Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng
thµnh tùu to lín, ®ång thêi §¶ng vµ Nhµ níc ta cßn rÊt quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò x·
héi. T tëng chØ ®¹o c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch x· héi lµ ch¨m sãc, båi dìng vµ ph¸t
huy nh©n tè con ngêi víi t c¸ch võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc tiªu cña c¸ch m¹ng,
trong ®ã viÖc lµm, c«ng b»ng x· héi, n©ng cao d©n trÝ, lµnh m¹nh ho¸ x· héi, ch¨m
sãc vµ båi dìng søc khoÎ cña nh©n d©n lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng vµ bøc b¸ch
hiÖn nay.
Song t×nh h×nh thùc tÕ cho thÊy r»ng, sù ®æi míi mét sè lÜnh vùc x· héi cßn
cha theo kÞp víi c«ng cuéc ®æi míi chung cña ®Êt níc. C¸c vÊn ®Ò tiÒn l¬ng, viÖc
lµm vµ qu¶n lý lao ®éng cßn cã nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý, cha t¹o ®îc ®éng lùc thóc
®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cña ta ®· qu¸ l¹c hËu, tiÒn l¬ng
kh«ng ®¶m b¶o ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng thu
nhËp cña nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, lµm mÊt ®éng lùc kÝch thÝch cña tiÒn l¬ng,
lµm cho hÖ thèng ph©n phèi cña níc ta bÞ rèi lo¹n. Nhµ níc kh«ng ®iÒu tiÕt ®îc thu
nhËp, lµm t¨ng t×nh tr¹ng ph©n hãa bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi.
Tõ viÖc nhËn thøc râ tÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®èi víi ph¸t triÓn
kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi, t«i ®· chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn vµ ®æi míi chÝnh s¸ch tiÒn
l¬ng trong giai ®o¹n 2002 - 2007” lµm TiÓu luËn Kinh tÕ chÝnh trÞ.
TiÓu luËn sÏ tËp chung vµo mét sè vÊn ®Ò chÝnh sau:
Thø nhÊt: C¬ së lý luËn vÒ tiÒn l¬ng.
Thø hai: Ph©n tÝch thùc tr¹ng tiÒn l¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng trong nh÷ng n¨m
qua.
Thø ba: Ph¬ng híng ®æi míi vµ c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi tiÒn l¬ng trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN.
§©y lµ mét ®Ò tµi réng vµ phøc t¹p, cßn cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Do ®ã,
t«i rÊt mong nhËn ®îc sù quan t©m vµ ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ b¹n ®äc ®Ó
hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy.
PhÇn 1: C¬ së lý luËn vÒ tiÒn l¬ng.
1
1.1.Lý luËn tiÒn l¬ng cña trêng ph¸i cæ ®iÓn
William Petty (1623-1687)
Lý thuyÕt tiÒn l¬ng cña William Petty ®îc x©y dùng trªn c¬ së lý thuyÕt gi¸
trÞ - lao ®éng. ¤ng coi lao ®éng lµ hµng ho¸, tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ tù nhiªn cña lao
®éng. ¤ng ®Æt nhiÖm vô x¸c ®Þnh møc tiÒn l¬ng. Theo «ng giíi h¹n cao nhÊt cña
tiÒn l¬ng lµ møc t liÖu sinh ho¹t tèi thiÓu ®Ó nu«i sèng ngêi c«ng nh©n. ¤ng cho
r»ng, tiÒn l¬ng cao th× c«ng nh©n thÝch uèng rîu, hay bá viÖc. Cßn l¬ng thÊp th×
c«ng nh©n ph¶i tÝch cùc lao ®éng, g¾n víi nhµ t b¶n h¬n. Nh vËy, chÝnh William
Petty lµ ngêi ®Çu tiªn trong lÞch sö ®Æt nÒn mãng cho lý thuyÕt "quy luËt s¾t vÒ tiÒn
l¬ng".
Lý thuyÕt møc l¬ng tèi thiÓu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn ban ®Çu cña CNTB.
Lóc nµy, s¶n xuÊt cha ph¸t triÓn, ®Ó buéc c«ng nh©n lµm viÖc, giai cÊp t s¶n ph¶i
dùa vµo Nhµ níc ®Ó duy tr× møc l¬ng thÊp. Tuy nhiªn tõ lý luËn nµy ta thÊy ®îc lµ,
c«ng nh©n chØ nhËn ®îc tõ s¶n phÈm lao ®éng cña m×nh nh÷ng t liÖu sinh ho¹t tèi
thiÓu do hä t¹o ra. PhÇn cßn l¹i ®· bÞ nhµ t b¶n chiÕm ®o¹t. §ã lµ mÇm mèng ph©n
tÝch sù bãc lét.
Adam-Smith (1723-1790)
ViÖc ph©n tÝch tiÒn l¬ng cña A.Smith cã nhiÒu ®iÒu quý gi¸. Theo «ng, khi
lµm viÖc b»ng t liÖu s¶n xuÊt vµ ruéng ®Êt cña m×nh, ngêi s¶n xuÊt nhËn ®îc s¶n
phÈm toµn vÑn cña lao ®éng cña hä. Song khi së h÷u TBCN xuÊt hiÖn, ngêi c«ng
nh©n trë thµnh lao ®éng lµm thuª, th× tiÒn l¬ng cña hä kh«ng ph¶i lµ toµn bé gi¸ trÞ
s¶n phÈm lao ®éng cña hä s¶n xuÊt ra n÷a, mµ chØ lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ ®ã. C¬
së tiÒn l¬ng lµ gi¸ trÞ t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng ngêi c«ng nh©n vµ con
c¸i anh ta ®Ó ®îc tiÕp ®a ra thay thÕ trªn thÞ trêng lao ®éng. ¤ng nghiªn cøu møc
b×nh thêng cña tiÒn l¬ng vµ chØ ra giíi h¹n tèi thiÓu cña nã. Theo «ng, nÕu tiÒn l¬ng thÊp h¬n møc tèi thiÓu nµy, lµ sù th¶m ho¹ cho sù tån t¹i cña d©n téc.
Mét ®Æc ®iÓm kh¸c trong lý thuyÕt tiÒn l¬ng cña A.Smith lµ «ng nghiªn cøu
tiÒn l¬ng trong c¬ chÕ thÞ trêng lao ®éng tù do. Theo «ng cã mét c¬ chÕ chi phèi
tiÒn l¬ng vËn ®éng nh sau: T¨ng l¬ng dÉn ®Õn t¨ng tû sè sinh, t¨ng cung lao ®éng,
t¨ng c¹nh tranh gi÷a c«ng nh©n ®Ó b¸n lao ®éng. Gi¶m tiÒn l¬ng dÉn ®Õn gi¶m tû
2
sè sinh, gi¶m sung lao ®éng, t¨ng c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ t b¶n ®Ó mua lao ®éng
nªn lµm cho l¬ng t¨ng lªn.
A.Smith lµ ngêi ñng hé tiÒn l¬ng cao. Theo «ng , tiÒn l¬ng cao sÏ t¨ng kh¶
n¨ng t¨ng trëng kinh tÕ vµ møc l¬ng cao t¬ng ®èi lµ nh©n tè kÝch thÝch c«ng nh©n
t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng. §iÒu ®ã t¹o ra ®iÒu kiÖn t¨ng tÝch luü t b¶n vµ t¨ng nhu
cÇu vÒ lao ®éng. ¤ng phª ph¸n quan ®iÓm cho r»ng tr¶ l¬ng cao lµm cho c«ng
nh©n lêi biÕng vµ kh«ng khuyÕn khÝch lao ®éng. ¤ng v¹ch râ r»ng, nhµ t b¶n
kh«ng sî g× viÖc tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n cao, v× c¬ chÕ thÞ trêng lao ®éng sÏ ®iÒu
chØnh møc tiÒn l¬ng thÝch øng.
Tuy nhiªn trong lý thuyÕt tiÒn l¬ng A.Smith còng nh c¸c nhµ kinh tÕ häc t s¶n
tríc vµ sau ®Òu cho r»ng, tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng.
David Ricardo.
VÒ tiÒn l¬ng, «ng coi lao ®éng lµ hµng ho¸. TiÒn l¬ng, hay gi¸ c¶ thÞ trêng
cña lao ®éng, ®îc x¸c ®Þnh trªn cë së gi¸ c¶ tù nhiªn vµ xoay quanh nã. Gi¸ c¶ tù
nhiªn cña hµng ho¸ lao ®éng lµ gi¸ trÞ nh÷ng t liÖu sinh ho¹t nu«i sèng ngêi c«ng
nh©n vµ gia ®×nh anh ta. «ng ®· chØ ra cÊu thµnh t liÖu sinh ho¹t cho ngêi c«ng
nh©n phô thuéc vµo yÕu tè lÞch sö, truyÒn thèng d©n téc, song «ng l¹i chñ tr¬ng t
liÖu sinh ho¹t ®ã chØ ë møc tèi thiÓu. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, «ng ñng hé "lý
thuyÕt quy luËt s¾t vÒ tiÒn l¬ng".
¤ng gi¶i thÝch r»ng, tiÒn l¬ng ph¶i ë møc tèi thiÓu, ®ã lµ quy luËt chung tù
nhiªn cho mäi x· héi. ChØ trong ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt thuËn lîi, kh¶ n¨ng t¨ng lùc lîng s¶n xuÊt míi vît kh¶ n¨ng t¨ng d©n sè, cßn trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng, víi ®Êt
®ai h¹n chÕ vµ sù gi¶m sót hiÖu qu¶ cña ®Çu t bæ sung, sÏ lµm cña c¶i t¨ng chËm
h¬n d©n sè. Khi ®ã, c¬ chÕ ®iÒu tiÕt tù ph¸t sÏ ho¹t ®éng. §iÒu ®ã sÏ k×m h·m tèc
®é t¨ng d©n sè, ¤ng ñng hé viÖc Nhµ níc kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña thÞ trêng lao ®éng, phª ph¸n sù gióp ®ì ®èi víi ngêi nghÌo, v× theo «ng, lµm nh vËy sÏ
ng¨n c¶n sù ho¹t ®éng cña quy luËt tù nhiªn.
1.2. Lý luËn vÒ tiÒn l¬ng cña C.M¸c.
Trong x· héi t b¶n, ngêi c«ng nh©n b¸n søc lao ®éng cho nhµ t b¶n vµ sau qu¸
tr×nh lµm viÖc ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc 1 kho¶n thu nhËp díi h×nh thøc tiÒn c«ng
3
hay tiÒn l¬ng. Víi h×nh thøc tr¶ l¬ng hay tr¶ c«ng nh vËy lµm cho ngêi ta dÔ lÇm tëng tiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng vµ lao ®éng lµ hµng ho¸. NÕu nhµ t b¶n tr¶
®óng gi¸ trÞ lao ®éng th× nhµ t b¶n kh«ng bãc lét c«ng nh©n. Nhng C¸c m¸c ®·
ph©n tÝch vµ chØ râ tiÒn c«ng hay tiÒn l¬ng kh«ng thÓ lµ gi¸ c¶ cña lao ®éng bëi lao
®éng lµ mét ph¹m trï tr×u tîng do ®ã nã kh«ng thÓ lµ hµng ho¸ v× vËy tiÒn c«ng
ph¶i lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng bëi søc lao ®éng lµ c¸i hiÖn diÖn trong c¬ thÓ cña
mçi con ngêi nãi lªn n¨ng lùc lao ®éng cña mçi con ngêi.
H¬n n÷a, nÕu lao ®éng lµ hµng ho¸ mµ nhµ t b¶n tr¶ ®óng gÝa trÞ th× phñ ®Þnh
quy luËt gi¸ trÞ thÆng d cã nghÜa lµ nhµ t b¶n øng vèn chÊp nhËn rñi ro nhng kh«ng
thu ®îc gi¸ trÞ thÆng d ®iÒu ®ã lµ v« lý.
NÕu lao ®éng lµ hµng ho¸ th× hµng ho¸ ®ã còng ph¶i cã gi¸ trÞ. Nhng thíc ®o
néi t¹i cña gi¸ trÞ lµ lao ®éng. Nh vËy, gi¸ trÞ cña lao ®éng l¹i ®îc ®o b»ng lao ®éng
lµ mét ®iÒu luÈn quÈn v« nghÜa.
Tõ ®ã, M¸c ®i ®Õn kÕt luËn, lao ®éng kh«ng ph¶i lµ hµng, mµ chÝnh søc lao
®éng míi lµ hµng ho¸. TiÒn l¬ng lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng,
lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng mµ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi nh lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng.
PhÇn 2: Thùc tr¹ng tiÒn l¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng
qua tõng giai ®o¹n.
2.1.Thùc tr¹ng tiÒn l¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng qua tõng giai ®o¹n.
2.1.1. Giai ®o¹n tríc n¨m 1993:
4
Tríc n¨m 1993, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cña chóng ta ®îc thùc hiÖn theo NghÞ
®Þnh sè 235/H§BT vµ diÔn biÕn tiÒn l¬ng qua 21 lÇn ®iÒu chØnh,bæ sung tõ th¸ng
9-1985 ®Õn ®Çu n¨m 1993. Qua 21 lÇn ®iÒu chØnh, tõ khi ban hµnh NghÞ ®Þnh
235/H§BT ngµy 18-9-1985 ®Õn hÕt quý i n¨m 1993 th× møc l¬ng cña c¸n bé, c«ng
nh©n viªn hëng l¬ng tõ ng©n s¸ch, vµ th«ng sè tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp
nh sau:
§èi víi doanh nghiÖp: tû lÖ trît gi¸ trªn dùa vµo th«ng sè tiÒn l¬ng lµ 370%
tiÒn l¬ng vµ phô cÊp theo quyÕt ®Þnh 102/H§BT, tÝnh ra møc l¬ng b×nh qu©n
lµ: 105.750®/th¸ng.
§èi víi khu vùc hëng l¬ng tõ ng©n s¸ch: tæng trî cÊp trît gi¸ lµ 125% tiÒn
l¬ng chÝnh theo QuyÕt ®Þnh 203/H§BT vµ c¸c kho¶n bï nh sau: Møc l¬ng
tèi thiÓu lµ 77.520®/th¸ng; møc l¬ng b×nh qu©n lµ 119.875®/th¸ng; møc l¬ng
tèi ®a (Bé trëng).
Ngoµi tiÒn l¬ng, trî cÊp vµ c¸c kho¶n bï gi¸ (bï ®iÖn, b¶o hiÓm y tÕ, tiÒn
häc, tiÒn nhµ ë), ®Õn ®Çu n¨m 1993, tiÒn l¬ng c¸n bé, c«ng nh©n viªn vÉn
cßn ®îc Nhµ níc bao cÊp vµ chi vÒ ®i l¹i (®i lµm viÖc hµng ngµy vµ ®i phÐp),
vÒ b¶o hiÓm x· héi.
Cã thÓ ®¸nh gi¸ tæng qu¸t thùc tr¹ng tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc Nhµ
níc nh sau:
* Nh÷ng ®iÒu ®· thùc hiÖn:
Tõ n¨m 1985 ®Õn 1993 ®· thùc hiÖn ®îc mét bíc tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l¬ng, xo¸
bá c¸c mÆt hµng ph©n phèi theo ®Þnh lîng c¬ chÕ gi¸ thÊp, tho¸t ly khái gi¸ trÞ
hµng hãa. §ång thêi, cïng víi viÖc bï tiÒn b¶o hiÓm y tÕ, tiÒn häc, tiÒn nhµ ë ®· bá
dÇn ®îc bao cÊp trong tiÒn l¬ng. Trong kÕt cÊu tiÒn l¬ng ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n
nh sau: phÇn ph©n phèi trùc tiÕp b»ng tiÒn ngµy cµng t¨ng; phÇn ph©n phèi gi¸n
tiÕp, bao cÊp qua ng©n s¸ch Nhµ níc ngµy cµng gi¶m: ®Õn ®Çu n¨m 1993 chØ cßn 2
kho¶n ph©n phèi gi¸n tiÕp b»ng 20% phÇn ph©n phèi b»ng tiÒn lµ b¶o hiÓm x· héi
vµ chi ®i l¹i.
ViÖc thay ®æi kÕt cÊu tiÒn l¬ng lµ ®Æc biÖt quan träng, võa phï hîp víi c¬
chÕ thÞ trêng, võa lµm thay ®æi c¬ b¶n m« h×nh ph©n chia s¶n phÈm x· héi vµ thu
nhËp quèc d©n.
5
VÒ tæ chøc tiÒn l¬ng theo NghÞ ®Þnh 235/H§BT so víi chÕ ®é tiÒn l¬ng n¨m
1960 ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu h¬n. Sè thang, b¶ng l¬ng vµ c¸c chÕ ®é phÞ cÊp Ýt h¬n,
phï hîp víi sù thay ®æi trong kÕt cÊu lao ®éng x· héi tõ n¨m 1960 ®Õn 1985.
Tõ n¨m 1985 ®Õn 1993 ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n trong c¬ chÕ tiÒn l¬ng ®èi
víi khu vùc s¶n xuÊt, kinh doanh. §èi víi khu vùc nµy, tiÒn l¬ng theo c¸c thang l¬ng, b¶ng l¬ng, phô cÊp mµ Nhµ níc quy ®Þnh thêng chØ lµ th«ng sè ®Çu vµo.
* Nh÷ng tån t¹i:
Ngay tõ khi míi ban hµnh, b¶n th©n chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng theo NghÞ ®Þnh sè
235/H§BT ®· cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ, kh«ng phï hîp víi kh¶ n¨ng kinh tÕ lóc ®ã:
tiÒn l¬ng thùc tÕ th¸ng 9-1985 t¨ng 64%, ®êi sèng ngêi hëng l¬ng ®îc c¶i thiÖn
kh¸, song chØ ®îc mét thêi gian rÊt ng¾n, nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t
ngµy cµng trÇm träng ®· lµm cho tiÒn l¬ng thùc tÕ gi¶m sót liªn tôc. MÆc dï Nhµ
níc ®· ban hµnh bæ sung c¸c quyÕt ®Þnh 202/H§BT vµ 203/H§BT, tÝnh l¹i tiÒn l¬ng, nhng chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vÉn mÊt dÇn ý nghÜa trong s¶n xuÊt vµ trong ®êi
sèng x· héi.
Sù bÊt hîp lý, l¹c hËu cña tiÒn l¬ng trong giai ®o¹n nµy ph¶n ¸nh nh÷ng
®iÓm sau ®©y:
TiÒn l¬ng theo chÕ ®é kh«ng ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.
TiÒn l¬ng ®îc tiÒn tÖ ho¸ ë møc ®é thÊp, do ®ã kh«ng ®îc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ
vµo gi¸ thµnh vµ che giÊu sù ph©n phèi kh«ng c«ng b»ng trong c¸c quan hÖ
x· héi.
Toµn bé chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®îc x©y dùng vµ ban hµnh ¸p dông riªng cho
c«ng nh©n, viªn chøc khu vùc Nhµ níc. Møc l¬ng tèi thiÓu vµ hÖ thèng
thang, b¶ng l¬ng hoµn toµn t¸ch rêi vµ c¸ch biÖt víi hÖ thèng tiÒn l¬ng vµ
thu nhËp trong ph¹m vi toµn x· héi.
XÐt vÒ kÕt cÊu hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng vµ c¸c chÕ ®é phô cÊp l¬ng ta
thÊy:
HÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng kh«ng ph¶n ¸nh ®îc sù kh¸c biÖt vÒ tiÒn l¬ng gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng, do béi sè tiÒn l¬ng chung qu¸ chËt hÑp. HÖ
thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng kh«ng ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a s¶n xuÊtkinh doanh, qu¶n lý Nhµ níc vµ c¸c chøc vô d©n cö.
6
KÕt cÊu b¶ng l¬ng cßn trïng l¾p vµ qu¸ chi tiÕt, ®· g©y khã kh¨n cho qu¸
tr×nh sö dông vµ qu¶n lý tiÒn l¬ng, ®ång thêi kh«ng cã t¸c dông khuyÕn
khÝch lao ®éng. §èi víi c¸c b¶ng l¬ng chøc vô cña c¸n bé qu¶n lý cha cã
tiªu chuÈn nghiÖp vô, cho nªn viÖc ®¸nh gi¸, ph©n biÖt tiÒn l¬ng cha cã c¬
së.
HÖ thèng phô cÊp l¬ng rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, song cha kh¸i qu¸t ®îc c¸c
chøc n¨ng vµ néi dung vÒ ®iÒu kiÖn lao ®éng, nh»m b¶o ®¶m tÝnh chÊt
khuyÕn khÝch, u ®·i vµ ®Òn bï hao phÝ lao ®éng.
C¬ chÕ qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng béc lé nhiÒu s¬ hë vµ kh«ng thÝch øng
víi ®iÒu kiÖn ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ-x· héi hiÖn nay.
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng kh«ng ®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ-x·
héi nªn ®· lµm s©u s¾c thªm m©u thuÉn ngay b¶n th©n chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, g©y
hçn lo¹n trong ph©n phèi thu nhËp vµ vi ph¹m nghiªm träng c«ng b»ng x· héi.
2.1.2. Giai ®o¹n tõ 1993 ®Õn 2000.
a. Mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n.
Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng theo NghÞ ®Þnh
235/H§BT võa l¹c hËu, võa chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn, cã ¶nh hëng xÊu ®Õn s¶n
xuÊt, ®êi sèng vµ c«ng b»ng x· héi. Tõ thùc tÕ ®ã, viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng míi nh»m ®¸p øng ®ßi hái kh¸ch quan cña c«ng cuéc ®æi míi võa lµ c«ng viÖc
cÇn thiÕt bøc b¸ch, võa lµ yªu cÇu c¬ b¶n vµ l©u dµi.
C¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lÇn nµy dùa trªn sù thay ®æi c¬ b¶n nhËn thøc,
quan ®iÓm, nguyªn t¾c vÒ tiÒn l¬ng phï hîp víi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nh÷ng quan ®iÓm ®ã lµ:
TiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, ®îc h×nh thµnh qua tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö
dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung-cÇu søc lao ®éng
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Thay ®æi kÕt cÊu tiÒn l¬ng tõ viÖc ph©n phèi gi¸n tiÕp sang ph©n phèi trùc
tiÕp trong tiÒn l¬ng (nhµ ë, b¶o hiÓm y tÕ, tiÒn häc,…), ®ång thêi ph©n biÖt
râ hÖ thèng tiÒn l¬ng cña c¸c chøc vô bÇu cö, hµnh chÝnh sù nghiÖp, s¶n
xuÊt-kinh doanh vµ lùc lîng vò trang. T¸ch dÇn c¸c chÕ ®é ®·i ngé ra khái
tiÒn l¬ng.
7
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng trªn c¬ së s¾p xÕp, tinh gi¶n bé m¸y vµ biªn
chÕ trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, g¾n tiÒn l¬ng víi chÊt lîng, hiÖu
qu¶ c«ng t¸c, thóc ®Èy nÒn hµnh chÝnh quèc gia. Ngêi ®ñ tiªu chuÈn th× ®îc
hëng l¬ng míi, ngêi cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu c«ng viÖc th× ph¶i cã kÕ
ho¹ch ®µo t¹o båi dìng, ngêi kh«ng ®ñ tiªu chuÈn vµ kh«ng ®¸p øng ®îc
yªu cÇu c«ng viÖc th× ®îc s¾p xÕp l¹i.
C¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ph¶i ®ång bé víi c¶i c¸ch chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi liªn quan, vµ viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch ph¶i cã thêi gian, phèi hîp chÆt
chÏ lµm tiÒn ®Ò vµ thóc ®Èy c¶i c¸ch tiÒn l¬ng.
Thùc hiÖn c¶i c¸ch tiÒn l¬ng lµ mét qu¸ tr×nh víi nh÷ng bíc ®i thÝch hîp,
võa x©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, võa kiÓm so¸t va ®iÒu tiÕt nh÷ng bÊt hîp
lý trong x· héi.
b. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng theo NghÞ ®Þnh 25/CP,
26/CP.
Theo c¸c NghÞ ®Þnh 25/CP vµ 26/CP, møc l¬ng 120®/th¸ng lµ møc l¬ng ®îc
x¸c ®Þnh dùa vµo c¸c c¨n cø sau:
Theo møc l¬ng tèi thiÓu ®· ®îc nghiªn cøu trong ®Ò ¸n c¶i c¸ch tiÒn l¬ng
tÝnh tõ th¸ng 10-1990 céng thªm phÇn trît gi¸ tõ ®ã ®Õn nay.
Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, tiÒn c«ng vµ thu nhËp tèi thiÓu ë mét sè vïng vµ mét
sè ®Þa ph¬ng (thµnh phè, ®ång b»ng, miÒn nói, Trung, Nam, B¾c) vµ phóc tra 2000
phiÕu trªn 7000 phiÕu ®· ®iÒu tra vÒ l¬ng tèi thiÓu n¨m 1990.
Theo møc l¬ng tèi thiÓu kÓ c¶ c¸c kho¶n tiÒn tÖ ho¸ khu vùc hµnh chÝnh sù
nghiÖp
Víi c¸c c¨n cø trªn, møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu n»m trong kho¶ng tõ 108.000 135.000®. Nh vËy, møc l¬ng tèi thiÓu 120.000® lµ møc l¬ng b×nh qu©n cña c¸c tÝnh
to¸n trªn.
Møc l¬ng tèi thiÓu nµy ®· gi¶i quyÕt ®îc mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y:
C¶i thiÖn mét phÇn ®¸ng kÓ ®êi sèng cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn. Møc l¬ng
tèi thiÓu tríc c¶i c¸ch kÓ c¶ c¸c kho¶n tiÒn tÖ ho¸ lµ 88.500®. Møc l¬ng tèi
thiÓu míi lµ 120.000®, t¨ng 36,3%.
8
Thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi th«ng qua viÖc ®a tiÒn nhµ vµo l¬ng vµ bï tiÒn
®iÖn.
Xo¸ bao cÊp lµm cho tiÒn l¬ng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ ®Ó h¹ch to¸n ®óng quü
tiÒn l¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Tuy nhiªn, møc l¬ng tèi thiÓu nµy cã mét sè nhîc ®iÓm:
ChØ lµ møc l¬ng phæ biÕn cho nhiÒu vïng nhng cha tÝnh ®Õn nh÷ng vïng cã
møc l¬ng tèi thiÓu cao h¬n. Qua ®iÒu tra cho thÊy ë vïng cã l¬ng tèi thiÓu
cao nhÊt thêng gÊp tõ 1,3 ®Õn 1,6 lÇn vïng cã møc l¬ng tèi thiÓu thÊp nhÊt.
Lµ møc l¬ng cßn thÊp so víi yªu cÇu chung cña ®êi sèng c«ng nh©n viªn
chøc hµnh chÝnh sù nghiÖp - khu vùc chñ yÕu ¸p dông tiÒn l¬ng cøng.
Béi sè tiÒn l¬ng gi÷a l¬ng tèi thiÓu, trung b×nh vµ tèi ®a (Chñ tÞch níc) ®îc
®a ra lµ 1 - 2,2 - 13. So víi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng theo NghÞ ®Þnh 235/H§BT
th× ®©y lµ béi sè ®· ®îc më réng rÊt nhiÒu, nh»m xo¸ bá tÝnh b×nh qu©n
trong tiÒn l¬ng.
Mèi quan hÖ tiÒn l¬ng gi÷a c¸c bËc l¬ng vµ thang l¬ng, b¶ng l¬ng ®îc x©y
dùng trªn c¸c hÖ sè. Mçi møc l¬ng sec b»ng hÖ sè l¬ng nh©n víi møc l¬ng tèi
thiÓu. §©y lµ c¶i tiÕn kh¸c biÖt so víi hÖ thèng chÕ ®é tiÒn l¬ng tríc ®©y. Ph¬ng
ph¸p hÖ sè cã u ®iÓm:
+ Khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ thay ®æi, cã thÓ dÔ dµng ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng trªn c¬
së thay ®æi møc l¬ng tèi thiÓu, nhng vÉn gi÷ ®îc quan hÖ vÒ tiÒn l¬ng gi÷a c¸c
thang l¬ng, b¶ng l¬ng vµ c¸c møc l¬ng trong thang b¶ng l¬ng.
+ ThÓ hiÖn râ vÒ quan hÖ tiÒn l¬ng gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng nªn dÔ hiÓu, dÔ
nhí vµ dÔ ¸p dông.
Cã thÓ ®¸nh gi¸ tæng qu¸t thùc tr¹ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng trong giai
®o¹n tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2000 nh sau:
* Nh÷ng ®iÒu ®· thùc hiÖn:
Thø nhÊt, trong thiÕt kÕ c¸c thang l¬ng, b¶ng l¬ng cã c¬ së khoa häc, phï
hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, møc tiÒn l¬ng lu«n
lu«n thay ®æi nhng gi÷a c¸c bËc l¬ng, thang l¬ng, b¶ng l¬ng vÉn cã mèi liªn hÖ
chÆt chÏ víi nhau. Dïng ph¬ng ph¸p hÖ sè ®Ó thÓ hiÖn c¸c mèi quan hÖ ®ã lµ ph-
9
¬ng ph¸p khoa häc, ®¸p øng sù vËn ®éng cña tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
§©y lµ u ®iÓm rÊt c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng míi. Møc l¬ng tèi thiÓu ®îc x¸c
®Þnh dùa vµo nhiÒu c¨n cø kh¸c nhau, võa cã c¬ së lý luËn võa dùa vµo ®iÒu kiÖn
thùc tÕ vµ ®îc x· héi chÊp nhËn.
Thø hai, béi sè tiÒn l¬ng ®· ®îc më réng võa ph¶i, phï hîp víi ®iÒu kiÖn
cña nÒn kinh tÕ vµ ®¶m b¶o khuyÕn khÝch lao ®éng cã tr×nh ®é cao.
Béi sè tiÒn l¬ng lÇn nµy cao h¬n n¨m 1996 vµ cao h¬n nhiÒu so víi lÇn c¶i
c¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1985. Víi béi sè nµy, tæng quü tiÒn l¬ng sÏ kh«ng lín, v× ®¹i
bé phËn ngêi hëng l¬ng ë møc l¬ng trung b×nh, nhng nã cho phÐp khuyÕn khÝch
nh÷ng ngêi cã tr×nh ®é cao, cã tµi n¨ng thùc sù. Béi sè nµy ®· cho phÐp t¹o ra
kho¶ng c¸ch cÇn thiÕt gi÷a c¸c thang l¬ng, b¶ng l¬ng. Béi sè nµy sÏ ®îc më réng
h¬n nÕu ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi cho phÐp.
Thø ba, chÕ ®é tiÒn l¬ng míi ®· thùc hiÖn tiÒn tÖ ho¸ hoµn toµn, ®¶m b¶o sù
c«ng b»ng h¬n trong ph©n phèi, xo¸ bá bao cÊp trong tiÒn l¬ng, t¹o ®iÒu kiÖn
ho¹ch to¸n ®Çy ®ñ tiÒn l¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Nhµ níc ®· xo¸ bá ®îc sù bao cÊp vÒ tiÒn l¬ng ®èi víi c¸n bé, c«ng nh©n
viªn trong c¸c doanh nghiÖp, gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch, thóc ®Èy c¸c
doanh nghiÖp ho¹ch to¸n ®óng, ®ñ tiÒn l¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.
* Nh÷ng tån t¹i vµ thiÕu sãt:
Mét lµ, møc l¬ng tèi thiÓu cßn thÊp so víi yªu cÇu cña ®êi sèng c«ng chøc.
Theo thêi gi¸ hiÖn nay, víi sè tiÒn nµy chØ chi cho nhu cÇu vÒ ¨n còng rÊt khã
kh¨n, chø cha nãi ®Õn c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt kh¸c cña con ngêi nh: mÆc, nhµ ë, ®i
l¹i,…
Nh÷ng ngêi l¬ng thÊp vµ c¸n bé, c«ng nh©n viªn khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp
lµ ngêi chÞu hËu qu¶ nhiÒu nhÊt. Møc l¬ng nµy cha ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ c¸c nhu
cÇu tèi thiÓu cña nh÷ng vïng cã møc sinh ho¹t cao, gi¸ c¶ ®¾t ®á hoÆc ®iÒu kiÖn
sinh ho¹t khã kh¨n. Qua ®iÒu tra cho thÊy, nhu cÇu tèi thiÓu gi÷a c¸c vïng thêng
chªnh lÖch 1,3 ®Õn 1,6 lÇn. V× vËy, møc l¬ng tèi thiÓu nµy cÇn ph¶i ®îc n©ng cao
h¬n.
Hai lµ, viÖc thiÕt kÕ qu¸ nhiÒu bËc trong mét ng¹ch l¬ng ®· lµm gi¶m hiÖu
qu¶ cña béi sè l¬ng ®· ®îc më réng.
10
Béi sè tiÒn l¬ng ®îc më réng lµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c
bËc l¬ng vµ gi÷a c¸c ng¹ch l¬ng, lµm gi¶m tÝnh b×nh qu©n trong ph©n phèi ®Ó kÝch
thÝch ngêi lao ®éng phÊn ®Êu häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, lµnh nghÒ.
§èi víi c¸c c«ng chøc hµnh chÝnh sù nghiÖp, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®· thiÕt kÕ sè
bËc trong mçi ng¹ch h¬i nhiÒu. Víi nh÷ng ng¹ch yªu cÇu tr×nh ®é ®µo t¹o trung
cÊp ®îc chia lµm 16 bËc. Víi nh÷ng ng¹ch yªu cÇu tr×nh ®é ®µo t¹o ®¹i häc ®îc
chia lµm 10 bËc. Sè bËc trong mét ng¹ch qu¸ nhiÒu, do ®ã kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c
bËc nhá. §iÒu nµy lµm t¨ng tÝnh b×nh qu©n trong tr¶ l¬ng, gi¶m kÝch thÝch ®èi víi
ngêi lao ®éng vµ lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña béi sè tiÒn l¬ng ®· ®îc më réng. Cã
nh÷ng b¶ng l¬ng l¹i bao gåm nhiÒu ng¹ch l¬ng, lµm cho tæng sè bËc l¬ng trong
mét b¶ng l¬ng rÊt lín. Trong khi ®ã l¹i quy ®Þnh thêi gian ®Ó chuyÓn tõ bËc l¬ng
nµy sang bËc l¬ng kh¸c. §ã lµ ®iÒu kh«ng hîp lý vµ kh«ng thùc tÕ.
Ba lµ, tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp.
Trong lóc c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp rÊt quan t©m ®Õn c¶i c¸ch tiÒn l¬ng, th× ngîc l¹i khèi s¶n xuÊt – kinh doanh l¹i kh«ng thùc sù phÊn khëi vµ quan
t©m tæ chøc thùc hiÖn. C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc hiÖn nay ®Òu hëng theo l¬ng
kho¸n, l¬ng s¶n phÈm. Møc thu nhËp cña ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp t¬ng ®èi cao. Ë mét sè doanh nghiÖp l¬ng cò cao h¬n nhiÒu so víi l¬ng míi cña
khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp. Quü tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp xuÊt ph¸t tõ kÕt qu¶
s¶n xuÊt – kinh doanh cña hä, chø kh«ng ®îc Nhµ níc bao cÊp. ChÕ ®é tiÒn l¬ng
míi ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh l¹i ®¬n gi¸. Mµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng míi
cha ch¾c ®· cao h¬n, thËm chÝ cã thÓ thÊp h¬n th× lîi tøc chÞu thuÕ sÏ lín h¬n. Do
vËy, doanh nghiÖp ph¶i nép nhiÒu thuÕ h¬n. §©y lµ ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp
kh«ng muèn.
MÆt kh¸c, trong c¸c doanh nghiÖp, møc tiÒn thëng cña c«ng nh©n viªn còng
rÊt lín. C¸c doanh nghiÖp ®Òu coi ®ã lµ mét kho¶n thu nhËp t¬ng tù nh l¬ng. ChÕ
®é tiÒn l¬ng míi l¹i yªu cÇu c¸c DNNN t¸ch phÇn nµy ra khái l¬ng vµ Nhµ níc
ph¶i kiÓm so¸t. §iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp kh«ng thùc sù ñng hé, v× nã ®ông ch¹m
®Õn quyÒn lîi cña c¸n bé, nh©n viªn trong doanh nghiÖp.
C¬ chÕ tiÒn l¬ng ®èi víi c¸c DNNN vÉn cßn khã kh¨n vµ lóng tóng. C¬ chÕ
®ã cha thùc sù phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng vµ cßn mang tÝnh h×nh thøc. VÊn ®Ò
khã kh¨n nhÊt trong chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®èi víi c¸c DNNN lµ kiÓm so¸t chi phÝ
11
vµo ®Ó tÝnh l·i thùc tÕ cña doanh nghiÖp, tõ ®ã x¸c ®Þnh phÇn thu cho Nhµ níc. NÕu
kh«ng cã c¬ chÕ qu¶n lý chÆt chÏ th× phÇn gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra sÏ bÞ c¸c doanh
nghiÖp sö dông kh«ng ®óng môc ®Ých, Nhµ níc bá vèn ®Çu t, nhng kh«ng ®îc hëng hoÆc hëng rÊt Ýt gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra.
2.1.3. Giai ®o¹n tõ 2000 ®Õn nay.
VÒ c¬ b¶n, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng tõ n¨m 2000 ®Õn nay vÉn ®îc thùc hiÖn theo
NghÞ ®Þnh 25/CP vµ 26/CP. Theo ®ã, møc l¬ng tèi thiÓu ¸p dông chung lµ
120.000®/th¸ng vµ cã hÖ sè bËc l¬ng tõ 1-3. Møc l¬ng nµy ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së
phôc vô nhu cÇu tèi thiÓu cña mét ngêi theo thêi gi¸ n¨m 1993. ChÕ ®é tiÒn l¬ng
míi ®· gãp phÇn c¶i thiÖn thu nhËp cña ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng. Tuy nhiªn trong
giai ®o¹n khëi s¾c cña nÒn kinh tÕ nh÷ng n¨m 1994-1997, gi¸ c¶ hµng hãa vµ dÞch
vô trªn thÞ trêng t¨ng nhanh. Cô thÓ lµ n¨m 1994, chØ sè gi¸ tiªu dïng t¨ng 14,2%,
n¨m 1995 t¨ng 12,7% vµ vµo thêi ®iÓm ®Çu n¨m 1997, gi¸ sinh ho¹t ®· t¨ng tíi
35% so víi n¨m 1993.
Tríc t×nh h×nh ®ã, ngµy 2/1/1997, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 06/CP
bï trît gi¸ 20% b»ng c¸ch t¨ng l¬ng tèi thiÓu lªn 144.000®/th¸ng. §èi víi c¸c
DNNN, møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu cã thÓ cao h¬n nhng kh«ng vît qu¸ 2,5 lÇn møc l¬ng tèi thiÓu chung.
§Çu n¨m 2000, ChÝnh phñ tiÕp tôc n©ng l¬ng tèi thiÓu lªn 25% ¸p dông cho
c¸c ®èi tîng hëng l¬ng tõ ng©n s¸ch lµ 180.000®/th¸ng, møc l¬ng tèi thiÓu trong
c¸c DNNN kh«ng vît qu¸ 450.000®/th¸ng. Th¸ng 1/2001, tiÒn l¬ng tèi thiÓu mét
lÇn n÷a ®îc ®iÒu chØnh lªn 210.000®/th¸ng (t¨ng 16,7%), ®ång thêi më réng béi sè
tiÒn l¬ng , lµm cho nh÷ng ngêi cã béi sè cµng cao th× l¬ng cµng nhiÒu. Song song
víi viÖc ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu, chÝnh s¸ch qu¶n lý tiÒn l¬ng t¹i khu vùc
doanh nghiÖp còng tõng bíc ®îc ®iÒu chØnh. §èi víi khu vùc DNNN, NghÞ ®Þnh
28/CP cña ChÝnh phñ ngµy 8/3/1997 cho phÐp c¸c DNNN lËp quü l¬ng hµng n¨m
dùa trªn lao ®éng ®Þnh biªn, møc l¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp lùa chän víi møc
tèi ®a bÞ khèng chÕ, hÖ sè cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n vµ hÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp
b×nh qu©n tÝnh trong ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. §Õn ngµy 28/3/2001, ChÝnh phñ ban hµnh
NghÞ ®Þnh 03/2001/N§-CP vÒ qu¶n lý tiÒn l¬ng vµ thu nhËp trong c¸c DNNN thay
thÕ NghÞ ®Þnh 28/CP. Theo NghÞ ®Þnh 03, quyÒn tr¶ l¬ng, t¨ng l¬ng cña c¸c DNNN
®· ®îc më réng h¬n, l¬ng tèi thiÓu cã thÓ cao gÊp 3 lÇn l¬ng tèi thiÓu chung, tøc lµ
630.000®/th¸ng. §èi víi khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, Nhµ níc
12
qu¶n lý vµ ban hµnh møc l¬ng tèi thiÓu, cßn c¸c quy®Þnh kh¸c chØ mang tÝnh chÊt
®Þnh híng vµ trao quyÒn chñ ®éng cho doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh phï hîp víi
quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, Nhµ
níc chØ thèng nhÊt qu¶n lý møc l¬ng tèi thiÓu nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi lao
®éng, cßn c¸c néi dung kh¸c th× Nhµ níc chØ quy ®Þnh mang tÝnh ®Þnh híng gièng
nh khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
* §¸nh gi¸ tæng qu¸t nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn
l¬ng hiÖn nay:
§¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan vµ tæng qu¸t vÒ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ë níc ta
hiÖn nay, cã thÓ thÊy râ hai mÆt tÝch cùc næi bËt:
Thø nhÊt, viÖc tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l¬ng vµ thay ®æi c¬ cÊu tiÒn l¬ng ®· c¬ b¶n
xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp vµ b¶o ®¶m c«ng b»ng h¬n vÒ thu nhËp.
Thø hai, kÕt hîp viÖc ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu theo møc ®é trît gi¸ víi
më réng béi sè tiÒn l¬ng ®· phÇn nµo bæ sung thu nhËp cho ngêi lao ®éng, kh¾c
phôc ®îc tÝnh b×nh qu©n trong chÕ ®é tiÒn l¬ng, bíc ®Çu phï hîp víi ®iÒu kiÖn
kinh tÕ- x· héi cña ®Êt níc. §ît t¨ng l¬ng tèi thiÓu gÇn ®©y nhÊt ®· lµm t¨ng thu
nhËp b×nh qu©n cña mét lao ®éng mét th¸ng trong n¨m 2001 tíi 15,1% so víi n¨m
2000.
Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hiÖn nay vÉn cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ. MÆc
dï møc l¬ng tèi thiÓu ®· ®îc ®iÒu chØnh t¨ng gÊp 4 lÇn, song míi chØ bï trît gi¸
61%. C¸c NghÞ ®Þnh 28/CP vµ 03/CP vÉn t¸c ®éng kh¸ s©u vµo viÖc tr¶ l¬ng cña
doanh nghiÖp, nhÊt lµ viÖc giíi h¹n møc l¬ng tèi thiÓu. Do vËy, l¬ng thùc tÕ vÉn
trong xu híng gi¶m sót. NÕu so s¸nh chØ sè l¬ng tèi thiÓu víi hÖ nhu cÇu tèi thiÓu
cÇn ®¹t ®îc (gåm 9 yÕu tè: ¨n, ë, mÆc, ®i l¹i, häc tËp, v¨n ho¸, giao tiÕp x· héi,
BHXH, BHYT vµ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp) th× chØ sè nµy rÊt thÊp. NÕu n¨m 1993 ®¹t
0,7 th× n¨m 1997 cßn 0,5; n¨m 1999 lµ 0,58; n¨m 2000 lµ 0,59; n¨m 2001 lµ 0,67.
XÐt réng h¬n lµ thu nhËp, trong n¨m 2001, thu nhËp b×nh qu©n cña mét lao ®éng
lµm c«ng ¨n l¬ng ®¹t 847.000®/th¸ng. Tuy møc thu nhËp nµy ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng
kÓ so víi nh÷ng n¨m tríc, song kho¶n thu nhËp ®ã ph¶i nu«i b×nh qu©n 1,8 ngêi
(kÓ c¶ b¶n th©n ngêi lao ®éng), nªn b×nh qu©n thu nhËp cña mét nh©n khÈu trong
khu vùc nµy chØ ®¹t: 470.000®/th¸ng, t¬ng øng kho¶ng 31,3USD. Nh vËy, b×nh
qu©n mçi ngêi chØ cã h¬n 1USD/ngµy ®Ó sinh sèng. Theo tiªu chuÈn quèc tÕ th×
møc thu nhËp ®ã míi chØ qua ranh giíi ®ãi nghÌo.
13
Thùc tÕ ®ã cho thÊy møc l¬ng hiÖn nay cha ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao
®éng, cha bï ®¾p ®îc c¸c chi phÝ thiÕt yÕu cña b¶n th©n ngêi lao ®éng, cha kÓ ®Õn
gia ®×nh hä. TiÒn l¬ng thÊp lµ nguyªn nh©n khiÕn nhiÒu c¬ quan, ®¬n vÞ ph¶i t×m
c¸ch t¨ng thªm thu nhËp cho ngêi lao ®éng, phÇn nµy lµm mÊt ý nghÜa cña tiÒn l¬ng. PhÇn thu nhËp ngoµi l¬ng lµ nguyªn nh©n khiÕn ngêi lao ®éng cã ®Þnh híng
sai lÖch, mét sè c¸n bé c«ng chøc Nhµ níc kh«ng nhiÖt t×nh víi c«ng viÖc, l¹m
dông giê hµnh chÝnh Nhµ níc ®Ó lµm ngoµi. Kh«ng Ýt trêng hîp ®· n¶y sinh hiÖn tîng tiªu cùc trong ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nh: khai khèng, khai gian, hèi lé,
tham nhòng,…
Cã mét sè nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn:
Thø nhÊt, chóng ta cha coi chi phÝ tiÒn l¬ng lµ ®Çu t cho nguån nh©n lùc mµ
chØ coi ®ã lµ mét kho¶n chi cho tiªu dïng c¸ nh©n. C¶i c¸ch tiÒn l¬ng kh«ng cã c¬
chÕ ®Ó t¹o nguån mµ chØ nÆng vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
chÝnh s¸ch, cha kÕt hîp ®îc viÖc c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ ®æi míi ph¬ng thøc ho¹t
®éng, c¬ chÕ tr¶ l¬ng cho c¸c ngµnh sù nghiÖp. Sù phèi hîp gi÷a c¸c Bé, ngµnh,
®Þa ph¬ng trong ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch cßn h¹n chÕ. C«ng t¸c qu¶n lý
tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cßn nhiÒu bÊt cËp.
Thø hai, l¬ng tèi thiÓu cha ban hµnh theo tõng vïng, ngµnh, kh«ng cã sù
ph©n biÖt râ rµng gi÷a l¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp víi c¸n bé, c«ng chøc, gi÷a
lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay. HÖ thèng thang, b¶ng l¬ng võa phøc t¹p võa
g©y khã kh¨n cho viÖc xÕp l¬ng vµ ®iÒu chuyÓn c¸n bé, c¸c chÕ ®é phô cÊp l¬ng
trïng lÆp, ý nghÜa khuyÕn khÝch kh«ng râ rµng vÒ c¸ch tÝnh, t¹o ra m©u thuÉn. ViÖc
quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh ph¶i x©y dùng thang, b¶ng l¬ng, n©ng bËc l¬ng hµng n¨m nh ®èi víi DNNN
lµ kh«ng hîp lý. Thùc tÕ ®ã kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®iÒu chØnh
yÕu tè tiÒn l¬ng ®Ó phÊn ®Êu t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh. Cuèi cïng lµ t tëng û vµo Nhµ níc, quan niÖm bao cÊp vÒ tiÒn l¬ng cßn
nÆng nÒ trong kh«ng Ýt c¸n bé, c«ng chøc. §©y còng lµ mét nguyªn nh©n quan
träng mµ ®Ó xo¸ bá nã kh«ng ph¶i lµ viÖc lµm mét sím mét chiÒu nhng ®ßi hái
chóng ta ph¶i lµm vµ lµm cho triÖt ®Ó.
2.2. H¹n chÕ trong chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hiÖn nay.
2.2.1. H¹n chÕ trong møc tiÒn l¬ng tæi thiÓu
14
Møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam cã hai vÊn ®Ò lín.
Thø nhÊt, l¬ng tèi thiÓu ®ùoc sö dông nh mét møc l¬ng c¬ b¶n ®Ó tÝnh tiÒn l¬ng tõ NSNN. §iÒu nµy lµ kh«ng ®óng víi chøc n¨ng vµ vai trß cña møc l¬ng tèi
thiÓu. L¬ng tèi thiÓu lµ møc sµn ®Ó chèng ®ãi nghÌo tuyÖt ®èi vµ h¹n chÕ bãc lét
tèi ®a. Vµ nh vËy th× nhÊt quyÕt kh«ng thÓ dïng nã ®Ó tr¶ l¬ng cho ®éi ngò c«ng
quyÒn cña ChÝnh phñ. MÆt kh¸c, tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®îc ¸p dông cho mäi ®èi tîng
dÉn ®Õn bÊt kú mét ®iÒu chØnh t¨ng møc l¬ng tèi thiÓu ®Òu trë thµnh mét g¸nh
nÆng ®èi víi NSNN. Ngay t¹i c¸c níc ph¸t triÓn th× møc l¬ng tèi thiÓu còng kh«ng
¸p dông cho tÊt c¶ c¸c ®èi tîng.
Thø hai, møc l¬ng tèi thiÓu hiÖn nay lµ qu¸ thÊp trong c¬ chÕ tr¶ l¬ng hiÖn
hµnh. Møc l¬ng tèi thiÓu ®îc x¸c ®Þnh trong n¨m 1993 chñ yÕu dùa trªn gi¸c ®é
c©n ®èi NSNN, cha ®Æt møc l¬ng tèi thiÓu trong mèi quan hÖ tæng thÓ víi c¸c yÕu
tè t¸c ®éng kh¸c. C¸c lÇn ®iÒu chØnh còng chØ mang tÝnh ®èi phã vµ kh«ng phï hîp
víi nh÷ng tiÕn triÓn cña kinh tÕ x· héi.
MÆt kh¸c, nÕu ®· thõa nhËn tiÒn l¬ng tèi thiÓu phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh
møc sèng, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi th× khi c¸c yÕu tè ®ã thay ®æi, tiÒn l¬ng
tèi thiÓu còng ph¶i thay ®æi theo. Râ rµng lµ cho ®Õn nay nhu cÇu tèi thiÓu vµ møc
sèng tèi thiÓu ®· thay ®æi nhiÒu so víi n¨m 1993, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng liªn tôc,
møc gi¸ c¶ kh«ng cè ®Þnh, kh«ng cã lý do g× kh«ng t¨ng l¬ng tèi thiÓu t¬ng øng.
2.2.2.Nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu trong viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tr¶ l¬ng hiÖn nay
Qu¸ ®«ng ®èi tîng ®îc tr¶ l¬ng tõ NSNN vµ viÖc kh«ng t¸ch biÖt c¸c ®èi tîng kh¸c nhau ®Ó tr¶ l¬ng lµ nh÷ng yÕu ®iÓm næi bËt cña viÖc x¸c ®Þnh ®æi tîng tr¶
l¬ng hiÖn nay. ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hiÖn hµnh ®· x¸c ®Þnh vµ ph©n chia ®èi tîng
thµnh c¸c nhãm c¬ b¶n sau ®©y:
- Khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp. do NSNN tr¶ l¬ng. Víi hÖ thèng thang
b¶ng l¬ng hoµn toµn so Nhµ níc quy ®Þnh.
- Khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh do doanh nghiÖp tù tr¶ l¬ng. Tuy vËy c¸c
doanh nghiÖp quèc doanh vÉn cã nh÷ng rµng buéc vÒ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng nh
thang b¶ng l¬ng vµ møc chªnh lÖch tèi ®a kh«ng qu¸ 10 lÇn. HiÖn nay cã sù kh¸c
biÖt rÊt lín vÒ thu nhËp, tiÒn l¬ng vµ tr¶ c«ng lao ®éng gi÷a lao ®éng trong c¸c
doanh nghiÖp Nhµ níc. doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp ho¹t ®éng
vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
ChÝnh s¸ch ph©n chia cha cã sù t¸ch b¹ch thµnh c¸c ®èi tîng cã nguån tr¶ l¬ng kh¸c nhau lµ c¶n trë lín nhÊt cña c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hiÖn nay, cô
thÓ lµ:
15
Khu vùc hµnh chÝnh c«ng quyÒn(bao gåm bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc, §¶ng,
®oµn thÓ chÝnh trÞ) chiÕm tû träng rÊt nhá trong tæng ssè ®èi tîng hëng l¬ng tõ NSNN hiÖn nay(4,77%) vµ cã møc luowng (chÝnh thøc ) rÊt thÊp.
§©y lµ ®èi tuîng cÇn ph¶i ®îc Nhµ níc tr¶ l¬ng xøng ®¸ng, ®¶m b¶o cho
hä cã møc sèng trªn trung b×nh toµn x· héi (trung lu) ®Î hä toµn t©m, toµn ý
víi c«ng viÖc. Nhng hiÖn nay l¬ng chØ ®¶m b¶o 20-30% nhu cÇu chi tiªu vµ
(t¬ng øng lµ thu nhËp) dÉn ®Õn rÊt nhiÒu tiªu cùc trong hÖ thèng c«ng
quyÒn.
Trong khu vùc sù nghiÖp, cã mét bé phËn kh«ng nhá võa ®îc tr¶ l¬ng tõ
NSNN võa cã nguån thu rÊt lín nhng kh«ng ®îc qu¶n lý, kiÓm so¸t. Trong
khi ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cña Nhµ níc cho khu vùc nµy ¸p dông n khu
vùc c«ng quyÒn nãi trªn dÉn t×nh tr¹ng lµ møc l¬ng chÝnh thøc rÊt thÊp,
kh«ng t¹o ra ®éng lùc c¶i tiÕn vµ ph¸t triÓn, mÆt kh¸c võa lµm t¨ng g¸nh
nÆng cña NSNN.
Sè lîng c¸n bé x·, phêng còng rÊt lín cã vai trß rÊt quan träng trong bé
m¸y c«ng quyÒn. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch ®èi víi ®èi tîng nµy hiÖn nay vÉn
cha râ rµng vµ tho¶ ®¸ng dÉn ®Õn hiÖu lùc ho¹t ®éng cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.
ViÖc g¾n chÆt ®èi tîng hëng chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, u tiªn ngêi cã
c«ng,chÝnh s¸ch b¶o trî x· héi víi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, nhÊt lµ tiÒn l¬ng tèi
thiÓu lµm cho cø mçi khi c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng n©ng l¬ng tèi thiÓu
lµ ph¶i tÝnh l¹i nguån tõ NSNN ®Ó chi tr¶ cho ®èi tîng nµy, nªn lµm cho c©n
dèi nguån chi tr¶ tõ NSNN gÆp khã kh¨n. H¬n n÷a trong c¸c ®èi tîng nµy
còng cha cã sù t¸ch b¹ch cÇn thiÕt.
2.2.3. H¹n chÕ trong x©y dùng hÖ thèng thang b¶ng l¬ng.
ViÖc x©y dùng c¸c thang b¶ng l¬ng theo NghÞ ®Þnh 25/CP vµ 26/CP ®· cã
nhiÒu c¶i tiÕn, còng cßn rÊt nhiÒu nhîc ®iÓm. Tríc hÕt cã qu¸ nhiÒu thang b¶ng l¬ng. Trong mçi thang b¶ng l¬ng (®Æc biÖt lµ b¶ng l¬ng) cã qu¸ nhiÒu ng¹ch, bËc,
g©y nªn sù phøc t¹p kh«ng cÇn thiÕt. §¬n cö khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp hiÖn cã
21 b¶ng l¬ng vµ 196 thang l¬ng t¬ng øng víi 196 ng¹ch c«ng chøc. HiÖn tîng
kh«ng bao giê ®¹t tíi hÖ sè l¬ng cao nhÊt lµ phæ biÕn.
2.2.4.H¹n chÕ trong c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng
Cã thÓ nãi c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng hiÖn nay cßn béc lé hµng lo¹t nh÷ng yÕu
®iÓm quan träng.
Tríc hÕt, tiÒn l¬ng cha g¾n víi tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ lao ®éng. HiÖn nay,
chóng ta vÉn chñ yÕu tr¶ l¬ng theo th©m niªn (theo bËc) chø cha tr¶ l¬ng theo chøc
16
vô vµ g¾n liÒn víi nã lµ tr¸ch nhiÖm (mÆc dï trong bèi c¶nh hiÖn nay khi l¬ng míi
chØ chiÕm 20% thu nhËp th× møc l¬ng kh«ng cã ý nghÜa g× lín). KÕt qu¶ lao ®éng
hÇu nh kh«ng cã t¸c ®éng g× ®Õn møc l¬ng cña ngêi lao ®éng trong khu vùc hµnh
chÝnh sù nghiÖp.
Qu¶n lý hµnh chÝnh yÕu kÐm dÉn ®Õn viÖc c¸c kho¶n chi lµ rÊt l·ng phÝ, c¸c
nguån thu th× kh«ng ®îc c«ng khai. PhÇn lín c¸c kho¶n thu chi bÊt hîp ph¸p nµy
®îc hîp ph¸p ho¸ vµ chuyÓn thµnh c¸c nguån thu nhËp ngoµi l¬ng. §©y chÝnh lµ
mét kh©u yÕu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hiÖn nay.
Nh÷ng h×nh thøc qu¶n lý l¬ng theo híng n©ng cao tÝnh tù chñ cña c¸c tæ
chøc hµnh chÝnh sù nghiÖp, tinh gi¶m biªn chÕ, chñ ®éng vÒ quü l¬ng hÇu nh cha
®îc ¸p dông.NhiÒu n¨m nay vÉn cã chñ tr¬ng gi¶m biªn chÕ, nhng trong thùc tÕ,
biªn chÕ kh«ng gi¶m mµ vÉn t¨ng liªn tôc.
PhÇn 3: Ph¬ng híng vµ c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi tiÒn
l¬ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng
®Þnh híng XHCN.
3.1. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cho c¶i c¸ch tiÒn l¬ng trong giai ®o¹n 2002-2007.
Víi hiÖn tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ bèi c¶nh hiÖn nay, c¶i c¸ch tiÒn l¬ng cÇn ph¶i ®îc tiÕn hµnh cµng sím cµng tèt. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu
qu¶ cña c¶i c¸ch tiÒn l¬ng, cÇn ph¶i qu¸n triÖt mét sè nguyªn t¾c sau ®©y.
Thø nhÊt: C¶i c¸ch tiÒn l¬ng ph¶i mang tÝnh triÖt ®Ó vµ c¨n b¶n, t¹o ra mét
luång sinh khÝ míi ®èi víi c¸c tÇng líp hëng l¬ng tõ ng©n s¸ch Nhµ níc. Ph¶i cã
sù thay ®æi vÒ chÊt trªn toµn bé c¸c ph¬ng diÖn cña chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng tõ møc l¬ng tíi ®èi tîng tr¶ l¬ng, c¬ chÕ qu¶n lý l¬ng.
Thø hai: C¶i c¸ch tiÒn l¬ng ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®ång bé víi hµng lo¹t c¸c
biÖn ph¸p kh¸c ®Æc biÖt lµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ.
Kh«ng cã ®îc c¸c biÖn ph¸p nµy ®i kÌm th× c¶i c¸ch tiÒn l¬ng dÔ trë thµnh mét sù
l·ng phÝ lín NSNN.
Thø ba: C¶i c¸ch tiÒn l¬ng cã träng ®iÓm vµ chÊp nhËn sù ph©n tÇng x· héi.
C¶i c¸ch tiÒn l¬ng lÇn nµy nªn tËp trung m¹nh vµo bé m¸y c«ng quyÒn cña Nhµ níc theo híng n©ng cao møc sèng trªn trung b×nh trong x· héi.
17
Thø t: C¶i c¸ch tiÒn l¬ng ph¶i chó ý tíi sù æn ®Þnh cña thÞ trêng x· héi.
T¨ng l¬ng ph¶i ®i ®«i víi æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ h¹n chÕ nh÷ng m©u thuÉn trong x· héi.
ChØ cã nh vËy, t¨ng l¬ng míi thùc sù cã ý nghÜa.
3.2.Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p c¶i c¸ch tiÒn l¬ng giai ®o¹n 2002-2007.
3.2.1 X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tr¶ l¬ng vµ c¬ chÕ tr¶ l¬ng thÝch hîp.
NÕu vÉn gi÷ ®èi tîng tr¶ l¬ng tõ NSNN kho¶ng 5,3 triÖu ngêi nh hiÖn nay
th× kh«ng thÓ thùc hiÖn c¶i c¸ch tiÒn l¬ng ®îc. Do vËy, vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt then
chèt trong c¶i c¸ch til lÉn nµy lµ ph¶i ph©n tÝch , x¸c ®Þnh ®óng vµ gi¶m mét c¸ch
®¸ng kÓ ®èi tîng hëng l¬ng tõ NSNN víi nh÷ng bíc ®i thÝch hîp. §ång thêi ph¶i
gi¶i phãng l¬ng tèi thiÓu khái vai trß lµ møc l¬ng c¬ b¶n ®Ó tÝnh l¬ng cho c¸c ®èi tîng hëng l¬ng tï NSNN. NhËn râ l¬ng tèi thiÓu chØ lµ giíi h¹n ®Ó lo¹i b¶o nghÌo
®ãi tuyÖt ®èi. Ph¶i sö dông m¹nh mÏ h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n thuÕ thu nhËp c¸ nh©n
nh mét ph¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó ®iÒu tiÕt lîi Ých gi÷a c¸c tÇng líp trong x· héi. TiÕn
tíi n©ng tû träng cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong NSNN.
C«ng chøc Nhµ níc, c¸n bé c¸c tæ chøc §¶ng, ®oµn thÓ chÝnh trÞ(100% l¬ng
tõ NSNN) lµ nhãm ®èi tîng thuéc hÖ thèng c«ng quyÒn, ph¶i ®îc Nhµ níc
tr¶ l¬ng ®ñ ®¶m b¶o møc sèng trªn trung b×nh cña toµn x· héi ®Ó hä toµn
t©m, toµn ý víi c«ng viÖc, gi¶m c¬ b¶n tiªu cùc, tham nhòng. Cã thÓ ®a ra
møc l¬ng, khëi ®iÓm cho ®éi ngò nµy lµ trªn møc trung b×nh cña c¸c doanh
nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i ®æi míi nh÷ng quy ®Þnh
vÒ c«ng chøc Nhµ níc. Nh÷ng lao ®éng gi¶n ®¬n kh«ng thÓ coi lµ c«ng
chøc Nhµ níc mÆc dï hä lµm viÖc/phôc vô trong bé m¸y Nhµ níc. Nh÷ng
®èi tîng nµy cã thÓ lµm viÖc theo chÕ ®é hîp ®ång dµi h¹n. Nh vËy, c«ng
chøc Nhµ níc ph¶i lµ nh÷ng chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc cña hä. MÆt kh¸c
cÇn kiªn quyÕt thùc hiÖn chñ tr¬ng x¾p xÕp tæ chøc bé m¸y, gi¶m biªn chÕ
hµnh chÝnh, biªn chÕ gi¸n tiÕp trong c¸c ®¬n bÞ sù nghiÖp vµ c¸c doanh
nghiÖp lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó c¶i thiÖn vµ t¨ng l¬ng cho c¸n bé c«ng
nh©n viªn. Tríc m¾t, cÇn qu¶n lý chÆt chÏ h¬n c¸c kho¶n chi phÝ hµnh
chÝnh, ®¶m b¶o chóng ®îc thùc hiÖn ®óng môc ®Ých phôc vô c«ng viÖc. VÒ
l©u dµi, cÇn thay ®æi c¬ chÕ tuyÓn dông vµ sö dông ®éi ngò c«ng chøc Nhµ
níc. Thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é thi tuyÓn.
18
C«ng chøc khu vùc sù nghiÖp kh«ng cã nguån thu ®îc Nhµ níc tr¶ l¬ng %
tõ NSNN ®îc ¸p dông nh ®èi víi bé m¸y c«ng quyÒn. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi
cÇn ®a d¹ng ho¸ nguån tr¶ l¬ng vµ kinh phÝ ho¹t ®éng cho c¸c tæ chøc nµy
chø kh«ng nªn bã hÑp trong ph¹m vi NSNN. Trong bèi c¶nh hiªn t¹i, cÇn cã
chÝnh s¸ch thëng, hoÆc phô cÊp ®Æc biÖt cho chuyªn gia giái ®Ó khuyÕn
khÝch hä cèng hiÕn.
C«ng chøc cÊp c¬ së (x·, phêng): Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ sè lîng c¸n bé phêng x·. ChØ cã nh÷ng ngêi gi÷ vai trß cèt yÕu míi lµ c«ng
chøc Nhµ níc. Nh÷ng ngêi lao ®éng gi¶n ®¬n chØ lµ lao ®éng hîp ®ång dµi
h¹n. Cã nh vËy míi b¶o ®¶m ®îc chÊt lîng bé m¸y Nhµ níc .
§èi tîng thuéc chÝnh s¸ch x· héi (ngêi hëng chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi,
chÝnh s¸ch u ®·i x· héi, chÝnh s¸ch b¶o trî x· héi) cÇn ph¶i ®îc Nhµ níc vµ
toµn x· héi ch¨m lo, b¶o ®¶m cuéc sèng cho hä theo môc tiªu cho tõng ®èi
tîng tªn c¬ së møc sèng chung ®¹t ®îc cña x· héi, kh¶ n¨ng cña nÒn kinh
tÕ, sù tù v¬n lªn cña b¶n th©n ®èi tîng vµ sù gióp ®ì cña céng ®ång.
Tríc hÕt cÇn t¸ch riªng nh÷ng ngêi hëng l¬ng vµ nh÷ng ngêi nhËn trî cÊp
x· héi. HiÖn nay, NSNN vÉn ph¶i chi bï nhng trong t¬ng lai quü b¶o hiÓm
x· héi sÏ ®¶m b¶o ®ñ chi cho c¸c ®èi tîng hëng b¶o hiÓm x· héi. CÇn nhËn
thøc r»ng c¶i c¸ch tiÒn l¬ng lµ c¶i c¸ch ®èi víi nh÷ng ngêi ®ang lµm viÖc,
cßn ®èi tîng nhËn trî cÊp tõ quü b¶o hiÓm x· héi lµ trªn c¬ së sè tiÒn b¶o
hiÓm x· héi hä ®· gãp ®îc. Do vËy c¶i c¸ch tiÒn l¬ng kh«ng thÓ g¾n liÒn víi
thay ®æi cña quü b¶o hiÓm x· héi.
Lao ®éng khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh . §èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp
thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, Nhµ níc nªn quy ®Þnh l¬ng tèi thiÓu ®Ó tr¸nh
®ãi nghÌo tuyÖt ®èi. Tuy nhiªn, møc l¬ng tèi thiÓu ph¶i hîp lý kh«ng qu¸
cao dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ kh«ng tËn dông ®îc lao ®éng d
thõa hiÖn nay ë ViÖt Nam. §èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, nªn giao
toµn quyÒn chñ ®éng thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng. Nhµ níc chØ nªn khèng chÕ
møc lßng theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ t¨ng l¬ng nhng ngêi s¶n xuÊt,
ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chÊp nhËn.
19
Tõ sù x¸c ®Þnh ®èi tîng tr¶ l¬ng trªn ®©y, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i söa ®æi, bæ
sung ph¸p lÖnh c¸n bé, c«ng chøc, ®ång thêi tiÕn hµnh ®Èy m¹nh thùc hiÖn NghÞ
®Þnh 10/CP cña chÝnh phñ theo lé tr×nh c¶i c¸ch tiÒn l¬ng tõ nay ®Õn 2007.
3.2.2. Thay ®æi c¬ cÊu chi ng©n s¸ch t¹o nguån cho c¶i c¸ch tiÒn l¬ng
Theo tÝnh to¸n cña Bé Tµi chÝnh, tæng sè ®èi tîng hëng l¬ng, phô cÊp, trî
cÊp vµ sinh ho¹t phÝ tõ NSNN lµ gÇn 6.000.000 ngêi, víi quan hÖ, tiÒn l¬ng hiÖn
hµnh, nÕu cø t¨ng 10.000 ®ång tiÒn l¬ng tèi thiÓu, ph¶i t¨ng ng©n s¸ch Nhµ níc
kho¶ng 1.700 tû ®ång. Cho ®Õn n¨m 2001, tæng nguån chi tr¶ tiÒn l¬ng, phô cÊp,
trî cÊp vµ sinh ho¹t phÝ tõ NSNN ®· lªn ®Õn kho¶ng 36.000 tû ®ång/n¨m chiÕm
54,5% chi ng©n s¸ch thêng xuyªn vµ 31% tæng sè chi ng©n s¸ch Nhµ níc. Do vËy,
c¶i c¸ch tiÒn l¬ng lµ rÊt khã kh¨n.
Tuy nhiªn ë ®©y chóng ta cã hai ®iÓm cÇn lµm râ: tríc hÕt ®èi tîng hëng l¬ng tõ NSNN(vµ ®îc c¶i c¸ch l¬ng lÇn nµy) sÏ gi¶m ®i nhiÒu lÇn nÕu chóng ta thùc
hiÖn viÖc ph©n ®Þnh tr×nh bµy ë trªn. Thø hai lµ b»ng viÖc thay ®æi c¬ cÊu chi ng©n
s¸ch, chóng ta sÏ cã ®ñ nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c¶i c¸ch c¨n b¶n tiÒn l¬ng.
C¬ cÊu chi ng©n s¸ch cña ViÖt Nam hiÖn nay vÉn cßn tån t¹i kh¸ nhiÒu bÊt
hîp lý. Chi thêng xuyªn tõ 1998 ®Õn nay liªn tôc gi¶m, trong khi chi ®Çu t ph¸t
triÓn(chñ y lµ ®Çu t kinh doanh) tõ ng©n s¸ch liªn tôc t¨ng chiÕm ®Õn 35,2% tæng
chi ng©n s¸ch(n¨m 2001) vµ 23,8% tæng ®Çu t x· héi. T¹i c¸c níc ph¸t triÓn còng
nh ®ang ph¸t triÓn, chi ®Çu t ph¸t triÓn chØ chiÕm kho¶ng 10-15% ngan s¸ch, cßn
l¹i lµ chi thêng xuyªn (85-90%). Nh vËy, nÕu chóng ta gi¶m bít chi ®Çu t ph¸t triÓn
díi d¹ng ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, NSNN sÏ cã ®ñ nguån ®Ó
®¶m b¶o c¶i c¸ch c¨n b¶n tiÒn l¬ng.
20
- Xem thêm -
.DOC 
22 
72 
65 
