Thùc tr¹ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp
AFTA
lêi më ®Çu
ViÖt Nam tham gia vµo AFTA tõ 1/1/1996 viÖc hé nhËp vµo khu vùc mËu
dÞch tù do ASEAN (AFTA) võa lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña xu thÕ thêi ®¹i, võa
lµ yªu cÇu néi t¹i cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam,®ã lµ bíc khëi ®éng ®Çu tiªn cã ý
nghÜa quÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu cña nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng.
Mét trong nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
hiÖn nay lµ x©y dùng chiÕn lîc vµ c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc
c¹nh tranh, héi nhËp nhanh chãng vµo lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo tr¬ng
tr×nh CEPT ®îc Ên ®Þnh vµo n¨m 2006. §©y kh«ng chØ lµ yªu cÇu tÊt yÕu mµ
cßn lµ nh©n tè quan träng ¶nh hëng ®Õn sù thµnh b¹i cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
trong khu«n khæ AFTA.
1
I. tæng quan vÒ ASEAN, AFTA:
1. Liªn kÕt KTQT:
Tõ xa xa kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®·
cho thÊy: ®Ó cã mét nÒn kinh tÕ quèc gia hïng m¹nh th× mäi chÝnh s¸ch vµ c¸c
ho¹t ®éng kh«ng thÓ bã hÑp trong ph¹m vi mét quèc gia mµ ph¶i cã mèi quan
hÖ víi c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c ®ã lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn.
HiÖn nµy trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn
nhiÒu liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó cïng hîp t¸c
ph¸t triÓn c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ cã tÝnh chÊt liªn quèc gia.
Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ mét h×nh thøc trong ®ã diÔn ra qu¸ tr×nh x· héi
ho¸ cã tÝnh chÊt quèc tÕ ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ
kinh tÕ quèc tÕ. §ã lµ sù thµnh lËp mét tæ chøc hîp kinh tÕ quèc tÕ cña c¸c
nhãm thµnh viªn nh»m t¨ng cêng phèi hîp ®iÒu chØnh c¸c lîi Ých gi÷a c¸c bªn
tham gia gi¶m bít sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn gi÷a c¸c bªn vµ thóc
®Èy quan hÖ quèc tÕ ph¸t triÓn c¶ bÒ réng vµ bÒ s©u.
Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ ®îc ph©n chia thµnh bèn h×nh thøc:
+ khuvùc mËu dÞch tù do
+ liªn minh thuÕ quan
+ thÞ trêng chung
+ liªn minh tiÒn tÖ
+ liªn minh kinh tÕ
VÝ dô thùc tÕ cña c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®ã lµ khu vîc mËu dÞch tù do
ch©u ©u EFTA, khu vùc mËu dÞch tù do b¾c mÜ NAFTA, khu vùc mËu dÞch tù
do ASEAN AFTA céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u EEC, khèi ®ång minh BENILUX
lµ liªn minh gi÷a BØ, Hµ LAN, Lux¨mbua.
2. ASEAN vµ AFTA
Vµo nh÷ng n¨m 60 ë ®«ng nam ¸ ®Õ quèc MÜ bÞ thÊt b¹i nÆng nÒ vµ ph¶i
tõng bíc xuèng thang chiÕn tranh vµ chuyÓn sang chiÕn lîc ViÖt Nam ho¸
chiÕn tranh. C¸c níc ®øng tríc th¸ch thøc chÝnh trÞ vµ kinh tÕ trong néi bé
tõng nø¬c vµ nh÷ng th¸ch thøc xung ®ét tõ bªn ngoµi. §Ó ®èi phã l¹i c¸c níc
nµy ®· chñ tr¬ng thµnh lËp hiÖp héi c¸c níc ®«ng nam ¸ ASEAN
2
ASEAN ®îc thµnh lËp ngµy 8/8/1967 sau khi bé trëng ngo¹i giao c¸c níc
Indonesia, Malaisia, Philiphine, Xingapone, Thailan ký b¶n tuyªn bè ASEAN
(tuyªn bè B¨ngcokc)
ngµy 8/1/1984 Brun©y Daluxalam ®îc kÕt n¹p vµo ASEAN
Ngµy 28/7/1995 ViÖt Nam trë thµnh thµnhviªn thø 7 cña ASEAN
7/1997 Lµo vµ Mianma gia nhËp ASEAN
Ngµy 30/4/1999 C¨m puchia trë thµnh thµnh viªn thø 10
Trong thêi k× ®Çu, ASEAN chØ lµ mét tæ chøc khu vùc b×nh thêng nh nhiÒu
tæ chøc kh¸c ë kh¾p c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn trong hai thËp kû
gÇn ®©y c¸c níc nµy gÆt h¸i ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ vÒ mÆt kinh tÕ
trong thêi gian dµi c¸c níc ASEAN ®· duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao,
b×nh qu©n 6%/ n¨m ®Æc biÖt c¸c níc ph¸t triÓn m¹nh nh Singapo, Malaixia,
Thailan trong nhiÒu n¨m ®¹t møc t¨ng trëng hai con sè.Singapo ®îc xÕp vµo
h¹ng c¸c níc c«ng nghiÖp míi cßn Malaixia vµ Thailan ®Òu ®ang ngÊp nghÐ
nghìng cöa nµy trong t¬ng lai kh«ng xa:
C¸c môc tiªu lín cña ASEAN lµ:
-
Thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ; x· héi vµ v¨n ho¸
-
B¶o vÖ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña khu vùc:
vùc:
Lµ diÔn ®µn ®Ó gi¶i quÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c biÖt trong néi bé khu
C¸c níc ASEAN ®· hîp t¸c víi nhau trong nhiÒu lÜnh vùc nh: hîp t¸c
th¬ng m¹i, ®Çu t, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, n¨ng lîng, vµ vÊn ®Ò
®¸ng quan t©m hiÖn nay lµ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN AFTA.
AFTA ra ®êi tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, do m«i trêng chÝnh trÞ, kinh tÕ quèc tÕ
vµ khu vùc cã nh÷ng thay ®æi khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, vÞ trÝ cña khèi
ASEAN ®· ®îc c¶i thiÖn vµ c¸c cam kÕt kÕt quèc tÕ cña Hoa kú, Trung quèc
vµ Nga ®· thay ®æi AFTA ra ®êi vêi ba môc tiªu c¬ b¶n lµ: Tù do ho¸ th¬ng
m¹i,thu hót ®Çu t níc ngoµi vµ më réng quan hÖ th¬ng m¹i víi c¸c níc. c¸c
môc tiªu cã quan hÖ víi nhau trong ®ã môc tiªu thu hót ®Çu t nø¬c ngoµi lµ
môc tiªu trung t©m. Khu vùc AFTA h×nh thµnh trªn c¬ cë c¸c yÕu tè:
-
Ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã chiÕn lîc chung
3
viªn
Thèng nhÊt vµ c«ng nhËn tiªu chuÈn hµng ho¸ gi÷a c¸c níc thµnh
-
C«ng nhËn viÖc cÊp giÊy x¸c nhËn xuÊt xø hµng ho¸
-
Xo¸ bá nh÷ng qui ®Þnh h¹n chÕ ®èi víi ho¹t ®éng th¬ng m¹i
T¨ng cêng ho¹t ®éng t vÊn kinh tÕ vÜ m«. Theo qui ®Þnh cña
CEPT hµng ho¸ muèn ®îc hëng u ®·i thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT cÇn cã
c¸c ®iÒu kiÖn:
1)
Ph¶i lµ c¸c s¶n phÈm ®îc ®a vµo danh môc gi¶m thuÕ vµ ®· ®îc
héi ®ång AFTA c«ng nhËn
2)
ChØ cã c¸c s¶n phÈm ®· ë møc thuÕ 29% trë xuèng vµ n»m trong
danh môc gi¶m thuÕ gi÷a hai níc thµnh viªn
3)
C¸c s¶n phÈm ph¶i cã Ýt nhÊt 40% thµnh phÇn ®îc s¶n xuÊt chÕ
t¹o, cã xuÊt xø tõ ASEAN. HiÖp ®Þnh CEPT còng qui ®Þnh viÖc thùc hiÖn sÏ
®îc tiÕn hµnh theo hai qu¸ tr×nh: Ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m nhanh (fast track) vµ
ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m b×nh thêng (normal track). Trong tuyªn bè Xingapho
n¨m 1992, n¨m 1992 c¸c níc ASEAN ®· quÕt ®Þnh ®a ra mét nhãm mÆt hµng
vµo diÖn gi¶m thuÕ nhanh lµ giÇu thùc vËt, xi m¨ng, ho¸ chÊt, dîc liÖu, ph©n
bãn, ®å nhùa, c¸c s¶n phÈm cao su, c¸c s¶n phÈm da, bét giÊy, hµng dÖt, c¸c
s¶n phÈm gèm vµ thuû tinh ®¸ quÝ vµ ®å trang søc, ®å ®iÖn tö vµ ®å dïng b»ng
gç, song m©y
Theo hiÖp ®Þnh CEPT ký n¨m 1992 th× thêi gian hoµn thµnh AFTA sÏ lµ 15
n¨m b¾t ®Çu tõ 1/1/ 1993 vµ kÕt thóc 1/1/2008.gÇn ®©y mét tiÕn tr×nh míi ®îc ®Ò nghÞ trong ®ã qui ®Þnh thêi gian c¾t gi¶m c¾t gi¶m thuÕ chØ cßn 10 n¨m.
Nh vËy AFTA sÏ hoµn thµnh vµo n¨m 2003 thay v× 2008 nh tríc ®©y. Gia nhËp
ASEAN th¸ng 7/1995 ViÖt Nam cam kÕt thùc hiÖn CEPT n¨m 1996, chËm
h¬n 3 n¨m so víi c¸c níc. Nh vËy thêi gian kÕt thóc cña ViÖt Nam sÏ lµ 2006
Thêi gian biÓu thùc hiÖn CEPT cña c¸c níc ASEAN nh sau:
Theo ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan b×nh thêng th× c¸c mÆt hµng
cã møc thuÕ trªn 20% sÏ gi¶m xuèng cßn 20% trong 5 n¨m vµ 0 – 5% trong
5 n¨m tiÕp theo. §èi víi c¸c mÆt hµng cã møc thuÕ 20% trë xuèng th× trong
vßng 7 n¨m sÏ xuèng cßn 0% - 5%
4
Theo ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m nhanh th× c¸c mÆt hµng cã møc thuÕ
trªn 20% sÏ gi¶m xuèng cßn 0% - 5% trong vßng 7 n¨m. §èi víi c¸c mÆt
hµng cã 20% trë xuèng th× trong vßng 5 n¨m sÏ cßn 0% - 5%
Danh môc c¸c s¶n phÈm t¹m thêi cha gi¶m thuÕ th× trong vßng 5
n¨m. Mçi n¨m ph¶i ®a 20% sè s¶n phÈm t¹m thêi cha gi¶m thuÕ vµo danh
môc gi¶m thuÕ
§èi víi danh môc mÆt hµng lo¹i trõ hoµn toµn ®©y lµ s¶n phÈm cã
¶nh hëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng søc khoÎ con ngêi,c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt,di tÝch, lÞch sö kh¶o cæ. MÆt hµng nµy sÏ
kh«ng ®îc xem xÐt ®Õn theo tr¬ng tr×nh CEPT.§èi víi danh môc nh¹y c¶m
cña hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn, lóc ®Çu n«ng s¶n cha chÕ biÕn kh«ng ®îc ®a
vµo ch¬ng tr×nh CEPT. Nhng theo ch¬ng tr×nh CEPT söa ®æi,c¸c n«ng s¶n cha
chÕ biÕn nµy sÏ ®îc ®a vµo ba lo¹i danh môc kh¸c nhau lµ danh môc gi¶m
thuÕ, danh môc lo¹i trõ t¹m thêi vµ danh môc nh¹y c¶m cña hµng n«ng s¶n
cha chÕ biÕn
* VÒ viÖc thuyªn gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan (NTB)
Nh»m gi¶m bít vµ dÇn xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan trong bu«n b¸n néi
bé ASEAN. C¸c níc ASEAN ®· thµnh lËp nhãm th¬ng lîng vÒ u ®·i bu«n
b¸n.C¸c cuéc th¶o luËn cña nhãm nh»m thùc hiÖn tho¶ thuËn vÒ viÖc duy tr×
vµ thuyªn gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. H×nh thøc th¶o luËn, th¬ng lîng
chñ yÕu lµ song ph¬ng, nh×n chung nh÷ng cuéc th¬ng lîng cha ®em l¹i nhiÒu
kÕt qu¶ thiÕt thùc, tuy nhiªn c¸c níc ASEAN ®Òu cam kÕt thùc hiÖn thuyªn
gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng
m¹i. HiÖp ®Þnh CEPT còng qui ®Þnh c¸c níc ASEAN ph¶i cam kÕt xo¸ bá c¸c
hµng rµo phi thuÕ quan liªn quan 5 n¨m, sau khi AFTA hoµn thµnh
II. Thùc tr¹ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp
ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA
1. ViÖt Nam vµ AFTA
ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT tham gia AFTA lµ chÆng ®Çu tiªn trong tiÕn
tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. TiÕn tr×nh nµy b¾t ®Çu tõ nh÷ng
n¨m 1990 b»ng viÖc kÝ hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ víi EU vµ tham gia
héi nhËp ASEAN n¨m 1995, tham gia APEC n¨m 1998, kÝ hiÖp ®Þnh th¬ng
m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú n¨m 2000 vµ ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ hµnh trang ®øng
trong tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) thêi gian tíi.-
5
Ngay sau khi lµ thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam ®· cam kÕt tham gia
c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ cña hiÖp héi, trong ®ã cã CEPT / AFTAmíi gia
nhËp vµ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cha cao ViÖt Nam còng cã nh÷ng thuËn lîi vvµ
khã kh¨n võa mang tÝnh ®Æc thï võa mang tÝnh phæ biÕn cña ASEAN khi tham
gia hiÖp ®Þnh CEPT thµnh lËp AFTA vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ vµ
kh¸c.§Æc thï dÔ nhËn thÊy nhÊt lµ ë thÓ chÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ; ë
kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam víi c¸c níc trong
ASEAN ®· cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ë n¨ng lùc c¸c doanh nghiÖp
doanh nghiÖp bao gåm c¸c nhµ níc vµ t nh©n trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh trong
®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cña héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu theo híng
tù do ho¸ ; ®Õn c¸c yÕu tè c¬ b¶n kh¸c cña nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi sang
c¬ chÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng phÇn
cøng (giao th«ng, chÝnh s¸ch....) vµ c¸c nguån lùc, ®Æc biÖt lµ nguån nh©n lùc
cã tr×nh ®é vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cha ®¶m b¶o sù tham gia vµo qu¸ tr×nh héi
nhËp chñ ®éng cã hiÖu qu¶.
Khã kh¨n to lín ®ang trë thµnh th¸ch thøc lµm thÕ nµo ®Ó chñ ®éng vµ tÝch
cùc tham gia vµo dßng ch¶y héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi mµ vÉn b¶o
vÖ vµ ph¸t huy lîi Ých quèc gia b¶n s¾c d©n téc, g¾n liÒn víi lîi Ých khu vùc
theo môc tiªu ®oµn kÕt, hßa b×nh æn ®Þnh vµ thÞnh vîng. §©y cã thÓ lµ th¸ch
thøc lín nhÊt tríc m¾t vµ trùc tiÕp trong c«ng cuéc héi nhËp. Tuy nhiªn ViÖt
Nam víi híng thuËn lîi c¨n b¶n lµ trong khi vÉn nç lùc ph¸t triÓn theo con ®êng riªng cña m×nh ®· tranh thñ tËn dông nh÷ng h×nh thøc, xu thÕ hîp t¸c tÝch
cùc ë nhiÒu cÊp ®é víi khu vùc vµ thÕ giíi. Nh÷ng thuËn lîi ®ã tríc hÕt lµ ë
chÝnh con ngêi ViÖt Nam th«ng minh, hiÕu häc cÇn cï vît khã, ë mét lùc lîng l·nh ®¹o thèng nhÊt kiªn trung, ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn ph¸t huy tèi ®a
néi lùc vµ søc m¹nh d©n téc tÝch cùc tranh thñ ngo¹i lùc vµ g¾n kÕt víi thÕ
m¹nh cña ®oµn kÕt khu vùc ngµy nay vµ víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®óng ®¾n
n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trong trêng quèc tÕ, do ®ã ViÖt Nam ®· cã
nhiÒu ®ãng gãp tÝch cùc chñ ®éng trong hiÖp héi vµ cµng thu hót ®îc nhiÒu
thµnh c«ng trong tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA
Víi chñ tr¬ng tÝch cùc vµ chñ ®éng th©m nhËp vµ më réng thÞ trêng quèc
tÕ (ViÖt Nam ®· cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó chñ ®éng thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong
khu«n khæ AFTA.Trong n¨m qua ViÖt Nam ®· c«ng bè c¸c danh môc hµng
ho¸ hµng n¨m thùc hiÖn hiÖp ®Þnh CEPT ngay tõ nh÷ng n¨m 1996 ViÖt Nam
®· c«ng bè danh môc hµng ho¸ vµ møc thuÕ suÊt cña 857 mÆt hµng vµo thùc
hiÖn CEPT, thuéc danh môc IL, n¨m 1997, ViÖt Nam tiÕp tôc c«ng bè ®a thªm
vµo thùc hiÖn CEPT 621 mÆt hµng ; N¨m 1998 c«ng bè ®a thªm 137 mÆt
hµng; N¨m 1999 lµ 1949 mÆt hµng vµ n¨m 2000 cã thªm 640 dßng thuÕ n÷a
6
vµo môc thùc hiÖn CEFT. Cho ®Õn nay, tæng c¸c mÆt hµng ®îc ®a vµo danh
môc c¾t gi¶m gåm 4 230 dßng thuÕ, trong ®ã cã 2 960dßng thuÕ cã thuÕ suÊt
0-5%. Dù kiÕn cã kháng 1940 dßng thuÕ thuéc danh môc t¹m thêi ®îc chuyÓn
vµo c¾t gi¶m trong nh÷ng n¨m 2001 –2003 ®Ó ®Õn n¨m 2006 thuÕ suÊt nhËp
khÈu toµn bé c¸c dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA ®óng theo cam kÕt 0 –5%. Trong
giai ®o¹n 2001 – 2006 ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan
6210 dßng thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè 6400 dßng thuÕ hiÖn hµnh bao gåm
4200 ®· ®îc ®a vµo thùc hiÖn CEPT tríc n¨m 2001; 720 dßng thuÕ c¾t gi¶m
trong n¨m 2001 kho¶ng 510 dßng thuÕ ë n¨m 2002 vµ 710 dßng thuÕ ë
2003.Theo lÞch tr×nh tæng thÓ ®· ®îc th«ng qua vÒ nguyªn t¾c nªn ®Õn 2006,
kho¶ng 95% mÆt hµng nhËp khÈu tõ ASEAN cã møc thuÕ suÊt 5% vµ kh«ng bÞ
¸p dông biÖn ph¸p phi thuÕ quan.
Nh vËy ViÖt Nam muèn ph¸t triÓn kinh tÕ trong bèi c¶nh tæng hîp CEPT /
AFTA ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ë c¸c cÊp nghµnh tõ trung ¬ng ®Õn
®Þa ph¬ng
§èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
lµ ®éng lùc cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam cÇn nç lùc t¨ng cêng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ dÞch vô thÝch øng víi
qu¸ tr×nh héi nhËp trùc tiÕp lµ CEPT vµ AFTA. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam tham gia AFTA còng cã nghÜa lµ chÊp nhËn mét cuéc ch¬i c¹nh tranh
trong s©n ch¬i b×nh ®¼ng ngay trong khu vùc vµ t¹i níc m×nh. Thµnh c«ng hay
thÊt b¹i cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Khi ®· n©ng
cao ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh, s¶n xuÊt ®îc thóc ®Èy vµ doanh nghiÖp ph¸t
triÓn. Mét sù chuÈn bÞ tÝch cùc ®Ó tham gia hîp t¸c, héi nhËp trªn nhiÒu ph¬ng
diÖn ë nhiÒu cÊp ®é kh«ng chØ phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thuéc ph¹m
vi chÝnh s¸ch vÜ m«mµ cßn liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè kh¸c, ®Æc biÖt lµ kh¶
n¨ng néi lùc chñ ®éng thÝch øng cña c¸c doanh nghiÖp. N©ng cao kh¶ n¨ng
c¹nh tranh, ®¸p øng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®èi víi AFTA ®ang lµ
yªu cÇu cÊp thiÕt, liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c lîi Ých cña c¸c chñ thÓ tham gia
c«ng cuéc héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, trong ®ã cã doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu
dïng
2. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c danh nghiÖp ViÖt Nam khi
tham gia AFTA
2. 1) C¬ héi:
Quan ®iÓm cña nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cho r»ng, tham gia
vµo AFTA doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc h¬n lµ c¬
7
héi. Lý gi¶i cho quan ®iÓm nµy b¾t nguån tõ thùc tr¹ng yÕu kÐm cña c¸c
DNVN còng nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNVN tríc c¸c ®èi t¸c ASEAN,
®Æc biÖt lµ ASEAN 5. Tuy nhiªn nÕu xem xÐt néi dung AFTA ®èi chiÕu vµo
ho¹t ®éng cña DNVN, cã thÓ thÊy nÕu c¸c DNVN cã chiÕn lîc, gi¶i ph¸p
®óng ®¾n sÏ tËn dông ®îc nh÷ng c¬ héi thuËn lîi.
Thø nhÊt: Qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ Ðp buéc DNVN ph¶i tù ®æi míi vµ n©ng
cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tÝch cùc ¸p dông c¸c thµnh tùu
khoa häc c«ng nghÖ vµ cung c¸ch lµm ¨n míi. Héi nhËp b¾t buéc vµ khuyÕn
khÝch c¸c DNVN tËp trung vµo nh÷ng nghµnh ®îc u ®·i lín vµ ngõng s¶n xuÊt
nh÷ng mÆt hµng kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh. Søc Ðp to lín ®ã ®ßi hái c¸c DNVN
ph¶i ®uæi kÞp vµ vît c¸c níc kh¸c vÒ mÉu m·, chÊt lîng vµ gia c¶ hµng ho¸,
nÕu kh«ng sÏ ph¸ s¶n vµ trao thÞ trêng ViÖt Nam cho c¸c ®èi thñ khu vùc vµ
thÕ giíi
Thø hai: DNVN cã thÓ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm do mua ®îc nguyªn vËt liÖu
®Çu vµo rÎ h¬n. §©y lµ c¬ héi kh«ng dÔ cã ®îc víi bÊt cø mét doanh nghiÖp
nµo. Nh÷ng khã kh¨n khan hiÕm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt sÏ ®îc gi¶i quyÕt.
NÕu DNVN tËn dông tèt c¬ héi nµy hä sÏ ®ñ søc v¬n lªn c¹nh tranh víi c¸c
®èi thñ kh¸c.
Thø ba: DNVN sÏ tù tr¶i qua qu¸ tr×nh sµng läc tù nhiªn th«ng qua c¹nh
tranh quèc tÕ. Nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc (DNNN) xa nay lµm ¨n thua lç
nhng vÉn ®îc trî cÊp sÏ nhanh chãng bÞ thay thÕ bëi c¸c doanh nghiÖp níc
ngoµi hay doanh nghiÖp trong níc cã ®ñ kh¶ n¨ng. Do ®ã s¶n xuÊt trong níc
sÏ hiÖu qu¶ h¬n vµ thÝch øng nhanh chãng víi c¸c ®iÒu kiÖn thay ®æi
Thø t: AFTA t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi më réng thÞ trêng hµng ho¸ dÞch vô
xuÊt khÈu cho c¸c DNVN héi nhËp vµo th¬ng m¹i khu vùc
Néi dung cña AFTA ®· ®a ra c¸c nguyªn t¾c vÒ xãa bá hµng rµo thuÕ quan
vµ phi thuÕ quan, thùc hiÖn nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong th¬ng
m¹i, c¸c tranh chÊp th¬ng m¹i ®îc gݶi quÕt c«ng b»ng, thùc hiÖn b×nh ®¼ng
trong ®µm ph¸n. Th«ng qua c¸c nguyªn t¾c nµy, khi c¸c DNVN tham gia
AFTA c¸c s¶n phÈm sÏ ®îc hëng thuÕ suÊt u ®·i h¬n c¶ thuÕ suÊt tèi huÖ quèc
(MFN) mµ c¸c níc ASEAN sÏ dµnh cho c¸c níc thµnh viªn WTO.
Thùc tÕ th¬ng m¹i hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN kÓ tõ khi ViÖt Nam lµ
thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN (1995) vµ khi ViÖt Nam tham gia AFTA (1996) cho ®Õn
nay cho thÊy c¸c s¶n phÈn ®ãng gãp cña DNVN trong th¬ng m¹i néi bé khu vùc t¨ng lªn.
1995
1996
1997
1998
8
1999
2000
2001
XK
1,112
1,364
1,911
2,372
2,463
NK
2,378
2,788
3,166
3,749
3,288
Gross
3,490
4,152
5,077
6,122
5,751
%
23,9 %
33,4 %
25,5 %
29,7%
28,4 %
Nguån: vô hîp t¸c ®a biªn bé th¬ng m¹i
Thø n¨m: Th«ng qua AFTA c¸c DNVN cã c¬ héi thuËn lîi më réng hîp
t¸c ®Çu t, chuyÓn giao c«ng nghÖ, tËn dông lîi thÕ vÒ nh©n c«ng, tµi nguyªn
thiªn nhiªn nh»m n¨ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
Khi m«i trêng th¬ng m¹i néi bé khu vùc ngµy cµng tù do còng cã nghÜa lµ
møc ®é héi nhËp kinh tÕ gi÷a c¸c níc thµnh viªn ngµy cµng t¨ng lªn. C¸c h×nh
thøc liªn kÕt kh¸c nh: ®Çu t néi bé ASEAN(AIA), hîp t¸c c«ng nghiÖp
(AICO), tµi chÝnh, giao th«ng vËn t¶i, n¨ng lîng... ®ang t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c
DNVN cã ®ñ kh¶ n¨ng n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm.
MÆt kh¸c do cã ®¶m b¶o b»ng cam kÕt ®a ph¬ng nªn c¸c nhµ ®Çu t ASEAN vµ
níc ngoµi yªn t©m ®Çu t vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ t¹i thÞ trêng ViÖt Nam
còng nh c¸c DNVN ®Çu t ra níc ngoµi ®îc ®èi xö b×nh ®¼ng.
Thø s¸u: tham gia AFTA, c¸c NDVN cã kh¶ n¨ng rót ng¾n kho¶ng c¸ch
tôt hËu, tranh thñ vµ bæ sung c¸c lîi thÕ s¾n cã gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong
néi bé khu vùc.
MÆc dï cã sù trïng lÆp vÒ c¬ cÊu ngo¹i th¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN
nhng cã nhiÒu lÜnh vùc DNVN cã thÓ khai th¸c tõ thÞ trêng ASEAN nh: ViÖt
Nam cã thÕ m¹nh vÒ c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n, hµng dÖt may mÆc trong khi ®ã
ta còng cã nhu cÇu nhËp khÈu m¸y mãc h¹ng trung b×nh, c¸c s¶n phÈm ho¸
chÊt, b¸n thµnh phÈm tõ c¸c níc ASEAN víi gi¸ thÊp h¬n so víi khu vùc kh¸c
trªn thÕ giíi. NÕu tranh thñ ®îc c¸c lîi thÕ nµy DNVN sÏ cã lîi do t¨ng ®îc
kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ bªn ngoµi ASEAN vÒ gi¸ c¶, chi phÝ vËn
chuyÓn. Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, c¸c DNVN cã thÓ häc hái
kinh nghiÖm qu¶n lý,tiÕp thu kü thuËt c«ng nghÖ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp cã qui m« võa vµ nhá tõ c¸c níc ASEAN kh¸c.
THø bÈy:vÞ thÕ cña DNVN ®îc c¶i thiÖn nhê qu¸ tr×nh ®a ph¬ng ho¸, ®a
d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ khu vùc vµ thÕ giíi. Trªn c¬ së nguyªn t¾c ®ång
thuËn còng nh søc m¹nh tËp thÓ cña tæ chøc ASEAN, c¸c DNVN sÏ t¹o ®îc
thÕ vµ lùc trong ®µm ph¸n th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng víi c¸c cêng
quèc kinh tÕ còng nh c¸c tæ chøc quèc tÕ nh APEC, EU, WTO....
9
2.2) Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh vµ khã kh¨n th¸ch thøc cña c¸c
DNVN trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA:
Trong c¹nh tranh, xÐt vÒ ph¬ng diÖn s¶n phÈm ®Çu ra, sù th¾ng hay thua
cña mét doanh nghiÖp ®îc quyÕt ®Þnh bëi bèn yÕu tè chÝnh: gia b¸n (thÊp);
chÊt lîng (cao); tæ chøc tiªu thô (hîp ngêi tiªu dïng) vµ uy tÝn cña doanh
nghiÖp cao. S¶n phÈm cña c¸c DNVN chØ mét sè rÊt Ýt, cßn ®¹i ®a sè ®Òu yÕu
kÐm h¬n c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c níc ASEAN hoÆc cña c¸c doanh
nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Nguyªn nh©n nµy b¾t nguån tõ sù
yÕu kÐm cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo cu¶ DNVN lµ:
Thø nhÊt: Gi¸ ®Çu vµo cao
Phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam tiÕn hµnh ®iÒu tra 800 doanh
nghiÖp míi ®©y cho thÊy c¸c DNVN chØ d¸m chÊm 2,87 ®iÓm (theo thang
®iÓm tõ 1-5) cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ níc ngoµi. Trong khi ®ã
kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ trong níc ®îc c¸c DNVN ®¸nh gÝa ë møc
3,55 ®iÓm. §Æc biÖt so víi n¨m 1999 thang ®iÓm vÒ søc c¹nh tranh cña c¸c
DNVN t¹i thÞ trêng trong níc ®· t¨ng tõ 3,6 lªn 3,7 ®iÓm trong n¨m 2000. Râ
rµng sù v÷ng tin trong c¹nh tranh cña c¸c DNVN chØ thùc sù m¹nh mÏ trong
thÞ trêng víi nh÷ng ®èi thñ quen thuéc. Còng theo cuéc ®iÒu tra trªn cã tíi
29% doanh nghiÖp trong sè 800 doanh nghiÖp ®îc hái vÉn ph¶i sö dông trªn
40% nguyªn phô liÖu nhËp khÈu thËm chÝ cã nghµnh ph¶i sö dông 70 - 80%
nguyªn phô liÖu nhËp khÈu. ChÝnh v× ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµy mµ tû lÖ gi¸ trÞ
gia t¨ng trong hµng hãa xuÊt khÈu cña c¸c DNVN ®îc ®¸nh gi¸ thÊp.Trong xu
thÕ gi¶m gi¸ hµng xuÊt khÈu c«ng nghiÖp cña thÕ giíi, thÞ viÖc gi÷ thÞ trêng
trong níc vµ më réng thÞ trêng ASEAN cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
®øng tríc th¸ch thøc lín.
Thø hai: Chi phÝ trung gian cao.
So víi thêi ®iÓm 1996 ®Õn nay, gi¸ x¨ng dÇu t¨ng 42,2%, gi¸ cíc phÝ vËn
chuyÓn t¨ng 130%, tiÒn c«ng t¨ng 75%, thuÕ sö dông ®Êt t¨ng 90,9% ®iÖn
t¨ng 37,5 %, ngo¹i tÖ t¨ng 20,2%, ngoµi ra cßn thªm c¸c lo¹i tiªu cùc phÝ còng
gãp phÇn kh«ng nhá lµm t¨ng chi phÝ cho doanh nghiÖp.
Thø ba: C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng
m¸y mãc thiÕt bÞ cò, l¹c hËu lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng cao, chÊt lîng
s¶n phÈm thÊp, dÉn ®Õn gia s¶n phÈm cao. C¸c sè liÖu cho thÊy hiÖn cã
kho¶ng 53000 doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ víi ba triÖu lao
®éng.Tuy nhiªn nÕu so s¸nh víi doanh nghiÖp cña c¸c níc ASEAN phÇn lín
c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ c¸c doanh nghiÖp qui m« nhá, tr×nh ®é c«ng
10
nghÖ l¹c hËu.Tµi s¶n cè ®Þnh b×nh qu©n cho mét lao ®éng cña DNVN chØ cã
44 triÖu ®ång.§èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n, bao gåm 23000 doanh nghiÖp,
vèn tµi s¶n cè ®Þnh chØ chiÕm 16% tæng sè vèn tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh
nghiÖp ViÖt Nam. Tr×nh ®é cong nghÖ cña ViÖt Nam hiÖn tôt hËu kho¶ng 25 30 n¨m so víi Thailan, dÉn ®Õn chi phÝ ®Çu vµo cao h¬n tõ 30 - 50 % so víi
c¸c ®èi t¸c ASEAN kh¸c. §Æc biÖt trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cã kho¶ng
30% doanh nghiÖp thêng xuyªn kinh doanh thua lç, 30% thÊt thêng vµ 40%
cßn l¹i cã l·i, ®©y còng chØ l¸ sè liÖu dùa trªn c¸c b¸o c¸o chÝnh thøc cña c¸c
doanh nghiÖp, mµ tÝnh ch©n thùc cña c¸c b¸o c¸o nµy kh«ng ai d¸m kh¶ng
®Þnh. H¬n n÷a c¸c DNVN lµm ¨n cã l·i thêng r¬i vµo nh÷ng doanh nghÖp ®éc
quyÒn cña nhµ níc nh bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn lùc, x¨ng dÇu... v× thÕ kh«ng
ph¶n ¸nh ®óng thùc lùc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nµy.
Thø t: kinh nghiÖm vÒ kinh doanh, n¨ng lùc qu¶n lý, c«ng t¸c tiÕp thÞ, sù
hiÓu biÕt vÒ thÞ trêng, th«ng tin kinh doanh cña c¸c DNVN cßn yÕu kÐm, chÊt
lîng lao ®éng cha cao, cha cã tÝnh chuyªn nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp cha cã
chiÕn lîc ph¸t triÓn l©u dµi æn ®Þnh, chiÕn lîc c¹nh tranh quèc tÕ mµ phÇn lín
míi chØ cã chiÕn lîc kinh doanh ng¾n h¹n, thËm chÝ chØ lµ kÕ ho¹ch kinh
doanh trong tõng th¬ng vô.
VÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õ nhiÒu yÕu tè. Tríc hÕt, møc ®é phæ cËp c¸c th«ng
tin lien quan ®Õn vÊn ®Ò AFTA ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cßn thiÕu vµ kh«ng
®ång bé. Néi dung cña tr¬ng tr×nh AFTA ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cßn mang
tÝnh chÊt kh¸i qu¸t mµ cha cã nh÷ng néi dung cô thÓ g¾n víi môctiªu vµ chÝnh
s¸ch héi nhËp kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo
néi dung CEPT vÒ tæng thÓ ®îc chuÈn bÞ t¬ng ®èi ®Çy ®ñ nhng c¸c danh môc
s¶n phÈm c¾t gi¶m thuÕ cña tõng doanh nghiÖp triÓn khai chËm vµ lóng tóng.
Nh×n chung c¸c DNVN cha ®Þnh ra ®îc chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh s¶n
phÈm ®Ó tiÕn tíi 2006, khi kÕt thóc ch¬ng tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i cña ViÖt
Nam trong khu«n khæ AFTA, c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng chñ ®éng c¹nh
tranh ®Ó chiÕm thÞ phÇn tiªu thô s¶n phÈm ë thÞ trêng trong níc vµ khu
vùc.PhÇn lín c¬ cÊu s¶n phÈm cña c¸c DNVN hiÖn nay chñ yÕu lµ s¶n phÈm
s¬ chÕ,s¶n phÈm nhiÒu lao ®éng do ®ã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh
tranh yÕu so víi doanh nghiÖp cña mét sè níc ASEAN kh¸c.
Thø n¨m: vÊn ®Ò c©n ®èi vµ sö dông vèn ®Ó ®Çu t vµ t¸i ®Çu t s¶n xuÊt cña
c¸c DNVN vÉn cßn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt æn.
NÕu so s¸nh víi tiÒm n¨ng nguån vèn cña mét sè doanh nghiÖp c¸c níc
ASEAN kh¸c nh:singapore, thailan, malayxia... c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
®Òu trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn nghiªm träng. Theo c¸c sè liÖu, DNVN cÇn
11
ph¶i huy ®éng kho¶ng 20 000 tû VND cha kÓ c¸c nguån vèn ®Çu t ®Õn c¬ së
h¹ tÇng, mÆt b»ng s¶n xuÊt,... Riªng nguån vèn lu ®éng cña c¸c DNVN míi
chØ ®¸p øng ®îc 60% nhu cÇu. §©y lµ bµi to¸n khã ®Æt ra cho ng©n s¸ch nhµ níc. Tuy nhiªn ®iÒu nghÞch lý ë chç mét sè DNVN mÆc dï thiÕu vèn nhng ng¹i
vay vèn tõ ng©n hµng hoÆc huy ®éng vèn tõ c¸c nguån vèn kh¸c.Thùc tÕ cho
thÊy, l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay
kh¸ thÊp, kÌm theo c¸c thñ tôc vay vèn ®¬n gi¶n nhng còng kh«ng thu hót ®îc
nhiÒu doanh nghiÖp vay vèn. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c doanh nghiÖp
lóng tóng khi lµm thñ tôc gi¶i ng©n còng nh khã kh¨n t×m ®Çu ra bao tiªu s¶n
phÈm.
MÆt kh¸c chÝnh s¸ch thÈm ®Þnh nguån vèn cho vay cña ng©n hµng cßn béc
lé nhîc ®iÓm khi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ n¨ng lùc kinh doanh cña tõng doanh
nghiÖp.ChÝnh v× vËy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng doanh nghuiÖp kinh doanh lµnh
m¹nh, cÇn vèn ®Çu t cha ®îc ®¸p øng kÞp thêi. Ngîc l¹i cã nh÷ng doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng hiÖu qu¶, sö dông vèn sai môc ®Ých do cã nh÷ng mèi
quan hÖ víi nh÷ng c¸c bé phô tr¸ch ng©n hµng ®· chiÕm dông vèn ®¸ng kÓ
g©y thÊt tho¸t ngiªm träng cho nguån ng©n s¸ch.
Thø s¸u: kh¶ n¨ng tiªu thô cña thÞ trêng néi ®Þa chËm h¹n chÕ ®Õn viÖc
kÝch thÝch c¸c DNVN n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, c¶i c¸ch c¬ cÊu mÆt hµng,
n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. VÊn ®Ò nµy kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn m«i trêng
kinh doanh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam mµ cßn lµm gi¶m tèc ®é ®Çu t trùc
tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. HiÖn nay cho thÊy t×nh
tr¹ng cung vît cÇu trong mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh ®iÖn tö, dÖt may,
v¶i sîi, xi m¨ng,s¾t thÐp... nguyªn nh©n chñ yÕu do søc mua trong níc
gi¶m.KÕt qu¶ dÉn ®Õn hiÖn tîng tån ®äng vèn lu chuyÓn còng nh lµm t¨ng l·i
suÊt vay ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp.chÝnh v× thÕ lµm gi¶mvÞ thÕ c¹nh
tranh còng nh c¶i thiÖn m«i trêng kinh doanh cña c¸c DNVN.
Thø bÈy: m«i trêng ph¸p lý ®èi víi doanh nghiÖp cha ®îc hoµn chØnh, cßn
cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn.
Tõ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nªu trªn, bµi to¸n ®Æt ra ®èi víi c¸c DNVN
héi nhËp kinh tÕ khu vùc nãi chung vµ tham gia AFTA nãi riªng lµ t×m ra c¸c
gi¶i ph¸p kh¶ thi cã hiÖu qu¶.
12
III. Mét sè gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ nh»m n©ng caokh¶
n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNVN khi héi nhËp AFTA.
1. Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña DNVN trong nh÷ng n¨m tíi.
C¸c DNVN chØ cã quÜ thêi gian tõ 2002 ®Õn 2005 ®Ó chuÈn bÞ vµ ®¶m b¶o
kh¶ n¨ng thÝch øng víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong m«i trêng tù do
ho¸ th¬ng m¹i ë ph¹m vi khu vùc. Troing kho¶ng thêi gian ®ã c¸c DNVN ph¸t
triÓn ra sao sÏ tuú thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi. Nhng
b¶n th©n c¸c yÕu tè ®ã còng ®ang thay ®æi vµ cã nh÷ng ¶nh hëng kh¸c nhau
®Õn søc ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc.
VÒ yÕu tè khai th¸c nguån tµi nguyªn vµ c¬ héi khai th¸c nguån tµi
nguyªn ®Ó ph¸t triÓn lµ yÕu tè hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c DNVN. Tuy
nhiªn, trong xu thÕ hiÖn nay lîi thÕ ph¸t triÓn nhê tµi nguyªn ®· vµ ®ang mÊt
dÇn do:
+ HiÖn nay xu híng ph¸t triÓn xuÊt khÈu t¨ng m¹nh ë nh÷ng s¶n phÈm cã
gi¸ trÞ gia t¨ng cao, hµm lîng chÊt x¸m cao.
+ C«ng nghiÖ s¶n xuÊt hµng ho¸ chuyÓn tõ c«ng nghÖ sö dông tµi nguyªn
t¬ng ®èi hiÕm sang sö dông c¸c vËt liÖu míi, s¶n xuÊt tõ tµi nguyªn t¬ng ®èi
rÎ.
+ Th¬ng m¹i dÞch vô ngµy cµng chiÕm tû träng cao trong tæng gi¸ trÞ th¬ng
m¹i.
VÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t x· héi:
NÕu nh sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp dùa trªn c¬ së khai th¸c yÕu tè
tµi nguyªn ®ang ®¹t ®Õn giíi h¹n do sù chuyÓn ho¸ cña lîi thÕ so s¸nh,th× yÕu
tè vèn ®Çu t l¹i cµng trë nªn quan träng h¬n cho sù ph¸t triÓn cña doanh
nghiÖp.Tuy nhiªn ®ang cã mét sè khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t
x· héi trong thËp kû tíi cña mét sè doanh nghiÖp nh:
+ NhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc ®ang trong t×nh tr¹ng nî nÇn kÐo dµi, trong
khi ®ã tØ lÖ lîi nhuËn t¬ng ®èi thÊp.
+ C¹nh tranh thu hót ®Çu t níc ngoµi gi÷a c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi
chung vµ c¸c níc trong khu vùc ASEAN nãi riªng ®îc ®¸nh gi¸ sÏ gay g¾t h¬n
+ §Çu t cña khu vùc ngoµi quèc doanh vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i ®îc tiÕp
tôc hoµn thiªn vµ ®æi m¬Ý trong nhiÒu n¨m tiÕp theo, nh chÝnh s¸ch ®Êt ®ai,
quy ®Þnh vÒ thÕ chÊp khi vay vèn ng©n hµng.
13
VÒ nguån nh©n lùc: trong thËp kû 90 cã thÓ thÊy r»ng, sù dåi dµo lao ®éng
t¬ng ®èi gi¶n ®¬n, gi¸ rÎ ë níc ta ®· ®em l¹i sù ph¸t triÓn chung cña c¸c
doanh nghiÖp trong lÜnh vùc s¶n xuÊt cÇn nhiÒu lao ®éng. Tuy nhiªn, lîi thÕ vÒ
lao ®éng rÎ nhng t¬ng ®èi gi¶n ®¬n cña ViÖt Nam trong thËp kû tíi sÏ gi¶m
dÇn vµ c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i ®Ò phßng nguy c¬ r¬i vµo c¸i bÉy cña lao
®éng rÎ. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn thÊy r»ng sù khan hiÕm lao ®éng cã tr×nh ®é
chuyªn m«n ®îc ®µo t¹o s©u ë nãc ta ngµy cµng hiÖn ra râ nÐt h¬n.
2. C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña c¸c DNVN trong tiÕ tr×nh héi nhËp AFTA.
Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nãi chung vµ qu¸ tr×nh tham gia AFTA nãi
riªng, ngoµi nh÷ng lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lÝ lµ nh÷ng
yÕu tè thuéc vÒ lîi thÕ so s¸nh do thiªn nhiªn ban tÆng, chóng ta chØ cßn mét
yÕu tè lîi thÕ so s¸nh lµ lao ®éng rÎ. Tuy nhiªn lao ®éng rÎ cña chóng ta
®ang bÞ c¹nh tranh gay g¾t tõ Trung quèc. MÆt kh¸c, trong nh÷ng n¨m tíi lao
®éng kÜ thuËt tr×nh ®é cao míi lµ lao ®éng nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ®Õn. Do vËy
®«ng vµ rÎ kh«ng cßn lµ lîi thÕ cho lùc lîng lao ®éng cña ta n÷a. Nh vËy ®«i
khi ngêi ta còng ph¶i tù t¹o ra lîi thÕ so s¸nh cho m×nh.
2.1) C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ tõ phÝa chÝnh phñ:1
§Ó gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp th× vai
trß cña nhµ níc lµ rÊt quan träng, do ®ã nhµ níc cÇn ph¶i:
§Èy m¹nh c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ:Thùc tÕ chØ râ thÓ chÕ nµo
doanh nghiÖp Êy. Mét thÓ chÕ kinh tÕ nÕu phï hîp víi lßng d©n, phï hîp víi
thùc tr¹ng cña ®Êt níc vµ quy luËt ph¸t triÓn cña thêi ®¹i sÏ cã t¸c dông thóc
®Èy to lín víi sù ph¸t triÓn cña mét ®Êt níc, thóc ®Èy h×nh thµnh mét hÖ thèng
doanh nghiÖp hïnh m¹nh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn ph¹m vi toµn cÇu.®iÒu
®ã ®ßi hái nhµ níc ph¶i t¹o hµnh lang ph¸p lÝ b×nh ®¼ng æn ®Þnh cho c¸c
doanh nghiÖp, mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng ®Òu xuÊt ph¸t theo luËt (luËt doanh
nghiÖp, luËt th¬ng m¹i, luËt c¹nh tranh...) ngoµi ra kh«ng cßn r»ng buéc g×
n÷a.Víi môc tiªu nh vËy, cÇn nhanh chãng x©y dùng bé m¸y lµm luËt mét
c¸ch chuyªn nghiÖp,tr¸nh t×nh tr¹ng luËt qui ®Þnh chung chung kÐo theo quy
®Þnh híng dÉn luËt:nghÞ ®Þnh híng dÉn, th«ng t híng dÉn, th«ng t liªn bé,
xu«ng ®Þa ph¬ng l¹i cã v¨n b¶n híng dÉn,së ban nghµnh l¹i co v¨n b¶n híng
dÉn.Nh vËy dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng c¬ chÕ xin cho hoµnh hµnh lµm cho doanh
nghiÖp khã cã thÓ ph¸t triÓn ®îc.viÖc ®æi míi thÓ chÕ kinh tÕ sÏ ®¹t ®îc hai
môc tiªu:Mét lµ: n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ;Hai lµ: t¹o sù
minh b¹ch,c«ng khai trong ho¹t ®äng kinh doanh,thóc ®Èy kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña c¸c DNVN.
14
X©y dùng mét chiÕn lîc c¹nh tranh mang tÝnh toµn cÇu:ViÖc thñ
tíng chÝnh phñ tiÕn hµnh c¸c cuéc gÆp gì víi c¸c doanh nghiÖp hµng n¨m ®Ó
l¾ng nghe nh÷ng th¾c m¾c, nh÷ng kiÕn nghÞ cña c¸c doanh nghiÖp vµ gi¶i
quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn cña c¸c doanh nghiÖp. §iÒu ®ã thÓ hiÖn sù quan t©m cña
chÝnh phñ ®Õ sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn ®Ó n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp th× ®ßi hái chÝnh phñ cïng víi c¸c
doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng cho m×nh mét chiÕn lîc c¹nh tranh kh«ng nh÷ng
ë tÇm khu vùc, mµ trªn ph¹m vi toµn cÇu, trªn c¬ së ®ã chÝnh phñ vµ doanh
nghiÖp sÏ cã nh÷ng chiÕn lîc cô thÓ. §iÒu nµy rÊt ®óng khi nÒn kinh tÕ ®· ®îc
quèc tÕ ho¸ cao, th× mét sù biÕn ®éng cña mét níc còng sÏ ¶nh hëng tíi c¸c níc cßn l¹i, thùc tÕ khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸ n¨m 1997 ®· chøng
minh ®iÒu ®ã
T¹o m«i trêng c¹nh tranh:danh nh©n, gi¸m ®èc lµ mét nghÒ vµ
ph¶i ®îc thõa nhËn nh c¸c nghÒ kh¸c. ®ång thêi víi viÖc ®µo t¹o båi dìng ®Ó
h×nh thµnh mét tÇng líp doanh nh©n thùc thô, chuyªn nghiÖp, cÇn t¹o ra c¬
chÕ c¹nh tranh b×nh ®¼ng trong viÖc tuyÓn dông doanh nh©n, cã nh vËy ®éi
ngò doanh nh©n míi ngµy cµng v÷ng m¹nh. Riªng víi doanh nghiÖp nhµ níc,
thùc tÕ chØ râ:khi gi¸m ®èc doanh nghiÖp vÉn lµ quan chøc do nhµ n¬c bæ
nhiÖm th× lîi Ých cña hä kh«ng g¾n bã trùc tiÕp víi t×nh h×nh kinh doanh cña
doanh nghiÖp, ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh
tranh cña doanh nghiÖp nhµ níc. CÇn thÕt ph¶i:
+ thay ®æi c¬ chÕ tuyÓn dông, thùc hiÖn viÖc tuyÓn dông gi¸m ®èc
th«ng qua c¬ chÕ c¹nh tranh trªn thÞ trêng
+ Xo¸ bá chÕ ®é ®¼ng cÊp doanh nghiÖp, thùc hiÖn c¬ chÕ tr¶ l¬ng theo
hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, kÝch thÝch gi¸m ®èc n¨ng ®éng,
s¸ng t¹o trong kinh doanh.
H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng c¬ b¶n vµ thÞ
trêng hiÖn míi s¬ khai nh thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng
bÊt ®éng s¶n, thÞ tr¬ng khoa häc c«ng nghÖ, thÞ trêng t vÊn vµ hç trî th«ng tin
cho doanh nghiÖp. Nhµ níc cÇn xóc tiÕn sím viÖc x©y dùng c¬ chÕ gi÷a nhµ níc, c¸c chung t©m ngiªn cøu khoa häc vµ c¸c doanh nghiÖp.§iÒu nµy dÉn ®Õn
c¸c doanh nghiÖp cã ®îc c¸c s¶n phÈm vµ mÉu m· míi, cã chÊt lîng cao gÝa
thµnh h¹, c¸c trung t©m nghiªn cøu cã ®îc thu nhËp kÝch thÝch nghiªn cøu
ph¸t triÓn, nhµ níc gi¶m bít ®îc kho¶n ng©n s¸ch vè ®· eo hÑp, l¹i dµn tr¶i
hiªu qu¶ kh«ng cao.
15
§Èy nhanh tr¬ng tr×nh c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ níc theo híng kiªn quyÕt gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶;
h×nh thµnh c«ng ty ®Çu t tµi chÝnh nhµ níc, c¸c c«ng ty mua b¸n nîi; ®Èy
m¹nh cæ phÇn ho¸, trong ®ã thµnh lËp bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ cæ phÇn ho¸,bé
phËn nµy cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸c c«ng ty ®Çu t tµi chÝnh nhµ níc, cho
thuª, b¸n kho¸n, c«ng ty mua b¸n nî ®Ó gióp nhµ níc tËp trung vµo mét sè
doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña c¸c
gi¸m ®èc vµ ngêi lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp.
C«ng khai lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ hµng rµo phi thuÕ quan t¹o
®éng lùc míi cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn, cã khuyÕn khÝch c¸c doanh
nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.
TiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng, trong ®ã c¬ cÊu l¹i c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, tËp trung vµo c¶i c¸ch thñ tôc tÝn dông, c¶i
tiÕn dÞch vô ng©n hµng híng c¸c ng©n hµng trë thµnh ngêi b¹n ®ång hµnh
trong kinh doanh h¬n lµ ngêi chØ coi doanh nghuiÖp lµ ngêi cÇn m×nh, ngêi
vay kh«ng tr¶.
Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch cô thÓ, hîp lÝ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c
doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA nh: u tiªn tÝn dông, söa ®æi bæ
xung nh÷ng u ®·i thuÕ cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu; thµnh lËp quÜ b¶o hiÓm xuÊt
khÈu, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã tÝnh chÊt nh¹y c¶m cao (nguyªn nhiªn
liÖu, n«ng s¶n, thùc phÈm...)
X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng vÒ giao th«ng, th«ng
tin...cïng víi sù ph¸t triÓn ®ång bé c¸c nghµnh v¨n ho¸, du lÞch... vµ ®æi míi
®ång bé c¸c chÝnh s¸ch quan träng kh¸c vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, xuÊt khÈu lao
®éng...
2.2) C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ ®èi víi doanh nghiÖp
C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i khÈn tr¬ng vµ dµnh thÕ chñ ®éng
trong qu¸ tr×nh héi nhËp, kh«ng tr«ng chê Ø l¹i vµo sù hç trî cña nhµ níc; còng
kh«ng nªn ®îi ®Õn khi hµng ho¸ cña c¸c níc vµo råi th× míi cã gi¶i ph¸p vµ
ph¶i tù ph¸t huy néi lùc.Muèn vËy th× viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
c¸c DNVN lµ hÕt søc cÇn thiÕt.Tríc hÕt c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tiÕn hµnh
ngay viÖc xóc tiÕn th¬ng m¹i, qu¶ng c¸o... ®Ó t×m hiÓu nhu cÇu tiªu dïng, thãi
quen t©p qu¸n còng nh c¸c qui ®Þnh vÒ ph¸p lý cña tõng thÞ trêng ®Ó lµm c¬ së
cho viÖc ho¹ch ®Þnh l¹i ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn ; kÕ ho¹ch kinh doanh ph¶i ph©n
tÝch, n¾m v÷ng lîi thÕ s¶n phÈm cña m×nh vµ c¨n cø vµo danh môc hµng ho¸,
16
thuÕ suÊt cña ViÖt Nam ®Ó lùa chän s¶n phÈm nh»m ®Çu t kinh doanh cho phï
hîp víi ®iÒu kiÖn míi; chñ ®éng më réng vµ t×m kiÕm thÞ trêng, cä s¸t v¬n ra
tríc khi mµ hµng ho¸ cña ASEAN trµn vµo ViÖt Nam ; ®ång thêi ph¶i coi
träng vµ chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc. Tõ c¸c nhËn ®Þnh ph¬ng híng trªn t«i
cã kiÕn nghÞ sau ®©y ®èi víi c¸c doanh nghiÖp:
Thø nhÊt: ch¹y tiÕp søc thay v× m¹nh ai ngêi nÊy ch¹y.
C¸c DNVN ph¶i hiÓu r»ng ®Ó cã thÓ tiÕn ®Õn ®Ých nhanh, hä ph¶i chän
c¸ch ch¹y tiÕp søc thay v× m¹nh ai ngêi nÊy ch¹y - mét ®iÓm yÕu tån t¹i ë c¸c
DNVN. Mçi ngêi ph¶i nç lùc ch¹y nhanh h¬n ®ång ®éi (tinh thÇn c¹nh tranh)
nhng ®ång thêi còng s½n sµng gióp ®ång ®éi lóc cÇn thiÕt (tinh thÇn hîp t¸c).
Lµm ®îc ®iÒu ®ã chóng ta sÏ tËn dông ®îc hai u ®iÓm cña c¹nh tranh vµ hîp
t¸c: c¹nh tranh ®Ó cã ®îc s¶n phÈm tèt vµ gi¸ h¹ nhÊt (®iÒu kiÖn sèng cña c¸c
doanh nghiÖp hîp t¸c ®Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi tæng
c«ng ty ph¸t triÓn (®iÒu kiÖn sèng cña hÖ thèng doanh nghiÖp)
Thø hai: ®Çu t cho mét tÇm nh×n l©u dµi.
§Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã (s¶n phÈm tèt, gi¸ h¹ trong khi c«ng nghÖ cßn l¹c hËu)
c¸c DNVN ph¶i u tiªn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn tõ sè mét xuèng sè hai, u tiªn sè
mét lµ ph¶i ®Çu t híng tíi mét chiÕn lîc dµi h¬n ®Ó dÇn tù kh¶ng ®Þnh m×nh.
TriÕt lý kinh doanh ®ã thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm sau:
ChiÕn lîc s¶n phÈm: Chän nh÷ng s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp cã
thÕ m¹nh, kh«ng ngõng c¶i tiÕn n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ s¶n
phÈm theo nhu cÇu ngµy cµng ph¸t triÓn vµ n©ng cao cña x· héi (chÕ biÕn, chÕ
biÕn tinh, theo nhiÒu gi¸ trÞ sö dông, h×nh thøc bao b×).khai th¸c cã hiÖu qu¶
c¸c lîi thÕ so s¸nh quèc gia trong lùa chän s¶n phÈm kinh doanh, chó träng
®Õn kh©u nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, hiÖn ®¹i ho¸ kh©u thiÕt kÕ
s¶n phÈm, lùa chän hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng tiªn tiÕn trªn thÕ giíi phï hîp
víi doanh nghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
ChiÕn lîc h¹ thÊp chi phÝ: bao gåm c¸c chi phÝ ®Çu vµo vµ c¸c
chi phÝ trung gian kh¸c ®Ó h¹ gi¸ thµnh n©ng cao lîi nhuËn vµ cã kh¶ n¨ng b¸n
hµng ra víi gi¸ c¹nh tranh.
ChiÕn lîc chuyªn biÖt ho¸ s¶n phÈm: lu«n t×m c¸ch ®Ó s¶n phÈm
cña doanh nghiÖp m×nh cã tÝnh kh¸c biÖt ®éc ®¸o ë mét sè ®iÓm nµo ®ã, so víi
s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c (gi¸ trÞ sö dông, mÉu m·, bao
b×)
17
ChiÕn lîc tiªu ®iÓm: còng cã thÓ doanh nghiÖp chØ tËp trung vµo
mét vµi ph©n khóc cña thÞ trêng träng ®iÓm, trùc tiÕp phôc vô cho nhu cÇu cña
mét nhãm kh¸ch hµng h¹n chÕ cã thÓ ph©n theo khu vùc ®Þa lý hoÆc theo møc
®é giµu nghÌo, tuæi t¸c, nghÒ nghiÖp, hoÆc ph©n theo khóc nhá cña thÞ trêng
trªn mét tuyÕn s¶n ph¶m ®Æc thï theo kh¶ n¨ng vµ u thÕ cña doanh nghiÖp.
ChiÕn lîc marketing: lµm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng, t¹o
®îc mét ®éi ngò nh÷ng ngêi tiÕp thÞ, ph¸t triÓn m¹ng líi tiÕp thÞ nhanh nh¹y,
réng kh¾p, lu«n cã kÕ ho¹ch më réng thÞ trêng ph¸t triÓn m¹ng líi tiªu thô, thêng xuyªn ®a ra c¸c h×nh thøc khuyÕn m¹i phï hîp víi tõng lóc, tõng n¬i, c¶i
tiÕn ph¬ng thøc phôc vô kh¸ch hµng. N©ng cao chÊt lîng cña hÖ thèng ph©n
phèi, kÓ c¶ c¸c dÞch vô tríc vµ sau khi b¸n hµng phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm
vµ v¨n ho¸ tiªu dïng ë nh÷ng thÞ trêng kh¸c, cÇn n¾m v÷ng vµ ph¶n øng
nhanh víi c¸c thay ®æi cña ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
ChiÕn lîc ®æi míi c«ng nghÖ: x©y dùng kÕ ho¹ch ®Ó tõng bíc ®æi
míi d©y truyÒn c«ng nghÖ, thay thÕ dÇn c«ng nghÖ cò b»ng c«ng nghÖ míi ®Ó
t¨ng n¨ng suÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸. Tríc tiªn
lùa chän c¸c kh©u quan träng trong ®©y chuyÒn s¶n xuÊt ®Ó tiÕn hµnh hiÖn ®¹i
ho¸ tríc.
ChiÕn lîc con ngêi: N©ng cao tr×nh ®é n©ng lùc kinh doanh, ®iÒu
hµnh qu¶n lý doanh nghiÖp, nhÊt lµ ®èi víi viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña gi¸m
®èc doanh nghiÖp, tay nghÒ cña ngêi lao ®éng, tr×nh ®é vµ kiÕn thøc vÒ tiÕp
thÞ, tiÕp thu khoa häc kü thuËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin, chó träng ®Õn
nh÷ng s¸ng kiÕn c¶i tiÕn cña ngêi lao ®éng ë c¸c kh©u kh¸c nhau trong ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp. Cã c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch lao ®éng lµm viÖc tè
h¬n.
ChiÕn lîc x©y dùng vµ qu¶ng c¸o cho th¬ng hiÖu s¶n phÈm: Th¬ng hiÖu lµ kÕt qu¶ cña qua tr×nh tiÕp thÞ vµ qu¶ng c¸o l©u dµi, ph¶i tèn kÐm
nhng nã rÊt quan träng, mét khi s¶n phÈm cña c¸c h·ng ®Òu na n¸ nh nhau vÒ
chÊt lîng vµ gi¸ c¶ th× th¬ng hiÖu lµ c¸i duy nhÊt ®Ó kh¸ch hµng mua hµng cña
doanh nghiÖp m×nh chø kh«ng mua cña ngêi kh¸c. Mét th¬ng hiÖu m¹nh cã
thÓ gióp doanh nghiÖp ®¹t vÞ thÕ dÉn ®Çu trong nghµnh.Th¬ng hiÖu cµng næi
tiÕng th× kh¶ t¨ng thÞ phÇn cña nã trªn thÞ trêng cµng cao. Nhê ®ã doanh
nghiÖp cã thÓ ®iÒu tiÕt thÞ trêng, ®Þnh gÝa cao h¬n, chi phèi lµm cho c¸c ®èi
thñ kh¸c ph¶i n¶n lßng khi tranh dµnh thÞ trêng.
ChiÕn lîc v¨n ho¸ doanh nghiÖp: C¸c DNVN muèn ®øng v÷ng
vµ ph¸t triÓn trong c¹nh tranh th× cÇn x©y dùng cho m×nh mét m« h×nh v¨n ho¸
doanh nghiÖp; ®ã lµ x©y dùng chÕ ®é l¬ng bæng cao, chÕ ®é lµm viÖc æn ®Þnh,
18
x©y dùng quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp nh mét ®¹i gia ®×nh,
híng tíi mét tinh thÇn ®ång ®éi cao, ®ång thêi cã quy ®Þnh râ rµng vÒ th ëng
ph¹t, nh vËy míi t¹o ra ®éng lùc c¹nh tranh ®ã lµ ®éng lùc ph¸t triÓn doanh
nghiÖp.
ChiÕn lîc vèn: Trªn c¬ së chiÕn lîc kinh doanh dµi h¹n vµ c¸c
môc tiªu tríc m¾t, doanh nghiÖp cÇn x©y dùng chiÕn lîc huy ®éng vèn. Mét
trong nh÷ng yÕu ®iÓm cña doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay lµ thiÕu vèn, vèn
Ýt nhng mét sè ng©n hµng th¬ng m¹i l¹i thõa vèn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam cÇn x©y dùng ®îc ph¬ng ¸n kinh doanh kh¶ thi vµ ng©n hµng
còng ph¶i tiÕn hµnh ph¬ng thøc cho vay, trî gióp doanh nghiÖp chø kh«ng nªn
cho vay mét c¸ch thô ®éng m¸y mãc. Bªn c¹nh nguån vèn ng©n hµng, c¸c
c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp nhµ níc cæ phÇn ho¸, c¸c tæng c«ng ty cã thÓ
huy ®éng vèn tõ thÞ trêng chøng kho¸n th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i
phiÕu. §©y lµ nguån vèn rÎ vµ æn ®Þnh, gióp c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c
dù ¸n kinh doanh lín, thêi gian dµi.
NÕu thùc hiÖn ®îc c¸c ®iÒu trªn ®©y th× ®ã lµ mét hÖ qu¶ rÊt l«gic
cña mét hÖ thèng doanh nghiÖp híng vÒ trêng kú vµ ch¾c ch¾n sÏ ®ñ n¨ng lùc
c¹nh tranh khi viÖc thùc hiÖn AFTA hoµn tÊt
19
KÕt luËn
Theo nh cam kÕt th× thêi gian hoµn thµnh lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong
CEPT ®ang ®Õn ngÇn (2006). C¸c c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c DNVN khi
tham gia AFTA ®· ®îc x¸c ®Þnh. Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nªu trªn lµ sù
®ãng gãp cña b¶n th©n t«i ®èi víi viÖc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c
DNVN hiÖn nay trong m«i trêng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t khi héi nhËp
AFTA. Ngêi ta ®· thÊy râ sù giµu m¹nh cña mét quèc gia khëi nguån tõ sù
giµu m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp. V× thÕ, sù m¹nh hay yÕu cña c¸c DNVN
kh«ng chØ cã ý nghÜa riªng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ cßn cã mèi liªn hÖ
mËt thiÕt víi lîi Ých x· héi, l¬i Ých cña ngêi tiªu dïng vµ trªn tÊt c¶ th× sù lín
m¹nh cña doanh nghiÖp cã liªn hÖ mËt thiÕt víi sù nghiÖp d©n giµu, níc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, d©n chñ. Trong mét t¬ng lai kh«ng xa, khi thùc
hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp theo AFTA, vµ viÖc thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i
ViÖt - MÜ vµ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi th× viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ, c¸c doanh
nghiÖp mµ cßn lµ toµn x· héi, ®ßi hái cÇn tiÕn hµnh cµng sím cµng tèt trong
chiÕn lîc c¹nh tranh tæng thÓ, g¾n víi bèi c¶nh trong níc vµ thÕ giíi ®Çy biÕn
®éng.
20
- Xem thêm -
.DOC 
22 
15 
130 
