Tài liệu Tiêu chảy & táo bón

Tiêu chảy & Táo bón TS BS Quách Trọng Đức Bộ Môn Nội – Đại Học Y Dược TP HCM Tiêu chảy Ñònh nghóa • Tình traïng ñi tieâu phaân loûng  > 2 laàn / ngaøy  Löôïng phaân > 200g/ngaøy. • Phaân loaïi tuøy thôøi gian diễn tieán  < 2 tuaàn: caáp  2 – 4 tuaàn: dai daúng  > 4 tuaàn: maïn Phaân bieät  Giaû tieâu chaûy (pseudodiarrhea):  ñi caàu nhieàu laàn, nhöng  moãi laàn ñi chæ ñöôïc chuùt ít phaân,  ñi keøm vôùi trieäu chöùng buoát moùt.  Tieâu khoâng töï chuû: beänh nhaân khoâng töï kieåm soaùt ñöôïc tình traïng thoaùt phaân. Cô cheá beänh sinh  4 cô cheá chính:  Tieâu chaûy thaåm thaáu  Tieâu chaûy dòch tieát  Tieâu chaûy do vieâm (dòch ró)  Tieâu chaûy do roái loaïn vaän ñoäng ruoät  Phoái hôïp caùc cô cheá treân Cô cheá beänh sinh  Tieâu chaûy thaåm thaáu: • Nieâm maïc ruoät hoaït ñoäng nhö moät maøng baùn thaám • Khi trong loøng ruoät coù moät löôïng lôùn caùc chaát coù tính thaåm thaáu cao nhöng khoâng ñöôïc haáp thu (thuoác taåy xoå, caùc thuoác chöùa Magne sulfate …). • Noàng ñoä thaåm thaáu cao trong loøng ruoät seõ gaây ra söï di chuyeån Na+ vaø nöôùc vaøo trong loøng ruoät. • Ngöøng dieãn tieán neáu beänh nhaân nhòn ñoùi. Cô cheá beänh sinh  Tieâu chaûy dòch tieát: • Hieän dieän chaát coù taùc duïng kích thích söï baøi tieát nöôùc vaø Cl- vaøo trong loøng ruoät. • Ñoäc toá cuûa vi khuaån (Vibrio cholerae, E. coli, S. aureus, Baccillus cereus) • Moät soá thuoác nhuaän tröôøng. Cô cheá beänh sinh  Tieâu chaûy do vieâm (dòch ræ): • Thöôøng do nhieãm caùc taùc nhaân xaâm laán nieâm maïc • Taïi vuøng nieâm maïc bò toån thöông:  Baøi tieát nhaày, maùu, muû, protein vaøo loøng ruoät.  Roái loaïn khaû naêng haáp thu nöôùc, ion vaø caùc chaát hoøa tan.  Prostaglandine do hieän töôïng vieâm nhieãm taïo ra coøn laøm taêng tieát vaø taêng nhu ñoäng ruoät goùp phaàn vaøo cô cheá gaây tieâu chaûy. Cô cheá beänh sinh  Tieâu chaûy do vieâm (dòch ræ): • Taùc nhaân  Vi truøng: – Shigella – Salmonella – Campylobacter – Yersinia – Clostridium difficile  KST: – Entamoeba histolitica Cô cheá beänh sinh  Tieâu chaûy do roái loaïn vaän ñoäng ruoät: • Chuû yeáu gaây ra tieâu chaûy maïn tính • Gaëp trong caùc beänh:  Ñaùi thaùo ñöôøng  Cöôøng giaùp  Suy thöôïng thaän (beänh Addison) Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy caáp  Nhieãm truøng  Nhieãm ñoäc chaát  Cheá ñoä aên uoáng, duøng thuoác  Khaùc  Tieâu chaûy caáp coù theå laø khôûi ñaàu cuûa moät tình traïng tieâu chaûy maïn tính Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy caáp  Nhieãm truøng:  Vi truøng: • Salmonella • Shigella • Campylobacter • Vibrio cholerae • E. coli • Clostridium difficile • Yersinia …  Virus: Rota virus, enterovirus, Norwalk virus …  KST: Amibe, giun ñuõa, giun moùc, giun löôn, G. lamblia … Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy caáp  Nhieãm ñoäc chaát:  Ñoäc chaát töø vi truøng (ngoä ñoäc thöùc aên): • Staphylococcus • C. perfrigens • E. coli • Clostridium bolilinum • Pseudomonas …  Hoùa chaát ñoäc: • chì • thuûy ngaân • arsenic … Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy caáp  Cheá ñoä aên uoáng – duøng thuoác  Röôïu  Tình traïng khoâng dung naïp thöùc aên khoâng ñaëc hieäu  Dò öùng thöùc aên  Taùc duïng phuï cuûa moät soá thuoác  Beänh lyù khaùc  vieâm ruoät thöøa  vieâm tuùi thöøa  xuaát huyeát tieâu hoùa  chöùng ngheït phaân (fecal impaction) Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy maïn Beänh lyù daï daøy: Sau phaãu thuaät caét daï daøy Hoäi chöùng Zollinger – Ellison Beänh Menetrier’s Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy maïn Beänh lyù ruoät non (coù theå gaây HC keùm haáp thu)  Sau phaãu thuaät caét moät ñoaïn ruoät non daøi  Vieâm: beänh taïo keo (lupus, xô cöùng bì, vieâm ña ñoäng maïch),  beänh Crohn’s, vieâm ñaïi traøng tia xaï  Nhieãm Giardia maïn tính  Lymphoma ruoät  Suy tuïy  Amyloidosis  Thieáu Disaccaride  Beänh Sprue  Giaûm gammaglobuline huyeát Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy maïn Beänh lyù ñaïi traøng Vieâm: vieâm loeùt ñaïi tröïc traøng xuaát huyeát, Crohn’s U: ung thö ñaïi traøng, u tuyeán nhaùnh ñaïi tröïc traøng Tieâu chaûy ôû beänh nhaân AIDS (thöôøng do nhieãm truøng) Nguyeân nhaân: Tieâu chaûy maïn  Caùc nguyeân nhaân khaùc  Röôïu hoaëc thuoác (antacid, khaùng sinh, haï aùp, nhuaän traøng, thuoác choáng traàm caûm, thuoác nhuaän tröôøng).  Beänh lyù noäi tieát: Suy thöôïng thaän (beänh Addison’s), tieåu ñöôøng, cöôøng giaùp, beänh tuyeán phoù giaùp, u tieát noäi tieát toá (u carcinoide, hoäi chöùng Zolliger – Ellison)  Hoäi chöùng ruoät kích thích  U ruoät non  Vieâm daï daøy ruoät taêng baïch caàu aùi toan  Doø maät, daï daøy, hoaëc taù traøng vôùi ñaïi traøng  Vieâm nhieãm (Giardia, Amibe, lao) Tieáp caän BN tieâu chaûy caáp 1.Tieâu chaûy? 2.Caáp tính? 3.Nguyeân nhaân 4.Heä quaû  Maát nöôùc  Roái loaïn ñieän giaûi  Nhieãm truøng nhieãm ñoäc  Ñeà nghò caùc caän laâm saøng hoã trôï Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät  Caàn theo doõi kyõ vaø laøm theâm XN:  > 70 tuoåi  Suy giaûm mieãn dòch  Soát > 38,5oC  Coù daáu hieäu maát nöôùc  Ñau buïng nhieàu  Coù trieäu chöùng toaøn thaân  Tieâu ra maùu  Trieäu chöùng keùo daøi hôn 24 giôø maø khoâng caûi thieän.