Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn I
Mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ thÞ trêng
vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng tíi
thÞ trêng cña doanh nghiÖp
I. C¬ së lý luËn vÒ thÞ trêng:
1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng:
S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ®Ó b¸n. B¸n ë ®©u? b¸n trªn thÞ trêng.
VËy thÞ trêng lµ c¸i tÊt yÕu, lµ hîp phÇn b¾t buéc cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
ThÞ trêng lµ n¬i diÔn ra sù chuyÓn nhîng, sù trao ®æi, sù mua - b¸n hµng
ho¸.
§iÒu quan träng ®Ó hiÓu ®îc thùc chÊt cña thÞ trêng lµ ë chç, thÞ trêng kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ lÜnh vùc trao ®æi, di chuyÓn hµng ho¸,
dÞch vô tõ ngêi s¶n xuÊt sang ngêi tiªu dïng, mµ lµ trao ®æi ®îc tæ chøc
theo c¸c quy luËt cña lu th«ng hµng ho¸ vµ lu th«ng tiÒn tÖ. C.M¸c ®· tõng
chØ ra r»ng, lu th«ng lµ qu¸ tr×nh tæng thÓ cña trao ®æi vµ lµ qu¸ tr×nh h×nh
thµnh vµ tÝch luü tiÒn tÖ. Trong trao ®æi diÔn ra sù thay thÕ trùc tiÕp, kh«ng
t¸ch rêi s¶n phÈm nµy víi s¶n phÈm kh¸c, cßn qu¸ tr×nh h×nh thµnh tÝch
luü tiÒn tÖ chØ diÔn ra khi c¸c hµnh vi mua, b¸n t¸ch ra c¶ vÒ kh«ng gian,
thêi gian vµ c¶ ngêi thùc hiÖn hµnh vi ®ã. Lu th«ng hµnh ho¸ gi¶ ®Þnh mua
vµ b¸n t¸ch ra, tiÒn vµ hµng t¸ch ra thµnh hai cùc ®èi lËp nhau, nhng kh«ng
thÓ thiÕu nhau trªn thÞ trêng. Cùc lu th«ng hµng ho¸ vµ cùc lu th«ng tiÒn
tÖ. Cã nghÜa lµ hµng ho¸ kh«ng tøc kh¾c ®îc chuyÓn thµnh tiÒn vµ tiÒn
thµnh hµng; V× thÕ b¶n th©n sù trao ®æi kh«ng ph¶i ®¬ng nhiªn thùc hiÖn
®îc. Nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, m©u thuÉn Êy, gi÷a c¸c chñ thÓ cña
s¶n xuÊt - lu th«ng cã nh÷ng quan hÖ thÞ trêng, ®Ó gi¶i quyÕt t¬ng quan
gi÷a gi¸ c¶ vµ sè lîng hµng ho¸ mua - b¸n. VËy cã thÓ hiÓu, thÞ trêng lµ
mét qu¸ tr×nh, trong ®ã, ngêi b¸n vµ ngêi mua t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó
x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè lîng cña mét hay nhiÒu thø hµng ho¸ kh¸c nhau.
Trong ®êi sèng kinh tÕ, chóng ta gÆp nhiÒu lo¹i thÞ trêng kh¸c nhau.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.
Vai trß vµ ph©n lo¹i thÞ trêng
2.1 Vai trß:
ThÞ trêng cã vai trß quan träng ®èi víi s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh
doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ. T¸i s¶n xuÊt hµng ho¸ gåm cã s¶n xuÊt, ph©n
phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng. ThÞ trêng n»m trong kh©u lu th«ng. Nh vËy thÞ
trêng lµ mét kh©u tÊt yÕu cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ThÞ trêng chØ mÊt khi s¶n
xuÊt hµng ho¸ kh«ng cßn. Nh vËy, kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ coi ph¹m trï
thÞ trêng chØ g¾n víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ t b¶n chñ nghÜa. ThÞ trêng lµ
chiÕc cÇu nèi cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. ThÞ trêng lµ môc tiªu cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. ThÞ trêng lµ kh©u quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh t¸i
s¶n xuÊt hµng ho¸. §Ó s¶n xuÊt hµng ho¸, x· héi ph¶i chi phÝ s¶n xuÊt, chi
phÝ lu th«ng. ThÞ trêng lµ n¬i kiÓm nghiÖm c¸c chi phÝ ®ã vµ thùc hiÖn yªu
cÇu quy luËt tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi.
ThÞ trêng kh«ng chØ lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua vµ b¸n nã cßn
thÓ hiÖn c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Do ®ã thÞ trêng cßn ®îc coi lµ m«i
trêng cña kinh doanh. ThÞ trêng lµ kh¸ch quan, tõng c¬ së s¶n xuÊt, kinh
doanh kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi thÞ trêng mµ ngîc l¹i hä ph¶i tiÕp
cËn ®Ó thÝch øng víi thÞ trêng. ThÞ trêng lµ
‘ tÊm g¬ng “ ®Ó c¸c c¬ së
kinh doanh nhËn biÕt nhu cÇu x· héi ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña
chÝnh b¶n th©n m×nh. ThÞ trêng lµ thíc ®o kh¸ch quan cña mäi c¬ së kinh
doanh.
Trong qu¶n lý kinh tÕ, thÞ trêng cã vai trß v« cïng quan träng. ThÞ trêng lµ ®èi tîng, lµ c¨n cø cña kÕ ho¹ch ho¸. C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ
qu¶n lý nÒn kinh tÕ hµng ho¸. ThÞ trêng lµ c«ng cô bæ sung cho c¸c c«ng
cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc. ThÞ trêng lµ m«i trêng cña kinh
doanh, lµ n¬i Nhµ níc t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¬ së, lµ n¬i
quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kiÓm nghiÖm, chøng minh sù ®óng ®¾n cña c¸c chñ
tr¬ng chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cña c¸c c¬ quan nhµ níc vµ c¸c
doanh nghiÖp.
ThÞ trêng lµ n¬i ph¶n ¸nh t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh nã cho biÕt
hiÖn tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh×n vµo thÞ trêng sÏ thÊy ®îc tèc
®é, tr×nh ®é vµ quy m« s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi thÞ trêng còng ph¸
vì gianh giíi cña nÒn kinh tÕ tù nhiªn tù cung , tù cÊp ®Ó trë thµnh mét thÓ
thèng nhÊt trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n biÕn nÒn kinh tÕ tù nhiªn thµnh
nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
2.2 Ph©n lo¹i thÞ trêng:
Mét trong nh÷ng bÝ quyÕt quan träng nhÊt ®Ó thµnh c«ng trong
kinh doanh lµ sù hiÓu biÕt cÆn kÏ tÝnh chÊt cña tõng thÞ trêng. NhËn biÕt ®2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
îc ®Æc ®iÓm vµ sù ho¹t ®éng cña tõng lo¹i thÞ trêng, c¸c yÕu tè tham gia
vµo ho¹t ®éng cña thÞ trêng, tõ ®ã thÊy râ ®Æc ®iÓm h×nh thµnh vµ vËn
®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng, do ®ã cÇn ph¶i nghiªn cøu, ph©n lo¹i c¸c h×nh
th¸i thÞ trêng.
2.2.1 Ph©n theo ph¹m vi l·nh thæ:
ThÞ trêng d©n téc lµ ho¹t ®éng mua b¸n cña nh÷ng ngêi cïng mét
quèc gia vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trong mua b¸n, chØ ¶nh hëng tíi
c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ trong ph¹m vi cña níc ®ã.
ThÞ trêng thÕ giíi lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸
gi÷a c¸c níc víi nhau. C¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ trêng thÕ giíi
¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi níc.
Ph©n biÖt thÞ trêng d©n téc vµ thÞ trêng thÕ giíi kh«ng ph¶i ë ph¹m vi
biªn giíi cña nh÷ng níc mµ chñ yÕu ë ngêi mua vµ ngêi b¸n, ë c¸c quan
hÖ kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ trêng. Víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, cña khoa
häc kü thuËt vµ ph©n c«ng lao ®éng thÕ giíi, kinh tÕ mçi níc trë thµnh mét
m¾t xÝch cña hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi, do ®ã, thÞ trêng d©n téc cã quan hÖ
mËt thiÕt víi thÞ trêng thÕ giíi vµ mçi thÞ trêng d©n téc lµ mét bé phËn cña
thÞ trêng thÕ giíi. ThÞ trêng thÕ giíi ¶nh hëng to lín tíi thÞ trêng d©n téc.
Hµng ho¸ trªn thÞ trêng thÕ giíi, gi¸ c¶, tiÒn tÖ trªn thÞ trêng thÕ giíi, c¸c
ho¹t ®éng th¬ng gia trªn thÞ trêng thÕ giíi ®Òu ¶nh hëng, chi phèi tíi c¸c
ho¹t ®éng kinh doanh, quan hÖ cung cÇu, gi¸ c¶ trªn thÞ trêng d©n téc. Do
vËy, dù b¸o ®îc sù t¸c ®éng cña thÞ trêng thÕ giíi tíi thÞ trêng d©n téc lµ sù
cÇn thiÕt vµ còng lµ nh÷ng nh©n tè t¹o ra sù thµnh c«ng ®èi víi mçi nhµ
kinh doanh trªn thÞ trêng d©n téc.
2.2.2 Ph©n lo¹i theo hµng ho¸ lu th«ng:
Vai trß cña t liÖu s¶n xuÊt trong t¸i s¶n xuÊt x· héi quyÕt ®Þnh vai trß
thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt. Trªn thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt thêng cã c¸c nhµ
kinh doanh lín. Sù c¹nh tranh diÔn ra m¹nh mÏ h¬n. Quy m« thÞ trêng lín.
Kh¶ n¨ng h×nh thµnh thÞ trêng thèng nhÊt toµn quèc lín. Nhu cÇu trªn thÞ
trêng kh«ng phong phó, ®a d¹ng nh nhu cÇu trªn thÞ trêng t liÖu tiªu dïng.
Nhu cÇu ®ã t¬ng ®èi râ rµng. Kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, thay thÕ cña nhu cÇu
tuy nhiÒu tuy cã diÔn ra nhng thêng bÞ h¹n chÕ h¬n so víi t liÖu tiªu dïng.
ThÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt bÞ phô thuéc nhiÒu vµo thÞ trêng t liÖu tiªu dïng.
ThÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ thÞ trêng b¸n bu«n.
TÝnh ®a d¹ng, phong phó cña nhu cÇu ngêi tiªu dïng cuèi cïng
quyÕt ®Þnh tÝnh ®a d¹ng, phong phó vµ s«i ®éng cña thÞ trêng tiªu dïng.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trªn tõng thÞ trêng, sè lîng ngêi mua vµ ngêi b¸n nhiÒu. ThÞ trêng phæ
biÕn lµ thÞ trêng c¹nh tranh nhng møc ®é c¹nh tranh kh«ng gay g¾t nh trªn
thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt. Kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¸c “ cöa hµng “ “khu phè”
siªu thÞ cña thÞ trêng t liÖu tiªu dïng rÊt lín. H×nh thøc mua b¸n trªn thÞ trêng còng rÊt phong phó. ThÞ trêng b¸n lÎ lµ thÞ trêng chñ yÕu cña thÞ trêng
t liÖu tiªu dïng
2.2.3 Ph©n lo¹i theo thÞ trêng ngêi b¸n vµ thÞ trêng ngêi mua:
Trªn thÞ trêng ngêi b¸n, vai trß quyÕt ®Þnh thuéc vÒ ngêi b¸n hµng.
C¸c quan hÖ h×nh thµnh trªn thÞ trêng ( quan hÖ cung - cÇu; quan hÖ gi¸ c¶
- tiÒn tÖ; quan hÖ c¹nh tranh v.v...) h×nh thµnh kh«ng kh¸ch quan. Gi¸ c¶ bÞ
¸p ®Æt, c¹nh tranh bÞ thñ tiªu hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ho¹t ®éng c¸c
kªnh ph©n phèi vµ lu th«ng kh«ng hîp lý; nhiÒu mÆt hµng , lo¹i hµng cung
øng ra thÞ trêng kh«ng theo yªu cÇu cña thÞ trêng, vai trß cña ngêi mua bÞ
thñ tiªu.
Sù h×nh thµnh thÞ trêng ngêi b¸n, mét mÆt do s¶n xuÊt hµng ho¸ cha
ph¸t triÓn, mÆt kh¸c, quan träng h¬n lµ do sù t¸c ®éng chi phèi cña c¶ hÖ
thèng qu¶n lý kinh tÕ hµnh chÝnh, bao cÊp. Xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý hµnh
chÝnh bao cÊp lµ yÕu tè cùc kú quan träng ®Ó chuyÓn tõ thÞ trêng ngêi b¸n
thµnh thÞ trêng ngêi mua.
Kh«ng nªn hiÓu thÞ trêng ngêi mua lµ ®èi lËp, lµ ngîc l¹i ®èi víi thÞ
trêng ngêi b¸n. Trªn thÞ trêng ngêi mua, vai trß quyÕt ®Þnh trong quan hÖ
mua b¸n thuéc vÒ ngêi mua. ChÝnh v× vËy, thÞ trêng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh
cu¶ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng ho¸. KhÈu hiÖu “ chØ b¸n nh÷ng c¸i thÞ trêng cÇn “ còng ®îc kh¸i qu¸t vµ kÕt luËn tõ thÞ trêng nµy. C¸c quan hÖ
kinh tÕ trªn thÞ trêng ( quan hÖ tû lÖ vÒ s¶n phÈm, quan hÖ cung cÇu, quan
hÖ gi¸ c¶ vµ cung cÇu v.v...) gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan.
ThÞ trêng ngêi mua lµ m«i trêng kh¸ch quan cho sù ho¹t ®éng cña c¸c quy
luËt kinh tÕ cña thÞ trêng. Víi thÞ trêng ngêi mua, vai trß cña c¸c quy luËt
kinh tÕ cña thÞ trêng ®îc ph¸t huy t¸c dông. ThÞ trêng ngêi mua kh«ng
ph¶i chØ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt x· héi mµ nã cßn trë thµnh “c«ng cô”
®Ó bæ sung cho kÕ ho¹ch. §èi víi thÞ trêng ngêi mua, th¸i ®é kh«n khÐo
cña nhµ kinh doanh ®Ó ®¹t ®îc thµnh c«ng lµ nhËn thøc, tiÕp cËn, x©m
nhËp vµ khai th¸c thÞ trêng.
2.2.4 Ph©n lo¹i theo thÞ trêng trung t©m vµ kh«ng trung t©m:
ThÞ trêng trung t©m lµ thÞ trêng cã khèi lîng hµng ho¸ tiªu thô
trªn thÞ trêng nµy chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn so víi tæng khèi lîng hµng ho¸
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®îc ®a ra tiªu thô ë c¸c thÞ trêng kh«ng trung t©m. Trªn thÞ trêng trung t©m
cã c¸c nhµ kinh doanh lín, sè lîng c¸c nhµ kinh doanh lín, sù c¹nh tranh
gi÷a c¸c nhµ kinh doanh còng gay g¾t vµ phøc t¹p h¬n. Sè lîng ngêi mau
®«ng v× ngêi mua thêng cã t©m lý tin tëng vµo c¸c quan hÖ mua b¸n vµ s¶n
phÈm trªn thÞ trêng. Trªn thÞ trêng trung t©m, s¶n phÈm kh«ng nh÷ng cã
khèi lîng lín mµ chÊt lîng s¶n phÈm ®îc b¶o ®¶m vµ æn ®Þnh. C¸c quan
hÖ kinh tÕ, gi¸ c¶ diÔn ra trªn thÞ trêng t¬ng ®èi æn ®Þnh. Gi¸ c¶ trªn thÞ trêng trung t©m cã ¶nh hëng rÊt lín c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ gi¸ c¶ trªn c¸c
thÞ trêng kh¸c. C¸c ®iÒu kiÖn dÞch vô cho mua vµ b¸n trªn thÞ trêng trung
t©m còng tèt h¬n, thuËn tiÖn h¬n so víi c¸c thÞ trêng kh¸c. C¸c cöa hµng
siªu thÞ, khu phè siªu thÞ v.v...thêng xuÊt hiÖn trªn thÞ trêng trung t©m.
Nh×n chung, khi c¸c nhµ kinh doanh ®· x©m nhËp ®îc thÞ trêng trung t©m
th× qu¸ tr×nh kinh doanh t¬ng ®èi an toµn.
Do vai trß cña thÞ trêng trung t©m trong hÖ thèng thÞ trêng nªn th«ng
tin lÊy tõ thÞ trêng trung t©m cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®èi víi viÖc ra
quyÕt ®Þnh trong kinh doanh còng nh trong qu¶n lý kinh tÕ.
2.2.5 Ph©n lo¹i theo møc ®é c¹nh tranh:
§©y lµ d¹ng ph©n lo¹i thÞ trêng g¾n liÒn víi ph¬ng thøc h×nh thµnh
vµ vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng. Tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó ph©n lo¹i ë ®©y lµ
vai trß cña c¸c doanh nghiÖp ( ngêi b¸n ) trong t¬ng quan ®èi víi toµn thÓ
thÞ trêng ( tæng cung ) vµ vai trß cña ngêi mua trong t¬ng quan víi tæng
cÇu hµng ho¸. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, cã c¸c d¹ng thÞ trêng sau:
- ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o:
ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ trêng, trong ®ã kh«ng mét ngêi
b¸n hay mua nµo cã vai trß lín trong toµn bé thÞ trêng cña mét hµng ho¸
nhÊt ®Þnh, tõ ®ã kh«ng thÓ cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ c¶ thÞ trêng cña
hµng ho¸ ®ã.
+ §iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña sù tån t¹i thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o:
Sè ngêi tham gia thÞ trêng ph¶i t¬ng ®èi nhiÒu, do ®ã mäi ngêi mua,
b¸n chØ cã mèi liªn hÖ,¶nh hëng rÊt nhá so víi toµn thÓ thÞ trêng. Tøc lµ,
nÕu mét hoÆc mét nhãm nhá ngêi b¸n hay ngêi mua rót ra khái thÞ trêng
th× tæng sè cung hoÆc tæng sè cÇu thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ, gi¸ c¶ còng
kh«ng thay ®æi. Trªn thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o, gi¸ c¶ thÞ trêng h×nh
thµnh vµ vËn ®éng ®éc lËp víi c¶ ngêi mua vµ ngêi b¸n. Hä chØ ®îc coi lµ
“nh÷ng ngêi nhËn gi¸”, c¸ nh©n hä kh«ng cã vai trß quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ thÞ
trêng.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
* Hµng ho¸ mua - b¸n trªn thÞ trêng ph¶i ®ång nhÊt, kh«ng cã nhiÒu
sù kh¸c biÖt víi nhau. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt còng cã thÓ di chuyÓn dÔ dµng
tõ nghµnh nµy sang nghµnh kh¸c, hµng ho¸ còng cã thÓ b¸n ë bÊt cø ë ®©u
cã gi¸ cao h¬n.
* Kh«ng cã nh÷ng h¹n chÕ gi¶ t¹o ®îc g©y ra trªn sè cÇu, sè cung vµ
gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ vµ tµi nguyªn. Gi¸ c¶ tù do thay ®æi theo quan hÖ
cung - cÇu, kh«ng bÞ h¹n chÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh cña nhµ níc,
v× vËy, trong thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o, gi¸ c¶ thÞ trêng sÏ tiÕn gÇn ®Õn
møc chi phÝ trung b×nh.
* TÊt c¶ ngêi mua, ngêi b¸n ®Òu cã sù hiÓu biÕt hoµn toµn vµ ®îc
th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, vÒ ®iÒu kiÖn mua - b¸n vÒ gi¸ c¶
cña thÞ trêng.
- ThÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o:
ThÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ thÞ trêng, trong ®ã,
khèi lîng s¶n phÈm cña ngêi b¸n cã nhiÒu sù kh¸c nhau, dÉn ®Õn vai trß
cña mçi ngêi b¸n cã ¶nh hëng nhiÒu ®Õn lîng cung øng vµ gi¸ c¶ trªn thÞ
trêng. Trªn thùc tÕ, rÊt Ýt s¶n phÈm thuéc lo¹i thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng
hoµn h¶o mµ phÇn lín s¶n phÈm thuéc lo¹i thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng
hoµn h¶o. Trong thÞ trêng nµy, phÇn nµo c¸c doanh nghiÖp cã thÓ kiÓm so¸t
®îc gi¸ c¶. ThÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o thêng cã t¸c dông sau:
+ ThÞ trêng ®éc quyÒn ®¬n ph¬ng:
ThÞ trêng ®éc quyÒn ®¬n ph¬ng lµ thÞ trêng chØ cã mét ngêi, nãi
®óng h¬n lµ mét chñ thÓ b¸n ( ngêi s¶n xuÊt duy nhÊt ) kh«ng cã s¶n phÈm
kh¸c cã thÓ thay thÕ. §ã lµ h×nh th¸i thÞ trêng ®éc quyÒn cña mét ngêi
( mét chñ thÓ ) duy nhÊt b¸n hµng hay cßn lµ ®éc quyÒn tù nhiªn, ë c¸c níc trªn thÕ giíi còng nh ë níc ta, h×nh th¸i thÞ trêng nµy chØ tån t¹i trong
mét sè ngµnh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nh ®iÖn, níc, bu ®iÖn...Trong h×nh th¸i thÞ
trêng nµy, nhu cÇu vÒ s¶n phÈm Ýt co d·n, nªn ngêi b¸n cã thÓ kiÓm so¸t
hoµn toµn khèi lîng hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ trêng vµ tù quyÕt ®Þnh gi¸,
do ®ã gi¸ c¶ thêng cao h¬n chi phÝ b×nh qu©n trong näi thêi kú vµ doanh
nghiÖp lu«n b¶o ®¶m ®îc lîi nhuËn. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp còng ph¶i
lùa chän cho m×nh mét møc gi¸ b¸n thÝch hîp víi mét s¶n lîng nhÊt ®Þnh
®Ó cã thÓ ®¹t lîi nhuËn tèi ®a.
§Ó b¶o vÖ lîi Ých cña ngêi tiªu dïng, Nhµ níc ph¶i tham gia qu¶n lý
vÜ m« ®èi víi lo¹i thÞ trêng nµy b»ng nh÷ng biÖn ph¸p chèng ®éc quyÒn.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C¸c níc thêng sö dông c¸c biÖn ph¸p thuÕ, kiÓm so¸t gi¸ c¶, quy ®Þnh luËt
lÖ cÊm liªn kÕt ®Ó h×nh thµnh ®éc quyÒn, b¶o vÖ tù do c¹nh tranh.
+ ThÞ trêng ®éc quyÒn ®a ph¬ng:
ThÞ trêng ®éc quyÒn ®a ph¬ng lµ thÞ trêng, trong ®ã, sè ngêi b¸n
võa ®ñ ®Ó cho nh÷ng ho¹t ®éng cña mét ngêi cã ¶nh hëng ®Õn lîng cung
vµ gi¸ c¶ cña nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c. Trªn thÞ trêng ®éc quyÒn ®a ph¬ng, nh÷ng ngêi b¸n cã qu¹n hÖ phô thuéc t¬ng hç nhau vµ cã thÓ chia ra
lµm hai lo¹i:
* Mét sè ngêi s¶n xuÊt cïng mét s¶n phÈm, nhng sè ngêi b¸n Ýt lªn
mçi ngêi ®Òu cã thÓ ¶nh hëng lín ®Õn gi¸ c¶ thÞ trêng hoÆc ngêi mua Ýt
nªn ®îc quyÒn lùa chän ngêi b¸n hµng.
* Nh÷ng ngêi b¸n hµng , b¸n s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ cho nhau.
Do trªn thÞ trêng ®éc quyÒn ®a ph¬ng cßn cã c¹nh tranh nªn gi¸ c¶
còng thêng biÕn ®æi; c¸c doanh nghiÖp cã thÓ t¸c ®éng Ýt nhiÒu ®Õn cung cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ trêng s¶n phÈm.
- ThÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn:
ThÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn lµ thÞ trêng, trong ®ã, cã nhiÒu
ngêi b¸n hµng cïng mét s¶n phÈm, nhng s¶n phÈm cña mçi ngêi b¸n Ýt
nhiÒu cã sù kh¸c nhau. Trong thÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn cã nhiÒu ngêi
b¸n vµ nhiÒu ngêi mua, mçi ngêi cã mèi liªn hÖ rÊt nhá, ë ®©y hä b¸n
nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau vÒ chñng lo¹i, quy c¸ch, chÊt lîng, dÞch vô
cung øng...Tøc lµ c¸c ®iÒu kiÖn mua - b¸n hµng rÊt kh¸c nhau, nªn gi¸ c¶
còng kh¸c nhau, mçi ngêi ®Òu cã thÓ t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ vµ s¶n lîng ë
mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña mçi s¶n phÈm ®îc b¸n
trªn thÞ trêng vµ thÞ hiÕu cña ngêi mua mµ gi¸ c¶ cã thÓ dao ®éng trong
ph¹m vi møc gi¸ giíi h¹n, tøc lµ trªn thÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn gi¸ c¶
lu«n biÕn ®éng nhng víi møc ®é nhá.
2.2.6 Ph©n lo¹i theo thÞ trêng khu vùc vµ thÞ trêng toµn quèc:
ThÞ trêng khu vùc bÞ chi phèi nhiÒu cña c¸c nh©n tè kinh tÕ - x· héi,
tù nhiªn v.v...cña c¸c khu vùc. C¸c quan hÖ mua b¸n chñ yÕu diÔn ra trong
khu vùc. Søc hót hµng ho¸ cña thÞ trêngkh«ng lín. Sù can thiÖp cña Nhµ níc trung ¬ng vµo thÞ trêngkh«ng nhiÒu. Søc chøa thÞ trêng kh«ng lín.
ThÞ trêng thèng nhÊt toµn quèc cã vai trß quan träng trong nÒn kinh
tÕ. C¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ trêng ¶nh hëng lín ®Õn sù ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ quèc d©n. Søc hót hµng ho¸ cu¶ thÞ trêng lín vµ nã chi phèi sù
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vËn ®éng cña c¸c kªnh lu th«ng trong toµn quèc. Trªn thÞ trêng thèng nhÊt
thêng cã c¸c nhµ kinh doanh lín ho¹t ®éng. Sù t¸c ®éng cña Nhµ níc vµo
thÞ trêng ®Ó b¶o vÖ thÞ trêng, b¶o vÖ gi¸ c¶ lín. Sù æn ®Þnh cña c¸c quan hÖ
kinh tÕ trªn thÞ trêng nµy kh«ng lín b»ng thÞ trêng khu vùc.
II. C¸c chøc n¨ng vµ nh©n tè ¶nh hëng tíi thÞ trêng:
Chøc n¨ng cña thÞ trêng lµ nh÷ng t¸c ®éng kh¸ch quan vèn cã b¾t
nguån tõ b¶n chÊt cña thÞ trêng tíi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ ®êi sèng kinh
tÕ x· héi.
1. Chøc n¨ng :
1.1
Chøc n¨ng thùc hiÖn:
Ho¹t ®éng mua b¸n lµ ho¹t ®éng lín nhÊt, bao trïm c¶ thÞ trêng.
Thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy lµ c¬ së quan träng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi
víi viÖc thùc hiÖn c¸c quan hÖ vµ ho¹t ®éng kh¸c.
ThÞ trêng thùc hiÖn: hµnh vi trao ®æi hµng ho¸; thùc hiÖn tæng sè
cung vµ cÇu trªn thÞ trêng; thùc hiÖn c©n b»ng cung cÇu tõng thø hµng ho¸;
thùc hiÖn gi¸ trÞ ( th«ng qua gi¸ c¶ ); thùc hiÖn viÖc trao ®æi gi¸ trÞ
v.v...Th«ng qua chøc n¨ng thùc hiÖn cña thÞ trêng, c¸c hµng ho¸ h×nh thµnh
nªn c¸c gi¸ trÞ trao ®æi cña m×nh. Gi¸ trÞ trao ®æi lµ c¬ së v« cïng quan
träng ®Ó h×nh thµnh nªn c¬ cÊu s¶n phÈm, c¸c quan hÖ tû lÖ vÒ kinh tÕ trªn
thÞ trêng.
1.2 Chøc n¨ng thõa nhËn:
Hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra, ngêi s¶n xuÊt ph¶i b¸n nã. ViÖc b¸n hµng
®îc thùc hiÖn th«ng qua chøc n¨ng thõa nhËn cña thÞ trêng. ThÞ trêng thõa
nhËn chÝnh lµ ngêi mua chÊp nhËn th× còng cã nghÜa lµ vÒ c¬ b¶n qu¸ tr×nh
t¸i s¶n xuÊt x· héi cña hµng ho¸ ®· hoµn thµnh. Bëi v× b¶n th©n viÖc tiªu
dïng s¶n phÈm vµ c¸c chi phÝ tiªu dïng còng ®· kh¼ng ®Þnh trªn thÞ trêng
khi hµng ho¸ ®îc b¸n.
ThÞ trêng thõa nhËn: tæng khèi lîng hµng ho¸ ( tæng gi¸ trÞ sö dông
) ®a ra thÞ trêng; c¬ cÊu cña cung vµ cÇu, quan hÖ cung cÇu ®èi víi tõng
hµng ho¸; thõa nhËn gi¸ trÞ së dông vµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸, chuyÓn gi¸ trÞ
sö dông vµ gi¸ trÞ c¸ biÖt thµnh gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ x· héi; thõa nhËn
c¸c ho¹t ®éng mua vµ b¸n v.v...
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ThÞ trêng kh«ng ph¶i chØ thõa nhËn thô ®éng c¸c kÕt qu¶ cña qu¸
tr×nh t¸i s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh mua b¸n mµ th«ng qua sù ho¹t ®éng cña c¸c
quy luËt kinh tÕ trªn thÞ trêng mµ thÞ trêng cßn kiÓm tra, kiÓm nghiÖm qu¸
tr×nh t¸i s¶n xuÊt qu¸ tr×nh mua b¸n ®ã.1.3 Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch:
Nhu cÇu thÞ trêng lµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ThÞ trêng lµ
tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ c¶ thÞ trêng. Do ®ã, thÞ trêng võa lµ môc tiªu võa t¹o ra ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. §ã
lµ c¬ së quan träng ®Ó chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch cña thÞ trêng ph¸t
huy vai trß cña m×nh.
- Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch thÓ hiÖn ë chç:
+ Th«ng qua nhu cÇu thÞ trêng, ngêi s¶n xuÊt chñ ®éng di chuyÓn t
liÖu s¶n xuÊt, vèn vµ lao ®éng tõ ngµnh nµy qua ngµnh kh¸c tõ s¶n phÈm
nµy qua s¶n phÈm kh¸c ®Ó cã lîi nhuËn cao.
+ Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ trêng,
ngêi s¶n xuÊt cã lîi thÕ trong c¹nh tranh sÏ tËn dông kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó
ph¸t triÓn s¶n xuÊt.gîc l¹i nh÷ng ngêi s¶n xuÊt cha t¹o ra ®îc lîi thÕ trªn
thÞ trêng còng ph¶i v¬n lªn ®Ó tho¸t khái nguy c¬ ph¸ s¶n. §ã lµ nh÷ng
®éng lùc mµ thÞ trêng t¹o ra ®èi víi s¶n xuÊt.
+ Th«ng qua sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ trªn thÞ trêng ngêi tiªu dïng buéc ph¶i c©n nh¾c, tÝnh to¸n qu¸ tr×nh tiªu dïng cña m×nh.
Do ®ã thÞ trêng cã vai trß to lín ®èi víi viÖc híng dÉn tiªu dïng.
+ Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, kh«ng ph¶i ngêi s¶n xuÊt, lu th«ng
v.v...chØ ra c¸ch chi phÝ nh thÕ nµo còng ®îc x· héi thõa nhËn. ThÞ trêng
chØ thõa nhËn ë møc thÊp h¬n hoÆc b»ng møc x· héi cÇn thiÕt ( trung
b×nh ). Do ®ã thÞ trêng cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi kÝch thÝch tiÕt
kiÖm chi phÝ, tiÕt kiÖm lao ®éng
1.4 Chøc n¨ng th«ng tin:
Trong tÊt c¶ c¸c kh©u ( c¸c giai ®o¹n ) cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt
hµng ho¸, chØ cã thÞ trêng míi cã thÓ cã chøc n¨ng th«ng tin. Trªn thÞ trêng cã nhiÒu mèi quan hÖ: kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, d©n téc, v.v... Song
th«ng tin kinh tÕ lµ quan träng nhÊt.
ThÞ trêng th«ng tin vÒ: tæng sè cung vµ tæng sè cÇu; c¬ cÊu cña
cung vµ cÇu; quan hÖ cung cÇu ®èi víi tõng lo¹i hµng ho¸; gi¸ c¶ thÞ trêng;
c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi thÞ trêng, ®Õn mua vµ b¸n, chÊt lîng s¶n phÈm, híng vËn ®éng cña hµng ho¸; c¸c ®iÒu kiÖn dÞch vô cho mua vµ b¸n, c¸c
quan hÖ tû lÖ vÒ s¶n phÈm v.v...
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Th«ng tin thÞ trêng cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi qu¶n lý
kinh tÕ. Trong qu¶n lý kinh tÕ, mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt
lµ ra quyÕt ®Þnh. Ra quyÕt ®Þnh cÇn cã th«ng tin. C¸c d÷ kiÖn th«ng tin
quan träng nhÊt lµ th«ng tin tõ thÞ trêng. Bëi v× c¸c d÷ kiÖn th«ng tin ®ã
kh¸ch quan, ®îc x· héi thõa nhËn.
Trong qu¶n lý kinh tÕ, phñ nhËn vai trß cña thÞ trêng th× còng cã
nghÜa lµ phñ nhËn vai trß cña th«ng tin ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh.
Bèn chøc n¨ng cña thÞ trêng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Mçi
hiÖn tîng kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ trêng ®Òu thÓ hiÖn bèn chøc n¨ng nµy. V×
lµ nh÷ng t¸c dông vèn cã b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña thÞ trêng, do ®ã kh«ng
nªn ®Æt vÊn ®Ò chøc n¨ng nµo quan träng nhÊt hoÆc chøc n¨ng nµo quan
träng h¬n chøc n¨ng nµo. Song còng cÇn thÊy r»ng chØ khi chøc n¨ng thõa
nhËn ®îc thùc hiÖn th× c¸c chøc n¨ng kh¸c míi ph¸t huy t¸c dông.
2. C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi thÞ trêng
2.1 Nh©n tè kinh tÕ:
C¸c nh©n tè kinh tÕ cã vai trß quyÕt ®Þnh. Bëi v× nã t¸c ®éng trùc
tiÕp tíi cung cÇu, gi¸ c¶, tiÒn tÖ, quan hÖ cung cÇu, v.v...C¸c nh©n tè thuéc
vÒ kinh tÕ rÊt phong phó.
2.2 Nh©n tè chÝnh trÞ - x· héi:
C¸c nh©n tè thuéc vÒ chÝnh trÞ - x· héi còng ¶nh hëng to lín tíi thÞ
trêng. C¸c nh©n tè nµy thêng ®îc thÓ hiÑn qua chÝnh s¸ch tiªu dïng, d©n
téc, quan hÖ quèc tÕ, chiÕn tranh vµ hoµ b×nh v.v...Nh©n tè chÝnh trÞ - x·
héi t¸c ®éng trùc tiÕp tíi kinh tÕ vµ do ®ã còng t¸c ®éng trùc tiÕp tíi thÞ trêng.
2.3 Nh©n tè t©m - sinh lý:
C¸c nh©n tè t©m, sinh lý t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi ngêi tiªu dïng vµ do
®ã t¸c déng m¹nh mÏ tíi nhu cÇu vµ mong muèn trªn thÞ trêng.
2.4 Nh©n tè thêi tiÕt:
Còng nh c¸c nh©n tè thuéc vÒ t©m - sinh lý, nh©n tè thêi tiÕt, khÝ hËu
còng ¶nh hëng trùc tiÕp to lín tíi ngêi tiªu dïng, tíi nhu cÇu vµ mong
muèn. Tuy nhiªn thêi tiÕt, khÝ hËu còng ¶nh hëng m¹nh mÏ tíi s¶n xuÊt,
tíi cung cña thÞ trêng.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.5 Nh©n tè thuéc qu¶n lý vÜ m«:
C¸c nh©n tè thuéc qu¶n lý vÜ m« lµ c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, biÖn
ph¸p cña nhµ níc c¸c cÊp t¸c ®éng vµo thÞ trêng. Thùc chÊt nh÷ng nh©n tè
nµy thÓ hiÖn sù qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi thÞ trêng, sù ®iÒu tiÕt cña nhµ
níc ®èi víi thÞ trêng.
Tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng níc, tõng thÞ trêng, tõng thêi kú
mµ c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cña Nhµ níc t¸c ®éng vµo thÞ
trêng sÏ kh¸c nhau. Song nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng biÖn ph¸p hay ®îc sö
dông lµ: thuÕ, quü ®iÒu hoµ gi¸ c¶, b¶o hiÓm gi¸ c¶ v.v...Mçi biÖn ph¸p cã
vai trß kh¸c nhau tíi thÞ trêng. Song nh×n chung, c¸c biÖn ph¸p nµy t¸c
®éng trùc tiÕp vµo hoÆc cung hoÆc cÇu vµ do ®ã còng t¸c ®éng gi¸n tiÕp
vµo gi¸ c¶. §ã lµ ba yÕu tè quan träng nhÊt cña thÞ trêng. Nh÷ng nh©n tè
nµy t¹o ra m«i trêng cho kinh doanh. §ã còng lµ nh©n tè mµ c¸c c¬ së
kinh doanh kh«ng qu¶n lý ®îc.
2.6 Nh©n tè thuéc vi m«:
Nh÷ng nh©n tè thuéc qu¶n lý vi m« lµ nh÷ng chiÕn lîc, chÝnh s¸ch
vµ biÖn ph¸p cña c¸c c¬ së kinh doanh sö dông trong kinh doanh. Nh÷ng
nh©n tè nµy rÊt phong phó vµ phøc t¹p. Nh÷ng nh©n tè nµy thêng lµ c¸c
chÝnh s¸ch lµm s¶n phÈm thÝch øng víi thÞ trêng, ph©n phèi hµng ho¸, gi¸
c¶ qu¶ng c¸o, c¸c bÝ quyÕt c¹nh tranh v.v...§ã còng lµ nh÷ng chiÕn lîc,
chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®Ó c¸c c¬ së kinh doanh tiÕp cËn vµ thÝch øng víi thÞ
trêng, v.v...C¸c c¬ së kinh doanh qu¶n lý ®îc c¸c nh©n tè nµy
III. C¸c quy luËt cña thÞ trêng:
S¶n xuÊt hµng ho¸ ®îc biÓu hiÖn tËp trung vµ ®Çy ®ñ nhÊt trªn thÞ
trõ¬ng. Trªn thÞ trêng, cã rÊt nhiÒu quy luËt kinh tÕ ho¹t ®éng. Do ®ã, cÇn
cã sù ph©n lo¹i vµ giíi h¹n khi nghiªn cøu quy luËt kinh tÕ cña thÞ trêng.
Trªn c¸c lo¹i thÞ trêng ®Òu cã sù ho¹t ®éng cña ba quy luËt kinh tÕ phæ
biÕn cña thÞ trêng lµ :
1. Quy luËt gi¸ trÞ:
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi
hµng ho¸. Quy luËt nµy yªu cÇu s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa
trªn c¬ së lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ hay thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
Trong s¶n xuÊt, lao ®éng c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ph¶i phï hîp víi
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong trao ®æi ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c
ngang gi¸.
Gi¸ c¶ hµng ho¸ phô thuéc vµo gi¸ trÞ vµ c¸c nh©n tè kh¸c nh quan
hÖ cung cÇu, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trªn thÞ trêng. Gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ
trêng xoay xunh quanh trôc gi¸ trÞ. Tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ lu«n b»ng tæng
gi¸ trÞ cña chóng.
Quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸;
kÝch thÝch lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn; thùc hiÖn sù b×nh tuyÓn tù nhiªn,
ph©n ho¸ ngêi s¶n xuÊt thµnh kÎ giµu, ngêi nghÌo.
2.
Quy luËt cung cÇu:
Cung, cÇu lµ hai ph¹m trï kinh tÕ quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Cung cÇu kh«ng tån t¹i ®éc lËp, riªng rÏ mµ thêng xuyªn t¸c ®éng
qua l¹i nhau, cã quan hÖ biÖn chøng víi nhau. Quan hÖ cung cÇu lµ quan
hÖ b¶n chÊt, thêng xuyªn lÆp ®i lÆp l¹i cña kinh tÕ thÞ trêng. Nã trë thµnh
quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng.
Sù t¬ng t¸c gi÷a cung vµ cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô t¹o nªn gi¸ c¶ b×nh
qu©n. Gäi lµ gi¸ c¶ b×nh qu©n nhng nã l¹i lu«n lu«n giao ®éng trø¬c t¸c
®éng tríc sù t¸c ®éng cña nhiÒu lùc. Cung cÇu do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu
tè nªn thêng xuyªn biÕn ®éng, sù biÕn ®éng nµy l¹i lµm thay ®æi gi¸ c¶
b×nh qu©n. Khi gi¸ c¶ b×nh qu©n cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã giao ®éng,
lai t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c, v× kh¶ n¨ng thay thÕ vµ
bæ sung lÉn nhau cña chóng.
Cã nhiÒu trêng hîp gi¸ c¶ kh«ng bao giê æn ®Þnh mµ chØ xoay quanh
mét møc gi¸ b×nh qu©n. HiÖn tîng nµy do sù dù ®o¸n sè lîng cung cÇu
kh«ng s¸t thùc. Mét yÕu tè kh¸c lµ kú väng cña nhµ s¶n xuÊt, thu hÑp hoÆc
më réng s¶n xuÊt, bao gåm kú väng c¶ s¶n lîng lÉn gi¸ c¶. Ngêi mua còng
cã nh÷ng kú väng riªng cña m×nh. §iÒu ®¸ng quan t©m lµ sù thay ®æi vÒ
nh÷ng kú väng cña ngêi mua hay ngêi b¸n l¹i trë thµnh®éng c¬ quyÒn lîi
riªng t, ®Èy hä vµo tr¹ng th¸i c¹nh tranh.
Cung cÇu c©n ®èi lµ t¹m thêi. Do ®ã, c¸c thÞ trêng lu«n biÕn ®éng.
Sù biÕn ®éng ®ã thÓ hiÖn qua thíc ®o gi¸ c¶ thÞ trêng. Møc cung lín h¬n
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
møc cÇu th× gi¸ gi¶m, møc cung b»ng møc cÇu th× ta cã gi¸ c¶ b×nh qu©n,
møc cung nhá h¬n møc cÇu th× gi¸ c¶ t¨ng lªn.
3. Quy luËt c¹nh tranh:
Sù tù do trong s¶n xuÊt kinh doanh víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ
tham gia lµ nguån gèc cña sù c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ quy luËt trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh vÒ mÆt kinh tÕ kh¸c h¼n sù c¹nh tranh ®Ó ®o¹t
mét gi¶i thëng. Nã lµ mét cuéc ch¹y ®ua kh«ng ph¶i mét lÇn råi th«i mµ lµ
mét qu¸ tr×nh liªn tôc. §ã lµ mét cuéc ch¹y ‘ marat«ng kinh tÕ “ kh«ng cã
®Ých cuèi cïng, ai c¶m nhËn thÊy ®Ých, ngêi ®ã trë thµnh nhÞp cÇu cho c¸c
®èi thñ vît lªn phÝa tríc. Ch¹y ®ua kinh tÕ ph¶i lu«n ë phÝa tríc ®Ó tr¸nh
nh÷ng trËn ®ßn cña ngêi ch¹y phÝa sau. §ã lµ sù c¹nh tranh vÒ chÊt lîng,
hiÖu qu¶, vÒ gi¸ c¶, vÒ dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng gi÷a ngêi mua vµ ngêi
b¸n, gi÷a nh÷ng ngêi mua vµ nh÷ng ngêi b¸n víi nhau. Kh«ng thÓ lÈn
tr¸ch c¹nh tranh, v× nh vËy cÇm ch¾c ph¸ s¶n, ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh,
®ãn tríc c¹nh tranh vµ s½n sµng, linh ho¹t sö dông vò khÝ c¹nh tranh h÷u
hiÖu. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, c¹nh tranh thùc hiÖn bèn chøc n¨ng c¬ b¶n:
C¹nh tranh lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ , dÞch vô gi¶m xuèng; C¹nh tranh
buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tèi u ho¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt,
kinh doanh; C¹nh tranh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng øng
dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt; C¹nh tranh lµ c«ng cô tíc quyÒn thèng trÞ,
®éc quyÒn vÒ kinh tÕ trong lÞch sö.
4.
Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ:
Quy luËt nµy chØ ra r»ng sè lîng ( hay khèi lîng ) tiÒn lu th«ng ph¶i
phï hîp víi tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng. Sè lîng Êy ®îc
tÝnh nh sau:
Sè lîng ( khèi lîng )
TiÒn cho lu th«ng
Tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ lu th«ng
Tèc ®é quay vßng cña tiÒn
TiÒn tÖ lµ ph¬ng tiÖn cña trao ®æi ( lu th«ng ), lµ thø dÊu mì b«i tr¬n
cho qu¸ tr×nh trao ®æi. NÕu vi ph¹m quy luËt nµy sÏ dÉn tíi ¸ch t¾c trong lu
th«ng hoÆc l¹m ph¸t, g©y khã kh¨n, dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
IV. C¸c chÝnh s¸ch nh»m më réng thÞ trêng tiªu thô cña
doanh nghiÖp.
1.
ChÝnh s¸ch s¶n phÈm.
Theo quan ®iÓm cæ ®iÓn, s¶n phÈm lµ tæng hîp c¸c ®Æc tÝnh vËt lý,
ho¸ häc, cã thÓ quan s¸t, ®îc tËp hîp trong mét h×nh thøc ®ång nhÊt lµ vËt
mang gi¸ trÞ sö dông. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, s¶n phÈm chøa ®ùng
c¸c thuéc tÝnh cña hµng ho¸. Nã lµ sù thèng nhÊt cña hai thuéc tÝnh: Gi¸ trÞ
sö dông vµ gi¸ trÞ . Nãi c¸ch kh¸c ®i s¶n phÈm - víi t c¸ch lµ mét hµng
ho¸, nã kh«ng chØ lµ sù tæng hîp c¸c ®Æc tÝnh ho¸ häc, vËt lý, c¸c ®Æc tÝnh
sö dông mµ cßn lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi hay gi¸ trÞ.
S¶n phÈm theo quan ®iÓm cña Marketing lµ s¶n phÈm cho ngêi mua,
ngêi sö dông. Sù më réng, chuyÓn ho¸, thay thÕ ph¸t triÓn cña nhu cÇu ë
ngêi tiªu dïng lµ rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, nã më ra mét ph¹m vi khai
th¸c réng lín cña Marketing s¶n phÈm. ChÝnh s¸ch s¶n phÈm trong
Marketing cã néi dung rÊt réng nã bao gåm mét sè híng chñ yÕu sau ®©y:
- ChÝnh s¸ch chñng lo¹i:
Trong kinh doanh hiÖn nay, rÊt hiÕm cã doanh nghiÖp nµo chØ cã mét s¶n
phÈm duy nhÊt. §iÒu ®ã rÊt nguy hiÓm cho doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn
thÞ trêng lu«n lu«n thay ®æi theo kh«ng gian, thêi gian giíi tÝnh tuæi t¸c,
nghÒ nghiÖp, thu nhËp v.v ... Víi ®éc nhÊt mét lo¹i s¶n phÈm doanh nghiÖp
khã tr¸nh khái rñi ro vµ kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®îc môc tiªu an toµn. V×
thÕ hä ph¶i quan t©m ®Õn viÖc so¹n th¶o mét chÝnh s¸ch chñng lo¹i thÝch
hîp bao gåm:
+ ChÝnh s¸ch thiÕt lËp chñng lo¹i:
Lµ tiÕp tôc b¶o ®¶m gi÷ g×n vÞ trÝ ®· chiÕm ®îc trªn thÞ trêng. B»ng
nh÷ng lo¹i s¶n phÈm cã thµnh tÝch kü thuËt cao chiÕm ®îc c¶m t×nh vµ tÝn
nhiÖm cña kh¸ch hµng doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cñng cè
uy tÝn cña s¶n phÈm ®ång thêi còng lµ uy tÝn cña doanh nghiÖp ®èi víi
kh¸ch hµng. Doanh nghiÖp cã thÓ duy tr× phÇn thÞ trêng ®· chiÕm lÜnh ®îc,
cñng cè lßng tin cña kh¸ch hµng th«ng qua nh÷ng lo¹i s¶n phÈm ®· vµ cßn
tiÕp tôc cung cÊp cho hä trong mét cÊp h¹ng chñng lo¹i kh«ng lín l¾m,
®Æc biÖt lµ nh÷ng m¸y mãc trong ngµnh c¬ khÝ chÝnh x¸c nh m¸y tÝnh, m¸y
®o, m¸y kiÓm tra, thiÕt bÞ chØnh lý v.v ...Nh÷ng s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp
thêng cã ®Þa chØ tiªu thô râ rµng, ngêi s¶n xuÊt cã u thÕ vÒ kü thuËt, cßn
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ngêi tiªu dïng khi ®· quen vµ tÝn nhiÖm nh·n hiÖu s¶n phÈm cña doanh
nghiÖp còng sÏ Ýt chÞu t¸c ®éng cña yÕu tè thÞ trêng.
+ ChÝnh s¸ch h¹n chÕ chñng lo¹i
Sau mét thêi gian tung mét lo¹i s¶n phÈm ra thÞ trêng cã tÝnh chÊt thö
nghiÖm vµ còng sau mét thêi gian nghiªn cøu hiÖu chØnh c¸ th«ng sè cña
s¶n phÈm doanh nghiÖp nhËn ®îc luång th«ng tin ph¶n håi tõ thÞ trêng
gióp cho doanh nghiÖp nhËn biÕt ®îc s¶n phÈm nµo ®îc ngêi tiªu dïng a
chông nhÊt, doanh nghiÖp cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®îc mét chñng lo¹i h¹n chÕ
nh÷ng s¶n phÈm cung cÊp cho thÞ trêng víi nh÷ng u thÕ ch¼ng h¹n nh
gi¶m møc tiªu hao nhiªn liÖu trong chÕ t¹o, gi¶m träng lîng, t¨ng ®é an
toµn vµ kh¶ n¨ng thÝch dông, viÖc h¹n chÕ chñng lo¹i s¶n phÈm cho phÐp
doanh nghiÖp chuyªn m«n ho¸ s©u gi¶m chi phÝ mµ vÉn b¸n ®îc s¶n phÈm.
+ ChÝnh s¸ch biÕn ®æi chñng lo¹i tiÕp tôc
Lµ chÝnh s¸ch thay ®æi thÓ thøc tho¶ m·n nhu cÇu, nhê ®ã doanh
nghiÖp cã thÓ n©ng cao sè lîng ngêi tiªu thô. Sù biÕn ®æi chñng lo¹i kh«ng
nhÊt thiÕt ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng s¶n phÈm hoµn toµn míi.
Doanh nghiÖp cã thÓ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi trªn mét sè kÝch thíc,
h×nh thøc, mÇu s¾c, mïi vÞ cña s¶n phÈm gèc ®ang ®îc tiªu thô réng r·i
trªn thÞ trêng b»ng c¸ch lµm kh¸c ®i Ýt nhiÒu so víi c¸i ®· cã. Gi¸ c¶ cña
nh÷ng s¶n phÈm míi nµy cã thÓ gi÷ nh gi¸ s¶n phÈm gèc hoÆc cã thÓ n©ng
lªn chót Ýt ®Ó t¹o ra sù hÊp dÉn ®èi víi ngêi tiªu dïng. ChÝnh s¸ch biÕn ®æi
chñng lo¹i cßn bao gåm c¶ viÖc c¶i tiÕn vÒ h×nh d¸ng, vËt liÖu vµ c¸ch
trang trÝ bao b×. Trong nhiÒu trêng hîp, c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt vµ sö dông
cña b¶n th©n s¶n phÈm vÉn gi÷ nguyªn nh cò song chØ cã thay ®æi vÒ bao
b× còng cã thÓ mang l¹i cho doanh nghiÖp nh÷ng c¬ héi tiªu thô lín nh
mét sè s¶n phÈm ®å hép.
- ChÝnh s¸ch hoµn thiÖn vµ n©ng cao c¸c ®Æc tÝnh sö dông cña
c¸c s¶n phÈm trong thÝch øng víi nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng.
Mét s¶n phÈm víi t c¸ch mét hµng cã nhiÒu c«ng dông. C«ng dông
cña hµng ho¸ lµm cho hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông, song së dÜ hµng ho¸ ®ã
cã ®îc nh÷ng c«ng dông kh¸c nhau v× nã cã ®îc nh÷ng ®Æc tÝnh sö dông
kh¸c nhau.
C¸c ®Æc tÝnh nµy sÏ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau trong viÖc
tiªu dïng chóng. Tæng hîp tÊt c¶ c¸c ®Æc tÝnh ®ã l¹i, tøc lµ tæng hîp tÊt c¶
nh÷ng n¨ng lùc nhiÒu mÆt vèn cã cña s¶n phÈm cho ta mét n¨ng lùc
chung, tæng qu¸t tho¶ m·n ®îc nhu cÇu nhiÒu mÆt cña ngêi tiªu dïng.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
N¨ng lùc ®ã gäi lµ chÊt lîng s¶n phÈm. Cã rÊt nhiÒu lÜnh vùc quan t©m
nghiªn cøu chÊt lîng s¶n phÈm. Ngêi s¶n xuÊt ®«i khi chØ thiªn vÒ khÝa
c¹nh kü thuËt cña chÊt lîng s¶n phÈm, nghÜa lµ quan t©m ®Õn nh÷ng tham
sè chÊt lîng s¶n phÈm, cã thÓ ®o lêng ®îc b»ng c¸c c«ng cô ®o lêng vËt lý,
ho¸ häc song Ýt khi ngêi ta ®Æt ra c©u hái ®Ó hoµn thiÖn hay n©ng cao mét
tham sè chÊt lîng s¶n phÈm ( c¸c ®Æc tÝnh sö dông ) sÏ ph¶i tèn kÐm ra sao
vµ møc chÊt lîng ®· ®¹t ®îc phï hîp vµ tho¶ m·n tíi møc ®é nµo nhu cÇu
ngêi tiªu dïng, liÖu cã mang l¹i lîi léc g× trong ho¹t ®éng c¶i tiÕn vµ n©ng
cao chÊt lîng s¶n phÈm. Marketing s¶n phÈm nghiªn cøu c¸c ®Æc tÝnh sö
dông vµ chÊt lîng s¶n phÈm trong mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a hai qu¸
tr×nh: Kü thuËt vµ kinh tÕ, ®ã lµ: S¶n phÈm hoµn thiÖn vÒ c¸c th«ng sè kü
thuËt, c¸c ®Æc tÝnh sö dông ph¶i phï hîp víi yªu cÇu cña ngêi tiªu dïng
th«ng qua viÖc hä chÊp nhËn mua nã vµ nh vËy mµ ngêi s¶n xuÊt, ngêi b¸n
thu ®îc lîi nhuËn. Quan ®iÓm Marketing ë ®©y lu«n lµ: “ C¸c ®Æc tÝnh sö
dông vµ chÊt lîng s¶n phÈm “ cho ngêi tiªu dïng vµ ngêi tiªu dïng sÏ
hoµn tr¶ laÞ sù cè g¾ng cña doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao c¸c ®Æc tÝnh
sö dông vµ chÊt lîng s¶n phÈm. NÕu ®iÒu ®ã kh«ng x¶y ra th× chÝnh s¸ch
s¶n phÈm ®· ®i lÖch híng. ChÝnh s¸ch hoµn thiÖn vµ n©ng cao c¸c ®Æc tÝnh
sö dông cña s¶n phÈm ®îc triÓn khai theo c¸c híng sau:
+ Hoµn thiÖn vÒ cÊu tróc kü thuËt cña s¶n phÈm.
+ N©ng cao c¸c th«ng sè vÒ ®é bÒn vËn hµnh, ®é an toµn, kh¶ n¨ng
chèng thÊm níc, chèng Èm v.v...
+ Thay ®æi kiÓu d¸ng, kÝch thíc cì s¶n phÈm.
+ Quan t©m ®Æc biÖt ®Õn mµu s¾c, mïi vÞ s¶n phÈm.
+ Thay ®æi c¸c vËt liÖu chÕ t¹o.
+ H¹n chÕ hoÆc vøt bá nh÷ng chi tiÕt hay háng, Ýt phï hîp víi c«ng
chóng, thay vµo ®ã nh÷ng bé phËn, chi tiÕt phï hîp víi ®ßi hái cña kh¸ch
hµng.
- ChÝnh s¸ch ®æi míi chñng lo¹i
ChÝnh s¸ch ®æi míi chñng lo¹i híng vµo viÖc ph¸t triÓn mét sè s¶n
phÈm míi cho thÞ trêng hiÖn nay hay ph¸t triÓn mét sè s¶n phÈm míi cho
khu vùc míi cña kh¸ch hµng. ChÝnh s¸ch nµy mang l¹i kÕt qu¶ kh¸ cao.
Nh×n chung trong giai ®o¹n trëng thµnh cña c¸c s¶n phÈm ghi trong danh
môc chÕ t¹o cña doanh nghiÖp, viÖc ®æi míi c¸c chñng lo¹i lµm cho khèi l16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
îng tiªu thô t¨ng lªn, gióp cho doanh nghiÖp ch¼ng nh÷ng cñng cè ®îc
khu vùc thÞ trêng hiÖn t¹i mµ cßn cã kh¶ n¨ng tÊn c«ng vµo nh÷ng ®o¹n
míi cña thÞ trêng hoÆc v¬n ra c¸c khu vùc thÞ trêng míi v× nã më réng kh¶
n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu b»ng nh÷ng s¶n phÈm míi, nh÷ng s¶n phÈm ®îc
hoµn thiÖn vÒ c¸c th«ng sè kü thuËt vµ c¸c ®Æc tÝnh sö dông; t¨ng cêng kh¶
n¨ng trao ®æi c¸c khu vùc tiªu dïng, h¹n chÕ sù suy tho¸i nhanh cña s¶n
phÈm.
2.
ChÝnh s¸ch gi¸
ChÝnh s¸ch gi¸ ®èi víi mçi s¶n phÈm cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh
doanh lµ viÖc qui ®Þnh møc gi¸ b¸n hoÆc trong mét sè trêng hîp lµ nh÷ng
møc gi¸ b¸n ( khi doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh thay ®æi gi¸ c¶ s¶n phÈm nµy
theo lo¹i kh¸ch hµng, theo c¸c thêi kú trong n¨m, theo sè lîng mua...) møc
gi¸ cÇn qui ®Þnh cã thÓ lµ møc gi¸ b¸n cho ngêi tiªu dïng cuèi cïng hoÆc
cho c¸c kh©u trung gian. V× vËy, viÖc x¸c lËp mét chÝnh s¸ch gi¸ ®óng ®¾n
lµ ®iÒu kiÖn cùc kú quan träng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh
nh»m ®¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i, cã hiÖu qu¶ vµ chiÕm
lÜnh thÞ trêng. Tuy nhiªn gi¸ c¶ chÞu t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu nh©n tè. Sù
h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña nã rÊt phøc t¹p. ViÖc x¸c lËp mét chÝnh s¸ch
gi¸ hîp lý ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt tæng thÓ nhiÒu vÊn ®Ò.
- LuËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch chÕ ®é qu¶n lý gi¸ c¶ cña Nhµ níc
C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së khi x¸c lËp chÝnh s¸ch gi¸ cho s¶n phÈm
riªng cña m×nh ph¶i tu©n theo c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, c¸c qui ®Þnh trong
lÜnh vùc h×nh thµnh gi¸ cña Nhµ níc. §ã lµ c¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p
h×nh thµnh gi¸ chung; ®iÒu lÖ h¹ch to¸n gi¸ thµnh vµ chi phÝ lu th«ng, lµ
chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¸c biÓu thuÕ.
C¨n cø vµo vÞ trÝ cña hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ Nhµ níc cã thÓ can
thiÖp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo viÖc ®Þnh gi¸. Trõ mét sè Ýt mÆt hµng ®éc
quyÒn qu¶n lý cña Nhµ níc, gi¸ c¶ do Nhµ níc trùc tiÕp qui ®Þnh cßn ®a sè
mÆt hµng nhµ níc chØ qu¶n lý gi¸n tiÕp b»ng c¸c luËt ph¸p qui ®Þnh ë
trªn.Trong ®ã nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ níc qui ®Þnh khung gi¸ chuÈn, c¸c
c¬ së s¶n xuÊt lu th«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh mäi gi¸ b¸n cuèi cïng trªn
tinh thÇn tho¶ thuËn vµ g¾n víi c¸c ®iÒu kiÖn mua b¸n n»m trong ph¹m vi
khung gi¸ ®ã. Cßn ®èi víi c¸c mÆt hµng kh¸c, Nhµ níc kh«ng qui ®Þnh gi¸
chuÈn hay khung gi¸ th× ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh
hoÆc tho¶ thuËn gi¸ trong hîp ®ång kinh tÕ theo luËt ®Þnh.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc vÒ phÝa thÞ trêng
Møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ trêng lµ mét yÕu tè kh¸ch quan t¸c ®éng
trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶. Cïng víi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng, møc ®é
c¹nh tranh t¹o nªn møc gi¸ thèng trÞ trªn thÞ trêng.Cêng ®é c¹nh tranh vµ
sù thay ®æi cung cÇu sÏ lµm cho møc gi¸ trªn thÞ trêng thay ®æi. PhÇn lín
nh÷ng thay ®æi nµy lµ chÞu sù t¸c ®éng trùc tiÕp chñ quan cña c¸c ®¬n vÞ
kinh tÕ c¬ së. Th«ng thêng c¹nh tranh cµng khèc liÖt th× gi¸ cµng gi¶m vµ
c¸c chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn, yÓm trî cµng t¨ng.
V× vËy, trªn thùc tÕ, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ph¶i tù thÝch nghi víi
gi¸ ®ang thèng trÞ trªn thÞ trêng, tøc lµ Ýt cã ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¹nh
tranh.MÆc dï khi qui ®Þnh gi¸ s¶n phÈm cña m×nh doanh nghiÖp kh«ng cã
quan hÖ g× víi gi¸ thùc tÕ cña nh÷ng ngêi c¹nh tranh nhng doanh nghiÖp
kh«ng thÓ kh«ng xÐt ®Õn nh÷ng gi¸ c¹nh tranh.Bëi v× quyÕt ®Þnh gi¸ cña
doanh nghiÖp chÞu t¸c ®éng vËt chÊt cña ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi c¹nh
tranh.
GÝa cña doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng t¸ch rêi Ýt nhiÒu so víi gi¸ cña
c¹nh tranh nhng kh¶ n¨ng nµy thay ®æi theo tõng lo¹i s¶n phÈm. Th«ng thêng nh÷ng s¶n phÈm cµng”th«ng thêng”(tøc lµ Ýt kh¶ n¨ng ph©n biÖt víi
s¶n phÈm canh tranh) th× Ýt cã kh¶ n¨ng t¸ch rêi víi gi¸ c¹nh tranh.
Tuy nhiªn, nÕu doanh nghiÖp kiÓm so¸t ®îc mét bé phËn quan träng
hµng ho¸ cung øng ra thÞ trêng vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c th× doanh
nghiÖp cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ thÞ trêng.§iÒu ®ã cã nghÜa lµ doanh
nghiÖp ®· cã vÞ trÝ dÉn ®Çu vÒ gi¸ vµ cã thÓ ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn møc
gi¸ c¹nh tranh.
§iÒu quan träng n÷a khi x¸c lËp chÝnh s¸ch gi¸ ®Ó tung s¶n phÈm ra
thÞ trêng lµ doanh nghiÖp ph¶i hiÓu biÕt, ph©n tÝch vµ dù ®o¸n ®îc tiÒm
n¨ng cña thÞ trêng. TiÒm n¨ng cña thÞ trêng lµ kh¶ n¨ng thÞ trêng hÊp thô
mét lo¹t hµng ho¸ nµo ®ã theo mét mèc gi¸ nµo ®ã vµ trong mét kho¶ng
thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi nãi ®Õn tiÒm n¨ng thÞ trêng tøc lµ nãi ®Õn nhu cÇu
cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã, quan hÖ gi÷a nhu cÇu
vµ gi¸ c¶, sù ®µn håi cña cÇu díi ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè kh¸c v v... TiÒm
n¨ng thÞ trêng vÒ hµng ho¸ h×nh thµnh kh¸ch quan víi doanh nghiÖp.
Khi qui ®Þnh gi¸ b¸n, doanh nghiÖp ph¶i íc ®o¸n ®îc dung lîng thÞ
trêng, x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ khèi lîng s¶n phÈm do m×nh cung øng ra thÞ trêng sÏ chiÕm lµ bao nhiªu ®Ó tho¶ m·n tæng sè nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
to¸n vÒ hµng ho¸ ®ã. Nãi c¸ch kh¸c, doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh phÇn thÞ
trêng cña m×nh hay møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ trêng.
+ Nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc vÒ phÝa xÝ nghiÖp
Trong nh÷ng chõng mùc nhÊt ®Þnh, ®©y lµ nh÷ng yÕu tè cã thÓ chi
phèi ®îc.
* C¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm
Gi¸ b¸n cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi chi phÝ s¶n xuÊt. Tuy nhiªn mèi
quan hÖ nµy kh«ng ®¬n gi¶n. Tríc tiªn gi¸ b¸n ph¶i ®îc h×nh thµnh trªn c¬
së c¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. §èi víi doanh nghiÖp, gi¸ b¸n ph¶i
bï ®¾p ®ñ chi phÝ ®· bá ra vµ cã l·i. C¸c chi phÝ nµy bao gåm chi phÝ ph¸t
sinh trong s¶n xuÊt s¶n phÈm, bao b×, ®ãng gãi, c¸c chi phÝ b¸n hµng, ph©n
phèi, chi phÝ hç trî Marketing nh chi qu¶ng c¸o, xóc tiÕn b¸n hµng. Nh÷ng
chi phÝ nµy thuéc quyÒn kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp nhng chØ cã gi¬Ý h¹n.
Hä cÇn biÕt râ chi phÝ lµ bao nhiªu. MÆt kh¸c chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng ph¶i
lµ con sè ®éc lËp víi gi¸ b¸n mµ phô thuéc mét phÇn vµo gi¸ b¸n bëi v× gi¸
b¸n cã ¶nh hëng ®Õn khèi lîng b¸n vµ ®Õn lît m×nh, khèi lîng b¸n l¹i cã
¶nh hëng ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt ®¬n vÞ s¶n phÈm. Do ®ã, quan hÖ “ chi phÝ
s¶n xuÊt - gÝa b¸n” kh«ng ph¶i chØ lµ mét chiÒu mµ lµ quan hÖ biÖn chøng.
Khi qui ®Þnh gi¸ b¸n, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ph¶i tÝnh ®Õn c¬ cÊu chi phÝ
s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ gi÷a tæng chi phÝ vµ c¸c bé phËn cña nã víi khèi lîng s¶n xuÊt còng nh chi phÝ s¶n xuÊt ®¬n vÞ s¶n phÈm.
- ChÊt lîng vµ uy tÝn cña s¶n phÈm
§©y còng lµ mét yªu cÇu ph¶i tÝnh ®Õn khi x¸c ®Þnh gi¸ b¸n bëi v×
nÕu s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, ®éc ®¸o thêng cho phÐp ®Þnh gi¸ b¸n cao
h¬n nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i. Trong nhiÒu trêng hîp sù chªnh lÖch vÒ gÝa
b¸n do chÊt lîng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã nhiÒu sù chªnh lÖch vÒ
chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng kh¸c nhau ®ã. Uy tÝn
s¶n phÈm còng cã t¸c ®éng ®Õn gi¸ t¬ng tù nh vËy. Ngêi tiªu dïng s½n
sµng tr¶ gi¸ cao h¬n nhiÒu cho nh÷ng s¶n phÈm mµ hä tÝn nhiÖm trªn thÞ
trêng.
- §¶m b¶o sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a chÝnh s¸ch gi¸ c¶ vµ c¸c chÝnh
s¸ch kh¸c cña doanh nghiÖp.
ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ lµ mét bé phËn cña Marketing hçn hîp, nã n»m
trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña doanh nghiÖp. V× vËy lu«n lu«n
ph¶i g¾n chÝnh s¸ch gi¸ víi chÝnh s¸ch kh¸c mét c¸ch chÆt chÏ nh»m thùc
hiÖn môc tiªu cña chiÕn lîc chung Marketing. ChÝnh s¸ch gi¸ ph¶i híng
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vµo viÖc phôc vô môc tiªu cña chiÕn lîc tµi chÝnh bëi v× hiÖu qu¶ kinh tÕ
cuèi cïng cña doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn th«ng
qua gi¸ b¸n hµng ho¸. NhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c cña doanh nghiÖp nh ph©n
phèi, qu¶ng c¸o, giao lu truyÒn c¶m s¶n phÈm ®Òu nh»m t¨ng søc m¹nh,
uy tÝn cña s¶n phÈm vµ qua ®ã t¨ng gi¸ b¸n s¶n phÈm trªn thÞ trêng. BiÓu
hiÖn cô thÓ cña nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi chÝnh s¸ch gi¸ cña doanh
nghiÖp lµ gÝa mçi hµng ho¸ thêng n»m trong mét vïng gi¸ nhÊt ®Þnh.
NghÜa lµ ®èi víi mçi hµng hãa trªn thÞ trêng nµo ®ã thêng cã gi¸ giíi h¹n
cao vµ giíi h¹n thÊp. ViÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n cao vµ giíi h¹n thÊp cña gi¸
dùa trªn c¬ së ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt, dù ®o¸n khèi lîng b¸n
vµ nghiªn cøu t×nh h×nh thÞ trêng còng nh nh÷ng qui ®Þnh cña Nhµ níc. Cô
thÓ giíi h¹n gi¸ ®îc h×nh thµnh d¹ vµo c¸c yÕu tè sau:
-Quy chÕ qu¶n lý gi¸ cña Nhµ níc(khung gi¸, møc gi¸ chuÈn do
Nhµ níc khèng chÕ)
-Møc gi¸ thèng trÞ trªn thÞ trêng c¹nh tranh
-C¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt. Trong nhiÒu trêng hîp chi phÝ s¶n xuÊt
s¶n phÈm ®îc coi lµ giíi h¹n thÊp cña gi¸ b¸n(gi¸ b¸n hoµn vèn)
- Yªu cÇu môc ®Ých th©m nhËp thÞ trêng cña doanh nghiÖp.
Nh vËy hÇu nh tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm ®Òu cã mét vïng gi¸ nhÊt
®Þnh mµ trong ®ã cã sù c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt cïng
lo¹i hµng ho¸ ®ã vµ cung øng ra thÞ trêng. TÊt nhiªn, trong nh÷ng trêng
hîp c¸ biÖt, do ®iÒu kiÖn ®Æc thï, doanh nghiÖp cã thÓ qui ®Þnh gi¸ b¸n s¶n
phÈm cña m×nh ngoµi vïng gi¸ thùc tÕ nghÜa lµ cao h¬n gi¸ giíi h¹n cao
hoÆc thÊp h¬n gi¸ giíi h¹n thÊp.ViÖc x¸c ®inh vïng gi¸ lµ ®iÒu kiÖn cÇn
thiÕt ®Ó doanh nghiÖp x¸c lËp vµ lùa chän nh÷ng møc gi¸ b¸n cô thÓ trong
mét vïng gi¸ nhÊt ®Þnh. §iÒu ®ã ®¶m b¶o cho chÝnh s¸ch gi¸ ®îc x©y dùng
cã ý nghÜa thùc tÕ ®Çy ®ñ.
3.
ChÝnh s¸ch ph©n phèi - vËn ®éng hµng ho¸.
ChÝnh s¸ch ph©n phèi vËn ®éng hµng ho¸ lµ mét bé phËn träng yÕu
cña chÝnh s¸ch thÞ trêng ®ång bé ®îc qu¶n lý b»ng nhµ níc vµ bao gåm
mét tæ hîp c¸c ®Þnh híng, nguyªn t¾c, biÖn ph¸p vµ qui t¾c ho¹t ®éng ®îc
c¸c tæ chøc Marketing chÊp nhËn vµ t«n träng thùc hiÖn ®èi v¬Ý viÖc lùa
chän c¸c kªnh ph©n phèi - vËn ®éng, ph©n c«ng x· héi c¸c nhiÖm vô
Marketing gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia kh¸c nhau vµ nh÷ng øng xö c¬ b¶n ®20