Tài liệu Tín dụng trung và dài hạn tại nh công thương phúc yên

Lêi nãi ®Çu Theo tinh thÇn nghÞ quyÕt ®¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th¸ng 12 n¨m 1986, nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ níc ta ®· vµ ®ang chuyÓn dÇn tõ nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ, ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. §Õn nay, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu c«ng nghiÖp ho¸ rÊt quan träng: Trong tæng GDP, tû träng n«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n lµ 23%, tû träng c«ng nghiÖp x©y dùng lµ 38% vµ tû träng dÞch vô lµ 39%. Trªn lé tr×nh më cöa, tù do ho¸ th¬ng m¹i víi sù kiÖn ký kÕt HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü vµ kh«ng ®¸nh thuÕ hµng xuÊt nhËp khÈu s¾p tíi høa hÑn nhiÒu c¬ héi còng nh th¸ch thøc lín cho ViÖt Nam. Tríc nh÷ng søc Ðp c¹nh tranh vµ ®ßi hái míi cña thÞ trêng, Nhµ níc ta ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ toµn diÖn vµ mòi nhän. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tù t×m kiÕm c¬ héi cho m×nh ngoµi sù hç trî cña Nhµ níc. Muèn thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy th× nhu cÇu vèn cho ®Çu t lµ rÊt lín, ®Æc biÖt lµ ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh vµ c¬ së h¹ tÇng (®Çu t dµi h¹n), do ®ã, nhu cÇu vèn trung, dµi h¹n lµ rÊt lín. Ng©n hµng c«ng th¬ng Phóc Yªn (NHCT Phóc Yªn) lµ chi nh¸nh Ng©n hµng cÊp 2 thuéc hÖ thèng Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam. Tuy míi ®îc thµnh lËp nhng ®· gãp phÇn ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ cña khu vùc vµ ®Êt níc. HiÖn nay, ®Þa bµn ho¹t ®éng cña chi nh¸nh ®ang x©y dùng nhiÒu khu c«ng nghiÖp míi, trªn ®µ ph¸t triÓn thµnh khu c«ng nghiÖp vÖ tinh cña Hµ Néi (trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ cña ViÖt Nam) nªn nhu cÇu vèn rÊt lín. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng cña chi nh¸nh NHCT Phóc Yªn cßn nhiÒu tån t¹i trong c«ng t¸c tÝn dông, mµ râ nÐt nhÊt lµ chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cha cao ®ang ®ßi hái cã nh÷ng gi¶i ph¸p th¸o gì kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ c¶ tÇm vi m« lÉn vÜ m«. Qua mét thêi gian thùc tËp vµ t×m hiÓu t¹i NHCT Phóc Yªn (Mª Linh-Phóc Yªn-VÜnh Phóc), chÝnh tÝnh cÊp b¸ch trong chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cña chi nh¸nh ®· th«i thóc em lùa chän ®Ò tµi: “Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng 3 tÝn dông trung, dµi h¹n t¹i Ng©n hµng C«ng th¬ng Phóc Yªn” ®Ó nghiªn cøu trong chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh. Chuyªn ®Ò ®îc kÕt cÊu gåm 2 ch¬ng: Ch¬ng I: C¸c vÊn ®Ò chung vÒ chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cña NHCT Phóc Yªn tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2002. 4 Ch¬ng I: C¸c vÊn ®Ò chung vÒ chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cña NHTM 1. Ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n cña NHTM 1.1. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM Kh¸i niÖm Ng©n hµng th¬ng m¹i: Ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc ®Þnh nghÜa lµ lo¹i h×nh tæ chøc tµi chÝnh cung cÊp mét danh môc c¸c dÞch vô tµi chÝnh ®a d¹ng nhÊt - ®Æc biÖt lµ nhËn göi, cho vay vµ dÞch vô thanh to¸n - vµ thùc hiÖn nhiÒu chøc n¨ng tµi chÝnh nhÊt so víi bÊt kú mét tæ chøc kinh doanh nµo trong nÒn kinh tÕ. Nh vËy, ho¹t ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh 3 nghiÖp vô chÝnh lµ: * T¹o lËp nguån vèn: Còng nh bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo, ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng ®îc th× cÇn ph¶i cã vèn. Nguån vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i h×nh thµnh tõ hai nguån chñ yÕu: - Nguån vèn chñ së h÷u h×nh thµnh tõ nguån vèn ph¸p ®Þnh vµ vèn bæ xung: §Ó b¾t ®Çu ho¹t ®éng ng©n hµng (®îc ph¸p luËt cho phÐp) chñ ng©n hµng ph¶i cã mét lîng vèn nhÊt ®Þnh. §©y lµ lîng vèn ng©n hµng cã thÓ sö dông l©u dµi, h×nh thµnh nªn c¸c trang thiÕt bÞ, nhµ cöa cho ng©n hµng. Nguån h×nh thµnh vµ nghiÖp vô h×nh thµnh tõ lo¹i vèn nµy rÊt ®a d¹ng tuú theo tÝnh chÊt së h÷u, n¨ng lùc tµi chÝnh cña chñ ng©n hµng, yªu cÇu vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng. + Vèn ph¸p ®Þnh lµ kho¶n vèn b¾t buéc ph¶i cã tríc khi ®i vµo ho¹t ®éng. Nguån vèn nµy thêng phô thuéc vµo tÝnh chÊt, qui m« cña tõng lo¹i ng©n hµng. Tuú theo tÝnh chÊt cña mçi ng©n hµng mµ nguån gèc h×nh thµnh vèn ban ®Çu kh¸c nhau. VÝ dô nh Ng©n hµng C«ng th¬ng ViÖt Nam khi míi thµnh lËp cã nguån vèn ph¸p ®Þnh lµ 200 tû VN§. Nguån vèn ph¸p ®Þnh cã thÓ do Nhµ níc cÊp ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh hoÆc do c¸c chñ së h÷u cÊp ®èi víi c¸c Ng©n 5 hµng th¬ng m¹i cæ phÇn. Tuy nhiªn th× vèn ph¸p ®Þnh vÉn cã thÓ ®îc ®iÒu chØnh t¨ng hoÆc gi¶m tuú theo môc ®Ých cña tõng ng©n hµng. + Vèn bæ xung: vèn ph¸p ®Þnh chØ lµ kho¶n vèn ban ®Çu, hµng n¨m c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i bæ xung vèn b»ng c¸ch trÝch tõ lîi nhuËn kinh doanh hoÆc b»ng møc ®ãng gãp cña c¸c chñ së h÷u. Trong ®iÒu kiÖn thu nhËp rßng lín h¬n kh«ng th× chñ ng©n hµng cã xu híng gia t¨ng vèn cña chñ b»ng c¸ch chuyÓn mét phÇn thu nhËp rßng thµnh vèn ®Çu t. Tû lÖ tÝch luü tuú thuéc vµo c©n nh¾c cña chñ ng©n hµng vÒ tÝch luü vµ tiªu dïng. Nh÷ng ng©n hµng l©u n¨m, thu nhËp rßng lín, nguån vèn tÝch luü tõ lîi nhuËn sÏ cao h¬n so víi vèn cña chñ h×nh thµnh ban ®Çu. Nguån bæ xung tõ ®ãng gãp cña c¸c chñ së h÷u th«ng qua: ph¸t hµnh thªm cæ phÇn, gãp thªm, cÊp thªm… ®Ó më réng quy m« ho¹t ®éng, ®æi míi trang thiÕt bÞ hoÆc ®¸p øng yªu cÇu gia t¨ng vèn cña chñ do ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh. §Æc ®iÓm cña h×nh thøc huy ®éng vèn nµy lµ kh«ng thêng xuyªn song gióp cho ng©n hµng cã ®îc lîng vèn së h÷u lín vµo lóc cÇn thiÕt. + C¸c quü: Ng©n hµng cã nhiÒu quü, mçi quü cã môc ®Ých riªng mµ tríc tiªn lµ quü dù phßng tæn thÊt (vèn tÝch luü®îc trÝch lËp hµng n¨m nh»m bï ®¾p tæn thÊt), quü b¶o toµn vèn (nh»m bï ®¾p hao mßn cña vèn díi t¸c ®éng cña l¹m ph¸t), quü thÆng d lµ phÇn ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña ng©n hµng vµ chªnh lÖch gi÷a mÖnh gi¸ vµ thÞ gi¸ cæ phiÕu khi ph¸t hµnh cæ phiÕu míi, ngoµi ra cßn cã c¸c quü: quü phóc lîi, quü khen thëng, quü gi¸m ®èc… C¸c quü nµy thuéc së h÷u cña chñ ng©n hµng. Nguån h×nh thµnh c¸c quü nµy lµ tõ thu nhËp cña ng©n hµng. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng sö dông c¸c quü nµy vµo ho¹t ®éng kinh doanh tuú thuéc vµo môc ®Ých sö dông quü. + Nguån vay nî cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh vèn cæ phÇn: C¸c kho¶n vay trung, dµi h¹n cña ng©n hµng th¬ng m¹i mµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh vèn cæ phÇn cã thÓ ®îc coi lµ mét bé phËn vèn së h÷u cña ng©n hµng do nguån nµy cã mét sè ®Æc ®iÓm nh sö dông l©u dµi, cã thÓ ®Çu t vµo nhµ cöa, ®Êt ®ai vµ cã thÓ kh«ng ph¶i hoµn tr¶ khi ®Õn h¹n. Nguån vèn chñ së h÷u Ng©n hµng lµ rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, ®ãng vai trß sèng cßn trong viÖc duy tr× c¸c ho¹t ®éng thêng xuyªn vµ ®¶m b¶o cho ng©n hµng ph¸t triÓn l©u dµi. Nguån vèn chñ së h÷u ®ãng vai trß lµ mét tÊm ®Öm ®Ó chèng rñi ro ph¸ s¶n v× vèn 6 nµy gióp trang tr¶i nh÷ng thua lç vÒ tµi chÝnh vµ nghiÖp vô cho tíi khi c¸c vÊn ®Ò ®îc gi¶i quyÕt vµ ®a ng©n hµng trë l¹i ho¹t ®éng sinh lêi. Vèn nµy còng lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®Ó ng©n hµng cã thÓ huy ®éng tiÒn göi chØ víi tû lÖ quy ®Þnh. Vèn cµng lín th× cµng t¹o niÒm tin cho c«ng chóng vµo sù ®¶m b¶o ®èi víi chñ nî vÒ søc m¹nh tµi chÝnh cña ng©n hµng. Vµ h¬n thÕ, vèn cung cÊp n¨ng lùc tµi chÝnh cho sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc dÞch vô míi, cho nh÷ng tr¬ng tr×nh vµ thiÕt bÞ míi - ®iÒu kiÖn sèng cßn cho ng©n hµng trong xu thÕ ph¸t triÓn nh vò b·o cña x· héi. - Nguån vèn thø hai lµ nguån huy ®éng vèn nhµn rçi tõ x· héi: Thu hót vèn nhµn rçi trong x· héi lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña nghiÖp vô t¹o lËp nguån vèn vµ lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Ph¬ng thøc nµy t¹o ta nguån vèn chñ lùc cho ng©n hµng th¬ng m¹i. Ng©n hµng kh«ng thÓ tån t¹i nÕu kh«ng huy ®éng nguån vèn nµy. C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i thêng huy ®éng vèn díi nhiÒu h×nh thøc nh nhËn tiÒn göi (tiÒn göi giao dÞch, tiÒn göi tiÕt kiÖm), ph¸t hµnh tr¸i phiÕu (tÝn phiÕu ng©n hµng, kú phiÕu ng©n hµng, tr¸i phiÕu ng©n hµng...) vµ ®i vay. Nguån vèn nµy lµ c¬ së chÝnh cho c¸c kho¶n vay vµ do ®ã, nã lµ nguån gèc s©u xa cña lîi nhuËn vµ sù ph¸t triÓn ng©n hµng. TiÒn göi kh¸ch hµng lµ nguån tµi nguyªn quan träng nhÊt, chiÕm tû träng lín trong tæng nguån tiÒn cña ng©n hµng. §Ó gia t¨ng tiÒn göi trong m«i trêng c¹nh tranh m¹nh mÏ vµ cã ®îc nguån tiÒn cã chÊt lîng ngµy cµng cao, c¸c ng©n hµng ®· ®a ra vµ thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c nhau: + TiÒn göi thanh to¸n (tiÒn göi giao dÞch): ®©y lµ nguån tiÒn mµ c¸c doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n göi vµo ng©n hµng ®Ó nhê ng©n hµng gi÷ vµ thanh to¸n hé. L·i suÊt cña kho¶n tiÒn nµy rÊt thÊp, cã khi b»ng kh«ng nhng bï l¹i kh¸ch hµng cã thÓ ®îc hëng nh÷ng dÞch vô ng©n hµng víi møc phÝ thÊp. + TiÒn göi cã kú h¹n cña doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc x· héi: C¸c tæ chøc x· héi hay c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu kho¶n thu kh«ng ph¶i thanh to¸n ngay nªn ng©n hµng ®a ra h×nh thøc tiÒn göi cã kú h¹n. Lo¹i tiÒn göi nµy kh¸ch hµng kh«ng ®îc hëng c¸c dÞch vô nh tiÒn göi thanh to¸n nhng l¹i ®îc hëng víi l·i suÊt cao h¬n tuú ®é dµi kú h¹n. NÕu kh¸ch hµng cÇn tiÒn, hä cã thÓ ®Õn rót ra khi cha ®Õn h¹n vµ hëng l·i suÊt kh«ng kú h¹n. + TiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c: 7 T¬ng tù nh huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp, tuy nhiªn nguån huy ®éng nµy thêng æn ®Þnh h¬n vµ thêi h¹n thêng dµi h¬n. HiÖn nay ng©n hµng ¸p dông rÊt nhiÒu c¸c h×nh thøc huy ®éng ®a d¹ng kÕt hîp víi l·i suÊt c¹nh tranh hÊp dÉn ®Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu lîng tiÒn göi d©n c. + TiÒn göi cña ng©n hµng kh¸c: Nh»m môc ®Ých thanh to¸n hé vµ mét sè môc ®Ých kh¸c, ng©n hµng th¬ng m¹i thêng göi tiÒn t¹i c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c. Quy m« lo¹i tiÒn göi nµy thêng kh«ng lín. - Nguån thø ba lµ vèn ®i vay: §«i khi cÇn thiÕt, ng©n hµng thêng ph¶i vay mîn thªm. C¸c ng©n hµng thêng ®i vay ë NHNN, vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c hoÆc vay trªn thÞ trêng vèn. C¸c kho¶n vay nµy nh»m gi¶i quyÕt nhu cÇu cÊp b¸ch trong chi tr¶ cña ng©n hµng th¬ng m¹i nªn thêng ph¶i chÞu nh÷ng chi phÝ lín hoÆc rµng buéc nhÊt ®Þnh. - NHTM cßn cã thÓ tËn dông c¸c nguån vèn kh¸c nh: vèn uû th¸c cña c¸c tæ chøc tÝn dông lín, c¸c tæ chøc tÝn dông níc ngoµi, nguån vèn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng, c¸c nguån kh¸c lµ c¸c kho¶n nî nh thuÕ cha nép hay l¬ng cha ph¶i tr¶…. Tuy nhiªn nguån vèn nµy thêng kh«ng æn ®Þnh vµ kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng cã ®iÒu kiÖn sö dông. * Sö dông vèn: Ho¹t ®éng cña ng©n hµng lµ h×nh thøc ho¹t ®éng t duy híng lîi nhuËn, do ®ã c¸c kho¶n vèn cña ng©n hµng ph¶i ®îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ®em l¹i lîi nhuËn cao nhÊt. Víi nhu cÇu x· héi ngµy cµng cao th× viÖc sö dông vèn ngµy cµng ®îc ®a d¹ng phong phó h¬n. HiÖn nay, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã híng sö dông vèn chñ yÕu lµ: - Cho vay: TÝn dông lµ chøc n¨ng kinh tÕ hµng ®Çu cña ng©n hµng, lµ h×nh thøc sö dông vèn quan träng nhÊt, chiÕm tû träng chñ yÕu trong toµn bé tµi s¶n cã cña ng©n hµng th¬ng m¹i, ®©y lµ c¸c tµi s¶n mang l¹i lîi nhuËn cao cho ng©n hµng th¬ng m¹i nªn chÊt lîng c¸c kho¶n vay gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng. 8 §Ó qu¶n lý c¸c kho¶n cho vay ngêi ta thêng ph©n lo¹i chóng dùa trªn nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. NÕu c¨n cø vµo thêi h¹n cho vay th× cã thÓ ph©n lo¹i thµnh c¸c h×nh thøc: cho vay ng¾n h¹n, cho vay trung h¹n vµ cho vay dµi h¹n. + Cho vay ng¾n h¹n: §©y lµ lo¹i cho vay truyÒn thèng, nh»m bæ xung sù thiÕu hôt t¹m thêi vèn lu ®éng cho c¸c doanh nghiÖp vµ cho vay tiªu dïng. Cô thÓ lµ ë nh÷ng d¹ng nh: triÕt khÊu c¸c giÊy tê cã gi¸, øng tríc theo hîp ®ång, khÊu trõ chi qua tµi kho¶n v·ng lai... thêi h¹n cho vay ng¾n h¹n ë ViÖt Nam lµ kh«ng qu¸ 12 th¸ng. + Cho vay trung, dµi h¹n: §îc thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng ch¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §èi tîng cho vay trung vµ dµi h¹n thêng lµ ®Ó x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, ®æi míi vµ më réng ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c ®èi tîng kh¸c cã chu kú s¶n xuÊt kinh doanh dµi ngµy. HiÖn nay ë ViÖt Nam cho vay trung h¹n tõ 1 ®Õn 5 n¨m, cßn cho vay dµi h¹n lµ trªn 5 n¨m. Tû träng cho vay trung, dµi h¹n hiÖn nay cßn thÊp nhng theo xu híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ th× ch¾c ch¾n tû träng nµy sÏ cµng t¨ng. Ngoµi ra cßn cã c¸c h×nh thøc tÝn dông kh¸c nh: cho vay, b¶o l·nh, cho thuª (dùa vµo h×nh thøc tµi trî tÝn dông); tÝn dông cã b¶o ®¶m vµ tÝn dông kh«ng cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè; tÝn dông ph©n lîi theo rñi ro (kho¶n tÝn dông cã ®é an toµn cao, kh¸, trung b×nh vµ thÊp); tÝn dông theo ngµnh kinh tÕ (c«ng, n«ng nghiÖp…) hoÆc theo ®èi tîng tµi trî (hµng ho¸, bÊt ®éng s¶n…) hoÆc theo môc ®Ých (s¶n xuÊt, tiªu dïng…) - Ho¹t ®éng ®Çu t: Ngoµi ho¹t ®éng cho vay, c¸c ho¹t ®éng ®Çu t còng chiÕm tû lÖ kh«ng nhá trong b¶ng c©n ®èi cña ng©n hµng th¬ng m¹i bëi ho¹t ®éng ®Çu t gióp t¨ng thu nhËp cho ng©n hµng vµ khai th¸c tèi ®a c¸c nguån vèn ®· huy ®éng. Ho¹t ®éng ®Çu t chñ yÕu lµ c¸c ho¹t ®éng nh: mua b¸n c¸c chøng kho¸n chÝnh phñ, mua cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp (tham gia vµo thÞ trêng chøng kho¸n) - Ho¹t ®éng ng©n quü: Bao gåm c¸c ho¹t ®éng chi tr¶ ®èi víi kh¸ch hµng vÒ tiÒn mÆt, tiÒn göi, tiÒn vay trong qu¸ tr×nh thu nhËn vµ nghiÖp vô chøng kho¸n ng¾n h¹n. Trong tæng nguån vèn huy ®éng ®îc, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i dµnh mét tû lÖ dù tr÷ nhÊt ®Þnh gäi lµ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. NÕu dù tr÷ qóa lín xÏ g©y l·ng phÝ vèn, ngîc l¹i th× xÏ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng thanh to¸n cho kh¸ch hµng g©y mÊt uy tÝn ®èi víi kh¸ch 9 hµng vµ cã thÓ cßn dÉn ®Õn ®æ vì ng©n hµng. Do ®ã ®Ó ®¶m b¶o kho¶n dù tr÷ an toµn lµ hÕt søc khã kh¨n. HiÖn nay, sù xuÊt hiÖn thÞ trêng liªn ng©n hµng ®· gióp cho c¸c ng©n hµng gi¶m bít khã kh¨n trong tÝnh to¸n viÖc dù tr÷ cña m×nh. * C¸c ho¹t ®éng trung gian: C¸c ho¹t ®éng trung gian gåm cã c¸c nghiÖp vô thanh to¸n tiÒn hµng, qu¶n lý tµi s¶n, dÞch vô chøng kho¸n, cung cÊp th«ng tin t vÊn, ... nh÷ng nghiÖp vô thùc hiÖn sù uû th¸c cña kh¸ch hµng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay còng nh sau nµy, víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¬ chÕ thÞ trêng th× c¸c ho¹t ®éng trung gian cµng ®ãng vai trß quan träng. Xu híng lo¹i h×nh dÞch vô trung gian sÏ chiÕm tû träng lín trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i trong t¬ng lai. 1.2. Ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th¬ng m¹i: TÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c ng©n hµng nãi riªng vµ c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh nãi chung, chiÕm tû träng cao nhÊt trong tæng tµi s¶n, t¹o thu nhËp tõ l·i lín nhÊt vµ còng lµ ho¹t ®éng mang l¹i rñi ro cao nhÊt . TÝn dông lµ ho¹t ®éng tµi trî cña ng©n hµng cho kh¸ch hµng (cßn ®îc gäi lµ tÝn dông ng©n hµng). 1.2.1. Kh¸i niÖm: TÝn dông ng©n hµng lµ mét giao dÞch vÒ tµi s¶n gi÷a bªn cho vay (ng©n hµng) vµ bªn ®i vay (c¸c c¸ nh©n vµ thµnh phÇn kinh tÕ); trong ®ã bªn cho vay chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn ®i vay sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m tho¶ thuËn gi÷a hai bªn, bªn ®i vay cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vèn gèc vµ l·i cho bªn ®i vay khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Cã nhiÒu tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i tÝn dông nhng th«ng thêng c¸c ng©n hµng thêng ph©n tÝn dông theo thêi h¹n. Ph©n chia theo thêi gian cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ng©n hµng v× thêi gian liªn quan mËt thiÕt ®Õn tÝnh an toµn vµ hiÖu qu¶ còng nh kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña kh¸ch hµng. Theo thêi gian, tÝn dông ®îc ph©n thµnh: tÝn dông ng¾n h¹n vµ tÝn dông trung dµi h¹n: 10 + TÝn dông ng¾n h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n cho vay ®Õn 12 th¸ng + TÝn dông trung h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n cho vay tõ trªn 12 th¸ng ®Õn 60 th¸ng. + TÝn dông dµi h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n cho vay tõ trªn 60 th¸ng trë lªn. Thêi h¹n nh÷ng kho¶n tÝn dông nµy phô thuéc vµo môc ®Ých xin vay, chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña dù ¸n. 1.2.2. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ NÕu nh huy ®éng vèn lµ ho¹t ®éng tËp chung vèn nhµn rçi tõ trong d©n c th× ho¹t ®éng tÝn dông l¹i chuyÓn giao vèn cho nh÷ng ngêi cã nhu cÇu sö dông vèn. Ng©n hµng chÝnh lµ trung gian dÉn chuyÓn vèn tõ nh÷ng ngêi thõa vèn ®Õn ngêi thõa vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. §Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay tÝn dông ng©n hµng nãi chung vµ tÝn dông trung, dµi h¹n nãi riªng thùc sù lµ ®ßn bÈy quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. - Ng©n hµng tham gia vµo thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp chung vèn cho s¶n xuÊt: TÝn dông ng©n hµng ®¸p øng ®îc nhu cÇu vèn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt liªn tôc, tËp chung vèn cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng víi quy m« ngµy cµng lín c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. ViÖc tËp chung vèn vµ ph©n phèi vèn ®· gãp phÇn ®iÒu hoµ vèn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n tõ n¬i thõa vèn ®Õn n¬i thiÕu vèn. Nh vËy tÝn dông lµ cÇu nèi gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t, lµ ®ßn bÈy trong viÖc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tÝn dông trung, dµi h¹n nh lµ mét nguån h×nh thµnh vèn cè ®Þnh, lµ nguån bæ xung vèn thiÕu hôt cho c¸c ho¹t ®éng c¶i t¹o, ®æi míi, thay thÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy tÝn dông ng©n hµng gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh øng dông khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. - TÝn dông trung dµi h¹n lµ c«ng cô tµi trî cho c¸c ngµnh kinh tÕ vµ gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ cho c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän: 11 B»ng viÖc sö dông l·i suÊt u ®·i ®èi víi nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän còng nh c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c cÇn thiÕt cho quèc kÕ d©n sinh, tÝn dông ng©n hµng gióp nh÷ng ngµnh kinh tÕ nµy ph¸t triÓn. TÝn dông h×nh thøc nµy thay thÕ cho h×nh thøc cÊp vèn ng©n s¸ch nhµ níc. V× ®Æc trng cña tÝn dông lµ hoµn tr¶ c¶ vèn lÉn l·i gióp cho c¸c doanh nghiÖp sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n lµ ®îc cÊp ng©n s¸ch, do kh«ng hoµn tr¶ nªn ngêi sö dông thêng kh«ng quan t©m tíi viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. - TÝn dông ng©n hµng thóc ®Èy c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ vµ gãp phÇn t¹o nªn mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý: Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, c¹nh tranh lµ yÕu tè tÊt yÕu cña m«i trêng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. §Ó th¾ng ®èi thñ c¹nh tranh ®¹t hiÖu qña kinh tÕ cao nhÊt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng t×m kiÕm thÞ trêng míi vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc hay ¸p dông c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao chÊt lîng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Muèn thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nguån vèn ®Çu t lín mµ tÝn dông ng©n hµng chÝnh lµ nguån tµi trî cho nh÷ng nhu cÇu nµy. Bªn c¹nh ®ã, viÖc di chuyÓn ho¹t ®éng kinh doanh tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c hay ®Çu t vµo mét ngµnh míi ®ßi hái lîng vèn rÊt lín. TÝn dông ng©n hµng lµ mét biÖn ph¸p mµ c¸c doanh nghiÖp thêng sö dông ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu vèn lín vµ tËp chung ®ã. Víi sù gióp ®ì nµy, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh dÔ dµng chuyÓn tõ ngµnh kinh doanh cã lîi nhuËn thÊp sang ngµnh cã lîi nhuËn cao, t¹o ®iÒu kiÖn b×nh qu©n ho¸ tû suÊt lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ nh»m h×nh thµnh nªn mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. - TÝn dông ng©n hµng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù æn ®Þnh lu th«ng tiÒn tÖ: Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, viÖc chó träng ph¸t triÓn lu th«ng hµng ho¸ ph¶i lu«n g¾n liÒn víi æn ®Þnh lu th«ng tiÒn tÖ. Do tÝnh u viÖt cña m×nh, tÝn dông ng©n hµng ®ãng còng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh tíi sù æn ®Þnh lu th«ng tiÒn tÖ. Tríc hÕt ng©n hµng lµ kªnh quan träng ®Ó ®a tiÒn vµo lu th«ng, cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®îc khèi lîng tiÒn lu th«ng phï hîp víi lu th«ng hµng ho¸. NÕu tÝn dông ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× khi cho vay sÏ ®¶m b¶o cung øng lîng tiÒn vµo lu th«ng lµ phï hîp. 12 - Ng©n hµng lµ cÇu nèi gi÷a nÒn kinh tÕ trong níc víi níc ngoµi thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng, t¨ng cêng mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi: Tríc xu híng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, nÒn kinh tÕ cña bÊt kú quèc gia nµo còng cã quan hÖ t¬ng hç víi nÒn kinh tÕ c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. §Çu t vèn ra níc ngoµi hay thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®· vµ ®ang lµ hai lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ th«ng dông gi÷a c¸c níc. YÕu tè ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh mèi quan hÖ hîp t¸c nµy lµ vèn, do ®ã ng©n hµng víi kh¶ n¨ng ®Æc biÖt cña m×nh lµ huy ®éng vèn vµ cung cÊp vèn cho c¸c ho¹t ®éng nµy, th«ng qua ®ã gãp phÇn më réng vµ t¨ng cêng mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc. Níc ta lµ níc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, mèi quan hÖ nµy ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. TÝn dông ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ta më réng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ tËn dông nguån vèn bªn ngoµi ®Çu t ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ gãp phÇn thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. - TÝn dông ng©n hµng cã vai trß kiÓm so¸t nÒn kinh tÕ: Tõ chøc n¨ng dÉn chuyÓn vµ ph©n phèi vèn tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng cã thÓ kiÓm so¸t ®îc ho¹t ®éng kinh tÕ trong qu¸ tr×nh huy ®éng mäi nguån vèn nhµn rçi ®Ó cho vay. Th«ng qua viÖc huy ®éng vèn t¹m thêi nhµn rçi trong d©n c vµ tõ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ cïng c«ng t¸c thanh to¸n cho kh¸ch hµng, ng©n hµng cã thÓ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm, t×nh h×nh s¶n xuÊt còng nh kh¶ n¨ng chi tr¶ cña kh¸ch hµng th«ng qua sù biÕn ®éng cña c¸c sè d trªn c¸c tµi kho¶n. Trong qu¸ tr×nh cho vay, víi môc tiªu "tèi ®a ho¸ lîi nhu©n vµ tèi thiÖu ho¸ rñi ro" ng©n hµng ph¶i thêng xuyªn ph©n tÝch kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng, thêng xuyªn gi¸m s¸t, kiÓm tra ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña hä ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh, t¸c ®éng kÞp thêi khi cÇn thiÕt. XÐt trªn tÇm vÜ m«, ng©n hµng cã kh¶ n¨ng tËp hîp ®îc t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ång thêi ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn ®Ó ®iÒu chØnh kÞp thêi khi cã sù mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu kinh tÕ. 2. TÝn dông trung dµi h¹n cña ng©n hµng th¬ng m¹i: 13 Theo kh¸i niÖm trªn, tÝn dông trung, dµi h¹n cña ng©n hµng th¬ng m¹i lµ c¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng cã thêi h¹n tõ 20 ®Õn 60 th¸ng nhng kh«ng vît qu¸ thêi gian khÊu hao cÇn thiÕt cña tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay. 2.1 §Æc ®iÓm tÝn dông trung, dµi h¹n: - Môc ®Ých vay vèn tÝn dông trung, dµi h¹n: Môc ®Ých vay vèn lµ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh nh: c¶i tiÕn kü thuËt, më réng s¶n xuÊt, ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n míi, ®Çu t cho c¸c dù ¸n phôc vô ®êi sèng. Muèn thùc hiÖn ®îc nh vËy th× tríc hÕt ph¶i cã vèn ®Ó trang tr¶i nh÷ng chi phÝ cÊu thµnh nªn c«ng tr×nh, mua s¾m thiÕt bÞ m¸y mãc, ®æi míi c«ng nghÖ. Nh÷ng chi phÝ nµy kh«ng thÓ thu håi ngay ®îc do ®ã cÇn cã thêi gian thu håi theo thêi gian khÊu hao tµi s¶n cña dù ¸n, thêng lµ trung vµ dµi h¹n. - Thêi h¹n, rñi ro vµ l·i xuÊt trong cho vay trung, dµi h¹n: TÝn dông trung dµi h¹n ph©n biÖt víi tÝn dông ng¾n h¹n chÝnh lµ thêi h¹n cña kho¶n tÝn dông, lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n trªn 1 n¨m. Bëi thêi h¹n còng lµ mét yÕu tè cña rñi ro, thêi h¹n cµng dµi th× rñi ro cµng lín vµ chÝnh v× vËy mµ l·i suÊt cµng cao ®Ó bï ®¾p rñi ro cã thÓ x¶y ra. - Nguyªn t¾c cho vay trung dµi h¹n: Nguyªn t¾c sö dông vèn vay vµ hoµn tr¶ nî gèc vµ l·i lµ nguyªn t¾c chung ®èi víi mäi kho¶n tÝn dông. Kh¸ch hµng ph¶i ®¶m b¶o sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao vµ hoµn tr¶ nî gèc vµ l·i tiÒn vay ®ñ ®óng h¹n ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång tÝn dông. Ng©n hµng ®¶m b¶o thêng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc sö dông vèn vay vµ ®«n ®èc kh¸ch hµng tr¶ nî gèc vµ l·i ®Çy ®ñ, ®óng h¹n. - Nguån vèn ®Ó cho vay trung, dµi h¹n: Nguån vèn cho vay trung dµi h¹n ®îc huy ®éng tõ c¸c nguån sau: + Nguån vèn tù cã : lµ nguån vèn cña b¶n th©n ng©n hµng, chñ yÕu lµ trô së, trang thiÕt bÞ m¸y mãc..., ®©y lµ nguån vèn chiÕm tû lÖ rÊt nhá trong nguån vèn cho vay trung dµi h¹n nhng lµ mét nguån cho vay an toµn nhÊt. 14 + Nguån huy ®éng trung dµi h¹n: lµ nh÷ng nguån huy ®éng tõ tiÒn göi tiÕt kiÖm trªn 12 th¸ng, nguån vèn huy ®éng nµy còng chiÕm tû lÖ nhá vµ tuú vµo tõng ng©n hµng, tõng ®Þa bµn vµ tõng thêi ®iÓm nhng ®©y lµ nguån vèn an toµn, rÎ nhÊt mµ c¸c ng©n hµng muèn tËp chung huy ®éng. + Nguån huy ®éng lÊy tõ nguån huy ®éng ng¾n h¹n chuyÓn sang theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh, ng©n hµng x¸c ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m tïy thuéc vµo sù biÕn ®éng cña lîng tiÒn göi vµ rót ra cña kh¸ch hµng ®Ó t¹o ra mét nguån æn ®Þnh ®Ó cho vay trung, dµi h¹n. Nguån trÝch nµy thêng nhá vµ thêng cã rñi ro cao. + §i vay NHNN: ng©n hµng thêng chØ sö dông nguån nµy khi thÊy thùc sù khã kh¨n bëi cßn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®iÒu kiÖn vay vµ c¸c rµng buéc kh¸c víi NHNN thêng g©y nhiÒu khã kh¨n cho c¸c NHTM. + Vay nî níc ngoµi: §©y lµ nguån vèn huy ®éng ®îc víi khèi lîng lín, l·i suÊt võa ph¶i nhng l¹i ph¶i chÞu nh÷ng ®iÒu kiÖn vay vèn ®«i khi cßn liªn quan tíi vÊn ®Ò chÝnh trÞ nªn nguån nµy rÊt h¹n chÕ. + Nguån tµi trî uû th¸c: Nguån nµy do ng©n hµng ®îc c¸c tæ chøc quèc tÕ chuyÓn mét kho¶n vèn uû th¸c cho ng©n hµng cho vay theo tho¶ thuËn ký kÕt gi÷a hai bªn. Ng©n hµng thùc hiÖn cho vay hay ®Çu t theo chØ ®Þnh cña níc ngoµi vµ ®îc hëng mét tû lÖ phÇn tr¨m vµ chªnh lÖch l·i suÊt cho vay. Nguån nµy cã xu híng ngµy cµng t¨ng do chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi vµo trong níc. 2.2 Ph©n lo¹i tÝn dông trung, dµi h¹n: Trong giai ®o¹n kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t vµ quyÕt liÖt h¬n. C¸c doanh nghiÖp muèn ®øng v÷ng vµ kh¼ng ®Þnh m×nh trong th¬ng trêng th× ph¶i lu«n ®æi míi, nhanh nh¹y b¾t kÞp thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng. Doanh nghiÖp rÊt cÇn ®Õn vèn trung dµi h¹n ®Ó ®Çu t vµo mua s¾m trang thiÕt bÞ, x©y dùng, c¶i tiÕn kü thuËt, mua c«ng nghÖ…Do ®ã nhu cÇu vèn trung dµi h¹n sÏ cã xu híng ngµy cµng t¨ng cao. TÝn dông trung dµi h¹n ®îc chia ra mét sè h×nh thøc sau: - Cho vay theo dù ¸n: Ng©n hµng cho kh¸ch hµng vay vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô phôc vô ®êi sèng 15 §©y lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông dùa trªn c¬ së dù ¸n sau khi ®· xem xÐt vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶, kh¶ thi cña nã. Nh vËy cho vay cña ng©n hµng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ cho vay mµ cßn ph¶i thÈm ®Þnh c¸c vÊn ®Ò nh: ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ kh«ng, t c¸ch kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng, tµi s¶n ®¶m b¶o .... ViÖc cÊp mét kho¶n tÝn dông sÏ rµng buéc ng©n hµng víi ngêi vay trong mét kho¶ng thêi gian dµi vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm nªn cÇn ph¶i nghiªn cøu hÕt søc kÜ cµng, cÈn thËn. - TÝn dông hîp vèn (tÝn dông ®ång tµi trî): ViÖc ®ång tµi trî cña c¸c tæ chøc tÝn dông lµ qu¸ tr×nh cho vay - b¶o l·nh cña mét nhãm tæ chøc tÝn dông (tõ 2 trë lªn) cho mét dù ¸n, do mét tæ chøc tÝn dông lµm ®Çu mèi phèi hîp c¸c bªn tµi trî ®Ó thùc hiÖn, nh»m n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Ph¬ng thøc nµy ®îc sö dông cho nhu cÇu vay vèn hoÆc b¶o l·nh ®Ó thùc hiÖn dù ¸n vît giíi h¹n tèi ®a cho phÐp cho vay hoÆc ®îc phÐp b¶o l·nh cña mét tæ chøc tÝn dông; cho nhu cÇu ph©n t¸n rñi ro cña c¸c tæ chøc tÝn dông hoÆc kh¶ n¨ng nguån vèn cña mét tæ chøc tÝn dông kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu vèn cña dù ¸n. - TÝn dông tuÇn hoµn (cho vay theo h¹n møc tÝn dông): H×nh thøc cho vay nµy ®îc ng©n hµng c¨n cø vµo ph¬ng ¸n, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh, nhu cÇu vay vèn cña kh¸ch hµng, tû lÖ vay vèn tèi ®a so víi gi¸ trÞ tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay, kh¶ n¨ng nguån vèn cña ng©n hµng ®Ó tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng mét h¹n møc tÝn dông duy tr× trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh hoÆc theo chu kú s¶n xuÊt kinh doanh. Trong thêi h¹n duy tr× h¹n møc tÝn dông, kh¸ch hµng ®îc rót vèn phï hîp víi tiÕn ®é vµ yªu cÇu sö dông vèn thùc tÕ nhng ph¶i b¶o ®¶m kh«ng vît qu¸ h¹n møc tÝn dông ®· ký kÕt. Trong thêi h¹n duy tr× h¹n møc tÝn dông, kh¸ch hµng cã nhu cÇu ®iÒu chØnh t¨ng h¹n møc tÝn dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, nÕu thÊy hîp lý th× ng©n hµng n©ng h¹n møc tÝn dông cho kh¸ch hµng. - TÝn dông thuª mua: Lo¹i h×nh tÝn dông nµy ®îc thùc hiÖn bëi mét c«ng ty con cña ng©n hµng mÑ chuyªn thùc hiÖn cho vay thuª mua lµ c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. Doanh nghiÖp ký mét hîp ®ång thuª tµi s¶n cña bªn cho thuª trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, khi hÕt thêi h¹n hîp ®ång th× tµi s¶n ®ã ®îc chuyÓn cho bªn thuª. Thùc chÊt 16 cña ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh lµ ho¹t ®éng cho vay trung vµ dµi h¹n, hîp ®ång thuª thêng ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i tr¶ tíi h¬n gi¸ trÞ cña tµi s¶n cho thuª. Khi hÕt thêi h¹n cho thuª tøc lµ c¸c bªn ®· hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm cña m×nh t¹i hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh, ®¬ng nhiªn tµi s¶n thuª ph¶i ®îc chuyÓn sang cho bªn cho thuª, ®©y kh«ng ph¶i lµ hiÖn tîng mua b¸n hµng ho¸. - Cho vay tr¶ gãp: Cho vay tr¶ gãp lµ h×nh thøc tÝn dông, theo ®ã ng©n hµng cho phÐp kh¸ch hµng tr¶ gèc lµm nhiÒu lÇn trong thêi h¹n tÝn dông ®· tho¶ thuËn. Cho vay tr¶ gãp thêng ®îc ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n, tµi trî cho c¸c tµi s¶n cè ®Þnh hoÆc l©u bÒn. Sè tiÒn tr¶ mçi lÇn ®îc tÝnh to¸n sao cho phï hîp víi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng (víi dù ¸n th× sè tiÒn tr¶ thêng lµ tõ khÊu hao vµ lîi nhuËn sau thuÕ, víi cho vay tiªu dïng th× lµ tõ thu nhËp hµng th¸ng cña ngêi tiªu dïng) H×nh thøc cho vay nµy ®îc ¸p dông nhiÒu nhÊt trong cho vay tiªu dïng. Cho vay tr¶ gãp thêng gÆp rñi ro cao do kh¸ch hµng thêng thÕ chÊp b»ng hµng ho¸ mua tr¶ gãp. Kh¶ n¨ng tr¶ nî phô thuéc vµo thu nhËp ®Òu ®Æn cña ngêi vay. NÕu ngêi vay mÊt viÖc hay èm ®au, thu nhËp gi¶m sót th× kh¶ n¨ng thu nî cña ng©n hµng còng bÞ ¶nh hëng. ChÝnh v× rñi ro cao nªn l·i suÊt cho vay tr¶ gãp thêng cao nhÊt trong khung l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng. 3. ChÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cña ng©n hµng th¬ng m¹i Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tÝn dông lµ mét nghiÖp vô mang l¹i phÇn lín doanh lîi cho ng©n hµng nhng còng lµ nghiÖp vô mang nhiÒu rñi ro nhÊt. Ngay c¶ víi mét kho¶n vay cã tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp th× kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro vÉn rÊt cao. Môc ®Ých cuèi cïng cña ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng chÝnh lµ lîi nhuËn, do ®ã ng©n hµng nµo còng muèn ®¹t hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh tèt nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t hiÖn nay, c¸c ng©n hµng kh«ng ho¹t ®éng theo chøc n¨ng riªng cña m×nh n÷a mµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nµo còng cã hÇu hÕt c¸c lo¹i h×nh nghiÖp vô lµ nh nhau. ChØ cã kh¸c nhau lµ mçi ng©n hµng ®Òu cã thÕ m¹nh riªng nhÊt ®Þnh trong c¸c nghiÖp vô cña m×nh mµ th«i. VÝ dô nh ng©n hµng N«ng NghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n th× tËp chung ë cho 17 vay n«ng nghiÖp nhng hiÖn nay hä ®· v¬n ra tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh nghiÖp vô kh¸c, lµ ®èi thñ c¹nh tranh lín ®èi víi Ng©n hµng c«ng th¬ng vµ c¸c ng©n hµng kh¸c. C¸c ng©n hµng muèn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, muèn t¨ng lîi nhuËn cña m×nh th× ®ßi hái ng©n hµng ph¶i n©ng cao chÊt lîng tÝn dông cña m×nh. VËy nªn hiÓu kh¸i niÖm chÊt lîng tÝn dông lµ nh thÕ nµo?. ChÊt lîng tÝn dông ®îc hiÓu theo ®óng nghÜa lµ vèn vay ng©n hµng ®¸p øng ®Çy ®ñ kÞp thêi cho doanh nghiÖp vµ ®îc doanh nghiÖp ®a vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m t¹o ta mét lîng tiÒn lín h¬n ®Ó trang tr¶i ®ñ chi phÝ, cã lîi nhuËn vµ hoµn tr¶ cho nî ng©n hµng ®Çy ®ñ, ®óng h¹n c¶ gèc lÉn l·i. TÝn dông trung, dµi h¹n lµ mét phÇn trong nghiÖp vô tÝn dông cña ng©n hµng. ChÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n lµ sù tho¶ m·n yªu cÇu hîp lý cña kh¸ch hµng cã lùa chän. ViÖc ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu hîp lý cña doanh nghiÖp ph¶i ®Çy ®ñ c¸c ph¬ng diÖn: l·i suÊt hîp lý, thñ tôc ®¬n gi¶n, kh«ng g©y phiÒn hµ, thu hót ®îc kh¸ch hµng mµ vÉn ®¶m b¶o ®óng nguyªn t¾c vµ quy chÕ tÝn dông; phï hîp víi tèc ®é t¨ng trëng nÒn kinh tÕ x· héi ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn ng©n hµng vµ gãp phÇn lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh doanh nghiÖp. Víi ng©n hµng, chÊt lîng tÝn dông lµ viÖc ®¸p øng nhu cÇu vèn tÝn dông ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng theo híng tÝch cùc cña b¶n th©n ng©n hµng mµ b¶o ®¶m ®îc: yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ trêng, nguyªn t¾c hoµn tr¶ ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i ®óng h¹n, h¹n chÕ thÊp nhÊt kh¶ n¨ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. §¹t chØ tiªu lîi nhuËn cao vµ d nî ngµy mét t¨ng trëng mµ vÉn ®¶m b¶o an toµn: tû lÖ nî qu¸ h¹n thÊp vµ hîp lý, c©n ®èi trong c¬ cÊu nguån vèn gi÷a ng¾n, trung vµ dµi h¹n cña ng©n hµng. ChÊt lîng tÝn dông cao lµ viÖc ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu hîp lý cña kh¸ch hµng, tuy vËy n©ng cao chÊt lîng tÝn dông còng ®i kÌm víi vÊn ®Ò t¨ng kh¶ n¨ng rñi ro ®èi víi ng©n hµng vµ gi¶m thÊp thu nhËp ng©n hµng. Ng©n hµng sÏ kh«ng theo ®uæi môc ®Ých n©ng cao chÊt lîng tÝn dông nÕu kh«ng ®¶m b¶o an toµn vµ cã hiÖu qu¶ tÝn dông. 4. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n ng©n hµng: 18 ChÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n cã ý nghÜa lín ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng th¬ng m¹i. §Ó cã nh×n nhËn ®óng nhÊt vÒ chÊt lîng tÝn dông ng©n hµng, ta sö dông mét sè chØ tiªu ph¶n ¸nh nã sau: 4. 1 ChØ tiªu ®Þnh lîng: - ChØ tiªu lîi nhuËn: Môc tiªu cuèi cïng cña ng©n hµng lµ lîi nhuËn, lµ phÇn thÆng d mµ m×nh t¹o ra ®îc lín nhÊt. Trong giai ®o¹n c¹nh tranh hiÖn nay, ng©n hµng ph¶i n©ng cao chÊt lîng tÝn dông nhng kh«ng ®ång nghÜa lµ t¨ng lîi nhuËn. VÝ dô, chÊt lîng tÝn dông t¨ng thÓ hiÖn ë viÖc t¨ng m¹ng líi ho¹t ®éng ®Ó ®¸p øng tèt nhÊt cho phôc vô kh¸ch hµng ®ång thêi lµm t¨ng chi phÝ. Khi tèc ®é t¨ng doanh thu chËm h¬n tèc ®é t¨ng chi phÝ nµy sÏ dÉn ®Õn lîi nhuËn gi¶m sót. ChÊt lîng tÝn dông trung dµi h¹n kh«ng thÓ nãi lµ tèt nÕu lîi nhuËn thu ®îc tõ nguån nµy lµ thÊp. Ta cã hai chØ tiªu ph¶n ¸nh sau: Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng tÝn dông trung, dµi h¹n (1) D nî tÝn dông trung dµi h¹n b×nh qu©n ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c kho¶n tÝn dông trung dµi h¹n cña ng©n hµng, cho biÕt mét ®ång d nî cho vay trung, dµi h¹n mang l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Tû lÖ cao tøc lîi nhuËn tÝn dông trung dµi h¹n lín, chÊt lîng cao. Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n (2) Tæng lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng ng©n hµng ChØ tiªu nµy cho biÕt møc ®é ®ãng gãp cña ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n vµo toµn bé kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ng©n hµng. Tû lÖ cao ph¶n ¸nh chÊt lîng tÝn dông kh¶ quan nhng ®ång nghÜa víi viÖc ng©n hµng chÊp nhËn ®èi mÆt víi nguy c¬ rñi ro tiÒm tµng. 19 - Sè lît kh¸ch hµng tham gia ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n: Lîng kh¸ch hµng trung dµi h¹n cã hiÖu qu¶ t¨ng chøng tá ng©n hµng ®· lµm tèt c«ng t¸c n©ng cao chÊt lîng tÝn dông, thu hót kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ tiÒm n¨ng chÝnh lµ mét lîi thÕ c¹nh tranh cho c¸c ng©n hµng. - ChØ tiªu l·i suÊt: Kh¸ch hµng vay vèn ®Òu mong muèn ®îc sö dông kho¶n vèn víi chi phÝ thÊp nhÊt. Do ®ã l·i suÊt lµ mét chØ tiªu cho sù lùa chän ng©n hµng vay cña kh¸ch hµng vµ ®ång thêi còng lµ mét yÕu tè c¹nh tranh m¹nh mÏ gi÷a c¸c ng©n hµng. Víi mét chiÕn lîc l·i xuÊt hîp lý th× ng©n hµng míi cã thÓ thu hót ®îc kh¸ch hµng mµ vÉn ®¶m b¶o cã lîi nhuËn t¨ng trëng mong ®îi. - Møc t¨ng trëng d nî tÝn dông trung, dµi h¹n: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc t¨ng trëng d nî tÝn dông trung dµi h¹n cña NHTM, chØ tiªu nµy cµng cao chøng tá kh¶ n¨ng ®Çu t vµo tÝn dông trung dµi h¹n cña ng©n hµng lín. Møc t¨ng trëng qua c¸c kú, n¨m ®Òu ®Æn vµ æn ®Þnh chøng tá chÊt lîng tÝn dông trung dµi h¹n cña ng©n hµng lµ rÊt tèt. - Tû träng vèn tÝn dông trung, dµi h¹n: D nî tÝn dông trung, dµi h¹n Tû träng tÝn dông trung dµi h¹n = x 100% Tæng d nî Tû träng nµy cho biÕt c¬ cÊu d nî trung dµi h¹n chiÕm bao nhiªu phÇn tr¨m trong tæng d nî cña ng©n hµng. Tû lÖ cµng cao cho biÕt qui m« tÝn dông trung, dµi h¹n cña ng©n hµng lµ lín. Nãi chung c¸c ng©n hµng ®Òu mong muèn tû lÖ nµy cao do tÝn dông trung dµi h¹n mang l¹i thu nhËp cao h¬n so víi tÝn dông ng¾n h¹n. Tuy nhiªn do ®Æc tÝn rñi ro cao nªn ng©n hµng sÏ c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm riªng cña nguån vèn, kh¶ n¨ng qu¶n lý tr×nh ®é chuyªn m«n cña m×nh ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ nµy cho phï hîp. - Tû lÖ nî qu¸ h¹n cña tÝn dông trung, dµi h¹n: Ng©n hµng muèn n©ng cao chÊt lîng tÝn dông b»ng c¸ch ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng nhng nÕu ®¸p øng mét c¸ch å ¹t, kh«ng cã chän läc vµ sù thÈm ®Þnh 20 kü cµng kh¸ch hµng cña m×nh th× rñi ro tÝn dông lµ rÊt cao. Khi ®ã chÊt lîng tÝn dông trung, dµi h¹n t¨ng kh«ng cßn ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ cña nã n÷a. Rñi ro tÝn dông trung dµi h¹n ®îc ph¶n ¸nh ë c¸c chØ tiªu tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ kh¶ n¨ng thu håi nî qu¸ h¹n: Tæng d nî qu¸ h¹n trung, dµi h¹n Tû lÖ nî trung, dµi h¹n qu¸ h¹n = x100% Tæng d nî trung, dµi h¹n ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trùc tiÕp chÊt lîng tÝn dông trung dµi h¹n cña ng©n hµng. ChØ tiªu nµy cµng thÊp (< 5%) th× chÊt lîng cho vay cµng cao chøng tá ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng cã chÊt lîng cao vµ ngîc l¹i khi chØ tiªu nµy cao (> 5%) th× chÊt lîng tÝn dông cña ng©n hµng thÊp. Nî qu¸ h¹n ®îc chia lµm hai lo¹i: + Nî qu¸ h¹n do ®Þnh kú tr¶ nî ng¾n h¬n chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña ng©n hµng hoÆc v× mét lý do nµo ®ã cha thu ®îc tiÒn b¸n hµng nªn ®Õn kú tr¶ nî kh¸ch hµng cha cã tiÒn tr¶. Ng©n hµng buéc ph¶i chuyÓn nî qu¸ h¹n, lo¹i nî qu¸ h¹n nµy ng©n hµng cã kh¶ n¨ng thu håi nî cao. + Nî qu¸ h¹n do kh¸ch hµng vay vèn bÞ ph¸ s¶n hoÆc kinh doanh thua lç, bÞ thiªn tai, lõa ®¶o hay bÞ chÕt kh«ng cßn kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng, buéc ng©n hµng ph¶i chuyÓn sang nî qu¸ h¹n chê sö lý. Lo¹i nî qu¸ h¹n nµy ®îc gäi lµ nî khã ®ßi, kh¶ n¨ng thu håi nî nµy rÊt thÊp. Tõ hai lo¹i nî nµy ta cßn ph¶i xem xÐt chØ tiªu kh¶ n¨ng thu håi nî cña ng©n hµng: Nî trung, dµi h¹n khã ®ßi Kh¶ n¨ng thu håi nî trung, dµi h¹n = x 100% Nî trung dµi h¹n qu¸ h¹n NÕu chØ tiªu nµy trªn 50% th× t×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông trung, dµi h¹n cã chiÒu híng gÆp khã kh¨n, nî khã ®ßi cã thÓ trë thµnh nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi. Do ®ã, ng©n hµng cÇn theo dâi chÆt chÏ hai chØ tiªu nµy ®Ó cã biÖn ph¸p kÞp thêi thu håi nî tr¸nh rñi ro. 21 4.2 ChØ tiªu ®Þnh tÝnh: Cã thÓ nãi thíc ®o chÊt lîng tÝn dông cña mét ng©n hµng chÝnh lµ sù hµi lßng cña kh¸ch hµng, ®ång thêi ng©n hµng còng ph¶i ®¶m b¶o hµi hoµ víi an toµn vµ ®¹t hiÖu qu¶ tÝn dông cao nhÊt. Ngoµi c¸c chØ tiªu ®Þnh lîng, chÊt lîng tÝn dông cña ng©n hµng cßn ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh - nh÷ng chØ tiªu hÕt søc quan träng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi chÊt lîng vµ ®é an toµn, hiÖu qu¶ cña tÝn dông ng©n hµng: - Thñ tôc vµ quy chÕ cho vay vèn: §©y lµ kh©u tiÕp xóc ®Çu tiªn cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng. Thñ tôc lµm viÖc, tinh thÇn th¸i ®é phôc vô kh¸ch hµng cña c¸c c¸n bé tÝn dông sÏ g©y Ên tîng m¹nh cho kh¸ch hµng. Yªu cÇu vÒ c¸c thñ tôc giÊy tê thêi gian lµm viÖc ®¬n gi¶n, kh«ng g©y phiÒn hµ kÕt hîp tinh thÇn th¸i ®é phôc vô chu ®¸o nhiÖt t×nh cña c¸n bé tÝn dông sÏ t¹o cho kh¸ch hµng mét t©m lý tho¶i m¸i, t¹o niÒm tin vµ h×nh ¶nh tèt trong mçi kh¸ch hµng. Phôc vô tèt nhÊt cho kh¸ch hµng nhng ph¶i ®¶m b¶o ®óng quy chÕ cho vay vèn tÝn dông. Thùc hiÖn tuÇn tù, chuÈn x¸c trong c«ng t¸c thÈm ®Þnh vÒ dù ¸n, kh¶ n¨ng tµi chÝnh, n¨ng lùc ph¸p lý cña kh¸ch hµng, vÒ tµi s¶n ®¶m b¶o...nh»m ®a ra ®îc quyÕt ®Þnh hîp lý nhÊt võa phôc vô tèt kh¸ch hµng võa phßng ngõa rñi ro. - XÐt duyÖt cho vay: Kh¸ch hµng ®Õn víi ng©n hµng mong muèn ®îc vay vèn phï hîp víi thêi gian nhanh nhÊt vµ chi phÝ thÊp nhÊt. N©ng cao chÊt lîng tÝn dông trªn c¬ së phôc vô kh¸ch hµng tèt nhÊt nhng còng ph¶i ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. HiÖn nay quy ®Þnh thêi h¹n xÐt duyÖt cho vay lµ tèi ®a 30 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®îc ®¬n xin vay vèn. Trong kho¶ng thêi gian nµy ng©n hµng ph¶i lµm rÊt nhiÒu c«ng viÖc trong c«ng t¸c thÈm ®Þnh. Víi mét kh¸ch hµng l©u n¨m vµ truyÒn thèng th× c«ng t¸c thÈm ®Þnh tèn Ýt thêi gian vµ chi phÝ h¬n n÷a c¸c th«ng tin cã ®é chÝnh x¸c vµ tin cËy cao, thêi gian xÐt duyÖt ng¾n h¬n. Víi mét kh¸ch hµng míi th× c«ng t¸c thÈm ®Þnh vÊt v¶ h¬n, viÖc thu thËp th«ng tin cã nhiÒu h¹n chÕ nªn chi phÝ vµ thêi gian cho thÈm ®Þnh lµ cao h¬n. ViÖc tiÕp xóc gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng cã nhiÒu thñ tôc phiÒn phøc h¬n. Giai ®o¹n nµy yªu cÇu ph¶i cã nh÷ng c¸n bé tÝn dông giái vµ cã kh¶ n¨ng chuyªn m«n tèt nh»m ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c trong kho¶ng thêi gian 22