Tài liệu Tiếng anh

bé gi¸o dôc v ® o t¹o nguyÔn kh¾c phi (Tæng Chñ biªn) nguyÔn ho nh khung (Chñ biªn phÇn V¨n) NguyÔn minh thuyÕt (Chñ biªn phÇn TiÕng ViÖt) TrÇn ®×nh Sö (Chñ biªn phÇn TËp l m v¨n) Lª A DiÖp Quang Ban hång d©n bïi m¹nh hïng Lª quang h ng lª xu©n th¹i ®ç ngäc thèng trÞnh thÞ thu tiÕt phïng v¨n töu Ng÷ v¨n 8 tËp mét s¸ch gi¸o viªn (T¸i b¶n lÇn thø chÝn) nh xuÊt b¶n gi¸o dôc ViÖt Nam {[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}       B¶n quyÒn thuéc Nhμ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam 01 2013/CXB/147 1135/GD Bé Gi¸o dôc vμ §μo t¹o. M· sè : 2G807T3 B i1 T«i ®i häc §äc I hiÓu v¨n b¶n Môc tiªu cÇn ®¹t Gióp HS : C¶m nhËn ® îc t©m tr¹ng håi hép, c¶m gi¸c bì ngì cña nh©n vËt "t«i" ë buæi tùu tr êng ®Çu tiªn trong ®êi. ThÊy ® îc ngßi bót v¨n xu«i gi u chÊt th¬, gîi d vÞ tr÷ t×nh man m¸c cña Thanh TÞnh. II Nh÷ng ®iÒu cÇn l u ý 1. Thanh TÞnh (1911 1988) cã tªn khai sinh l TrÇn V¨n Ninh, lªn 6 tuæi ® îc ®æi l TrÇn Thanh TÞnh. Thanh TÞnh häc tiÓu häc v trung häc ë HuÕ, tõ n¨m 1933 b¾t ®Çu ®i l m råi v o nghÒ d¹y häc. §©y còng l thêi gian «ng b¾t ®Çu s¸ng t¸c v¨n ch ¬ng. Trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña m×nh, Thanh TÞnh ®· cã mÆt trªn kh¸ nhiÒu lÜnh vùc : truyÖn ng¾n, truyÖn d i, th¬, ca dao, bót kÝ v¨n häc,... Song cã lÏ «ng th nh c«ng h¬n c¶ ë truyÖn ng¾n v th¬. Nh÷ng truyÖn ng¾n hay nhÊt cña Thanh TÞnh, nh×n chung, to¸t lªn mét t×nh c¶m ªm dÞu, trong trÎo. V¨n «ng nhÑ nh ng m thÊm s©u, mang d vÞ võa man m¸c buån th ¬ng, võa ngät ng o quyÕn luyÕn. T«i ®i häc l mét tr êng hîp tiªu biÓu nh vËy. 2. T«i ®i häc kh«ng thuéc lo¹i truyÖn ng¾n chøa ®ùng nhiÒu sù kiÖn, nh©n vËt, nh÷ng xung ®ét x· héi. To n bé t¸c phÈm l "nh÷ng kØ niÖm m¬n man cña buæi tùu tr êng" qua håi t ëng cña nh©n vËt "t«i". V× thÕ, khi gi¶ng, GV cÇn t¹o ra kh«ng khÝ, t©m thÕ tiÕp nhËn phï hîp víi néi dung, ®Æc tr ng cña truyÖn. TruyÖn ng¾n n y bè côc theo dßng håi t ëng cña nh©n vËt "t«i". Qua dßng håi t ëng Êy m Thanh TÞnh diÔn t¶ c¶m gi¸c, t©m tr¹ng theo tr×nh tù thêi gian cña mét buæi tùu tr êng. Bëi thÕ GV cÇn chó ý kh¬i gîi cho HS c¶m nhËn t©m tr¹ng håi hép, c¶m gi¸c bì ngì v trang träng cña nh©n vËt "t«i" ë tõng b íc, tõng thêi ®iÓm : trªn ® êng cïng mÑ tíi tr êng, nh×n ng«i tr êng v c¸c b¹n, nghe gäi tªn v ph¶i rêi b n tay mÑ cïng c¸c b¹n ®i v o líp, ngåi v o chç cña m×nh v ®ãn nhËn giê häc ®Çu tiªn. 3 3. Trong cuéc ®êi mçi con ng êi, nh÷ng kØ niÖm tuæi häc trß th êng ® îc l u gi÷ bÒn l©u trong trÝ nhí. §Æc biÖt, c ng ®¸ng nhí h¬n l c¸c kØ niÖm, c¸c Ên t îng cña ng y tùu tr êng ®Çu tiªn. TruyÖn ng¾n T«i ®i häc diÔn t¶ c¶m xóc Êy ë nh©n vËt "t«i", gieo v o lßng ta bao nçi niÒm b©ng khu©ng, bao rung c¶m nhÑ nh ng trong s¸ng. §äc truyÖn ng¾n n y, chóng ta nh ® îc cïng t¸c gi¶ trë vÒ ng y ®Çu tiªn cña tuæi häc trß ®Ó sèng l¹i "nh÷ng kØ niÖm m¬n man". CÇn chó ý khai th¸c sù kÕt hîp h i ho gi÷a miªu t¶ víi biÓu c¶m trong t¸c phÈm, gióp HS hiÓu ®Æc s¾c cña truyÖn ng¾n Thanh TÞnh. III TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng 1. Giíi thiÖu b i. GV cã thÓ dùa v o phÇn Nh÷ng ®iÒu cÇn l u ý ®Ó giíi thiÖu ng¾n gän víi HS vÒ t¸c gi¶ Thanh TÞnh v truyÖn ng¾n T«i ®i häc. CÇn nhÊn m¹nh vÒ ®Æc s¾c cña v¨n xu«i Thanh TÞnh, vÒ ®Ò t i cña T«i ®i häc. Ho¹t ®éng 2. H íng dÉn ®äc v¨n b¶n v t×m hiÓu chó thÝch. L u ý ®äc kÜ c¸c chó thÝch 2, 6, 7. Ho¹t ®éng 3. H íng dÉn ®äc hiÓu v¨n b¶n. 1. T×m hiÓu tr×nh tù diÔn t¶ nh÷ng kØ niÖm cña nh v¨n trong t¸c phÈm. Tõ hiÖn t¹i m nhí vÒ dÜ v·ng : biÕn chuyÓn cña trêi ®Êt cuèi thu v h×nh ¶nh mÊy em nhá rôt rÌ nóp d íi nãn mÑ lÇn ®Çu tiªn ®i ®Õn tr êng gîi cho nh©n vËt "t«i" nhí l¹i m×nh ng y Êy cïng nh÷ng kØ niÖm trong s¸ng. T©m tr¹ng, c¶m gi¸c cña nh©n vËt "t«i" trªn con ® êng cïng mÑ tíi tr êng. T©m tr¹ng, c¶m gi¸c cña nh©n vËt "t«i" khi nh×n ng«i tr êng ng y khai gi¶ng, khi nh×n mäi ng êi, c¸c b¹n, lóc nghe gäi tªn m×nh v ph¶i rêi b n tay mÑ ®Ó v o líp. T©m tr¹ng, c¶m gi¸c cña nh©n vËt "t«i" lóc ngåi v o chç cña m×nh v ®ãn nhËn giê häc ®Çu tiªn. 2. T×m nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt chøng tá t©m tr¹ng håi hép, c¶m gi¸c ngì ng ng cña nh©n vËt "t«i". Con ® êng, c¶nh vËt chung quanh vèn rÊt quen nh ng lÇn n y tù nhiªn thÊy l¹, tù c¶m thÊy cã sù thay ®æi lín trong lßng m×nh. 4 {[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}     C¶m thÊy trang träng, ®øng ®¾n víi bé quÇn ¸o, víi mÊy quyÓn vë míi   trªn tay. CÈn thËn, n©ng niu mÊy quyÓn vë, võa lóng tóng võa muèn thö søc, muèn kh¼ng ®Þnh m×nh khi xin mÑ ® îc cÇm c¶ bót, th íc nh c¸c b¹n kh¸c. Bçng thÊy s©n tr êng h«m nay d y ®Æc c¶ ng êi, ai còng ¸o quÇn s¹ch sÏ, g ¬ng mÆt vui t ¬i s¸ng sña. Ng«i tr êng võa xinh x¾n võa oai nghiªm kh¸c th êng. C¶m thÊy m×nh bÐ nhá so víi nã, nh©n vËt "t«i" ®©m ra lo sî vÈn v¬. Håi hép chê nghe tªn m×nh. "Nghe gäi ®Õn tªn, t«i tù nhiªn giËt m×nh v lóng tóng". Bçng c ng c¶m thÊy sî khi s¾p ph¶i rêi b n tay dÞu d ng cña mÑ. Nh÷ng tiÕng khãc nøc në hay thót thÝt bËt ra rÊt tù nhiªn nh ph¶n øng d©y chuyÒn lóc Êy. C¶m thÊy m×nh b íc v o mét thÕ giíi kh¸c v c¸ch xa mÑ h¬n bao giê hÕt. C¶m thÊy võa xa l¹ võa gÇn gòi víi mäi vËt, víi ng êi b¹n ngåi bªn c¹nh. Võa ngì ng ng m võa tù tin, nh©n vËt "t«i" nghiªm trang b íc v o giê häc ®Çu tiªn. 3. Tr×nh b y c¶m nhËn vÒ th¸i ®é, cö chØ cña nh÷ng ng êi lín ®èi víi c¸c em bÐ lÇn ®Çu ®i häc. C¸c phô huynh ®Òu chuÈn bÞ chu ®¸o cho con em ë buæi tùu tr êng ®Çu tiªn, ®Òu tr©n träng tham dù buæi lÔ quan träng n y. Cã lÏ c¸c vÞ còng ®ang lo l¾ng, håi hép cïng con em m×nh. ¤ng ®èc l h×nh ¶nh mét ng êi thÇy, mét ng êi l·nh ®¹o nh tr êng rÊt tõ tèn, bao dung. ThÇy gi¸o trÎ d¹y häc sinh líp míi còng chøng tá l mét ng êi vui tÝnh, gi u t×nh th ¬ng yªu. Qua c¸c h×nh ¶nh vÒ ng êi lín, chóng ta nhËn ra tr¸ch nhiÖm, tÊm lßng cña gia ®×nh, nh tr êng ®èi víi thÕ hÖ t ¬ng lai. §ã l mét m«i tr êng gi¸o dôc Êm ¸p, l mét nguån nu«i d ìng c¸c em tr ëng th nh. 4. T×m v ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh so s¸nh ® îc nh v¨n vËn dông trong truyÖn ng¾n. Nªn chó ý ba h×nh ¶nh so s¸nh sau : "T«i quªn thÕ n o ® îc nh÷ng c¶m gi¸c trong s¸ng Êy n¶y në trong lßng t«i nh mÊy c nh hoa t ¬i mØm c êi gi÷a bÇu trêi quang ®·ng." "ý nghÜ Êy tho¸ng qua trong trÝ t«i nhÑ nh ng nh mét l n m©y l ít ngang trªn ngän nói." 5 "Hä nh con chim con ®øng trªn bê tæ, nh×n qu·ng trêi réng muèn bay, nh ng cßn ngËp ngõng e sî. Hä thÌm vông v íc ao thÇm ® îc nh nh÷ng ng êi häc trß cò, biÕt líp, biÕt thÇy ®Ó khái ph¶i rôt rÌ trong c¶nh l¹." C¸c so s¸nh trªn xuÊt hiÖn ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau ®Ó diÔn t¶ t©m tr¹ng, c¶m xóc cña nh©n vËt "t«i". §©y l c¸c so s¸nh gi u h×nh ¶nh, gi u søc gîi c¶m ® îc g¾n víi nh÷ng c¶nh s¾c thiªn nhiªn t ¬i s¸ng, tr÷ t×nh. Nhê c¸c h×nh ¶nh so s¸nh nh thÕ m c¶m gi¸c, ý nghÜ cña nh©n vËt "t«i" ® îc ng êi ®äc chóng ta c¶m nhËn cô thÓ, râ r ng h¬n. Còng nhê chóng, truyÖn ng¾n thªm man m¸c chÊt tr÷ t×nh trong trÎo. 5. NhËn xÐt vÒ ®Æc s¾c nghÖ thuËt v søc cuèn hót cña t¸c phÈm. a) §Æc s¾c nghÖ thuËt : TruyÖn ng¾n ® îc bè côc theo dßng håi t ëng, c¶m nghÜ cña nh©n vËt "t«i", theo tr×nh tù thêi gian cña mét buæi tùu tr êng. Sù kÕt hîp h i ho gi÷a kÓ, miªu t¶ víi béc lé t©m tr¹ng, c¶m xóc. ChÝnh c¸c ®Æc s¾c nghÖ thuËt trªn gãp phÇn quan träng t¹o nªn chÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm. b) Søc cuèn hót cña t¸c phÈm ® îc t¹o nªn tõ : B¶n th©n t×nh huèng truyÖn (buæi tùu tr êng ®Çu tiªn trong ®êi ®· chøa ®ùng c¶m xóc thiÕt tha, mang bao kØ niÖm míi l¹, "m¬n man" cña nh©n vËt "t«i"). T×nh c¶m Êm ¸p, tr×u mÕn cña nh÷ng ng êi lín ®èi víi c¸c em nhá lÇn ®Çu tiªn ®Õn tr êng. H×nh ¶nh thiªn nhiªn, ng«i tr êng v c¸c so s¸nh gi u søc gîi c¶m cña t¸c gi¶. To n bé truyÖn ng¾n to¸t lªn chÊt tr÷ t×nh thiÕt tha, ªm dÞu. 6. GV tæng kÕt c¨n cø v o Môc tiªu cÇn ®¹t trong SGV, KÕt qu¶ cÇn ®¹t v Ghi nhí trong SGK. Ho¹t ®éng 4. H íng dÉn luyÖn tËp. a) H íng dÉn HS biÕt tæng hîp, kh¸i qu¸t l¹i dßng c¶m xóc, t©m tr¹ng cña nh©n vËt "t«i" th nh c¸c b íc theo tr×nh tù thêi gian. §ã còng l c¨n cø ®Ó nh×n ra tÝnh thèng nhÊt cña v¨n b¶n. Trong khi l m ®iÒu n y, nªn chó ý chØ ra sù kÕt hîp h i ho gi÷a tr÷ t×nh (biÓu c¶m) víi miªu t¶, kÓ (tù sù) cña ngßi bót v¨n xu«i Thanh TÞnh. b) Gîi ý, ®Þnh h íng cho HS c¸ch viÕt b i v¨n ng¾n ghi l¹i Ên t îng cña m×nh ë buæi tùu tr êng ®Çu tiªn. Chó ý tr×nh b y cã c¶m xóc c¸c Ên t îng riªng. Ho¹t ®éng luyÖn tËp n y cã thÓ l m ë nh . 6 CÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷ I Môc tiªu cÇn ®¹t Gióp HS : HiÓu râ cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷ v mèi quan hÖ vÒ cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷. Th«ng qua b i häc, rÌn luyÖn t gi÷a c¸i chung v c¸i riªng. II duy trong viÖc nhËn thøc mèi quan hÖ Nh÷ng ®iÒu cÇn l u ý 1. ë líp 7, HS ®· häc vÒ hai mèi quan hÖ vÒ nghÜa cña tõ : quan hÖ ®ång nghÜa v quan hÖ tr¸i nghÜa. ë líp 8, b i häc n y nãi vÒ mét mèi quan hÖ kh¸c vÒ nghÜa cña tõ ng÷, ®ã l mèi quan hÖ bao h m. Nãi ®Õn mèi quan hÖ bao h m tøc l nãi ®Õn ph¹m vi kh¸i qu¸t cña nghÜa cña tõ. NghÜa cña tõ bao giê còng l sù kh¸i qu¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng nÐt chung cña sù vËt, hiÖn t îng v lo¹i bá nh÷ng nÐt ngÉu nhiªn, phi b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn t îng ®ã. Nh tõ g ch¼ng h¹n, chØ lo i g nãi chung, cßn kÝch th íc to nhá, m u s¾c tr¾ng hay ®en,... th× kh«ng ® îc tÝnh ®Õn trong nghÜa cña tõ. Nãi mét c¸ch kh¸c, nghÜa cña tõ kh«ng chØ mét sù vËt, hiÖn t îng cô thÓ víi tÊt c¶ mäi d¸ng vÎ cña nã m chØ sù vËt, hiÖn t îng kh¸i qu¸t ho¸. NghÜa cña tõ cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t nh ng trong mét ng«n ng÷, ph¹m vi kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ kh«ng gièng nhau. Cã nh÷ng tõ cã ph¹m vi kh¸i qu¸t réng, cã nh÷ng tõ cã ph¹m vi kh¸i qu¸t hÑp h¬n. §Ó khái sa v o chuyÖn ph©n biÖt tõ v ng÷, ®i chÖch träng t©m cña b i häc, SGK chän gi¶i ph¸p gäi chung c¸c ®¬n vÞ ® îc ph©n tÝch l "tõ ng÷" "tõ ng÷ nghÜa réng", "tõ ng÷ nghÜa hÑp". Tõ ng÷ nghÜa réng cã ph¹m vi nghÜa bao h m ph¹m vi nghÜa cña nhiÒu tõ ng÷ kh¸c. Tõ ng÷ nghÜa hÑp cã ph¹m vi nghÜa ® îc bao h m trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c. S¬ ®å trong SGK l mét vÝ dô cô thÓ vÒ mèi quan hÖ bao h m vÒ cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷. Qua s¬ ®å còng cã thÓ thÊy r»ng tÝnh chÊt réng hÑp cña nghÜa tõ ng÷ chØ l t ¬ng ®èi. Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng so víi mét sè tõ ng÷ n o ®ã, ®ång thêi l¹i l tõ ng÷ cã nghÜa hÑp so víi mét tõ ng÷ kh¸c. 2. Trªn ®©y l nãi vÒ mèi quan hÖ bao h m vÒ nghÜa gi÷a tõ ng÷ víi tõ ng÷. Ngo i ra còng cã tr êng hîp mét tõ ng÷ võa cã nghÜa réng võa cã nghÜa hÑp. Nh tõ häc sinh ch¼ng h¹n. Häc sinh víi nghÜa réng cã nghÜa l "ng êi theo häc 7 ë nh tr êng", nh vËy, häc sinh phæ th«ng hay häc sinh cao ®¼ng, ®¹i häc ®Òu l häc sinh. Nh ng cã khi tõ häc sinh ® îc dïng víi nghÜa hÑp chØ "nh÷ng ng êi theo häc ë bËc phæ th«ng", cßn ng êi häc ë c¸c tr êng cao ®¼ng, ®¹i häc th× gäi l sinh viªn. ChÝnh v× sù thu hÑp nghÜa ®ã m ta cã c¸ch nãi "phong tr o häc sinh, sinh viªn". Tõ tr vèn cã nghÜa l "bóp hoÆc l¸ c©y chÌ ®· sao, ®· chÕ biÕn, ®Ó pha n íc uèng". Nh ng gÇn ®©y nghÜa cña tõ tr ®· ® îc më réng bao gåm c¶ nh÷ng lo¹i thøc uèng kh¸c : tr khæ qua, tr ¸c-ti-s«,... 3. B i häc n y cã nhiÒu t¸c dông trong viÖc rÌn luyÖn t duy cho HS bëi v× mèi quan hÖ bao h m vÒ nghÜa gi÷a c¸c tõ ng÷ cã quan hÖ chÆt chÏ víi mèi quan hÖ bao h m gi÷a c¸c kh¸i niÖm. B i häc gióp HS dÇn dÇn l m quen víi thao t¸c kh¸i qu¸t ®Ó nhËn ra c¸i chung v thao t¸c biÖt lo¹i ®Ó nhËn ra c¸i riªng cña sù vËt. Cã nhËn thøc ® îc c¸i chung v c¸i riªng cña sù vËt th× t duy míi r nh m¹ch, râ r ng. III TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng 1. Giíi thiÖu b i. GV nh¾c l¹i mèi quan hÖ ®ång nghÜa v tr¸i nghÜa cña tõ ng÷ ®· häc ë líp 7 v giíi thiÖu chñ ®Ò b i häc míi : vÒ c¸c cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷. Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu kh¸i niÖm. GV cho HS quan s¸t s¬ ®å trong SGK v gîi dÉn HS tr¶ lêi c¸c c©u hái. Nh÷ng c©u hái n y kh«ng cã g× khã ®èi víi HS, c ng kh«ng cã g× khã ®èi víi GV. V× vËy, ë ®©y chóng t«i kh«ng ® a ra lêi gi¶i ®¸p ®èi víi nh÷ng c©u hái n y. Sau khi HS ®· tr¶ lêi ®óng c¸c c©u hái, GV cã thÓ dïng lo¹i s¬ ®å vßng trßn ®Ó biÓu diÔn mèi quan hÖ bao h m n y. thó voi, h ¬u ®éng vËt tu hó, s¸o chim 8 c¸ r«, c¸ thu c¸ Ho¹t ®éng 3. Tæng hîp kÕt qu¶ ph©n tÝch. Sau b íc quan s¸t, GV gîi dÉn HS tæng kÕt l¹i ba ®iÒu kÕt luËn ®· ® îc nªu ra ë phÇn Ghi nhí. Ho¹t ®éng 4. H íng dÉn l m b i tËp. Tuú ®iÒu kiÖn thêi gian, b i tËp 5 cã thÓ cho HS l m ë nh . IV Gîi ý gi¶i b i tËp B i tËp 1. L m theo mÉu. B i tËp 2. a) Tõ ng÷ nghÜa réng l chÊt ®èt. b) Tõ ng÷ nghÜa réng l nghÖ thuËt. c) Tõ ng÷ nghÜa réng l thøc ¨n. d) Tõ ng÷ nghÜa réng l nh×n. e) Tõ ng÷ nghÜa réng l ®¸nh. B i tËp 3. T×m tõ ng÷ cã nghÜa hÑp cña bèn tõ ®· cho kh«ng khã. e) mang : x¸ch, khiªng, g¸nh,... B i tËp 4. Nh÷ng tõ ng÷ sau kh«ng thuéc ph¹m vi nghÜa cña nhãm : a) thuèc l o c) bót ®iÖn b) thñ quü d) hoa tai. B i tËp 5*. §éng tõ cã nghÜa réng : khãc. §éng tõ cã nghÜa hÑp : nøc në, sôt sïi. V T i liÖu tham kh¶o §ç H÷u Ch©u, NhËn xÐt vÒ tÝnh lo¹i biÖt v kh¸i qu¸t cña tõ vùng tiÕng ViÖt, T¹p chÝ Ng«n ng÷, sè 4, 1970. TÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n I Môc tiªu cÇn ®¹t Gióp HS : N¾m ® îc chñ ®Ò cña v¨n b¶n, tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n. 9 BiÕt viÕt mét v¨n b¶n b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò ; biÕt x¸c ®Þnh v duy tr× ®èi t îng tr×nh b y, chän lùa, s¾p xÕp c¸c phÇn sao cho v¨n b¶n tËp trung nªu bËt ý kiÕn, c¶m xóc cña m×nh. II Nh÷ng ®iÒu cÇn l u ý 1. Kh¸i niÖm chñ ®Ò trong lÝ thuyÕt v¨n b¶n bao gåm ®èi t îng v vÊn ®Ò chÝnh m v¨n b¶n biÓu ®¹t. §èi t îng m v¨n b¶n biÓu ®¹t cã thÓ l cã thËt, cã thÓ l t ëng t îng, cã thÓ l ng êi, vËt hay mét vÊn ®Ò n o ®Êy. Chñ ®Ò cña v¨n b¶n cßn l vÊn ®Ò chñ yÕu, t t ëng xuyªn suèt v¨n b¶n, cho nªn chñ ®Ò cã néi dung bao qu¸t h¬n ®Ò t i. Chñ ®Ò trong v¨n b¶n nghÞ luËn l mét t t ëng, l quan niÖm cña ng êi viÕt ®èi víi vÊn ®Ò ® îc b n b¹c ; chñ ®Ò trong v¨n b¶n thuyÕt minh l ®èi t îng cÇn thuyÕt minh. Xin l u ý r»ng hai thuËt ng÷ "®Ò t i" v "chñ ®Ò" trong lÝ luËn v¨n häc ®Òu dÞch tõ tõ thÌme (tiÕng Ph¸p), e (tiÕng Nga), cho nªn tuy ph©n biÖt nh ng ®Òu cã mèi liªn hÖ néi t¹i. Trong l m v¨n, thuËt ng÷ chñ ®Ò ® îc hiÓu bao gåm c¶ néi dung ®Ò t i. 2. TÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n l mét trong nh÷ng ®Æc tr ng quan träng t¹o nªn v¨n b¶n, ph©n biÖt v¨n b¶n víi nh÷ng c©u hçn ®én, víi nh÷ng chuçi bÊt th êng vÒ nghÜa. §Æc tr ng n y cña v¨n b¶n liªn hÖ mËt thiÕt víi tÝnh m¹ch l¹c, tÝnh liªn kÕt. Mét v¨n b¶n kh«ng m¹ch l¹c v kh«ng cã tÝnh liªn kÕt l v¨n b¶n kh«ng b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò. MÆt kh¸c, chÝnh ®Æc tr ng thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò l m cho v¨n b¶n m¹ch l¹c v liªn kÕt chÆt chÏ h¬n. 3. TÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n ® îc thÓ hiÖn trªn c¶ hai b×nh diÖn : néi dung v cÊu tróc h×nh thøc. VÒ néi dung, v¨n b¶n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®Ò t i (®èi t îng ph¶n ¸nh), cÇn ph¶i cã ®Ých hay chñ ®Þnh cña chñ thÓ t¹o v¨n b¶n, tøc l b y tá mét ý kiÕn, mét quan niÖm, mét c¶m xóc n o ®ã nh»m t¸c ®éng ®Õn ng êi ®äc vÒ nhËn thøc, h nh ®éng v t×nh c¶m. Mäi phÇn v¨n b¶n, mäi chi tiÕt trong v¨n b¶n ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp thÓ hiÖn chñ ®Þnh n y cña chñ thÓ t¹o v¨n b¶n. VÒ cÊu tróc h×nh thøc, tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò v¨n b¶n ® îc thÓ hiÖn qua nhan ®Ò, sù s¾p xÕp c¸c phÇn môc, tÝnh thèng nhÊt cña c¸c ®¬n vÞ ng«n ng÷ trong v¨n b¶n, nghÜa l chóng sö dông bæ sung, ho hîp víi nhau t¹o nªn sù thèng nhÊt trong nhËn thøc, h nh ®éng v t×nh c¶m cña ng êi ®äc. Khi nãi ®Õn tÝnh thèng nhÊt vÒ ng«n ng÷, ta th êng nghÜ tíi tÝnh thèng nhÊt vÒ mÆt tõ ng÷, vÒ c¸c cÊu tróc ng÷ ph¸p trong v¨n b¶n. ViÖc sö dông hÖ thèng tõ ng÷ chñ ®Ò (c¸c tõ ng÷ ® îc lÆp ®i lÆp l¹i, c¸c tõ ng÷ lÆp l¹i néi dung b»ng c¸ch thÕ chØ tõ, ®¹i tõ, thÕ ®ång nghÜa, gÇn nghÜa) gãp phÇn quan träng t¹o nªn tÝnh thèng nhÊt ®ã. 10 III TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng 1. T×m hiÓu kh¸i niÖm chñ ®Ò cña v¨n b¶n. N¾m kh¸i niÖm chñ ®Ò v¨n b¶n, HS cã c¬ së n¾m ® îc kh¸i niÖm tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò. Dùa v o kÕt qu¶ phÇn §äc hiÓu v¨n b¶n T«i ®i häc, GV h íng dÉn HS tr¶ lêi hai c©u hái ®Çu ë môc I trong SGK. Trªn c¬ së ®ã, HS th¶o luËn v thèng nhÊt kh¸i niÖm chñ ®Ò v¨n b¶n : ®èi t îng v vÊn ®Ò chÝnh (chñ yÕu) ® îc t¸c gi¶ nªu lªn, ®Æt ra trong v¨n b¶n. Ho¹t ®éng 2. Th«ng qua t×m hiÓu tÝnh thèng nhÊt chñ ®Ò cña v¨n b¶n T«i ®i häc, kh¸i qu¸t ® îc nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt ®ã. Tõ ®ã, c¸c em biÕt ® îc c¸ch viÕt mét v¨n b¶n b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò. §Ó ®¹t môc ®Ých trªn, GV lÇn l ît tæ chøc cho HS ho n th nh ba b íc sau : B íc 1. HS ph©n tÝch tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n T«i ®i häc. Nhan ®Ò v¨n b¶n T«i ®i häc cho phÐp dù ®o¸n v¨n b¶n nãi vÒ chuyÖn "t«i ®i häc". §ã l nh÷ng kØ niÖm vÒ buæi ®Çu ®i häc cña "t«i", nªn ®¹i tõ t«i, c¸c tõ ng÷ biÓu thÞ ý nghÜa ®i häc ® îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. C¸c c©u ®Òu nh¾c ®Õn kØ niÖm cña buæi tùu tr êng ®Çu tiªn trong ®êi : + H«m nay t«i ®i häc. + H»ng n¨m cø v o cuèi thu... lßng t«i l¹i nao nøc nh÷ng kØ niÖm m¬n man cña buæi tùu tr êng. + T«i quªn thÕ n o ® îc nh÷ng c¶m gi¸c trong s¸ng Êy. + Hai quyÓn vë míi ®ang ë trªn tay t«i ®· b¾t ®Çu thÊy nÆng. + T«i bÆm tay gh× thËt chÆt, nh ng mét quyÓn vë còng xÖch ra v chªnh ®Çu chói xuèng ®Êt,... B íc 2. GV h íng dÉn HS chó ý ph©n tÝch sù thay ®æi t©m tr¹ng cña nh©n vËt "t«i" trong buæi tùu tr êng ®Çu tiªn. Trªn ® êng ®i häc : + C¶m nhËn vÒ con ® êng : quen ®i l¹i l¾m lÇn quanh ®Òu thay ®æi. thÊy l¹, c¶nh vËt chung + Thay ®æi h nh vi : léi qua s«ng th¶ diÒu, ®i ra ®ång n« ®ïa l m nh mét häc trß thùc sù. ®i häc, cè 11 Trªn s©n tr êng : + C¶m nhËn vÒ ng«i tr êng : nh tr êng cao r¸o v s¹ch sÏ h¬n c¸c nh trong l ng xinh x¾n, oai nghiªm nh ®×nh l ng, s©n réng, cao h¬n v "Lßng t«i ®©m ra lo sî vÈn v¬". + C¶m gi¸c bì ngì, lóng tóng khi xÕp h ng v o líp : ®øng nÐp bªn ng êi th©n, chØ d¸m nh×n mét nöa, d¸m ®i tõng b íc nhÑ, muèn bay, nh ng cßn ngËp ngõng e sî, tù nhiªn thÊy nÆng nÒ mét c¸ch l¹, nøc në khãc theo. Trong líp häc : C¶m thÊy xa mÑ. Tr íc ®©y cã thÓ ®i ch¬i c¶ ng y còng kh«ng thÊy xa nh , xa mÑ chót n o hÕt/giê ®©y, míi b íc v o líp ®· thÊy xa mÑ, nhí nh . Dùa v o sù ph©n tÝch, ph¸t hiÖn cña HS, GV gióp c¸c em c¶m nhËn ® îc nh÷ng c¶m gi¸c trong s¸ng n¶y në trong lßng nh©n vËt "t«i" ë buæi tùu tr êng ®Çu tiªn. C¸c chi tiÕt, c¸c ph ¬ng tiÖn ng«n tõ trong v¨n b¶n ®Òu tËp trung kh¾c ho¹, t« ®Ëm c¶m gi¸c n y. B íc 3. HS h×nh th nh kh¸i niÖm tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n, n¾m ® îc yªu cÇu t¹o tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò khi t¹o lËp v¨n b¶n. GV ®Æt v gîi ý ®Ó HS suy nghÜ, th¶o luËn bèn c©u hái sau : Chñ ®Ò cña v¨n b¶n l g× ? ThÕ n o l tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n ? TÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò ® îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ph ¬ng diÖn n o trong v¨n b¶n ? L m thÕ n o ®Ó cã thÓ viÕt mét v¨n b¶n b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò ? Ho¹t ®éng 3. H íng dÉn luyÖn tËp. B i 1. B i tËp n y nh»m cñng cè v kh¾c s©u c¸c tri thøc liªn quan ®Õn tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n th«ng qua ho¹t ®éng ph©n tÝch nhËn diÖn. GV c¨n cø v o c¸ch ph©n tÝch tÝnh thèng nhÊt vÒ chñ ®Ò cña v¨n b¶n T«i ®i häc ë phÇn trªn ®Ó h íng dÉn HS thùc hiÖn theo c¸c c©u hái trong SGK. B i 2. B i tËp n y luyÖn tËp cho HS kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn v g¹t bá ý l¹c hoÆc qu¸ xa chñ ®Ò l m cho v¨n b¶n kh«ng b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt. §ã l c¸c ý : (b) v (d). 12 {[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}   Bμi 3     Cã nh÷ng ý l¹c chñ ®Ò : (c), (g). Cã nhiÒu ý hîp víi chñ ®Ò nh ng do c¸ch diÔn ®¹t ch a tèt nªn thiÕu sù tËp trung v o chñ ®Ò : (b), (e). Sau ®©y l mét ph ¬ng ¸n cã thÓ chÊp nhËn ® îc : a) Cø mïa thu vÒ, mçi lÇn thÊy c¸c em nhá nóp d íi nãn mÑ lÇn ®Çu tiªn ®Õn tr êng, lßng l¹i n¸o nøc, rén r·, xèn xang. b) C¶m thÊy con ® êng th êng "®i l¹i l¾m lÇn" tù nhiªn còng thÊy l¹, nhiÒu c¶nh vËt thay ®æi. c) Muèn thö cè g¾ng tù mang s¸ch vë nh mét häc trß thùc sù. d) C¶m thÊy ng«i tr êng vèn qua l¹i nhiÒu lÇn còng cã nhiÒu biÕn ®æi. e) C¶m thÊy gÇn gòi, th©n th ¬ng ®èi víi líp häc, víi nh÷ng ng êi b¹n míi. B i2 Trong lßng mÑ (TrÝch Nh÷ng ng y th¬ Êu) §äc I HiÓu v¨n b¶n Môc tiªu cÇn ®¹t Gióp HS : HiÓu ® îc t×nh c¶nh ®¸ng th ¬ng v nçi ®au tinh thÇn cña nh©n vËt chó bÐ Hång, c¶m nhËn ® îc t×nh yªu th ¬ng m·nh liÖt cña chó ®èi víi mÑ. B íc ®Çu hiÓu ® îc v¨n håi kÝ v ®Æc s¾c cña thÓ v¨n n y qua ngßi bót Nguyªn Hång : thÊm ® îm chÊt tr÷ t×nh, lêi v¨n tù truyÖn ch©n th nh, gi u søc truyÒn c¶m. II Nh÷ng ®iÒu cÇn l u ý 1. Do ho n c¶nh sèng cña m×nh, Nguyªn Hång (1918 1982) sím thÊm thÝa nçi c¬ cùc v gÇn gòi nh÷ng ng êi nghÌo khæ. ¤ng ® îc coi l nh v¨n cña nh÷ng ng êi lao ®éng cïng khæ, líp ng êi "d íi ®¸y" x· héi. ViÕt vÒ thÕ giíi 13 nh©n vËt Êy, «ng béc lé niÒm yªu th ¬ng s©u s¾c, m·nh liÖt, lßng tr©n träng nh÷ng vÎ ®Ñp ®¸ng quý. V¨n xu«i Nguyªn Hång gi u chÊt tr÷ t×nh, nhiÒu khi d¹t d o nh÷ng c¶m xóc thiÕt tha, rÊt mùc ch©n th nh. §ã l v¨n cña mét tr¸i tim nh¹y c¶m, dÔ bÞ tæn th ¬ng, dÔ rung ®éng ®Õn cùc ®iÓm víi nçi ®au v niÒm h¹nh phóc b×nh dÞ cña con ng êi. 2. Nh÷ng ng y th¬ Êu l tËp håi kÝ viÕt vÒ tuæi th¬ cay ®¾ng cña t¸c gi¶. Tõ c¶nh ngé v t©m sù cña chó bÐ Hång nh©n vËt chÝnh t¸c gi¶ cßn cho thÊy bé mÆt l¹nh lïng cña mét x· héi chØ träng ®ång tiÒn, ®Çy nh÷ng th nh kiÕn cæ hñ, thãi nhá nhen, ®éc ¸c cña ®¸m thÞ d©n tiÓu t s¶n khiÕn cho t×nh m¸u mñ ruét thÞt còng th nh kh« hÐo. T¸c phÈm gåm 9 ch ¬ng, Trong lßng mÑ l ch ¬ng IV cña tËp håi kÝ. III TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng 1. Giíi thiÖu b i. Dùa v o phÇn chó thÝch vÒ t¸c gi¶ v t¸c phÈm trong SGK v môc II trªn ®©y, GV giíi thiÖu vÒ nh v¨n Nguyªn Hång, vÒ cuèn Nh÷ng ng y th¬ Êu v ®o¹n trÝch Trong lßng mÑ. CÇn l u ý HS vÒ thÓ håi kÝ (tù truyÖn) cña t¸c phÈm ®Ó thÊy "t«i" l nh©n vËt chÝnh l ng êi kÓ chuyÖn v trùc tiÕp béc lé c¶m nghÜ. Ho¹t ®éng 2. H íng dÉn ®äc v¨n b¶n v t×m hiÓu chó thÝch. L u ý ®äc kÜ c¸c chó thÝch 5, 8, 12, 13, 14 v 17. Ho¹t ®éng 3. H íng dÉn ®äc hiÓu v¨n b¶n. 1. T×m hiÓu bè côc. §o¹n trÝch Trong lßng mÑ cã thÓ chia l m hai phÇn : PhÇn 1 (tõ ®Çu ®Õn "v m y còng cßn ph¶i cã hä, cã h ng, ng êi ta hái ®Õn chø ?") : Cuéc ®èi tho¹i gi÷a ng êi c« cay ®éc v chó bÐ Hång ; ý nghÜ, c¶m xóc cña chó vÒ ng êi mÑ bÊt h¹nh. PhÇn 2 (®o¹n cßn l¹i) : Cuéc gÆp l¹i bÊt ngê víi mÑ v c¶m gi¸c vui s íng cùc ®iÓm cña chó bÐ Hång. Tõ bè côc n y, rót ra hai vÊn ®Ò c¬ b¶n cÇn ph©n tÝch vÒ néi dung cña ®o¹n trÝch : t©m ®Þa ®éc ¸c cña nh©n vËt ng êi c« v t×nh yªu m·nh liÖt cña chó bÐ Hång víi ng êi mÑ bÊt h¹nh cña chó. 2. Ph©n tÝch nh©n vËt ng êi c« trong cuéc ®èi tho¹i víi chó bÐ Hång. §Ó ph©n tÝch t©m ®Þa cña nh©n vËt ng êi c«, cÇn hiÓu ® îc c¶nh ngé th ¬ng t©m cña chó bÐ Hång. Më ®Çu ®o¹n trÝch, qua giäng v¨n gi¶n dÞ v tù nhiªn cña 14 Nguyªn Hång, ng êi ®äc cã thÓ nhËn ra ngay c¶nh ngé Êy : "T«i ®· bá c¸i kh¨n tang b»ng v¶i m n ë trªn ®Çu ®i råi. Kh«ng ph¶i ®o¹n tang thÇy t«i m v× t«i míi mua ® îc mét c¸i mò tr¾ng v quÊn b¨ng ®en". Víi v i c©u tiÕp theo, nh v¨n còng cho ng êi ®äc biÕt thêi gian x¶y ra c©u chuyÖn v ho n c¶nh sèng cña ng êi mÑ téi nghiÖp lóc n y. Dßng tù sù ®· kh¬i nguån v tõ ®ã nh©n vËt ng êi c« xuÊt hiÖn. GV cÇn h íng dÉn, HS ph©n tÝch t©m ®Þa ®éc ¸c cña ng êi c« theo tr×nh tù c¸c b íc ng y c ng lé râ. B íc 1. "Mét h«m, c« t«i gäi t«i ®Õn bªn c êi hái : Hång ! M y cã muèn v o Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ m y kh«ng ?" §iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y l ng êi c« c êi hái chø kh«ng ph¶i lo l¾ng hái, nghiªm nghÞ hái, l¹i c ng kh«ng ph¶i ©u yÕm hái. LÏ th êng, c©u hái ®ã sÏ ® îc tr¶ lêi r»ng cã, nhÊt l ®èi víi chó bÐ vèn dÜ thiÕu thèn mét t×nh th ¬ng ñ Êp. Nh ng vèn nh¹y c¶m, nÆng t×nh th ¬ng yªu v lßng kÝnh mÕn mÑ, chó bÐ Hång lËp tøc "nhËn ra nh÷ng ý nghÜa cay ®éc trong giäng nãi v trªn nÐt mÆt khi c êi rÊt kÞch" cña ng êi c«. V× thÕ, chó cói ®Çu kh«ng ®¸p. B íc 2. Kh«ng thÓ ®Ó t×nh th ¬ng yªu v lßng kÝnh mÕn mÑ "l¹i bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn x©m ph¹m ®Õn", chó bÐ Hång ®· øng ®èi rÊt th«ng minh, ®Çy tù tin : "Kh«ng ! Ch¸u kh«ng muèn v o. Cuèi n¨m thÕ n o mî ch¸u còng vÒ". Cuéc ®èi tho¹i t ëng chõng sÏ chÊm døt sau c©u tr¶ lêi cã vÎ "bÊt cÇn" m thùc ra ®Çy suy nghÜ Êy. Nh ng kh«ng ! Ng êi c« n o ®· chÞu bu«ng tha ! B ta hái lu«n, giäng vÉn ngät : "Sao l¹i kh«ng v o ? Mî m y ph¸t t i l¾m, cã nh d¹o tr íc ®©u !". Cïng víi giäng nãi "ngät", b×nh th¶n m mØa mai Êy l hai con m¾t long lanh ch»m chÆp ® a nh×n chó bÐ. §iÒu n y chøng tá ng êi c« cø muèn kÐo ®øa ch¸u ®¸ng th ¬ng v o mét trß ch¬i ¸c ®éc ®· d n tÝnh s½n. Råi dï chó bÐ ®· im lÆng cói ®Çu, khoÐ m¾t ®· cay cay, b ta vÉn tiÕp tôc "tÊn c«ng". C¸i cö chØ "liÒn vç vai t«i c êi m nãi r»ng" lóc Êy míi gi¶ dèi, míi ®éc ¸c l m sao ! "M y d¹i qu¸, cø v o ®i, tao ch¹y cho tiÒn t u. V o m b¾t mî m y may v¸ s¾m söa cho v th¨m em bÐ chø." §Õn c©u n y ng êi nãi kh«ng chØ lé râ sù ¸c ý m cßn chuyÓn sang chiÒu h íng ch©m chäc, nhôc m¹. Qu¶ kh«ng g× cay ®¾ng b»ng khi vÕt th ¬ng lßng bÞ ng êi kh¸c l¹i chÝnh l c« m×nh cø s¨m soi h nh h¹. "Hai tiÕng "em bÐ" m c« t«i ng©n d i ra thËt ngät, thËt râ, qu¶ nhiªn ®· xo¾n chÆt lÊy t©m can t«i nh ý c« t«i muèn." GV cÇn nh¾c HS chó ý ®Õn giäng ®iÖu cña ng êi c« lóc n y. B ta qu¶ l cay nghiÖt, cao tay tr íc chó bÐ ®¸ng th ¬ng v bÞ ®éng. 15 B íc 3. Cho ®Õn khi chó bÐ phÉn uÊt, nøc në, n íc m¾t rßng rßng rít xuèng, råi "c êi d i trong tiÕng khãc" hái l¹i... ng êi c« vÉn ch a chÞu bu«ng tha. §èi lËp víi t©m tr¹ng ®au ®ín, xãt xa nh bÞ gai c o, muèi x¸t cña ®øa ch¸u l sù v« c¶m s¾c l¹nh ®Õn ghª rîn cña ng êi c«. CÇn chó ý c©u t¶ "C« t«i vÉn cø t ¬i c êi kÓ c¸c chuyÖn cho t«i nghe". T×nh c¶nh tóng quÉn, h×nh vÎ gÇy guéc, r¸ch r íi cña mÑ chó bÐ ® îc ng êi c« miªu t¶ mét c¸ch tØ mØ víi vÎ thÝch thó râ rÖt. Cö chØ vç vai, nh×n v o mÆt ®øa ch¸u råi ®æi giäng l m ra nghiªm nghÞ cña ng êi c« sau ®ã thùc ra l sù thay ®æi ®Êu ph¸p tÊn c«ng. D êng nh ®· ®¸nh ®Õn miÕng ®ßn cuèi cïng khi thÊy ®øa ch¸u tøc t ëi, phÉn uÊt ®Õn ®Ønh ®iÓm b ta míi h¹ giäng tá sù ngËm ngïi th ¬ng xãt ng êi ®· mÊt. §Õn ®©y, sù gi¶ dèi, th©m hiÓm m tr¬ trÏn cña ng êi c« ®· ph¬i b y to n bé. Tõ viÖc ph©n tÝch trªn, rót ra b¶n chÊt cña nh©n vËt ng êi c« : l¹nh lïng, ®éc ¸c, th©m hiÓm. §ã l mét h×nh ¶nh mang ý nghÜa tè c¸o h¹ng ng êi sèng t n nhÉn, kh« hÐo c¶ t×nh m¸u mñ ruét r trong c¸i x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn lóc bÊy giê. (DÜ nhiªn, tÝnh c¸ch t n nhÉn ®ã l s¶n phÈm cña nh÷ng ®Þnh kiÕn ®èi víi phô n÷ trong x· héi cò). 3. Ph©n tÝch t×nh yªu th ¬ng m·nh liÖt cña chó bÐ Hång ®èi víi ng êi mÑ bÊt h¹nh cña chó. C ng nhËn ra sù th©m ®éc cña ng êi c«, chó bÐ Hång c ng ®au ®ín uÊt hËn, c ng tr o lªn c¶m xóc yªu th ¬ng m·nh liÖt ®èi víi ng êi mÑ bÊt h¹nh cña m×nh. V× thÕ, vÒ mÆt ph ¬ng ph¸p d¹y, GV cÇn h íng dÉn HS c¶m nhËn, ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt chó bÐ Hång theo tr×nh tù thêi gian, trong mèi quan hÖ víi c¸c lêi nãi, cö chØ cña nh©n vËt ng êi c«. a) Nh÷ng ý nghÜ, c¶m xóc cña chó bÐ khi tr¶ lêi ng êi c« Míi ®Çu nghe ng êi c« hái, lËp tøc trong kÝ øc chó bÐ sèng dËy h×nh ¶nh vÎ mÆt rÇu rÇu v sù hiÒn tõ cña mÑ. Tõ "cói ®Çu kh«ng ®¸p" ®Õn "còng ®· c êi v ®¸p l¹i c« t«i" l mét ph¶n øng th«ng minh xuÊt ph¸t tõ sù nh¹y c¶m v lßng tin yªu mÑ cña chó bÐ. Bëi chó nhËn ra ngay nh÷ng ý nghÜa cay ®éc trong giäng nãi v trªn nÐt mÆt cña c« m×nh nªn kh«ng muèn t×nh th ¬ng yªu v lßng kÝnh mÕn mÑ bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn x©m ph¹m ®Õn. Sau lêi hái thø hai cña ng êi c«, lßng chó bÐ c ng th¾t l¹i, khoÐ m¾t ®· cay cay. §Õn khi môc ®Ých mØa mai, nhôc m¹ cña ng êi c« ®· tr¾ng trîn ph¬i b y ë lêi nãi thø ba th× lßng ®au ®ín, phÉn uÊt ë chó bÐ kh«ng cßn nÐn næi : "N íc m¾t t«i rßng rßng rít xuèng hai bªn mÐp råi chan ho ®Çm ®×a ë c»m v ë cæ". C¸i 16 "c êi d i trong tiÕng khãc" ®Ó hái l¹i sau ®ã thÓ hiÖn sù k×m nÐn nçi ®au xãt, tøc t ëi ®ang d©ng lªn trong lßng. T©m tr¹ng ®au ®ín, uÊt øc cña chó bÐ d©ng ®Õn cùc ®iÓm khi nghe ng êi c« cø t ¬i c êi kÓ vÒ t×nh c¶nh téi nghiÖp cña mÑ m×nh. Nguyªn Hång ®· béc lé lßng c¨m tøc tét cïng ë nh÷ng gi©y phót n y b»ng c¸c chi tiÕt ®Çy Ên t îng. Lêi v¨n lóc n y dån dËp víi c¸c h×nh ¶nh, c¸c ®éng tõ m¹nh mÏ : "C« t«i ch a døt c©u, cæ häng t«i ®· nghÑn ø khãc kh«ng ra tiÕng. Gi¸ nh÷ng cæ tôc ®· ® y ®o¹ mÑ t«i l mét vËt nh hßn ®¸ hay côc thuû tinh, ®Çu mÈu gç, t«i quyÕt vå ngay lÊy m c¾n, m nhai, m nghiÕn cho k× n¸t vôn míi th«i". b) C¶m gi¸c sung s íng cùc ®iÓm khi ® îc ë trong lßng mÑ Chó ý h nh ®éng cña chó bÐ Hång ch¹y ®uæi theo chiÕc xe víi c¸c cö chØ véi v·, bèi rèi, lËp cËp. Võa ® îc ngåi lªn xe cïng mÑ, chó bÐ ®· "o lªn khãc råi cø thÕ nøc në". Giät n íc m¾t lÇn n y kh¸c h¼n víi lÇn tr íc (khi tr¶ lêi ng êi c«) : dçi hên m h¹nh phóc, tøc t ëi m m·n nguyÖn. C¶m gi¸c sung s íng ®Õn cùc ®iÓm cña ®øa con khi ë trong lßng mÑ ® îc Nguyªn Hång diÔn t¶ b»ng c¶m høng ®Æc biÖt say mª cïng nh÷ng rung ®éng v« cïng tinh tÕ. CÇn chó ý ph©n tÝch thËt kÜ ®o¹n v¨n n y. Nã t¹o ra mét kh«ng gian cña ¸nh s¸ng, m u s¾c, cña h ¬ng th¬m võa l¹ lïng võa gÇn gòi. Nã l h×nh ¶nh vÒ mét thÕ giíi ®ang bõng në, håi sinh, mét thÕ giíi dÞu d ng kØ niÖm v ¨m ¾p t×nh mÉu tö... Chó bÐ Hång bång bÒnh tr«i trong c¶m gi¸c vui s íng, r¹o rùc, kh«ng m¶y may nghÜ ngîi g×. Nh÷ng lêi cay ®éc cña ng êi c«, nh÷ng tñi cùc võa qua bÞ ch×m ®i gi÷a dßng c¶m xóc miªn man Êy. §o¹n trÝch Trong lßng mÑ, ®Æc biÖt phÇn cuèi n y, l b i ca ch©n th nh v c¶m ®éng vÒ t×nh mÉu tö thiªng liªng, bÊt diÖt. 4. ChÊt tr÷ t×nh thÊm ® îm ë ch ¬ng Trong lßng mÑ. ë ch ¬ng Trong lßng mÑ, cã thÓ thÊy chÊt tr÷ t×nh thÊm ® îm ë néi dung c©u chuyÖn ® îc kÓ, ë nh÷ng c¶m xóc c¨m giËn, xãt xa v yªu th ¬ng ®Òu thèng thiÕt ®Õn cao ®é v ë c¸ch thÓ hiÖn (giäng ®iÖu, lêi v¨n,...) cña t¸c gi¶. Cã thÓ h íng dÉn HS c¶m nhËn chÊt tr÷ t×nh qua mÊy ph ¬ng diÖn cô thÓ sau : T×nh huèng v néi dung c©u chuyÖn : ho n c¶nh ®¸ng th ¬ng cña chó bÐ Hång ; c©u chuyÖn vÒ mét ng êi mÑ ph¶i ©m thÇm chÞu ®ùng nhiÒu cay ®¾ng, nhiÒu th nh kiÕn t n ¸c ; lßng th ¬ng yªu cïng sù tin cËy m chó bÐ d nh cho ng êi mÑ cña m×nh. 17 Dßng c¶m xóc phong phó cña chó bÐ Hång (còng chÝnh l m¹ch kÕt cÊu c¬ b¶n cña ch ¬ng håi kÝ). Trong qu¸ tr×nh diÔn biÕn n y, ng êi ®äc b¾t gÆp niÒm xãt xa tñi nhôc, lßng c¨m giËn s©u s¾c, quyÕt liÖt, t×nh yªu th ¬ng nång n n, th¾m thiÕt. C¸ch thÓ hiÖn cña t¸c gi¶ còng gãp phÇn quan träng t¹o nªn chÊt tr÷ t×nh cña ch ¬ng håi kÝ : + KÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a kÓ víi béc lé c¶m xóc. + C¸c h×nh ¶nh thÓ hiÖn t©m tr¹ng, c¸c so s¸nh ®Òu g©y Ên t îng, ®Òu gi u søc gîi c¶m. + Lêi v¨n (nhÊt l ë phÇn cuèi ch ¬ng) nhiÒu khi mª say kh¸c th êng nh ® îc viÕt trong dßng c¶m xóc m¬n man, d¹t d o. 5. Qua ®o¹n trÝch, gióp HS hiÓu râ thÕ n o l håi kÝ. Håi kÝ l mét thÓ cña kÝ, ë ®ã ng êi viÕt kÓ l¹i nh÷ng chuyÖn, nh÷ng ®iÒu chÝnh m×nh ®· tr¶i qua, ®· chøng kiÕn. 6. Gióp HS hiÓu ®óng vÒ nhËn ®Þnh : Nguyªn Hång l nh v¨n cña phô n÷ v nhi ®ång, chøng minh nhËn ®Þnh Êy qua ®o¹n trÝch Trong lßng mÑ. Nguyªn Hång l nh v¨n viÕt nhiÒu vÒ phô n÷ v nhi ®ång. §©y l nh÷ng con ng êi xuÊt hiÖn nhiÒu trong thÕ giíi nh©n vËt cña «ng. Nguyªn Hång d nh cho phô n÷ v nhi ®ång tÊm lßng chan chøa th ¬ng yªu v th¸i ®é n©ng niu tr©n träng : + Nh v¨n diÔn t¶ thÊm thÝa nh÷ng nçi c¬ cùc, tñi nhôc m phô n÷ v nhi ®ång ph¶i g¸nh chÞu thêi tr íc. + Nh v¨n thÊu hiÓu, v« cïng tr©n träng vÎ ®Ñp t©m hån, ®øc tÝnh cao quý cña phô n÷ v nhi ®ång. Gîi ý HS c¶m nhËn, chØ ra t×nh c¶m, c¸i nh×n Êy cña Nguyªn Hång qua ®o¹n trÝch ® îc häc (nhÊt l qua nh©n vËt chó bÐ Hång v ng êi mÑ bÊt h¹nh cña chó). 7. Tæng kÕt : Theo gîi ý ë b i 1. Tr êng tõ vùng I Môc tiªu cÇn ®¹t Gióp HS : HiÓu ® îc thÕ n o l tr êng tõ vùng, biÕt x¸c lËp c¸c tr êng tõ vùng ®¬n gi¶n. 18