. + Thueá buoân chuyeán. + Thueá noâng nghieäp. + Caùc loaïi thueá saûn xuaát khaùc. - Caùc loaïi phí phaûi noäp + Phí giao thoâng. + Phí caàu phaø + Phí hoä chieáu, giaáy tôø khaùc. + Caùc loaiï phí phaûi noäp khaùc. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 18 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Toaøn boä caùc loaïi thueá, phí maø caùc ñôn vò saûn xuaát kinh doanh phaûi noäp vaøo ngaân saùch ñöôïc haïch toaùn vaøo giaù thaønh saûn phaåm thì môùi ñöa vaøo ñieàu khoaûn thueá saûn xuaát vaø laø moät yeáu toá cuûa GDP. 2.3. Khaáu hao taøi saûn coá ñònh (Consumption of fixed capital). Khaáu hao taøi saûn coá ñònh laø toaøn boä giaù trò hao moøn cuûa moïi taøi saûn coá ñònh tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi trong naêm. 2.4. Thaëng dö saûn xuaát (Operating surplus). Thaëng dö saûn xuaát laø phaàn giaù trò keát dö giöõa giaù trò saûn xuaát vôùi caùc yeáu toá phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát: - Chi phí saûn phaåm vaät chaát vaø saûn phaåm dòch vuï cho saûn xuaát. - Traû coâng lao ñoäng cho ngöôøi saûn xuaát. - Thueá saûn xuaát (khoâng keå trôï caáp saûn xuaát cuûa Nhaø nöôùc) noäp vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc. - Hao moøn taøi saûn coá ñònh. Veà baûn chaát, thaëng dö saûn xuaát chæ phaùt sinh ôû nhöõng ngaønh hoaït ñoäng mang tính chaát saûn xuaát kinh doanh vaø laø phaàn nguoàn cho vieäc chi traû lôïi töùc sôû höõu trong quan heä saûn xuaát. 3. Vò trí vaø yù nghóa kinh teá cuûa chæ tieâu GDP. 3.1. Vò trí cuûa GDP trong heä thoáng taøi khoaûn quoác gia SNA. Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, heä thoáng taøi khoaûn chính, chuû yeáu cuûa SNA ñöôïc thieát laäp nhaèm phaûn aùnh keát quaû moät quaù trình saûn xuaát treân laõnh thoå kinh teá cuûa moät quoác gia trong moät thôøi kyø keá toaùn (thöôøng laø moät naêm); phaûn aùnh quaù trình phaân phoái laàn ñaàu vaø phaân phoái laïi keát quaû saûn xuaát ñoù vaøo caùc muïc ñích tieâu duøng (TDCC Nhaø nöôùc, TDCC daân cö), tích luyõ (TLTS coá ñònh, TS löu ñoäng, TS quyù hieám), ñoàng thôøi cuõng phaûn aùnh keát quaû caùc moái quan heä kinh teá (mua baùn, chuyeån nhöôïng, vay voán…) cuaû quoác gia vôùi beân ngoaøi quoác gia. Nhö vaäy, ñieåm chuû ñaïo vaø cuõng laø maáu choát ñöôïc ñöôïc theå hieän trong caùc taøi khoaûn ñoù laø chæ tieâu giaù trò (ñöôïc phaân chia ra caùc yeáu toá) phaûn aùnh keát quaû cuûa neàn saûn xuaát thöïc hieän treân laõnh thoå kinh teá cuûa quoác gia trong 1 naêm; bôûi leõ, coù keát quaû saûn xuaát (maø chuû yeáu phaûn aùnh khoái löôïng saûn phaåm môùi taêng theâm trong naêm do caùc ngaønh saûn xuaát ñoùng goùp ) môùi coù caùc quaù trình phaân phoái xaõ hoäi: Phaân phoái laàn ñaàu vaø phaân phoái laïi; môùi coù caùc moái quan heä kinh teá vôùi beân ngoaøi (quoác gia khaùc, caùc toå chöùc quoác teá khaùc vaø caùc toå chöùc phi chính phuû…). Chæ tieâu phaûn aùnh keát quaû cuûa moïi hoaït ñoäng treân neàn kinh teá cuûa moät quoác gia sau 1 naêm hoaëc quyù laø GDP. Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 19 LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Trong heä thoáng caùc taøi khoaûn chính ñöôïc xaây döïng, GDP baèng toång caùc chi phí taïo neân caùc yeáu toá hình thaønh caùc ñieàu khoaûn trong taøi khoaûn saûn xuaát vaø nhö vaäy cuõng baèng toång caùc ñieàu khoaûn mang tính thu nhaäp trong taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu. Treân thöïc teá cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi, caùc yeáu toá hình thaønh caùc ñieàu khoaûn goác taïo neân GDP (caùc ñieàu khoaûn cuûa taøi khoaûn saûn xuaát), qua söï vaän ñoäng giaù trò trong caùc moái quan heä kinh teá (mua baùn, chuyeån nhöôïng, vay möôïn…) seõ taïo ra caùc khoaûn thu nhaäp vaø söû duïng caùc khoaûn thu nhaäp ñoù. Caùc moái quan heä kinh teá khoâng chæ dieãn ra trong neàn kinh teá quoác gia maø coøn dieãn ra taïi bieân giôùi giöõa quoác gia ñoù vôùi quoác gia khaùc vaø thaäm chí ngay taïi laõnh thoå kinh teá cuûa caùc nöôùc khaùc (ví duï, ñoaøn xieác VN sang löu dieãn ôû Laøo 1 thaùng. Vôùi dòch vuï bieåu dieãn vaø nhöõng chi phí maø ñoaøn söû duïng ôû nhöõng nôi löu dieãn theå hieän nhöõng moái quan heä kinh teá giöõa ñôn vò thöôøng truù cuûa VN vôùi caùc ñôn vò thöôøng truù cuûa Laøo ngay taïi quoác gia Laøo). Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan