Tài liệu Tìm hiểu việc thực hiện quy chế dân chủ tại TPHCM

Tìm hiểu việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh NGUYỄN THANH MINH Trường ĐH Luật TP. HCM 1. Những kết quả đạt được Trước đây, khi Quy chế dân chủ cơ sở chưa được triển khai, dân chủ chưa được phát huy sâu rộng, người dân chưa ý thức được đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình. Ở một số địa phương, thay vì phải khiếu kiện đúng trình tự thủ tục thì người dân kéo cả đoàn tới chỗ đông người. Tiêu biểu nhất là đoàn khiếu kiện từ Sóc Trăng, Long An, Bạc Liêu, Tiền Giang lên TP. HCM, tập trung trước cổng Cơ quan thường trực cuả Văn phòng Chính phủ ( số 7 Lê Duẩn ), trương gần 20 biểu ngữ đòi đất, đòi nhà, đòi đền bù giải toả. Tại Tp Hồ Chí Minh, cũng có một số vụ khiếu kiện về việc đền bù giải tỏa tại Rạch Miễu, Nguyễn Văn Luông, Tân Túc, khiếu nại của các tiểu thương ở chợ Thiếc... Nguyên nhân của những vụ việc trên hầu hết đều xuất phát từ hiện tượng mất dân chủ kéo dài, khiến cho nhân dân giảm niềm tin đối với Đảng và Nhà nước. Từ năm 1998 đến nay, nhờ sự chỉ đạo chặt chẽ của Thành uỷ và UBND thành phố Hồ Chí Minh, Quy chế dân chủ cơ sở đã dần dần đi vào cuộc sống và phát huy được tác dụng tại địa phương. Theo Báo cáo số 79 của UBND TP.HCM, Báo cáo số 62 của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP.HCM, Báo cáo số 28 của Ban Dân vận Thành uỷ TP. HCM, việc đưa Quy chế đến người dân đã đạt được những kết quả khả quan. Thứ nhất, đối với những việc chính quyền địa phương phải thông tin và công khai để dân biết, nếu như những năm trước đó chỉ tiến hành tại các cuộc họp ấp, tổ dân phố thì nay đã được thực hiện bằng nhiều hình thức thông tin đa dạng như tờ tin, bản tin hàng tháng, tài liệu bướm ( có tài liệu được dịch ra tiếng Hoa), xe loa, thuyền hoa... Qua đó, UBND phường, xã, thị trấn phối hợp Mặt trận Tổ quốc đã truyền tải những nội dung công khai đến tận người dân, tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân biết những thông tin cần thiết ở địa phương. Riêng Ủy ban Mặt trận Tổ quốc còn tổ chức phổ biến pháp luật, chủ trương của Đảng và Nhà nước trong hệ thống Mặt trận. Theo tinh thần dân chủ, các kỳ họp của Hội đồng nhân dân TP.HCM đã được truyền thanh trực tiếp để công chúng theo dõi; từ đó dân có thể kiểm tra, giám sát, đánh giá trách nhiệm, hiệu quả hoạt động của các đại biểu Hội đồng nhân dân. Tiếp thu phản ánh của nhân dân, UBND thành phố đã đưa ra chỉ thị số 15/2001/ CT - UB về quản lý, sử dụng, công khai tài chính các quỹ có nguồn thu từ các khoản đóng góp của nhân dân; do đó tình trạng tham nhũng công quỹ cũng đã từng bước bị đẩy lùi... Thông qua việc xây dựng các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương, cải cách hành chính, sửa đổi lề lối làm việc, thái độ, tác phong tiếp dân... nhân dân đã góp phần xóa bỏ tệ nạn quan liêu, mệnh lệnh, áp đặt của từng địa phương, làm cho việc xây dựng Đảng và chính quyền ngày càng trong sạch, vững mạnh. Việc công khai trên báo về quy hoạch xây dựng nhà cửa như quy hoạch quận 7 - khu vực phát triển đô thị mới phía Nam1 - là một trong những kết quả có ý nghĩa, khẳng định tác dụng tốt cuả việc thực hiện Quy chế dân chủ. Tình trạng dân chúng phải “ lo lót” cho cán bộ phòng quản lý đô thị để biết thông tin không còn; người dân yên tâm chuyển nhượng đất đai, xin phép xây dựng nhà cửa đúng pháp luật; hiện tượng một số cán bộ lợi dụng chức quyền trục lợi đất quy hoạch mà họ biết trước thông tin giảm. Từ đó, niềm tin của dân chúng vào Đảng, Nhà nước ngày càng tăng hơn. Thứ hai, những việc nhân dân bàn bạc, tham gia ý kiến và quyết định ở cơ sở đã được đông đảo dân chúng quan tâm. Nhiều dự án, chương trình của Nhà nước trước khi trình cấp có thẩm quyền quyết định đã được nhân dân góp ý với ý thức trách nhiệm cao (như công trình Đại lộ Đông - Tây của thành phố). Đặc biệt, ở kỳ bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 1999- 2004, nhân dân đã tham gia tích cực vào việc mạn đàm, bàn bạc về nhân sự, ứng cử viên, bầu cử nghiêm túc (thành phố đạt tỷ lệ 99,84% cử tri đi bầu). Thực hiện phương châm “Nhà nước và dân cùng làm”, dân ở nhiều phường, xã đã đóng góp tiền bạc, sức lực duy tu hoặc làm mới các ngõ hẻm, hệ thống thoát nước, cột điện, đèn đường, nhà tình nghĩa, nhà tình thương, chốt dân phòng, trường học. Tại khu phố 1 phường 5, Quận 5 sau khi xây dựng Quy ước tổ dân phố và thảo luận dân chủ tại các buổi họp, nhân dân đã phản ánh những bức xúc của họ về tình trạng buôn bán các loại hàng “lạc xoong” như phụ tùng xe máy, ốc vít, hàng điện tử cũ lấn chiếm lòng lề đường Nguyễn Chí Thanh2. Việc buôn bán này đã tạo điều kiện cho những tội xâm phạm quyền sở hữu phát triển (vì mọi loại phụ tùng ăn cắp được bán tại đây) và làm mất vẻ mỹ quan cuả đô thị. Lúc đầu do lợi ích kinh tế, nhiều gia đình giữ xe đã cho những người bán hàng chạy vào nhà mình tạm lánh công an khi họ bị truy quét. Do dân không hợp tác nên cái chợ trôi nổi này sau khi xoá xong lại hoạt động như cũ. Sau đó, nhờ các Đảng viên, cán bộ khu phố và bà con xung quanh vận động, các hộ dân giữ xe đã cùng công an kiên quyết “giải phóng” vỉa hè, trả lại vẻ đẹp vốn có của tuyến đường này. - Những việc nhân dân giám sát, kiểm tra. Qua phản ánh của nhân dân, UBND thành phố đã cho biết: hiện nay, tại thành phố có hơn 50 dự án đang có khiếu kiện. Trong đó, riêng 6 vụ khiếu kiện đông người đã được Đoàn công tác liên ngành của Chính phủ kiểm tra và kết luận (khu siêu thị An Lạc, khu du lịch Bạch Đàn, khu dân cư Rạch Miễu, khu chế xuất Tân Thuận, dự án chợ An Khánh và dự án đường xa lộ song hành Hà Nội), thành phố đã tổ chức thực hiện theo kết luận; ban hành chính sách sửa đổi, bổ sung và chỉ đạo giá đền bù theo chính sách mới. Tuy nhiên, trong các dự án vẫn còn một số hộ dân khiếu nại3. Còn về công trình đường liên cảng A5, UBND đã cho biết kết quả thanh tra: có 20 sai sót, vi phạm; thanh tra đã buộc đơn vị thi công nộp ngân sách Nhà nước 862,9 triệu đồng, đồng thời khiển trách 8, cảnh cáo 3, chuyển công tác khác với mức lương thấp hơn 5, cho nghỉ việc 1, phê bình rút kinh nhiệm 3 đối với các cá nhân vi phạm. Về hình sự, đã chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra vụ việc tiêu cực xảy ra tại Công ty xây dựng giao thông Sài Gòn trong khi thi công đường liên cảng A5... Gần đây nhất, nhân dân đã đưa ra ánh sáng về “sự cố hầm chui Văn Thánh 2”4, và gióng lên tiếng chuông cảnh tỉnh những đơn vị thi công không có trách nhiệm. Ngay sau đó, báo Tuổi Trẻ đã vào cuộc; nhờ bài phỏng vấn của phóng viên bản báo đối với Tiến sĩ Nguyễn Văn Đạt - chuyên viên cao cấp ngành xây dựng sau khi ông trực tiếp khảo sát thực địa - chúng ta mới được rõ: vì bên thi công dùng cừ tràm (thay vì phải dùng bê tông cốt thép đúc sẵn) để đóng móng công trình nên dẫn đến sự cố hầm lún nứt và có khả năng sập hầm chui trong vòng 6 tháng tới (trong khi đây là công trình vĩnh cửu, được thiết kế có sức chịu tải H30, tức cho đoàn xe 30 tấn )5. 2. Một số tồn tại và hướng giải quyết Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở tại TP Hồ Chí Minh vẫn còn một số tồn tại cần phải khắc phục kịp thời. Ở đây, sau khi nêu lên từng vướng mắc cụ thể, chúng tôi mạnh dạn đưa ra một số giải pháp ban đầu. - Những việc chính quyền địa phương phải thông tin và công khai để dân biết: Khoản 6 Điều 4 quy định phải công khai dự toán và quyết toán ngân sách xã hàng năm. Nhưng trên thực tế, việc công khai tài chính trên thường chỉ mới được thông qua tại Hội đồng nhân dân phường xã và cũng chỉ nêu lên tỷ lệ phần trăm hoặc nêu chung chung ngân sách năm nay cao hơn năm trước. Cách báo cáo này chính là kẽ hở để tham nhũng có cơ hội phát triển. Vì vậy UBND thành phố nên quy định: nếu không thuộc bí mật Nhà nước, người có thẩm quyền báo cáo bắt buộc phải có trách nhiệm đưa ra những số liệu cụ thể, chi tiết và chính xác để dân biết. Khoản 7 Điều 4 quy định: chính quyền địa phương phải thông tin “dự toán và quyết toán thu chi các quỹ, dự án, các khoản huy động đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng của xã thôn, làng, ấp, bản và kết quả thực hiện”. Việc thiếu đồng bộ giữa cấp trên và cơ sở, nhất là trong lĩnh vực xây dựng, giải tỏa, giao thông công chánh, mức thuế của các hộ kinh doanh... dẫn đến tình trạng khiếu kiện ở các quận 2, 7, 9, Phú Nhuận, Bình Thạnh, Bình Chánh. Việc chặt tỉa bớt nhánh cây xanh, đào đường, do không thông báo công khai cho người dân biết trước nên đã làm ảnh hưởng đến việc đi lại và sinh hoạt của dân như ở quận 1, 4, 8...Ở đây, vấn đề nổi cộm là chưa có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận chỉ đạo, thiếu thông tin giữa cơ quan chức năng này và cơ quan chức năng kia, giữa cơ quan nhà nước và nhân dân. Nếu UBND các cấp thống nhất chỉ đạo qua các cuộc giao ban liên ngành, đưa những thông tin này công khai trên báo, đài phát thanh, hoặc thông báo đến từng tổ dân phố có liên quan đến vụ việc thì tình trạng trên sẽ phần nào được hạn chế.