Tài liệu Tiết kiệm

§Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Lêi më ®Çu S¶n xuÊt lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña con ngêi. Mäi x· héi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ph¶i duy tr× s¶n xuÊt. Nhng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn, muèn cho s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn nhanh chãng th× s¶n xuÊt ph¶i g¾n liÒn víi tiÕt kiÖm. Cã thÓ nãi, hiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhanh chãng, nã ®ßi hái mét khèi lîng vèn ®Çu t lín vµ ®ang ngµy cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n. Tuy nhiªn, t×nh h×nh huy ®éng vèn ®Æc biÖt lµ nguån vèn trong níc cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cßn nhiÒu h¹n chÕ cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng trªn la do kh¶ n¨ng tÝch luü, tiÕt kiÖm vèn trong níc ®ang cßn nhiÒu yÕu kÐm, t×nh h×nh sö dông vèn ®Çu t trong nhiÒu lÜnh vùc ®Æc biÖt lµ trong ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n hiÖu qu¶ cha cao, t×nh tr¹ng thÊt tho¸t l·ng phÝ cßn lín vµ diÔn ra kh¸ phæ biÕn . . . Do ®ã víi nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò tiÕt kiÖm ®ang cµng trë nªn rÊt cÊp thiÕt. Trong bµi viÕt nµy, do kh¶ n¨ng nghiªn cøu h¹n chÕ nªn chóng t«i ®Ò cËp ®Õn c¸c nguån tiÕt kiÖm trong níc. Trong ®Ò tµi nµy chóng t«i xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch “. Néi dung cña bµi viÕt bao gåm 3 ch¬ng : Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn cña khÈu hiÖu: “ tiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch “ Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò thùc hµnh tiÕt kiÖm ë ViÖt Nam trong thêi gian qua Ch¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕt kiÖm ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi Ch¬ng 1 C¬ së lý luËn cña khÈu hiÖu: “ tiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch “ 1 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” 1.1. Kh¸i niÖm vÒ tiÕt kiÖm Khi nãi vÒ tiÕt kiÖm th× mçi nhµ kinh tÕ l¹i ®a ra kh¸i niÖm kh¸c nhau. Nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn Adam Smith trong t¸c phÈm “ Cña c¶i cña c¸c d©n téc “ cho r»ng: “ TiÕt kiÖm lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp gia t¨ng vèn. Lao ®éng t¹o ra s¶n phÈm ®Ó tÝch luü cho qu¸ tr×nh t¨ng tiÕt kiÖm. Nhng dï cã t¹o ra bao nhiªu ch¨ng n÷a, nhng kh«ng cã tiÕt kiÖm th× vèn kh«ng bao giê t¨ng lªn “ Sang ®Õn thÕ kû 19, C.M¸c ®· chøng minh r»ng: Trong mét nÒn kinh tÕ víi hai khu vùc, khu vùc I s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt vµ khu vùc II s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng. §Ó ®¶m b¶o gia t¨ng nguån lùc cho s¶n xuÊt, gia t¨ng quy m« ®Çu t, mét mÆt ph¶i t¨ng cêng s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt ë khu vùc I, ®ång thêi ph¶i sö dông tiªt kiÖm t liÖu s¶n xuÊt ë c¶ hai khu vùc. MÆt kh¸c, ph¶i t¨ng cêng s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng ë khu vùc II, thùc hµnh tiÕt kiÖm tiªu dïng trong sinh ho¹t ë c¶ hai khu vùc. Nh vËy, con ®êng c¬ b¶n vµ quan träng vÒ l©u dµi ®Ó t¸I s¶n xuÊt më réng lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm ë c¶ trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §óc kÕt quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc kh¸c nhau, Hå ChÝ Minh ®· vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta vµ ®a ra kh¸i niÖm vÒ tiÕt kiÖm: “ TiÕt kiÖm lµ mét quy luËt, mét ph¬ng ph¸p cña mét chÕ ®é kinh tÕ, kh«ng ph¶i chØ tiÕt kiÖm khi ®Êt níc cßn nghÌo, mµ ngay c¶ khi giµu cã vµ cµng giµu cã cµng ph¶i thùc hµnh tiÕt kiÖm “. B¸c lu«n nhÊn m¹nh “ t¨ng gia s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm lµ 2 vÊn ®Ò mÊu chèt ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi, ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n “. T tëng quan ®iÓm cña B¸c lµ “ lµm ra nhiÒu, chi dïng nhiÒu. Kh«ng cÇn th× kh«ng chi dïng. §ã lµ tÊt c¶ chÝnh s¸ch kinh tÕ cña níc ta “. TiÕt kiÖm - theo B¸c “ cèt ®Ó gióp vµo t¨ng gia s¶n xuÊt, mµ t¨ng gia s¶n xuÊt lµ ®Ó dÇn dÇn n©ng cao møc sèng cña bé ®éi, c¸n bé vµ nh©n d©n! “ Nh vËy, tiÕt kiÖm lµ sö dông nguån lùc tµi chÝnh, lao ®éng vµ c¸c nguån lùc kh¸c ë møc thÊp h¬n ®Þnh møc, tiªu chuÈn, chÕ ®é quy ®Þnh nhng vÉn ®¹t ®îc môc tiªu x¸c ®Þnh hoÆc sö dông ®óng ®Þnh møc nhng ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n môc tiªu ®· x¸c ®Þnh ( Ph¸p lÖnh cña UBTVQH sè 02/1998/PL - UBTVQH10 ) 1.2. B¶n chÊt cña tiÕt kiÖm 2 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” TiÕt kiÖm trong mäi thêi ®iÓm rÊt dÔ bÞ hiÓu sai lÖch, chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu cÆn kÏ vµ ®óng ®¾n b¶n chÊt cña tiÕt kiÖm ®Ó trong qu¸ tr×nh thùc hµnh vµ vËn dông trong thùc tiÔn cã thÓ ®óng híng. TiÕt kiÖm lµ víi chi phÝ thÊp nhÊt ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. TiÕt kiÖm kh«ng cã nghÜa lµ bñn xØn “ kh«ng ph¶i xem ®ång tiÒn to b»ng c¸i nèng, gÆp viÖc ®¸ng lµm kh«ng lµm, ®¸ng tiªu kh«ng tiªu. TiÕt kiÖm ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch toµn diÖn, hoµn chØnh bao gåm c¶ tiÕt kiÖm cña riªng, tiÕt kiÖm cña c«ng. NÕu kh«ng biÕt tiÕt kiÖm cña riªng th× kh«ng thÓ tiÕt kiÖm cña c«ng ®îc. Nhng nÕu chØ lo tiÕt kiÖm cña riªng mµ phung phÝ cña c«ng lµ kh«ng ®óng. TiÕt kiÖm kh«ng chØ lao ®éng vµ tiÒn mµ c¶ thêi giê “, Hå ChÝ Minh ®· tõng nãi: “ Chóng ta cÇn cã sù tÝnh to¸n c©n nh¾c thËn träng, khi nµo kh«ng nªn tiªu xµi th× mét h¹t g¹o, mét ®ång xu còng kh«ng nªn tiªu, nhng viÖc ®¸ng lµm v× Ých níc, ®ång bµo th× tiªu bao nhiªu, tèn bao nhiªu chóng ta còng s½n sµng thùc hiÖn “. Trong thêi ®iÓm hiÖn nay, víi chñ tr¬ng “ kÝch cÇu “ cña Nhµ níc, tuy nhiªn chóng ta ph¶i xem xÐt vµ kh¼ng ®Þnh r»ng kh«ng cã sù m©u thuÉn gi÷a viÖc khuyÕn khÝch tiªu dïng vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm. TiÕt kiÖm vµ kÝch cÇu lµ hai vÊn ®Ò g¾n bã víi nhau nhng hoµn toµn kh¸c nhau. TiÕt kiÖm kh«ng cã nghÜa lµ chi Ýt mµ chi ®óng vµ chi cã hiÖu qu¶. Thùc hµnh tiÕt kiÖm ®ång thêi víi viÖc kh«ng chÊp nhËn viÖc tiªu dïng xa hoa, l·ng phÝ, cÇn tiªu 1 mµ tiªu 3, cÇn tiªu 3 l¹i tiªu 7. B¶n th©n tõng ng êi lao ®éng, tõng doanh nghiÖp ®îc Nhµ níc ta khuyÕn khÝch tiªu dïng ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt bëi tiªu dïng lµ mét kh©u trong vßng trßn khÐp kÝn: s¶n xuÊt - lu th«ng - ph©n phèi tiªu dïng. §©y chÝnh lµ b¶n chÊt cña tiÕt kiÖm. Chóng ta hiÓu vµ biÕt kÕt hîp hai vÊn ®Ò “ kÝch cÇu “ vµ tiÕt kiÖm ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh vËy míi cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ ®îc. 1.3. C¸c nguån tiÕt kiÖm 1.3.1. TiÕt kiÖm trong khu vùc Nhµ níc - TiÕt kiÖm trong thu chi ng©n s¸ch Nhµ níc ( NSNN ) : Kho¶n nµy cßn ®îc gäi lµ vèn ng©n s¸ch chi cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. TiÕt kiÖm cña ng©n s¸ch ®îc x¸c ®Þnh b»ng thu ng©n s¸ch trõ ®i chi thêng xuyªn. TiÕt kiÖm 3 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” cña ng©n s¸ch phô thuéc vµo 3 yÕu tè: Thu, chi ng©n s¸ch vµ chÊt lîng ®Çu t cña chÝnh phñ. Trong trêng hîp béi chi ng©n s¸ch, Nhµ níc sÏ ph¶i ®i vay hoÆc xin viÖn trî ®Ó bï ®¾p vµo kho¶n thiÕu hôt ®ã. ë níc ta, phÇn bï ®¾p cho th©m hôt ng©n s¸ch chñ yÕu ®îc thùc hiÖn b»ng c¸c kho¶n vay ODA vµ vay trong d©n. Hai kªnh nµy sÏ ®îc bµn ®Õn trong tõng phÇn riªng biÖt. V× thÕ, phÇn vèn tõ NSNN ë ®©y chñ yÕu ®îc hiÓu lµ phÇn tÝch luü tõ nguån thu trong níc cña ng©n s¸ch, sau khi ®· chi tr¶ cho c¸c kho¶n chi thêng xuyªn, dù phßng hoÆc tr¶ nî. - TÝch luü cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ( DNNN ) : §Ó tiÕn hµnh ®Çu t s¶n xuÊt, nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc tù ®Çu t b»ng vèn huy ®éng tõ phÇn lîi nhuËn bæ sung vµo nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp, bªn c¹nh c¸c nguån vèn kh¸c nh vay trùc tiÕp tõ d©n c, vay níc ngoµi hoÆc nhËn tõ NSNN. §Ó tr¸nh trïng lÆp víi c¸c nguån vèn kh¸c, phÇn nµy còng chØ ph©n tÝch s©u vµo nguån tiÕt kiÖm cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp nµy mµ th«i. 1.3.2. TiÕt kiÖm trong khu vùc t nh©n - TÝch luü cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n ( DNTN ): MÆc dï lµ mét khu vùc kinh tÕ t¬ng ®èi non trÎ so víi khu vùc Nhµ níc, nhng khu vùc t nh©n ViÖt Nam ®ang chøng tá mét søc v¬n lªn m¹nh mÏ vµ ®Çy høa hÑn trong t¬ng lai. Khu vùc t nh©n cña ViÖt Nam hiÖn nay bao gåm n«ng d©n, c¸c doanh nghiÖp hé gia ®×nh, DNTN võa vµ nhá ( SMEs ) vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¬ng ®èi lín. - TiÕt kiÖm cña c¸c tÇng líp d©n c : Nguån vèn trong d©n lu«n lµ mét nguån rÊt lín, vµ cã nhiÒu kh¶ n¨ng t¨ng cêng huy ®éng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. C¬ së chñ yÕu ®Ó huy ®éng nguån vèn nµy chÝnh lµ tiÕt kiÖm trong d©n c. NÕu c¸c kªnh huy ®éng vèn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× ®¹i bé phËn nguån tiÕt kiÖm trong d©n ®ã sÏ s½n sµng tÝch tr÷ nguån tiÕt kiÖm ®ã díi d¹ng mua vµng, ngo¹i tÖ hoÆc c¸c tµi s¶n cã gi¸ trÞ, thay v× göi chóng vµo ng©n hµng hay c¸c kªnh huy ®éng tµi chÝnh kh¸c. §ã sÏ lµ mét sù l·ng phÝ nguån lùc rÊt lín ®èi víi mét 4 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” ®Êt níc cßn ®ang rÊt kh¸t vèn ®Çu t nh chóng ta. Cã ®îc vèn huy ®éng råi , nÕu muèn biÕn chóng thµnh vèn ®Çu t thùc hiÖn, ®ßi hái ng©n hµng vµ c¸c tæ choc tÝn dông ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch cho vay hÊp dÉn, m«i trêng ®Çu t thuËn lîi ®ñ søc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt. V× thÕ, t¨ng cêng thu hót vèn trong d©n mµ kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t th× sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng trong ng©n hµng nh t×nh h×nh cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1996 - 1997. 1.4. Kinh nghiÖm cña mét sè níc vÒ vÊn ®Ò: “ tiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch “ - Th¸i Lan: N¨m 1997, Th¸i Lan ®ang ®¾m ch×m trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, thÕ giíi ®· ®îc chøng kiÕn h×nh ¶nh c¶m ®éng ngêi d©n Th¸i lò lît ®i quyªn gãp ®Ó cøu ng©n khè níc nhµ. Cã lÏ còng tõ kinh nghiÖm ®ã, lóc nµy ®ang cã ngµy cµng nhiÒu nhµ nghiªn cøu, ph©n tÝch kinh tÕ Th¸i Lan lªn tiÕng kªu gäi ChÝnh phñ thùc hiÖn chñ tr¬ng tiÕt kiÖm ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc. Cã ®iÒu, tiÕt kiÖm ë ®©y kh«ng theo nghÜa th«ng thêng, mµ ph¶i lµ sù kÕt hîp vËn ®éng cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc t©m lý, x· héi, hµnh chÝnh . . . th«ng qua c¶ khu vùc Nhµ níc lÉn khu vùc t nh©n. Theo b¸o Matichon, mét tê b¸o lín cã uy tÝn ë Th¸i Lan, tiÒn göi tiÕt kiÖm dï chØ lµ phÇn cña thu nhËp cßn d l¹i sau khi chi tiªu nhng cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng cña bé m¸y kinh tÕ ë cÊp vÜ m« còng nh trong æn ®Þnh kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc t nh©n. Tê b¸o viÕt: ë cÊp vÜ m«, nÕu ngµnh kinh tÕ nµo kh«ng ®ñ tiÒn tiÕt kiÖm cho ®Çu t theo mong muèn cña ngµnh m×nh th× sÏ ph¶i lÖ thuéc vµo ®Çu t tõ bªn ngoµi mét c¸ch triÒn miªn. Do vËy, tiÒn tiÕt kiÖm trë thµnh vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng ®èi víi mäi nÒn kinh tÕ. C¸c nhµ l·nh ®¹o kinh tÕ cÇn ph¶i x©y dùng ®iÒu kiÖn vµ m«i trêng thu hót thÝch hîp ®Ó h¹n chÕ viÖc x¶y ra t×nh tr¹ng qu¸ nãng ®ång thêi ®Çu t ë møc thÝch hîp víi lîng tiÒn tiÕt kiÖm theo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ hîp t×nh hîp lý. §èi víi viÖc göi tiÕt kiÖm tõ khu vùc t nh©n, hÖ thèng ®iÒu hµnh tèt cña c¸c tæ chøc, tøc lµ møc ®é minh b¹ch, c«ng b»ng trong lµm viÖc ( ngêi l·nh ®¹o kh«ng tham nhòng cña c«ng ty vµ cña c¸c cæ ®«ng ) còng gãp phÇn t¹o ra tiÒn göi tiÕt kiÖm ( bao gåm c¶ phÇn d cña sè l·i tõ ph©n chia lîi nhuËn mµ cæ ®«ng ®îc hëng ) mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 5 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” §èi víi khu vùc Nhµ níc, tiÒn göi tiÕt kiÖm bao gåm phÇn thu nhËp thùc sù cßn l¹i sau khi chi tiªu sÏ xuÊt hiÖn khi c«ng t¸c ®iÒu hµnh ho¹t ®éng tèt. TiÒn NSNN kh«ng bÞ biÓn thñ dÉn tíi chi tiªu hîp lý vµo c¸c dù ¸n ®óng ®¾n. Nãi tãm l¹i lµ ph¶i cã tÇm nh×n tµi chÝnh trong khu vùc Nhµ níc ®Ó t¹o ra ®îc sè d tiÕt kiÖm. Do vËy, c¸ch hiÓu coi tiÒn göi tiÕt kiÖm chØ lµ vÊn ®Ò kinh tÕ cã thÓ gi¶i quyÕt ®¬n thuÇn b»ng biÖn ph¸p kinh tÕ nh tû lÖ l·i suÊt lµ c¸ch hiÓu sai. Ph¶i huy ®éng tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc t©m lý, x· héi, hµnh chÝnh . . . th«ng qua khu vùc Nhµ níc, khu vùc t nh©n vµ nh©n d©n th× míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò tiÒn göi tiÕt kiÖm ng¾n h¹n còng nh dµi h¹n. Mét vÝ dô kh¸c vÒ viÖc kh«ng chØ dïng biÖn ph¸p kinh tÕ mµ ph¶i kÕt hîp nhiÒu lÜnh vùc ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n lµ sù ñng hé cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tê b¸o viÕt: nh×n chung, ngêi ta quan niÖm r»ng biÖn ph¸p tiÒn tÖ lµ sù ñng hé quan träng ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nhng thùc ra tiÒn tÖ míi chØ lµ biÖn ph¸p cÇn chø cha ®ñ. T×nh tr¹ng thiÕu vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë Th¸i Lan tuy ®· ®îc ®¸p øng trong giai ®o¹n x¶y ra khñng ho¶ng kinh tÕ nhng cßn cã nh÷ng ®iÒu kh¸c biÕn doanh nghiÖp nhá trë thµnh m¹ch m¸u kinh tÕ. §ã lµ kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é kinh doanh, bao gåm tõ v¹ch kÕ ho¹ch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ triÓn väng lu th«ng tiÒn mÆt, tÝnh kh¶ thi cña kÕ ho¹ch, cho tíi vÊn ®Ò tµi chÝnh, kÕ to¸n. - Chilª vµ Singapore: Hai quèc gia rÊt thµnh c«ng trong vÊn ®Ò tiÒn göi tiÕt kiÖm. Chilª sö dông hÖ thèng tiÕt kiÖm b¾t buéc, ®ßi hái trÝch tiÒn thu nhËp cña mäi c¸ nh©n lao ®éng ®Ó thµnh lËp ng©n quü. BiÖn ph¸p nµy ®· trë thµnh kiÓu mÉu ®îc ¸p dông ë kh¾p thÕ giíi. Singapore còng ¸p dông h×nh thøc t¬ng tù ®Ó t¹o ng©n quü vµ ®em ®i ®Çu t kh¾p thÕ giíi. §iÒu nµy t¹o ra ng©n quü æn ®Þnh cho ®êi sèng nh©n d©n lóc ®ang lµm viÖc còng nh khi vÒ hu. Tõ nh÷ng néi dung nªu trªn, viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó lµm c¬ së sinh sèng cho kh«ng Ýt ngêi lao ®éng cÇn ph¶i bao gåm c¸c biÖn ph¸p toµn diÖn, chø kh«ng ®¬n thuÇn hç trî vÒ tiÒn tÖ. NghÜa lµ, ph¶i quan t©m ®µo t¹o, híng dÉn vÒ ho¹ch ®Þnh kinh doanh, hÖ thèng kÕ to¸n, tµi chÝnh cho doanh nghiÖp. §Æc biÖt, c¸c nhµ kinh doanh nµy ph¶i thay ®æi c¸ch nh×n vµ tËp qu¸n ®Ó cã kh¶ n¨ng tån t¹i l©u dµi trong thÕ giíi kinh doanh hiÖn ®¹i. §· qua råi thêi chép giËt lîi nhuËn b»ng c¸ch lõa g¹t hoÆc Ðp buéc ngêi tiªu dïng, tæ chøc lao ®éng thiÕu hiÖu qu¶, qu¶n lý kÐm cái cña mäi doanh nghiÖp, dï ë quy m« nµo. NÕu nh c¸c khã kh¨n kinh tÕ cã thÓ gi¶i quyÕt thuÇn tuý b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ th× khñng ho¶ng kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c quèc gia 6 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” trªn thÕ giíi ®Òu ®· dÔ dµng ®îc th¸o gì vµ c¸c nhµ kinh tÕ häc sÏ lµ thÇn tîng cña ®«ng ®¶o c«ng chóng. Nhng trªn thùc tÕ, c¸c kho kh¨n kinh tÕ ®an xen tõ nhiÒu gãc ®é vµ mäi biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®Òu lµ liÒu thuèc ®¾ng ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Tøc lµ, sÏ ph¶i cã ngêi mÊt viÖc lµm, cã ngêi bÞ thiÖt h¹i, mÊt m¸t ®Þa vÞ trong doanh nghiÖp vµ nÕu kh«ng gi¶i quyÕt døt ®iÓm th× cßn cã thÓ kÐo theo nh÷ng ph¸t sinh nghiªm träng kh¸c. Ch¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò thùc hµnh tiÕt kiÖm ë ViÖt Nam trong thêi gian qua 2.1. TiÕt kiÖm trong khu vùc Nhµ níc 2.1.1. TiÕt kiÖm cña NSNN Nh ®· nãi ë trªn, vèn NSNN ®îc huy ®éng nhê tiÕt kiÖm chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi cña ng©n s¸ch quèc gia. T×nh h×nh ho¹t ®éng ng©n s¸ch cã thÓ thÊy râ qua b¶ng sau: 7 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Tãm t¾t ho¹t ®éng ng©n s¸ch, giai ®o¹n 1996 - 2003 ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Thùc tÝnh ( tû ®ång ) Tæng nguån thu vµ viÖn trî Thu tõ thuÕ §ãng gãp cña DNNN Nguån thu ngoµi thuÕ kh¸c ViÖn trî Tæng chi Chi thêng xuyªn Chi ®Çu t ( kh«ng kÓ cho vay l¹i ) Tr¶ l·i Dù phßng C¸n c©n chung ( c¬ së tiÒn mÆt ) 21 30.7 5.5 11.4 11.9 15.3 2.8 3 0.8 1 22.9 36.9 15.5 25.6 6.4 9.6 1 1.7 0 0 -1.9 -6.2 Tû lÖ phÇn tr¨m trong GDP Tæng nguån thu vµ viÖn trî 19 Thu tõ thuÕ 5 §ãng gãp cña DNNN 10.8 Nguån thu ngoµi thuÕ kh¸c 2.5 ViÖn trî 0.8 Tæng chi 20.7 Chi thêng xuyªn 14 Chi ®Çu t ( kh«ng kÓ cho vay l¹i ) 5.8 Tr¶ l·i 1 Dù phßng 0 C¸n c©n chung ( s¬ së tiÒn mÆt ) -1.7 Ghi chó: GDP ( ngh×n tû ®ång ) 111 22.5 8.3 11.2 2.2 0.7 27.1 18.8 7 1.3 0 -4.6 137 42.1 16.8 20.6 3.5 1.2 43.9 31.1 11.7 1.1 0 -1.8 53.4 23.4 21.9 6.5 1.6 54.6 39.6 12.1 2.9 0 -1.2 62.4 28.1 25.9 6.9 1.5 62.9 44.6 15.6 2.7 0 -0.5 66.3 28.1 27.6 8 2.6 40.8 49.4 19.5 1.9 0 -4.5 68.6 32.1 27.3 7.3 1.9 72.5 49.5 19.8 2 1.2 -3.9 69.5 33.9 27.3 6.4 1.9 74.5 48.5 23 2.5 0.5 -5 24.7 9..9 12.1 2.1 0.7 25.8 18.3 6.9 0.6 0 -1.1 170 23.9 10.5 9.8 2.9 0.7 24.4 17.8 5.4 1.3 0 -0.5 229 22.9 10.3 9.5 2.5 0.6 23.1 16.4 5.7 1 0 -0.2 272 21.1 9 8.8 2.6 0.8 22.6 15.7 6.2 0.6 0 -1.4 314 19 8.9 7.5 2 0.5 20.1 13.7 5.5 0.6 0.3 -1.1 362 17.8 8.7 7 1.6 0.5 19.1 12.4 5.9 0.6 0.1 -1.3 391 Nguån: Ng©n hµng ThÕ giíi. Sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª. Qua b¶ng trªn, cã thÓ thÊy tû träng thu ng©n s¸ch ®· gi¶m liªn tôc tõ kÓ tõ n¨m 1999. MÆc dï so víi kÕ ho¹ch mµ chÝnh phñ ®Æt ra th× con sè ®¹t ®îc nªu trªn gÇn s¸t, nhng viÖc ®a ra c¸c con sè kÕ ho¹ch thÊp vÒ môc tiªu thu ng©n s¸ch còng kÐo theo sù sôt gi¶m t¬ng øng trong c¸c kho¶n chi. Tuy vËy, chi cho ®Çu t vÉn ®îc duy tr× ë kho¶ng trªn díi 5.5% ng©n s¸ch hµng n¨m, trong ®ã tËp trung chñ yÕu vµo chi cho h¹ 8 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” tÇng c¬ së trong n«ng nghiÖp. Møc th©m hôt ng©n s¸ch vÉn dõng ë møc t¬ng ®èi æn ®Þnh, kho¶ng díi 1.5% GDP. Tû träng thu ng©n s¸ch gi¶m gÇn mét phÇn t so víi n¨m 2000, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia Ng©n hµng ThÕ giíi, chñ yÕu b¾t nguån tõ sù gi¶m sót nguån thu tõ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ nhËp khÈu. Thu thuÕ doanh nghiÖp gi¶m lµ do ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c DNNN, trong khi c¸c DNTN tiÕp tôc gÆp nhiÒu khã kh¨n trong nh÷ng n¨m kÓ tõ n¨m 2001 trë l¹i ®©y. Cßn doanh thu thuÕ nhËp khÈu gi¶m lµ do sù chuyÓn híng c¬ cÊu nhËp khÈu theo híng h¹n chÕ nhËp hµng tiªu dïng, ®ång thêi tû träng nhËp khÈu trong GDP còng gi¶m dÇn trong nh÷ng n¨m qua. §iÒu nµy cho thÊy, ®Ó gi÷ v÷ng nguån thu cho ng©n s¸ch th× viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, nhÊt lµ thµnh c«ng cña thuÕ VAT sÏ ®ãng vai trß cùc kú quan träng. Trong khi nguån thu ng©n s¸ch gi¶m m¹nh tõ 23% GDP n¨m 2000 xuèng díi møc 18% n¨m 2003, chÝnh phñ ®· theo ®uæi mét chÝnh s¸ch thËn träng, kh«ng cho phÐp sù gi¶m sót nguån thu ng©n s¸ch g©y ra sù bÊt æn ®Þnh vÒ ng©n s¸ch quèc gia, mµ ®· cã sù c¾t gi¶m chi tiªu mét c¸ch t¬ng øng. Tuy nhiªn, phÇn lín sù c¾t gi¶m lµ c¸c kho¶n chi cho dÞch vô kinh tÕ vµ chi hµnh chÝnh. Cßn chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vÉn ®îc duy tr× vµ cã sù gia t¨ng chót Ýt. N¨m 2002 - 2003 còng lµ giai ®o¹n chÝnh phñ më réng h×nh thøc ®Çu t tÝn dông Nhµ níc - mét lo¹i u ®·i tµi chÝnh cña chÝnh phñ ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t. MÆc dï lo¹i tµi trî nµy ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c tù bï ®¾p nhng ng©n s¸ch vÉn ph¶i trî cÊp phÇn chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt huy ®éng cña tæ chøc cho vay vµ l·i suÊt cho vay u ®·i mµ c¸c tæ chøc nµy ¸p dông theo ®Þa chØ mµ Nhµ níc híng dÉn. NÕu nh÷ng n¨m tríc 1998, tû träng vèn ®Çu t b»ng h×nh thøc tÝn dông Nhµ níc trong tæng vèn ®Çu t x· héi ®Òu chØ gi÷ ë møc khiªm tèn díi 10% th× tõ n¨m 1998 ®Õn nay, tû träng nµy ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn. §Õn n¨m 2002, nguån ®Çu t nµy ®· chiÕm ®Õn h¬n 15% tæng vèn ®Çu t x· héi. V× thÕ, viÖc t¨ng m¹nh c¸c lo¹i h×nh cho vay nµy sÏ ¸p ®Æt mét g¸nh nÆng ®¸ng kÓ lªn ng©n s¸ch trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Tãm l¹i, cã thÓ nªu mét sè ®iÓm chÝnh nh sau vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c huy ®éng vµ sö dông vèn ®Çu t qua NSNN: 9 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Vèn ®Çu t tõ NSNN ®· vµ ®ang ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao, nhng kh¶ n¨ng thu håi vèn thÊp khiÕn c¸c nhµ ®Çu t t nh©n kh«ng thÊy hÊp ( nh ®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n ). Trong nh÷ng n¨m qua ®· cã sù chuyÓn h íng m¹nh vÒ ®Þnh híng ®Çu t c«ng céng. Nhê ®ã, ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t nãi chung vµ c¬ cÊu kinh tÕ. C«ng t¸c thu chi ng©n s¸ch cha thËt v÷ng ch¾c, khiÕn cho nguån ®Çu t tõ tiÕt kiÖm ng©n s¸ch còng cha bÒn v÷ng. ViÖc chèng bu«n lËu, chèng thÊt thu thuÕ cho Nhµ níc còng cha cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc. Ng©n s¸ch thêng xuyªn c¨ng th¼ng, vèn ®Çu t quèc gia cha ®îc qu¶n lý chÆt chÏ, vÉn cßn nhiÒu s¬ hë, g©y thÊt tho¸t l·ng phÝ. 2.1.2. TÝch luü cña c¸c DNNN Nh ®· nãi ë trªn, nguån vèn ®Çu t cña c¸c DNNN chñ yÕu dùa vµo phÇn lîi nhuËn ®Ó l¹i, bæ sung thªm vµo nguån vèn kinh doanh ( t¸i ®Çu t ) cña c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Sè lîng c¸c doanh nghiÖp quèc doanh cßn nhiÒu, tµi s¶n cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy vÉn chiÕm mét tû träng lín trong tæng tµi s¶n quèc gia. Ho¹t ®éng kinh doanh cña chóng vÉn nhËn ®îc nhiÒu sù u ®·i cña chÝnh phñ vÒ cÊp ph¸t vèn, cho vay u ®·i, u ®·i vÒ thuÕ . . . §¸ng tiÕc, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i rÊt kÐm hiÖu qu¶, do ®ã tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®Ó bæ sung vµo nguån vèn ®Çu t toµn x· héi cha t¬ng xøng víi tÇm vãc cña chóng. T×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c DNNN yÕu kÐm Lo¹i doanh nghiÖp YÕu kÐm Kh«ng hiÖu qu¶ Sè lîng DNNN 711 1989 Sè lao ®éng ( ngh×n ngêi ) 183 583 Tæng nî ( ngh×n tû ®ång ) 19.5 42.5 Nî ng©n hµng ( ngh×n tû ®ång ) 14 29 Vèn Nhµ níc ( ngh×n tû ®ång ) 10.2 52.5 Lîi nhuËn tríc thuÕ ( ngh×n tû ®ång ) -0.25 5 Nguån: Bé Tµi chÝnh vµ Ban §æi míi Qu¶n lý Doanh nghiÖp Trung ¬ng 10 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Tõ b¶ng trªn cã thÓ thÊy, c¸c DNNN “ yÕu kÐm nhÊt “ vµ “ ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ “ ®îc ph©n lo¹i trªn c¬ së tû suÊt lîi nhuËn vµ nî, lÇn lît cã møc nî gÇn 20 ngh×n tû vµ 43 ngh×n tû ®ång ( t¬ng øng víi kho¶ng 1400 vµ 3000 triÖu ®«la ) vµo cuèi n¨m 2001. Sù kÐm cái trong ho¹t ®éng cña c¸c DNNN nãi chung ®· lµm gi¶m søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ xÐt vÒ ba khÝa c¹nh. Thø nhÊt, nã g©y ra sù ph©n bæ sai, kh«ng hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc vèn cßn rÊt khan hiÕm cña x· héi. NÕu khu vùc t nh©n nãi chung ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n c¸c DNNN th× viÖc n©ng ®ì c¸c DNNN nµy b»ng ng©n s¸ch quèc gia ®· lµm l·ng phÝ nguån lùc x· héi mµ ®¸ng lÏ ph¶i híng sang phôc vô c¸c DNTN. Thø hai, nÕu c¸c ng©n hµng quèc doanh bÞ Ðp ph¶i tiÕp tôc cho c¸c DNNN thua lç nµy vay th× sÏ lµm t¨ng lîng vèn khª ®äng, vµ nguy hiÓm h¬n cã thÓ lµm mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c¸c ng©n hµng. Thø ba, nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn nÕu kh«ng ®îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó th× sÏ ngµy cµng lµm t¨ng thªm chi phÝ cho c¸c cuéc c¶i c¸ch ng©n hµng vµ DNNN. Theo íc tÝnh, nÕu kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp, chi phÝ cho viÖc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ( xo¸ c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c DNNN vµ t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng ) cã thÓ sÏ t¨ng thªm hµng n¨m 1-2% GDP, trong khi møc dù kiÕn hiÖn nay ®· vµo kho¶ng 8 - 10% GDP. Nh vËy, t×nh h×nh ho¹t ®éng bi quan cña ®a sè c¸c DNNN cho thÊy kh«ng thÓ dù kiÕn g× nhiÒu vÒ nguån vèn do c¸c DNNN nµy tù ®Çu t trong thêi gian tíi so víi nh÷ng g× hä ®· lµm ®îc trong nh÷ng n¨m qua, nÕu kh«ng muèn nãi lµ t×nh h×nh cßn cã thÓ xÊu h¬n n÷a. C¶i c¸ch m¹nh khu vùc nµy theo híng s¾p xÕp l¹i DNNN, xóc tiÕn cæ phÇn ho¸, kiªn quyÕt s¸t nhËp hoÆc gi¶i thÓ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ lµ híng ®i cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chóng, gi¶m g¸nh nÆng tµi chÝnh cho ng©n s¸ch quèc gia, ®ång thêi tõng bíc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®îc tÝch luü thùc sù tõ lîi nhuËn do kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶ cña chÝnh hä. 2.2. TiÕt kiÖm trong khu vùc t nh©n 2.2.1. TÝch luü cña c¸c DNTN Tû träng ®ãng gãp cña khu vùc t nh©n trong GDP n¨m 2000 vµo kho¶ng 51%, trong ®ã riªng khu vùc t nh©n trong níc ( kh«ng kÓ khu vùc t nh©n níc ngoµi ) lµ 41% 11 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” ( xem b¶ng díi ). Trong giai ®o¹n 1999 - 2002, tuy gÆp nhiÒu trë ng¹i nhng khu vùc t nh©n ViÖt Nam vÉn t¨ng trëng 9% mét n¨m, chØ kÐm khu vùc Nhµ níc cã 1%. Tû träng cña khu vùc t nh©n trong GDP n¨m 2000 ( % ) Tæng GDP Khu vùc Nhµ níc C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc 49 Khu vùc t nh©n Khu vùc ®Çu t níc ngoµi 10 Khu vùc ®Çu t trong níc 41 trong ®ã: C¸c doanh nghiÖp gia ®×nh 34 DNTN võa vµ nhá 7 Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª, 2003. GDP cña ngµnh chÕ t¹o 54 18 28 18 10 Khu vùc t nh©n ®ang t¹o ra gÇn mét nöa GDP trong c¸c ngµnh chÕ t¹o, trong ®ã khu vùc t nh©n vÉn chiÕm u thÕ, vµ tû träng nµy cßn tiÕp tôc gia t¨ng. C¸c doanh nghiÖp gia ®×nh vµ DNTN võa vµ nhá chiÕm 28% GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. TiÕp tôc nh÷ng c¶i c¸ch trong viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t t nh©n tõ nh÷ng n¨m tríc, n¨m 1999, chÝnh phñ ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p nh: . Cho phÐp c¸c c«ng ty t nh©n ViÖt Nam gãp quyÒn sö dông ®Êt cña m×nh díi d¹ng vèn së h÷u trong c¸c liªn doanh, khi hä ®· tr¶ ®Çy ®ñ tiÒn thuª ®Êt. . Thµnh lËp DiÔn ®µn Khu vùc T nh©n vµ gÆp gì hµng quý ®Ó trao ®æi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña khu vùc t nh©n trong níc vµ ngoµi níc. . Thµnh lËp Ban ChØ ®¹o x©y dùng chiÕn lîc 5 n¨m ph¸t triÓn khu vùc t nh©n. . C«ng bè danh s¸ch c¸c khuyÕn khÝch míi dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. . Th«ng qua LuËt Doanh nghiÖp, b·i bá sù h¹n chÕ cã tÝnh chÊt ph©n biÖt vÒ quyÒn thµnh lËp doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh kinh doanh cña bÊt kú mét ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n nµo, ®¬n gi¶n ho¸ ®¸ng kÓ c¸c quy ®Þnh thñ tôc vÒ ®¨ng ký, t¹o c¬ së ph¸p lý thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. 12 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” . C«ng bè cô thÓ vÒ ch¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ khu vùc t nh©n theo KÕ ho¹ch Myazawa. Ch¬ng tr×nh nµy kh«ng chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò gi¶m bít khã kh¨n trong qu¸ tr×nh lËp DNTN vµ t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng, mµ cßn nªu lªn c¸c ®Þnh chÕ tÝn dông vµ c¸c c¬ quan hç trî cho khu vùc t nh©n. Tuy nhiªn, c¸c doanh nh©n ®Òu cho r»ng, chÝnh s¸ch míi cßn cha ®îc tù do ho¸ ®Çy ®ñ vµ qua tr×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cßn rÊt chËm ch¹p. Mét sè ®iÓm cô thÓ vÒ nh÷ng trë ng¹i nµy lµ: . VÒ sù tham gia cña khu vùc t nh©n. LuËt Doanh nghiÖp vÉn cha cñng cè thªm tÝnh chÊt tù do ho¸. . VÒ khu«n khæ ph¸p lý cña khu vùc t nh©n. VÉn cha cã mét hÖ thèng khu«n khæ ph¸p lý thèng nhÊt dµnh cho toµn bé c¸c doanh nghiÖp t nh©n. . ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. VÉn cã sù ph©n biÖt vÒ quyÒn sö dông ®Êt. QuyÒn sö dông ®èi víi ®Êt thuª vµ c¸c bÊt ®éng s¶n kh¸c sÏ kh«ng ®îc chuyÓn nhîng nÕu kh«ng ®îc sù ®ång ý cña chÝnh phñ trong tõng trêng hîp. Cha cã mét hÖ thèng ph¸p lý thèng nhÊt vÒ ®¨ng ký ®Êt ®ai. Do ®ã, dÔ g©y ra sù tranh chÊp vÒ ®Êt ®ai vµ g©y khã kh¨n cho tæ chøc tÝn dông khi muèn x¸c ®Þnh chñ së h÷u ®Ých thùc cã quyÒn sö dông ®Êt. . Kh¶ n¨ng tiÕp cËn yÕu ®èi víi c¸c nguån nhËp khÈu vµ m¹ng líi xuÊt khÈu. VÒ xuÊt khÈu, thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng xuÊt khÈu cßn rÊt rêm rµ. VÒ nhËp khÈu, c¸c c«ng ty bÞ h¹n chÕ quyÒn nhËp khÈu c¸c mÆt hµng kh«ng ®¨ng ký trong giÊy phÐp, vµ ®Ó xin ®îc c¸c giÊy phÐp kinh doanh míi cã liÖt kª mÆt hµng nhËp khÈu thÝch hîp th× rÊt khã kh¨n. Thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng nhËp khÈu còng tèn thêi gian vµ chi phÝ kh«ng kÐm, nhiÒu mÆt hµng nhËp khÈu vÉn chÞu h¹n chÕ cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. . Kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån tÝn dông cßn h¹n chÕ. Mét nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c DNTN gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tho¶ m·n c¸c yªu cÇu thÕ chÊp. . C¸c tæ chøc hç trî thÞ trêng kÐm. Do ®ã, DNTN thiÕu nh÷ng kªnh quan träng ®Ó trao ®æi, thu thËp th«ng tin. C¸c dÞch vô hç trî kinh doanh còng cßn h¹n chÕ, do ®ã 13 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” cha tranh thñ ®îc kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc chuyªn m«n cña nh÷ng chuyªn gia giái. TÊt c¶ nh÷ng trë ng¹i trªn ®©y ®ang tõng bíc ®îc chÝnh phñ ViÖt Nam tÝch cùc t×m c¸ch th¸o gì. MÆc dï ®©y kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc mét sím mét chiÒu, nh ng víi triÓn väng ngµy mét thuËn lîi cña khu vùc t nh©n, cã thÓ dù kiÕn tû träng vèn ®Çu t cña DNTN trong tæng vèn ®Çu t x· héi trong nh÷ng n¨m tíi sÏ gia t¨ng m¹nh mÏ. 2.2.2. TiÕt kiÖm cña c¸c tÇng líp d©n c ë níc ta, ngêi d©n cã tiÒn thêng ®a vµo nh÷ng c¸ch sö dông chñ yÕu sau: Mua ngo¹i tÖ, vµng cÊt tr÷. C¸ch lµm nµy thêng ®îc ¸p dông khi cã sù biÕn ®éng cao vÒ tû gi¸ hoÆc tû lÖ l¹m ph¸t. §Çu t kinh doanh, kÓ c¶ viÖc mua ®Êt ®ai, x©y dùng kh¸ch s¹n. . . §©y lµ hiÖn tîng phæ biÕn trong c¸c n¨m 1989 - 1996. Theo mét thèng kª cña c¸c chuyªn gia tµi chÝnh, ®Õn cuèi n¨m 1996, vèn cña d©n ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh lµ 4.350 tû ®ång. Mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn hay c¸c c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn. H×nh thøc nµy hiÖn nay cha phæ biÕn, do sè lîng c¸c c«ng ty cæ phÇn ë níc ta cßn Ýt, thÞ trêng chøng kho¸n cha thµnh lËp. Phæ biÕn nhÊt lµ viÖc c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c DNNN ®øng ra mua cæ phÇn khi c¸c doanh nghiÖp nµy ®îc cæ phÇn ho¸. Mua tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ níc. H×nh thøc nµy míi xuÊt hiÖn ë níc ta tõ n¨m 1992 ®Õn nay. Do l·i suÊt cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt ng©n hµng cïng kú h¹n, l¹i lµ c¸ch ®¶m b¶o nhÊt nªn h×nh thøc tr¸i phiÕu Kho b¹c ®· hÊp dÉn ®îc rÊt nhiÒu tÇng líp d©n c trong nh÷ng n¨m qua. Göi tiÒn tiÕt kiÖm th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. §©y lµ h×nh thøc ®îc ngêi d©n lùa chän nhiÒu nhÊt vµ còng lµ kªnh thu hót ®îc khèi lîng tiÒn nhµn rçi cña d©n c lín nhÊt. 14 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Hïn vèn kinh doanh hoÆc cho nhau vay trªn thÞ trêng phi chÝnh thøc díi nhiÒu h×nh thøc nh ch¬i bôi, ch¬i hä . . . Gi÷ tiÒn mÆt trong nhµ cho tiÖn viÖc chi tiªu sö dông. Kh¸c víi c¸c níc kh¸c, h×nh thøc nµy còng t¬ng ®èi phæ biÕn ë níc ta, nhÊt lµ khi tû lÖ giao dÞch b»ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ cßn rÊt cao nh hiÖn nay. C¬ cÊu sö dông nguån tiÕt kiÖm cña d©n c ®îc thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua kÕt qu¶ §iÒu tra Møc sèng D©n c võa ®îc Tæng côc Thèng kª kÕt hîp víi Ng©n hµng ThÕ giíi thùc hiÖn trong n¨m 2001 - 2002, nh b¶ng díi ®©y. TiÒn tiÕt kiÖm, theo h×nh thøc tiÕt kiÖm cña khu vùc thµnh thÞ - n«ng th«n ( §¬n vÞ: phÇn tr¨m ) Chung Khu vùc Thµnh thÞ N«ng th«n Tæng sè 100 100 100 Sæ tiÕt kiÖm ng©n hµng quèc doanh 14.2 17.8 9.31 Sæ tiÕt kiÖm c¸c ng©n hµng kh¸c, 4.29 7.1 0.46 HTX tÝn dông, tÝn phiÕu, kú phiÕu §«la Mü vµ ngo¹i tÖ kh¸c 2.26 3.83 0.13 Cæ phiÕu, cæ phÇn, gãp hä 3.2 3.09 3.35 TiÒn mÆt 26.27 23.71 29.76 Vµng, b¹c, kim lo¹i quý vµ ®¸ quý kh¸c 28.82 26.35 32.17 §å trang søc 18.65 15.84 22.46 Thãc g¹o, s¶n phÈm c©y trång kh¸c 0.22 0.06 0.44 C¸c h×nh thøc kh¸c 2.09 2.22 1.92 Nguån: §iÒu tra Møc sèng D©n c lÇn II, n¨m 2001 - 2002. Qua b¶ng trªn, cã thÓ thÊy h×nh thøc tiÕt kiÖm phæ biÕn nhÊt hiÖn nay lµ tÝch tr÷ vµng b¹c, ®¸ quý chiÕm 28.82% c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm. Sau ®ã lµ h×nh thøc gi÷ tiÒn mÆt chiÕm 26.27%, h×nh thøc thø ba lµ ®å trang søc chiÕm 18.65%. NÕu tÝnh gép c¸c h×nh thøc nµy, céng víi h×nh thøc gi÷ ngo¹i tÖ m¹nh th× cã ®Õn 76% nguån tiÕt kiÖm cña d©n c vÉn tån ®äng trong khu vùc d©n c, vµ kh«ng ®îc huy ®éng vµo phôc vô s¶n xuÊt. Cßn nÕu gi¶ ®Þnh lîng tiÒn mÆt mµ c¸ nh©n gi÷ sÏ ®îc huy ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña hä th× tû lÖ vèn “ n»m chÕt “ trong d©n còng vµo kho¶ng 50% tæng tiÕt kiÖm d©n c. Nh÷ng con sè nµy tuy míi chØ lµ s¬ bé, nhng nã còng t¬ng 15 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” xøng víi íc tÝnh cña nhiÒu chuyªn gia ng©n hµng cho r»ng cã ®Õn 60% tiÕt kiÖm cña d©n c vÉn tån ®äng trong khu vùc nµy. TÝnh ®Õn nay, hÖ thèng ng©n hµng míi chØ huy ®éng ®îc 18.5% tiÕt kiÖm cña d©n c. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m cña vèn huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh giai ®o¹n 1996 - 2001 lµ 37,1%, trong ®ã huy ®éng b»ng néi tÖ t¨ng 50.9%, b»ng ngo¹i tÖ t¨ng 22.95%. Tuy nhiªn, trong n¨m 2003, xu híng nµy ®· ®¶o ngîc. Vèn huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ ®· t¨ng nhanh h¬n vèn huy ®éng b»ng néi tÖ. T¹i hai thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ TP.Hå ChÝ Minh, tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ ®· gÊp tõ 1.5 ®Õn 2 lÇn tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng b»ng néi tÖ. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do tû gi¸ trong n¨m qua ®· æn ®Þnh. Tû träng vèn tÝn dông trong tæng vèn ®Çu t toµn x· héi n¨m 1995 chiÕm 8.3%, n¨m 2000 lµ 10.6%, n¨m 2001 lµ 9.9% vµ n¨m 2002 lµ 10.5%. 2.3. §¸nh gi¸ chung vµ nguyªn nh©n 2.3.1. VÒ mÆt ®îc Ho¹t ®éng huy ®éng vèn cã nhiÒu tiÕn bé, lîng vèn huy ®éng ®îc trong d©n c ngµy cµng t¨ng víi m¹ng líi c¸c kªnh huy ®éng ngµy cµng më réng. Trong vßng mét thËp kû qua, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam ®· cã bíc ph¸t triÓn kh¸, bao gåm 4 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh ( Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, Ng©n hµng C«ng th¬ng, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ Ng©n hµng §Çu t Ph¸t triÓn ), gi÷ vai trß chñ ®¹o trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ngoµi quèc doanh nh 33 ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ®« thÞ, 21 ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n, 2 c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn, 23 chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi, 4 ng©n hµng liªn doanh víi níc ngoµi, 40 v¨n phßng ®¹i diÖn c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ trªn 950 Quü tÝn dông nh©n d©n. Tuy nhiªn, do t©m lý ngêi d©n vÉn tin tëng vµo c¸c ng©n hµng quèc doanh h¬n nªn hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh chiÕm tû träng lín nhÊt trong vèn huy ®éng tõ d©n c. Tèc ®é t¨ng vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng nµy ®¹t 18% - 19% trong n¨m 1999 so víi n¨m 1998, mét tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt trong thêi gian trë l¹i ®©y. 16 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Bªn c¹nh nh÷ng kªnh huy ®éng trùc tiÕp truyÒn thèng ®ã, chÝnh phñ còng ®· h×nh thµnh nh÷ng kªnh huy ®éng míi rÊt cã triÓn väng nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ níc hay cho phÐp mét sè tæng c«ng ty huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu ( vÝ dô, Tæng c«ng ty Vµng b¹c §¸ quý ViÖt Nam ®· huy ®éng kú phiÕu b»ng vµng ®¹t kÕt qu¶ tèt ). Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy trong n¨m 1999, kÓ c¶ khèi lîng tr¸i phiÕu do Kho b¹c Nhµ níc trùc tiÕp b¸n lÎ vµ khèi lîng c«ng tr¸i mµ ngêi d©n mua th× tæng gi¸ trÞ cña hai lo¹i nµy chØ míi b»ng 50% khèi lîng tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ níc b¸n lÎ trong n¨m 1998, l¹i diÔn ra kh«ng thêng xuyªn, nªn kªnh huy ®éng vèn qua c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu nµy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cha ph¶i lµ kªnh chñ lùc, mµ göi tiÒn vµo ng©n hµng vÉn lµ h×nh thøc chÝnh, ngoµi viÖc cÊt tr÷ tµi s¶n, hµng ho¸ cña ngêi d©n. Tõ th¸ng 11 n¨m 1998, Tæng côc Bu ®iÖn ®· khai th¸c dÞch vô tiÕt kiÖm qua Bu ®iÖn. Kinh nghiÖm cña nhiÒu quèc gia nh §µi Loan, NhËt B¶n cho thÊy ®©y lµ mét kªnh huy ®éng vèn rÊt quan träng, bëi ®Æc thï ngµnh Bu ®iÖn lµ cã chi nh¸nh v¬n ra kh¾p mäi miÒn ®Êt níc, v× thÕ chi phÝ huy ®éng vèn cña ngµnh sÏ thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi nh÷ng kªnh huy ®éng truyÒn thèng kh¸c. Trong thêi gian sau ®¹i chiÕn ThÕ giíi LÇn thø 2, chÝnh tiÕt kiÖm qua Bu ®iÖn lµ kªnh huy ®éng vèn d©n c quan träng nhÊt, gãp phÇn lµm nªn sù thÇn kú cña NhËt B¶n. H×nh thøc huy ®éng vèn ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Trong thêi gian qua, ngµnh ng©n hµng ®· më ra nhiÒu h×nh thøc thu hót tiÒn göi cña ngêi d©n nh cho phÐp göi tiÒn mét n¬i vµ rót tiÒn nhiÒu n¬i, ph¸t hµnh thÎ ®iÖn tö, sÐc c¸ nh©n ®Ó thanh to¸n thay cho viÖc ph¶i sö dông tiÒn mÆt, huy ®éng c¶ tiÒn göi b»ng ®ång néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, ngêi d©n cã thÓ më tµi kho¶n tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ vµ ®îc rót ra b»ng ngo¹i tÖ . . . Th¸ng 4 n¨m 1998, lÇn ®Çu tiªn, ng©n hµng ®· thÝ ®iÓm cho ra ®êi h×nh thøc “ tr¸i phiÕu Ng©n hµng trung ¬ng vµ dµi h¹n “, ®· thu ®îc kÕt qu¶ kh¶ quan. ChØ sau 25 ngµy ®· huy ®éng ®îc 1.100 tû ®ång, vît kÕ ho¹ch 100 tû. Cïng víi viÖc ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc huy ®éng, ngµnh ng©n hµng còng ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vÒ thñ tôc göi vµ rót tiÒn, tõng bíc m¸y tÝnh ho¸ c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau trong nghiÖp vô ng©n hµng, ®¶m b¶o nhanh, gän, chÝnh x¸c, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc phôc vô nh gióp göi tiÒn vµ chi tr¶ t¹i nhµ . . . Nhê ®ã, uy tÝn cña ngµnh ®· ®îc n©ng cao. ChÝnh s¸ch huy ®éng lu«n ®¶m b¶o l·i suÊt thùc d¬ng cho ngêi göi tiÒn. Trong thêi gian qua, Ng©n hµng Nhµ níc ®· cã chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝch cùc, ®¶m b¶o 17 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” l·i suÊt thùc lu«n d¬ng ®Ó t¹o t©m lý yªn t©m cho ngêi göi tiÒn, khuyÕn khÝch hä göi tiÒn vµo ng©n hµng. §iÒu nµy cã thÓ ®îc chøng tá qua b¶ng sau: L·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng, giai ®o¹n 1996 - 2003 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 L·i suÊt tiÒn göi ( % ) 20.4 20.4 20.4 20.4 10.8 7.8 11.7 8.4 Tèc ®é l¹m ph¸t ( % ) 17.5 5.2 14.4 12.7 4.5 3.6 9.2 1.5 L·i suÊt thùc ( % ) 2.9 15.2 6 7.7 6.3 4.2 2.5 7.2 Nguån: Ng©n hµng Nhµ níc. 2.3.2. VÒ mÆt cha ®îc TiÒm lùc vèn trong d©n cßn lín, mµ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh cha huy ®éng ®îc. Nh ®· s¬ bé íc tÝnh ë trªn, tû lÖ vèn nhµn rçi cña d©n c ®îc huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ vÉn cßn rÊt khiªm tèn ( chiÕm cha ®Õn 20% tæng møc tiÕt kiÖm cña d©n c ). §ã lµ cha kÓ mét lîng kiÒu hèi kh¸ lín hµng n¨m vÉn ®îc kiÒu bµo ta ë níc ngoµi göi vÒ cho th©n nh©n trong níc. Theo mét íc tÝnh kh«ng chÝnh thøc, con sè nµy hµng n¨m cã thÓ lªn tíi 1 tû ®«la, trong ®ã lîng kiÒu hèi chuyÓn vÒ níc n¨m 1999 ®· t¨ng tõ 1,5 ®Õn 1,8 lÇn so víi n¨m 1988. Vèn d©n c huy ®éng ®îc chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n. N¨m 1996, trong tæng sè d tiÒn göi tiÕt kiÖm trÞ gi¸ 7.500 tû ®ång th× cã ®Õn 90% lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm ng¾n h¹n. Cßn theo c¸c chuyªn gia Ng©n hµng ThÕ giíi íc tÝnh th× trong tæng tiÒn göi tiÕt kiÖm, trung b×nh cã ®Õn 70% - 80% lµ lo¹i tiÕt kiÖm ng¾n h¹n ( díi 1 n¨m ) vµ kh«ng thêi h¹n. C¸c trung gian tµi chÝnh cßn gÆp khã kh¨n vµ mét sè h×nh thøc huy ®éng cha ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶. Nh ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn, muèn thu hót ®îc vèn nhµn rçi trong d©n c, kh«ng nh÷ng ng©n hµng cÇn cã mét chÝnh s¸ch huy ®éng tiÒn göi hÊp dÉn, mµ cÇn cã kh¶ n¨ng cho vay ®îc. Tuy vËy, mét hiÖn tîng næi cém trong thêi gian qua lµ nhiÒu lóc ng©n hµng gÆp t×nh tr¹ng “ ø ®äng vèn “ kh«ng cho vay ® îc. §iÒu ®ã ®· khiÕn nhiÒu ng©n hµng th¬ng m¹i vµ tæ choc tÝn dông ph¶i xö lý b»ng c¸ch dïng vèn ø ®äng mua l¹i c«ng tr¸i mµ nh©n d©n b¸n ra ®Ó hëng chªnh lÖch vÒ l·i suÊt. Thùc 18 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” tÕ nµy ®· lµm mÊt t¸c dông thùc sù cña c«ng tr¸i x©y dùng ®Êt níc, cßn vèn d©n c vÉn kh«ng huy ®éng ®îc thªm vµo c¸c kªnh tÝn dông chÝnh thøc cña ®Êt níc. 2.3.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng mÆt cha ®îc T×nh h×nh trªn do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra. Cã nh÷ng nguyªn nh©n mang tÝnh kh¸ch quan, vµ cã nhiÒu nguyªn nh©n mang tÝnh chñ quan vÒ mÆt c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, m«i trêng ®Çu t còng nh nh÷ng yÕu kÐm cña b¶n th©n hÖ thèng ng©n hµng. VÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt níc vµ møc ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ cßn thÊp. MÆc dï 10 n¨m qua, níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhng nh×n tæng thÓ, chóng ta cha tho¸t ra khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu. Thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ngêi cßn thÊp, tû lÖ ®ãi nghÌo cao vµ nÒn kinh tÕ chñ yÕu vÉn dùa vµo n«ng nghiÖp. ë nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng s©u, vïng xa vÉn cßn t×nh tr¹ng trao ®æi b»ng hiÖn vËt. Cßn phæ biÕn lµ ngêi d©n vÉn cßn thãi quen trao giao dÞch chÝnh b»ng tiÒn mÆt. Nh÷ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i nh sÐc, thÎ ®iÖn tö vÉn cßn xa l¹. §iÒu nµy ®· h¹n chÕ tèc ®é chu chuyÓn tiÒn tÖ trong lu th«ng, g©y t©m lý thÝch dù tr÷ tiÒn mÆt trong d©n c thay v× göi vµo ng©n hµng hay c¸c tæ chøc tÝn dông. C¬ cÊu s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh quèc tÕ. Nguyªn nh©n nµy cã thÓ g©y ra nhiÒu hËu qu¶ kh¸c nhau, nhng chñ yÕu lµ søc s¶n xuÊt yÕu kÐm, møc lîi nhuËn thÊp ®· kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Çu t, g©y ra t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong ng©n hµng kh«ng cho vay ®îc. ViÖt Nam cha cã thÞ trêng chøng kho¸n, vµ c¸c h×nh thøc trung gian tµi chÝnh phi ng©n hµng cha ph¸t triÓn. §©y lµ nh÷ng kªnh quan träng ®Ó ngêi cã nhu cÇu vay hoÆc ®Çu t vèn nhµn rçi cña m×nh gÆp gì nhau, tr¸nh ®îc nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ g©y chi phÝ giao dÞch lín. ThiÕu v¾ng mét thÞ trêng vµ nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh nh vËy, ngêi d©n mÊt ®i nh÷ng c¬ héi cã thÓ trùc tiÕp bá tiÒn ®Çu t vµo nh÷ng dù ¸n hay doanh nghiÖp cã triÓn väng. 19 §Ò tµi: C¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña khÈu hiÖu “ TiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch” Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc còng ®· gãp phÇn lµm c¸c doanh nghiÖp ®iªu ®øng, kh«ng cßn kh¶ n¨ng sinh lêi, chø cha nãi g× ®Õn viÖc ®Çu t më réng s¶n xuÊt. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1997, nî qu¸ h¹n ®· lªn ®Õn 12,3% tæng tÝn dông so víi 6% n¨m 1994. Con sè nµy trong n¨m 1998 cßn cao h¬n n÷a, ®¹t 13%. Mét lý do kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ c¬ héi ®Çu t cña d©n c rÊt thÊp, søc mua thÊp nªn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn khã kh¨n. VÒ nguyªn nh©n chñ quan ChÊt lîng hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng cña níc ta cßn thÊp, cha theo kÞp yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸, do ®ã ®· g©y nhiÒu phiÒn to¸i cho nh©n d©n trong viÖc göi vµ rót tiÒn. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ph¸t triÓn m¹ng líi thu hót vèn nhµn rçi cña d©n c, nhng so víi yªu cÇu cña mét sè quèc gia h¬n 75 triÖu d©n hiÖn nay th× con sè ®ã cßn thÊp c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Theo Ng©n hµng ThÕ giíi ®¸nh gi¸ th× níc ta, b×nh qu©n 30.000 ngêi cã mét chi nh¸nh ng©n hµng phôc vô, trong khi con sè nµy ë Indonesia lµ 22.000, ë Th¸i Lan lµ 12.000, ë Hµn Quèc vµ §µi Loan lµ 5.500 ngêi vµ ë NhËt B¶n lµ 2.200 ngêi. ChÊt lîng cña hÖ thèng ng©n hµng còng cßn rÊt yÕu kÐm. Møc ®é tin häc ho¸ cha cao, tr×nh ®é cña c¸n bé ng©n hµng cßn non kÐm, nhÊt lµ trong kh©u thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý vèn vay. V× thÕ, nhiÒu ng©n hµng ®· ®Ó thÊt tho¸t khèi lîng vèn rÊt lín cña Nhµ níc, g©y mÊt uy tÝn cho hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. Sau nh÷ng t×nh huèng nh vËy, ng©n hµng l¹i cã xu híng chuyÓn sang mét th¸i cùc kh¸c lµ th¾t chÆt qu¸ møc viÖc cho vay, khiÕn nhiÒu dù ¸n cã kh¶ n¨ng sinh lêi còng kh«ng thÓ tiÕp cËn ®îc vèn tÝn dông cña ng©n hµng. Tr×nh ®é cña c¸n bé ng©n hµng ®· vËy, nhng cña c¸n bé c¸c Quü tÝn dông nh©n d©n cßn bÊt cËp h¬n n÷a. NhiÒu c¸n bé míi chØ qua ®µo t¹o ng¾n h¹n vÒ nghiÖp vÞ cho vay vµ huy ®éng trong kho¶ng 45 ngµy, mét sè kh¸c míi ®îc híng dÉn theo kiÓu “ cÇm tay chØ viÖc “ tõ 10 ®Õn 15 ngµy. M«i trêng ®Çu t cha th«ng tho¸ng, nhiÒu chÝnh s¸ch cña Nhµ níc cha ®ång bé hoÆc thùc hiÖn thiÕu nhÊt qu¸n. T×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp cña d©n c bÞ ch÷ng l¹i, còng nh hiÖn tîng c¸c nhµ ®Çu t trong níc tá ra ngÇn ng¹i kh«ng muèn ®Çu t còng mét phÇn cã nguyªn nh©n tõ c¸c chÝnh s¸ch ®éng viªn, khuyÕn khÝch ®Çu t cña Nhµ níc cßn cha ®ñ hÊp dÉn, cha thùc sù t¹o dùng mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a DNTN vµ 20