Tài liệu Tiền công, tiền lương

Lêi nãi ®Çu L¬ng bæng lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc kÝch thÝch con ngêi lµm viÖc h¨ng h¸i, nhng ®ång thêi còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tr× trÖ, bÊt m·n hoÆc tõ bá c«ng ty mµ ra ®i. TÊt c¶ ®Òu tïy thuéc vµo tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña c¸c cÊp qu¶n trÞ. Vµ lu«n lu«n lµ vÊn ®Ò "nhøc nhèi" cña hÇu hÕt c¸c c«ng ty ë ViÖt Nam. §©y lµ mét ®Ò tµi g©y tranh luËn s«i næi trªn diªn ®µn quèc héi ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua vµ hiÖn nay nã vÉn cßn lµ ®Ò tµi nãng báng ®èi víi ViÖt Nam. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh ë ViÖt Nam th× nhu cÇu cña con ngêi míi chØ ®¶m b¶o ë møc ®é thÊp, tèi thiÓu vÒ ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i, nghØ ng¬i, b¶o vÖ søc kháe vµ häc tËp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nhu cÇu ®îc thÓ hiÖn tËp trung ë lîi Ých kinh tÕ - ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy ngêi lao ®éng lµm viÖc vµ lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶. Lîi Ých kinh tÕ theo C.M¸c, lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt, ®îc ph¶n ¸nh trong ý thøc, thµnh ®éng c¬ ho¹t ®éng nh»m tho¶ m·n mét c¸ch tèt nhÊt nhu cÇu vËt chÊt cña c¸c chñ thÓ tham gia lao ®éng. BÊt cø mét c¸ nh©n hay tËp thÓ lao ®éng tríc vµ trong khi lµm viÖc còng ®Òu suy nghÜ: m×nh ®îc g× vµ cã quyÒn lîi nh thÕ nµo khi tham gia lao ®éng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: mçi nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i biÕt ®iÒu tiÕt hµi hoµ c¸c lîi Ých kh«ng ®Ó lîi Ých nµy x©m ph¹m hoÆc lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých kh«ng ®Ó lîi Ých nµy x©m ph¹m hoÆc lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých kia, mäi biÓu hiÖn coi thêng lîi Ých hoÆc chØ ®éng viªn chung chung nh thêi bao cÊp tríc ®©y ®Òu kh«ng cã t¸c dông ®éng viªn kÝch thÝch ngêi lao ®éng lµm viÖc. §¹i héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, sau khi ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng thiÕu sãt, sai lÇm cña m×nh trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i kÕt hîp hµi hoµ c¸c lîi Ých theo nguyªn t¾c, lÊy lîi Ých cña ngêi lao ®éng lµm c¬ së, vµ mçi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc trong ®ã cã chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých, nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ngêi lao ®éng. §Ó phï hîp víi kh¸i niÖm míi vÒ b¶n chÊt tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam, cã mét yªu cÇu míi lµ ph¶i lµm cho tiªn l¬ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cña nã: chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ lµ c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh gi¸ c¶ cho phï hîp mçi khi gi¸ c¶ (bao gåm gi¸ c¶ søc lao ®éng) biÕn 1 ®éng. Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng nh¨ng duy tr× n¨ng lùc lµm viÖc l©u dµi, cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së tiÒn l¬ng b¶o ®¶m bï ®¾p ®îc søc lao ®éng ®· hao phÝ cho ngêi lao ®éng. Chøc n¨ng kÝch thÝch b¶o ®¶m n¨ng suÊt lao ®éng cho ngêi lao ®éng, duy tr× cuéc sèng hµng ngµy vµ dù phßng cho cuéc sèng l©u dµi cña hä. §Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn s¸nh ®îc cïng víi bÌ b¹n th× tríc hÕt c¸c nhµ m¸y, qu¶n lý ngêi ph¶i x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng hîp lý trong c¸c doanh nghiÖp. V× vËy lµ mét sinh viªn, trong bíc ®Çu t×m tßi, xÊy dùng hÖ thèng tr¶ c«ng hîp lý, viÖc m¾c lçi lµ ®iÒu khã tr¸nh khái, do ®ã em rÊt mong ®îc c« híng dÉn, chØ b¶o. söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt cña em ®Ó bµi viÕt cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. 2 Néi dung I/ Kh¸i niÖm tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng vµ mét sè kh¸i niÖm kh¸c cã liªn quan tíi tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng Trong x· héi con ngêi lu«n phÊn ®Êu ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh. Sù phÊn ®Êu ®ã tõ l©u ®· trë thµnh mét trong nh÷ng ®éng lùc chñ yÕu kÝch thÝch con ngêi ho¹t ®éng h¨ng say, tÝch cùc vµ còn tõ ®ã g©y t¸c ®éng c¶i t¹o x· héi lµm cho x· héi cµng v¨n minh h¬n. cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, nhu cÇu cña con ngêi kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®a d¹ng h¬n, phong phó h¬n. XÐt vÌ mÆt hÖ thèng, nhu cÇu con ngêi bao gåm hai hÖ thèng, nhu cÇu sinh häc vµ nhu cÇu x· héi häc. Nhu cÇu sinh häc lµ nhu cÇu do b¶n th©n hä sù sèng ®ßi hái, cßn nhu cÇu x· héi lµ nhu cÇu do sù ®ßi hái cña cuéc sèng trong céng ®ång con ngêi. Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi cho thÊy, ë mçi thêi kú, mçi khu vùc tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi mµ møc ®é ®¸p øng nhu cÇu tèi thiÓu cña con ngêi, cña ngêi lao ®éng cã sù kh¸c nhau. ChÝnh sù kh¸c nhau ®ã ph¶n ¸nh møc sèng cao hay thÊp. Møc sèng tèi thiÓu ®îc hiÓu lµ møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu cña ngêi lao ®éng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh nµo ®ã. ë ph¬ng diÖn nµy, møc sèng tèi thiÓu lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu. ë níc ta, trong chÕ ®é tiÒn l¬ng ban hµnh ngµy 23 th¸ng 5 n¨ng 1993, tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®îc hiÓu nh sau: TiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ sè tiÒn nhÊt ®Þnh tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt, ë møc ®é nhÑ nhµng nhÊt vµ diÔn ra trong mét m«i trêng lao ®éng b×nh thêng. Sè tiÒn ®ã b¶o ®¶m cho ngêi lao ®éng cã thÓ mua ®îc nh÷ng t liÖu sinh ho¹t thiÕt yÕu ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña b¶n th©n vµ cã dµnh mét phÇn nu«i con vµ b¶o hiÓm lóc hÕt tuæi lao ®éng. X©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng hîp lý lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. v× trong thùc tÕ cã hai h×nh thøc tr¶ c«ng ®ã lµ tr¶ c«ng theo s¶n phÈm vµ tr¶ c«ng theo thêi gian. 3 1. H×nh thøc tr¶ c«ng theo thêi gian bao gåm hai chÕ ®é theo thêi gian gi¶n ®¬n vµ theo thêi gian cã thëng. a) ChÕ ®é tiÒn c«ng tr¶ theo thêi gian ®¬n gi¶n lµ chÕ dé tr¶ c«ng mµ tiÒn c«ng nhËn ®îc cña ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc do møc l¬ng cÊp bËc, bËc cao hay thÊp hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc nhiÒu hay Ýt. ChÕ ®é tr¶ c«ng nµy chØ ¸p dông ë nh÷ng n¬i khã ®Þnh møc lao ®éng chÝnh x¸c, khã ®¸nh gi¸ c«ng viÖc thËt chÝnh x¸c. b) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo thêi gian cã thëng lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶ c«ng theo thêi gian ®¬n gi¶n víi tiÒn thëng khi ®¹t ®îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè lîng hoÆc chÊt lîng ®· quy ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ cång chñ yÕu ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n phô lµm viÖc phôc vô, c«ng nh©n lµm viÖc ë nh÷ng kh©u s¶n xuÊt cã tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao... 2. H×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm: lµ h×nh thøc tr¶n c«ng trong ®ã tiÒn c«ng ®îc tr¶ phô thuéc vµo møc l¬ng cÊp bËc, møc lao ®éng, sè lîng s¶n phÈm thùc tÕ ®îc s¶n xuÊt ra vµ ®îc nghiÖm thu. H×nh thøc tr¶ c«ng teo sn¶ phÈm bao gåm c¸c chÕ ®é sau: a) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: lµ chÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm ¸p dông ®èi víi tõng c«ng nh©n trong ®ã tiÒn c«ng tØ lÖ thuËn víi sè lîng s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra vµ ®îc nghiÖm thu. §¬n gi¸ = L/Q hay §¬n gi¸=L x T L: l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc Q: møc l¬ng s¶n lîng T: møc l¬ng thêi gian TiÒn c«ng=§¬n gi¸ x Qtt Qtt: sè s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt, nghiÖm thu b) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm tËp thÓ ®ã lµ tiÒn c«ng ®îc tr¶ cho mét nhãm ngêi lao ®éng cho khèi lîng c«ng viÖc mµ hä ®· thùc hiÖn sau ®ã ph©n chia tíi tõng ngêi theo mét ph¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nµo ®ã. TiÒn c«ng cña mçi ngêi lao ®éng phô thuéc vµo møc l¬ng cÊp bËc thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, møc ®é hoµn thµnh møc lao ®éng cña c¶ nhãm. 4 n  §G = i=1 n Q hay §G =  Li x Ti i=1 Li: møc l¬ng cÊp bËc cña c«ng viÖc i Li: tæng l¬ng cÊp bËc cña c¶ nhãm c«ng nh©n Ti: møc l¬ng thêi gian cña c«ng viÖc i I: l¬ng cÊp bËc b×nh qu©n cña c¶ nhãm c«ng viÖc c) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp: lµ chÕ ®é tr¶ c«ng ¸p dông cho nh÷ng c«ng nh©n phô mµ c«ng viÖc cña hä cã ¶nh hëng nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh hëng l¬ng theo s¶n phÈm. §G = §G: ®¬n gi¸ l¬ng s¶n phÈm cña c«ng viÖc phô hay phôc vô L: l¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô hay phôc vô Q: møc s¶n lîng cña c«ng nh©n chÝnh M: sè m¸y ®îc c«ng nh©n phô phôc vô d) ChÕ ®é tr¶ c«ng kho¸n: ®îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc nÕu giao cho tõng chi tiÕt bé phËn c«ng viÖc sÏ kh«ng cã lîi mµ ph¶i giao toµn bé khèi lîng c«ng viÖc cho c«ng nh©n hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. §¬n gi¸ tÝnh theo hai c¸ch: - X©y dùng ®¬n gi¸ cho mét ®¬n vÞ c«ng viÖc. TiÒn c«ng kho¸n= §g kho¸n cho 1 ®¬n vÞ x khèi lîng c«ng viÖc - Tr¶ cho c¶ mét khèi lîng c«ng viÖc. ®) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã thëng: §ã lµ c¸c chÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm nãi trªn kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc tiÒn thëng. LTH=L+L(m.h) LTH: tiÒn c«ng theo s¶n phÈm cã thëng. L: tiªn c«ng tÝnh theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh M: % tiÒn thëng cho 1% vît møc chØ tiªu tiÒn thëng 5 H: % hoµn thµnh vît møc chØ tiªu thëng. e) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: lµ chÕ ®é tr¶ c«ng ¸p dông cho kh©u thiÕt yÕu hoÆc kh©u quan träng cña s¶n xuÊt mµ c«ng viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë ®ã cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ë nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt kh¸c cã liªn quan gãp phÈn hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch cña xÝ nghiÖp. Sö dông hai lo¹i ®¬n gi¸: - §¬n gi¸ cè ®Þnh tr¶ cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm ®· hoµn thµnh. - §¬n gi¸ luü tiÕn ®Ó tr¶ c«ng cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm vît møc khëi ®iÓm. II/ C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc l¬ng 1. M«i trêng cña c«ng ty a) ChÝnh s¸ch cña c«ng ty: TiÒn l¬ng võa lµ mét chi phÝ tèn kÐm võa lµ mét lo¹i tµi s¶n. Chi phÝ tèn kÐm ph¶n ¸nh qua chi phÝ lao ®éng. Trong c¸c ngµnh dÞch vô, chi phÝ lao ®éng chiÕm vµo kho¶ng 50% tæng chi phÝ. Tuy nhiªn tiÒn l¬ng lµ mét lo¹i tµi s¶n v× nã thóc ®Èy nh©n viªn lç lùc. Nã lµ mét tiÒm n¨ng ¶nh hëng tíi hµnh vi lµm viÖc cña nh©n viªn, thóc ®Èy nh©n viªn lµm viÖc cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. TiÒn l¬ng thëng gióp cho nh©n viªn c¶i tiÕn c«ng t¸c, gia t¨ng n¨ng suÊt, vµ tØ lÖ sè ngêi bá viÖc sÏ thÊp h¬n. b) BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty ¶nh hëng rÊt lín tíi c¸ch tuyÓn chän nh©n viªn, ®Õn th¸i ®é cña cÊp trªn vµ cÊp díi, ®Õn hµnh vi c«ng t¸c, vµ do ®ã nã ¶nh hëng ®Õn viÖc s¾p xÕp tiÒn l¬ng vµ thëng cho nh©n viªn. c) C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty còng ¶nh hëng tíi c¬ cÊu tiÒn l¬ng. Trong mét c«ng ty lín cã nhiÒu giai tÇng, nhiÒu cÊp qu¶n trÞ th× qu¶n trÞ cÊp cao thêng quyÕt ®Þnh c¬ cÊu l¬ng thëng. ChÝnh ®iÒu nµy dÔ g©y bÊt lîi cho nh©n viªn bëi v× cÊp cao nhÊt Ýt ®i s©u ®Ó quan s¸t nh©n viªn. Ngîc l¹i ®èi víi c¸c c«ng ty Ýt cÊp bËc qu¶n trÞ hay c«ng ty lín cã nhiÒu cÊp bËc qu¶n trÞ, nÕu hä ®Ó cho c¸c cÊp qu¶n trÞ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ l¬ng thëng, c«ng nh©n sÏ ®îc hëng l¬ng hîp lý h¬n v× c¸c cÊp qu¶n trÞ nµy ®i s©u ®i s¸t c«ng nh©n h¬n. Do ®ã long thëng còng tuú thuéc vµo c¬ cÊu cña c«ng ty. 6 d) Kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c«ng ty, thÕ ®øng tµi chÝnh cña c«ng ty vµ t×nh h×nh kinh doanh cña c«ng ty. C¸c c«ng ty kinh doanh thµnh c«ng thêng tr¶ l¬ng cao h¬n møc l¬ng trung b×nh trong x· héi. 2. ThÞ trêng lao ®éng Khi nghiªn cøu ®Ò Ên ®Þnh møc l¬ng, c«ng ty cÇn ph¶i nghiªn cøu mét yÕu tè quan träng ®ã lµ thÞ trêng lao ®éng hiÓu theo nghÜa réng. §ã lµ nh÷ng yÕu tè: l¬ng thëng trªn thÞ trêng, chi phÝ sinh ho¹t, c«ng ®oµn, x· héi, nÒn kinh tÕ vµ luËt ph¸p. a) L¬ng thëng trªn thÞ trêng C¸c c«ng ty ®ªuf n»m ë vÞ trÝ c¹nh tranh gay g¾t. Do ®ã cÇn ph¶i nghiªn cøu kü møc l¬ng hiÖn t¹i trong x· héi hiÖn nay ®èi víi cïng mét ngµnh nghÒ ®ã ra sao. ViÖc nghiªn cøu nµy dùa trªn lÜnh vùc sau: Khu vùc ®Þa lý n¬i c«ng ty ®ang kinh doanh, mét sè c«ng ty nhÊt ®Þnh nµo ®ã cÇn nghiªn cøu µ c¸c c«ng viÖc cÇn so s¸nh ®èi chiÕu. b) ChÝ phÝ sinh ho¹t L¬ng thëng ph¶i phï hîp víi chi phÝ sinh ho¹t ®ã lµ quy luËt chung cña bÊt kú níc nµo trªn thÕ giíi. T¹i ViÖt Nam nhµ níc còng quyÕt ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu ®Ó cho nh©n viªn ®ñ sèng khi lµm viÖc t¹i cacs c«ng ty nwongs ngoµi hoÆc c¸c c«ng ty liªn doanh. Lý luËn chi phÝ sinh ho¹t rÊt ®¬n gi¶n: Khi gi¸ t¨ng lªn trong mét giai ®äan nhÊt ®Þnh nµo ®ã, th× tiÒn l¬ng thëng hiÖn thêi thùc sù bÞ gi¶m xuèng. Do ®ã c«ng ty ph¶i t¨ng l¬ng theo mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh ®ñ ®Ó cho nh©n viªn duy tr× møc l¬ng thùc sù tríc ®©y. c) C«ng ®oµn C«ng ®oµn lµ mét lùc lîng rÊt m¹nh mµ c¸c cÊp qu¶n trÞ pahØ th¶o luËn víi hä trong ba lÜnh vùc sau: - C¸c tiªu chuÈn ®îc sö dông ®Ó xÕp l¬ng thëng. - C¸c møc chªnh lÖch l¬ng. - C¸c ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng. Cã c«ng ®oµn ñng hé c¸c kÕ ho¹ch kÝch thÝch s¶nh xuÊt cña c«ng ty. d) X· héi 7 Søc Ðp cña x· héi còng rÊt quan träng. Ai còng biÕt r»ng l¬ng thëng ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ cña s¶n phÈm vµ dÞch vô. X· héi, ®¹i biÓu lµ ngêi tiªu dïng, kh«ng bao giê muèn gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng. Hä t¹o søc Ðp buéc mét sè c«ng ty kh«ng ®îc t¨ng l¬ng mµ ph¶i theo møc l¬ng c«ng ty kh¸c ®ang ¸p dông. ®) NÒn kinh tÕ Trong mét nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i, nguån cung øng lao ®éng dÜ diªn t¨ng cao cã nghÜa lµ sè ngêi thÊt nghiÖp t¨ng. Do ®ã, c¸c c«ng ty cã khuynh híng h¹ thÊp l¬ng hoÆc kh«ng t¨ng l¬ng. Tuy nhiªn, c«ng ®oµn, chÝnh phñ vµ x· héi l¹i Ðp c«ng ty t¨ng l¬ng cho phï hîp víi møc chi phÝ sinh ho¹t gia t¨ng. §©y lµ vÊn ®Ò hãc bóa ®èi víi nhµ qu¶n trÞ. e) LuËt ph¸p ChÝnh s¸ch l¬ng thëng ph¶i tu©n theo luËt lÖ cña nhµ níc. LuËt lao ®éng cña c¸c níc nãi chung cña ViÖt Nam nãi riªn ®Òu nghiªm cÊm ph©n biÖt ®èi xö nam, n÷ khi tr¶ l¬ng. 3. B¶n th©n nh©n viªn B¶n th©n nh©n viªn rÊt t¸c ®éng ®Õn viÖc tr¶ l¬ng. Møc l¬ng vµ phóc lîi tuú thuéc vµo sù hoµn thµnh c«ng t¸c cña nh©n viªn, tuú thuéc vµo møc th©m niªn, kinh nghiÖm, sù trung thµnh, tiÒm n¨ng vµ kÓ c¶ ¶nh hëng chÝnh trÞ. - Sù hoµn thµnh c«ng t¸c: kh«ng cã g× lµm n¶n lßng nh©n viªn cho viÖc c¸c c«ng nh©n giái, xuÊt s¾c l¹i l·nh l¬ng b»ng hoÆc thÊp h¬n nh©n viªn cã n¨ng suÊt kÐm. Do ®ã cÊp qu¶n trÞ cÇn ph¶i ¸p dông hÖ thèng l¬ng dùa vµo sù hoµn thµnh c«ng t¸c. - Kinh nghiÖm: kinh nghiÖm còng lµ mét yÕu tè ¶nh hëng ®Õn l¬ng thëng, hÇu hÕt c¸c c¬ quan tæ chøc trªn thÕ giíi ®Òu dùa vµo yÕu tè nµy ®Ó tuyÓn chän vµ cøu xÐt l¬ng thëng. III/ X¸c ®Þnh tiÒn tr×nh ®¸nh gi¸ c«ng viÖc §¸nh gi¸ c«ng viÖc lµ mét thñ tôc cã tÝnh c¸ch hÖ thèng nh»m ®o lêng gi¸ trÞ vµ tÇm quan träng cña c«ng viÖc dùa trªn nhiÒu yÕu tè nh»m lo¹i bá c¸c bÊt b×nh ®¼ng trong c¬ quan chØ v× c¬ cÊu l¬ng thëng bÊt hîp lý. §¸nh gi¸ c«ng viÖc nh»m c¸c môc tiªu sau: 8 - X¸c ®Þnh cÊu tróc c«ng viÖc cña c¬ quan. - Mang l¹i b×nh ®¼ng vµ trËt tù trong mèi t¬ng quan c«ng viÖc. - TriÓn khai mét thøc bËc gi¸ trÞ cña c«ng viÖc ®îc sö dông ®Ó thiÕt kÕ ra mét c¬ cÊu l¬ng thëng. - §¹t ®îc sù nhÊt trÝ gi÷a c¸c cÊp qu¶n trÞ vµ nh©n viªn liªn quan tíi c«ng viÖc. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c«ng viÖc 1. Ph¬ng ph¸p thang ®ã ®å ho¹ Lµ ph¬ng ph¸p trong ®ã ngêi ®¸nh gi¸ dùa trªn ý kiÕn chñ quan cña m×nh ®¸nh gi¸ sù thùc hiÖn cña ®èi tîng ®¸nh gi¸, theo mét thang ®o tõ thÊp ®Õn cao vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®îc s¾p xÕp theo thø vµ bao gåm c¸c chØ tiªu cso liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng viÖc. 2. Ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng lu©n phiªn §©y lµ ph¬ng ph¸p s¾p xÕp nh©n viªn tõ giái nhÊt ®Õn kÐm nhÊt theo mét sè ®iÓm chÝnh nh kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc, th¸i ®é alfm viÖc. 3. Ph¬ng ph¸p so s¸nh cÆp §©y lµ ph¬ng ph¸p dïng mét nh©n viªn nµy ®em so s¸nh víi nh©n viªn kh¸c vÒ tiªu chuÈn chÝnh nh sè lîng, chÊp lîng c«ng viÖc, th¸i ®é ý thøc b¶o vÖ, ®Ó thÊy nh©n viªn nµo ®îc ®¸nh gi¸ tèt h¬n. 4. Ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm Lµ mét ph¬ng ph¸p Ên ®Þnh gi¸ trÞ b»ng sè cho c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc vµ tæng sè c¸c gi¸ trÞ naú cung cÊp mét b¶n ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ t¬ng øng cña c«ng viÖc ®ã. Ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm ®îc thùc hiÖn qua 12 bíc sau: 1) Lùa chän c¸c c«ng viÖc ®iÓn h×nh chñ yÕu trong c«ng ty. C¸c c«ng viÖc nµy ®îc ph©n theo nhãm c«ng viÖc. 2) C¸c chuyªn viªn tiÕn hµnh ph©n tÝch c«ng viÖc. 3) Dùa vµo b¶ng ph©n tÝch nµy, nhµ ph©n tÝch sÏ viÕt b¶ng m« t¶ c«ng viÖc ®Ó tr×nh lªn ban l·nh ®¹o. 4) Dùa vµo b¶ng ph©n tÝch nµy, nhµ ph©n tÝch chän läc vµ x¸c ®Þnh xem c«ng viÖc ®ã cã yÕu tè nµo. 9 5) TÝnh tØ lÖ phÇn tr¨m quan träng (tØ träng) cña c¸c yÕu tè c«ng viÖc ®ã. 6) X¸c ®Þnh xem mçi yÕu tè cã mÊy thø bËc 7) Ên ®Þnh hÖ thèng ®iÓm lµ 500 hay 1000. 8) Ph©n bè sè ®iÓm cho tõng thø bËc cña tõng yÕu tè. Kho¶ng c¸ch cña c¸c thø bËc ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Kho¶ng c¸ch = M: §iÓm tèi ®a m: ®iÓm tèi thiÓu N: sè thøc bËc 9) So¹n th¶o cÈm nang ®¸nh gi¸ c«ng viÖc ®Ó tr×nh cÊp qu¶n trÞ. 10) CÊp qu¶n trÞ nhËn b¶ng m« t¶ c«ng viÖc vµ b¶n th¶o cÈm nang ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. 11) CÊp qu¶n trÞ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc b»ng c¸ch so s¸nh ®èi chiÕu b¶ng ®iÓm víi b¶ng m« t¶ c«ng viÖc. 12) Hoµn tÊt cÈm nang. IV/ Ph¬ng ph¸p Ên ®Þnh møc l¬ng 1. Ng¹ch l¬ng Ng¹ch l¬ng lµ viÖc lËp nhãm c¸c c«ng viÖc t¬ng tù nhau nh»m ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc Ên ®Þnh l¬ng. Mèi ng¹ch l¬ng øng víi mét ng¹ch c«ng chøc, viªn chøc ph¶n ¸nh néi dung c«ng viÖc vµ tr×nh ®é c«ng chøc, ngêi lao ®éng theo tiªu chuÈn chuyªn m«n nghiÖp vô, mçi ng¹ch c«ng chøc viªn chøc chØ xö dông ®îc mét tiªu chuÈn chuyªn m«n nghiÖp vô nhÊt ®Þnh. Trong mçi ngµnh cã thÓ cã mét hoÆc nhiÒu ng¹ch c«ng chøc, viªn chøc t¬ng øng víi nh÷ng néi dung c«ng viÖc kh¸c nhau. 2. HÖ sè l¬ng chuÈn 10 HÖ sè l¬ng chuÈn lµ hÖ sè møc l¬ng khëi ®iÓm (bËc 1) cña ng¹ch. Mçi ng¹ch ®Òu cã mét hÖ sè møc l¬ng chuÈn lÊy hÖ sè møc l¬ng chuÈn nh©n víi møc l¬ng tèi thiÓu ta ®îc møc l¬ng chuÈn cña ng¹ch. HÖ sè møc l¬ng chuÈn ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së hÖ sè phøc t¹p lao ®éng cña ng¹ch nh©n víi hÖ sè tiªu hao lao ®éng theo ng¹ch ®ã. HÖ sè nµy kh«ng phô thuéc vµo con ngêi cô thÓ vµ qu¸ tr×nh c«ng t¸c cña hä ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã. HÖ sè l¬ng chuÈn cña ng¹ch chÞu sù c©n ®èi trong néi bé ngµnh vµ sù c©n ®èi nãi chung gi÷a c¸c ngµnh. 3. BËc l¬ng th©m niªn BËc l¬ng th©m niªn thÓ hiÖn th©m niªn cña ngêi lao ®éng ®· lµm viÖc trong ng¹ch ®îc x¸c ®Þnh hîp lý, nh»m môc ®Ých ®éng viªn vµ khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng yªn t©m lµm viÖc vµ tÝch luü kinh nghiÖm, t©n t©m víi c«ng viÖc khi kh«ng cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn n©ng ng¹ch lªn cao h¬n. Ngêi lao ®éng sau khi ®îc tuyÓn dông vµo ng¹ch sÏ ®îc xÕp møc l¬ng chuÈn cña ng¹ch, sau ®ã sÏ ®îc n©ng bËc l¬ng theo th©m niªn kh«ng cÇn qua thi cö, mµ chØ cÇn hoµn thµnh nhiÖm vô ®îc giao. 4. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l¬ng th©m niªn Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l¬ng th©m niªn ph¶i cã t¸c dông khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng hoµn thµnh c«ng viÖc ®Ó ®îc n©ng bËc l¬ng th©m niªn. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l¬ng th©m niªn quy ®Þnh trong chÕ ®é tiÒn l¬ng míi ®îc x¸c ®Þnh tõ 0,09 ®Õn 0,43 so víi møc l¬ng tèi thiÓu. 5. §iÒu chØnh møc l¬ng Khi ®· x¸c ®Þnh bËc l¬ng h¹ng ng¹ch l¬ng, cÊp qu¶n trÞ sÏ thÊy mét sè c«ng viÖc tríc ®©y ®îc tr¶ l¬ng qu¸ cao hay qu¸ thÊp. C¸c cÊp qu¶n trÞ cÇn ph¶i ®iÒu chØnh sao cho phï hîp víi ng¹ch vµ bËc l¬ng míi. 11 V/ Nguån h×nh thµnh quü tiÒn l¬ng vµ sö dông quü tiÒn l¬ng 1. Nguån h×nh thµnh quü tiÒn l¬ng C¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt, kinh doanh, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh nguån quü tiÒn l¬ng t¬ng øng ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng. Nguån bao gåm: - Quü tiÒn l¬ng theo theo ®¬n gi¸ ®îc giao. - Quü tiÒn l¬ng bæ sung theo chÕ ®é quy ®Þnh cña nhµ níc. - Quü tiªn l¬ng tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô kh¸c ngoµi ®¬n gi¸ tiªn l¬ng ®îc giao. - Quü tiªn l¬ng dù phßng tõ n¨m tríc chuyÓn sang. Nguån quü tiÒn l¬ng nªu trªn ®îc gäi lµ tæng quü tiªn l¬ng. 2. Sö dông tæng quü tiÒn l¬ng §Ó ®¶m b¶o quü tiÒn l¬ng kh«ng vît chi so v¬i quü tiªn l¬ng ®îc hëng, dån chi quü tiªn l¬ng vµo th¸ng cuèi n¨m hoÆc ®Ó dù phßng quü tiÒn l¬ng ®èi víi ngêi lao ®éng cã n¨ng suÊt, chÊt lîng cao, cã thµnh tÝch trong c«ng t¸c (tèi ®a kh«ng qu¸ 10% tæng quü l¬ng). - Quü khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao, tay nghÒ giái (tèi ®a kh«ng vît qu¸ 2% tæng quü l¬ng). - Quü dù phßng cho n¨m sau (tèi ®a kh«ng vît qu¸ 12% tæng quü l¬ng). VI/ Quy ®Þnh tr¶ l¬ng g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh, tæ chøc lao ®éng, doanh nghiÖp quy ®Þnh chÕ ®é tr¶ l¬ng vô thÓ g¾n víi kÕt qu¶ cuèi cïng cña tõng ngêi lao ®éng, tõng bé phËn nh sau: 1. §èi víi lao ®éng tr¶ l¬ng theo thêi gian (viªn chøc qu¶n lý chuyªn m«n, nghiÖp vô, thõa hµnh phôc vô vµ c¸c ®èi tîng kh¸c mµ kh«ng thÓ thùc hiÖn tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm hoÆc l¬ng kho¸n tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng võa theo hÖ sè møc l¬ng ®îc xÕp t¹i nghÞ ®Þnh sè 26/CP, võa theo kÕt qu¶ cuèi cïng cña tõng ngêi, tõng bé phËn, c«ng thøc tÝnh nh sau: Ti=T1i+T2i (1) Trong ®ã: Ti: tiÒn l¬ng cña ngêi thø i ®îc nhËn 12 T1i: tiÒn l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña ngêi thø i, ®îc tÝnh nh sau: T1i=ni x ti (2) Ti: xuÊt l¬ng ngµy theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña ngêi thø i ni: sè ngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi thø i T2i: lµ tiÒn l¬ng theo c«ng viÖc ®îc giao g¾n víi møc ®é phøc t¹p, tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ®ßi hái, møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc vµ sè ngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi thøc i, kh«ng phô thuéc vµo hÖ sè møc l¬ng ®îc xÕp theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP. C«ng thøc tÝnh nh sau: Vt - Cc® T2i = ni. hi (3) m  njhj j=1 (i thuéc J) Vt: quü tiÒn l¬ng øng víi møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña bé phËn lµm l¬ng thêi gian. Vc®: lµ quü tiÒn l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña bé phËn lµm l¬ng thêi gian theo c«ng thøc sau: m Vc®=  T1j j=1 T1j lµ tiÒn l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña tõng ngêi lµm l¬ng thêi gian ni: sè ngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi thøc i hi: hÖ sè tiÒn l¬ng øng víi c«ng viÖc ®îc giao, møc ®é phøc t¹p, tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ®ßi hái vµ møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña ngêi thø i ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: hi = . K K: hÖ sè møc ®é hoµn thµnh ®îc chia lµm 3 møc: hoµn thµnh tèt hÖ sè 1,2. Hoµn thµnh, hÖ sè1,0. Cha hoµn thµnh hÖ sè 0,7. ®1i: sè ®iÓm møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc ngêi thø i ®¶m nhiÖm ®2i: sè ®iÓm tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ngêi thø i ®¶m nhiÖm. 13 Tæng sè ®iÓm cña hai nhãm yÕu tè møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc lµ 100% tØ träng ®iÓm cao nhÊt cua ®1i lµ 70% vµ cña ®2i lµ 30%. (®1+®2) tæng sè ®iÓm møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt trong doanh nghiÖp. * C¸c bíc tiÕn hµnh x¸c ®Þnh hÖ sè tiÒn l¬ng (hi) lµm c¬ së ®Ó tr¶ l¬ng theo c¸ch tÝnh trªn. - Thèng kª chøc danh c«ng viÖc theo 4 cÊp ®é tõ ®¹i häc trë lªn; cao ®¼ng vµ trung cÊp; s¬ cÊp vµ kh«ng cÇn ®µo t¹o. - X¸c ®Þnh khung hÖ sè gi·n c¸ch dïng ®Ó tr¶ l¬ng gi÷a c«ng viÖc phøc t¹p nhÊt vµ ®¬n gi¶n nhÊt (gäi tÊt lµ béi sè tiÒn l¬ng). Béi sè tiÒn l¬ng cña chøc danh c«ng viÖc phøc t¹p nhÊt ®Þnh ®îc xÕp theo nghÞ ®Þnh 26/CP cña doanh nghiÖp vµ béi sè thÊp nhÊt b»ng hÖ sè mø l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP. Trong khung béi sè nµy doanh nghiÖp lùa chän béi sè tiÒn l¬ng cho phï hîp. - Theo b¶ng tØ träng ®iÓm 1, x©y dùng b¶ng ®iÓm côt hÓ ®Ó chÊm ®iÓm cho c¸c chøc danh c«ng viÖc theo c¸c cÊp tr×nh ®é. - ¸p dông theo c«ng thøc 1 ®Ó tÝnh tiÒn l¬ng ®îc nhËn cña tõng ngêi. 2. §èi víi lao ®éng hëng l¬ng theo s¶n phÈm hoÆc l¬ng kho¸n a) §èi víi lao ®éng lµm kho¸n vµ lµm l¬ng s¶n phÈm c¸ nh©n trùc tiÕp, tiÒn l¬ng ®îc tÝnh tr¶ theo c«ng thøc. T=V®g x q T: tiÒn l¬ng cña lao ®éng nµo ®ã V®g: ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng s¶n phÈm, ®èi víi lµm kho¸n lµ tiÒn l¬ng kho¸n q: sè lîng s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc kho¸n hoµn thµnh b) §èi víi lao ®éng lµm l¬ng kho¸n l¬ng s¶n phÈm tËp thÓ Tr¶ l¬ng theo tØ lÖ hÖ sè l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc ®¶m nhiÖm (kh«ng theo hÖ sè møc l¬ng ®îc xÕp theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP) vµ sè ®iÓm ®¸nh gi¸ møc ®é ®ãng gãp ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. C«ng thøc tÝnh nh sau: VSP x ®i.ti Ti = m  ®jtj (i phô thuéc J) J=1 14 Ti: tiÒn l¬ng ngêi thø i nhËn ®îc Vsp: quü tiÒn l¬ng s¶n phÈm tËp thÓ m: sè lîng thµnh viªn trong tËp thÓ ti: lµ sè ®iÓm ®¸nh gi¸ møc ®é ®ãng gãp ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc cña ngêi thø i. ViÖc x¸c ®Þnh sè ®iÓm ®i cña tõng ngêi ®îc ®¸nh gi¸ hµng ngµy th«ng qua b×nh xÐt tËp thÓ. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ cô thÓ nh sau. + ®¶m b¶o sè giê c«ng cã Ých + chÊp hµnh nghiªm sù ph©n c«ng lao ®éng cña ngêi phô tr¸ch. + B¶o ®¶m chÊt lîng c«ng viÖc (s¶n phÈm). + TiÕt kiÖm vËt t, b¶o ®¶m an toµn lao ®éng. NÕu b¶o ®¶m c¸c tiªu chuÈn trªn th× ®îc 10 ®iÓm. Tiªu chuÈn nµo kh«ng ®¶m b¶o th× trõ tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm. - C¸c tiªu chuÈn bæ xung + lµm c«ng viÖc cã cÊp bËc c«ng viÖc cao h¬n cÊp bËc c«ng nh©n, b¶o ®¶m chÊt lîng, thêi gian ®îc céng thªm tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm. + Lµm c«ng viÖc nÆng nhäc ®éc h¹i nhÊt trong tËp thÓ ®îc céng thªm tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm. + Lµm c«ng viÖc khi kh«ng bæ trÝ ®ñ ngêi theo d©y truyÒn nhng vÉn ®¶m b¶o c«ng viÖc ho¹t ®éng b×nh thêng ®îc céng thªm tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm. 3. C¸c bíc tiÕn hµnh tr¶ l¬ng s¶n phÈm l¬ng kho¸n - X¸c ®Þnh c¸c chøc danh c«ng viÖc trong tËp thÓ. - X¸c ®Þnh hÖ sè møc l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP hoÆc x¸c ®Þnh hÖ sè møc l¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc cña tõng ngêi vµ ngµy c«ng thùc tÕ cña tõng ngêi. - X¸c ®Þnh tæng sè ®iÓm ®¸nh gi¸ møc ®é ®ãng gãp ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc cña tõng ngêi. - X¸c ®Þnh tiÒn l¬ng tr¶ cho tõng ngêi theo c«ng thøc. 4. §èi víi quü tiÒn l¬ng thëng n¨ng suÊt, chÊt lîng cao vµ quü khuyÕn khÝch ®èi víi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao kü thuËt cao tay nghÒ giái doanh nghiÖp chñ ®éng x©y dùng chÕ ®é cho chÆt chÏ, phï hîp tho¶ ®¸ng, tr¸nh trµn lam, b¶o ®¶m sö dông quü ®óng môc ®Ých. VII/ TiÕn tr×nh qu¶n trÞ hÖ thèng l¬ng 15 §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng khai d©n chñ trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ tr¶ l¬ng, doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng quy chÕ tr¶ l¬ng nh sau. - Thµnh lËp héi ®ång x©y dùng quy chÕ tr¶ l¬ng cña doanh nghiÖp do gi¸m ®èc lµm chñ tÞch. Thµnh viªn héi ®ång gåm: bé phËn lao ®éng tiÒn l¬ng lµ uû viªn thêng trùc, ®¹i diÖn tæ chøc c«ng ®oµn cung cÊp; ®¹i diÖn §¶ng uû, ®¹i diÖn c¸c phßng vµ mét sè chuyªn gia giái trong lÜnh vùc chuyªn m«n, nghiÖp. Sè thµnh viªn cô thÓ do gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh. - Héi ®ång cã nhiÖm vô dù th¶o quy chÕ vµ tæ chøc lÊy ý kiÕn réng r·i trong doanh nghiÖp sau ®ã hoµn chØnh quy chÕ. Gi¸m ®èc tæ chøc lÊy ý kiÕn t¹i ®¹i héi ®ång c«ng nh©n viªn chøc hoÆc ®¹i diÖn c¸c bé phËn trong doanh nghiÖp sau ®ã quyÕt ®Þnh c«ng bè chÝnh thøc. Sau khi ban hµnh quy chÕ, bé phËn lao ®éng - tiÒn l¬ng phèi hîp víi tæ chøc c«ng ®oµn cïng cÊp vµ c¸c bé phËn chuyªn m«n kh¸c cã liªn quan gióp gi¸m ®èc triÓn khai thùc hiÖn quy chÕ ®Õn tõng bé phËn ngêi lao ®éng. - §¨ng ký b¶n quy chÕ tr¶ l¬ng cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh. Khi ®· thiÕt lËp ®îc hÖ thèng tiÒn l¬ng nã ph¶i ®îc v¨n phßng qu¶n trÞ tiÒn l¬ng duy tr×. MÆc dï c¬ cÊu tiÒn l¬ng cã thÓ thay ®æi vµ ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi nhng hÖ thèng tiÒn l¬ng kh«ng ®îc thay ®æi. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i qu¶n trÞ vµ ®iÒu chØnh cho thÝch hîp: tríc tiªn ¸p dông b¶ng l¬ng ®èi víi c¸c c«ng viÖc hiÖn hµnh vµ thøc ®Õn ph¶i thêng xuyªn cËp nhËt ho¸ c¬ cÊu tiÒn l¬ng ®Ó ¸p øng nh÷ng thay ®æi cña c«ng viÖc. - ¸p dông b¶ng l¬ng. Møc s¾p xÕp l¹i thang l¬ng ®îc ¸p dông cho nh÷ng trêng hîp sau ®©y: Khi tuyÓn c«ng nh©n, khi c«ng nh©n chuyÓn c«ng viÖc hay thuyªn chuyÓn sang bé phËn kh¸c hoÆc chuyÓn tõ ca nµy sang ca kh¸c, khi ®îc ®Ò b¹t th¨ng møc l¬ng do thµnh tÝch hay dùa trªn c¬ së tù ®éng t¨ng l¬ng; vµ khi c¸c c¸ nh©n ®îc th¨ng bËc theo tuyÕn biÓu ®å t¨ng l¬ng. §Ó cho c¬ cÊu tiÒn l¬ng ®îc s¾p xÕp gi÷a c¸c bé phËn hîp lý, cÇn ph¶i cã mét bé phËn tiÕp nhËn vµ nghiªn cøu nh÷ng khiÕu l¹i vÒ l¬ng cña c«ng nh©n. - Ph¬ng ph¸p cËp nhËt ho¸ c¬ cÊu l¬ng. Nh÷ng thay ®æi vµ duyÖt xÐt l¹i c¬ cÊu, sù ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt cña nhµ m¸y ch¾c 16 ch¾n sÏ thay ®æi vµ bá c¸c c«ng viÖc cò vµ lËp c¸c c«ng viÖc míi. Nªn chuÈn bÞ nh÷ng b¶n m« t¶ chi tiÕt c«ng viÖc cho nh÷ng c«ng viÖc míi vµ thay ®æi nµy, vµ nh÷ng c«ng viÖc nµy nªn ®îc s¾p xÕp trªn c¨n b¶n nh÷ng c«ng viÖc ®· ®¸nh gi¸ ban ®Çu. Trong trêng hîp c«ng ty cÇn mét sè lao ®éng cã kü n¨ng rÊt hiÕm trªn thÞ trêng lao ®éng, c¸c c«ng nh©n ®ã cã thÓ sÏ ®ßi hái mét møc l¬ng cao h¬n møc l¬ng cña hä. Trong trêng hîp ®ã nhµ qu¶n tri sÏ s¾p xÕp mét møc l¬ng ®Æc biÖt ®Ó tuyÓn mé vµ gi÷ ch©n hä lµm viÖc víi c«ng ty. Nh÷ng ®iÒu chØnh c¬ cÊu l¬ng nay kh«ng nªn lÉn lén víi viÖc ®iÒu chØnh l¬ng mét c¸ch tæng qu¸t vµ ®Þnh kú ®¸p øng víi nh÷ng thay ®æi ë bªn ngoµi. VIII/ Thùc tr¹ng tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay 1. Nh÷ng u ®iÓm cña hÖ thèng tr¶ l¬ng - HÖ thèng tr¶ l¬ng hîp lý kÝch thÝch ngêi lao ®éng h¨ng h¸i lµm viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b¶o ®¶m chÊt läng s¶n phÈm, hoµn thµnh ®óng kÕ ho¹ch ®îc giao. - Gióp cho ngêi lao ®éng tho¶ m·n nhu cÇu lîi Ých cña m×nh, gióp hä ®¶m b¶o duy tr× cuéc sèng vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. - Gióp ngêi lao ®éng n©ng cao tr¸ch nhiÖm lµm viÖc, trung thµnh víi c«ng ty. 2. Nh÷ng tån t¹i - Ph¹m vi ¸p dông: do chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é tiÒn l¬ng cña níc ta vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt hîp lý gi÷a tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. - Møc tiÒn l¬ng nh×n chung vÉn cßn thÊp. ChÕ ®é tiÒn l¬ng hiÖn ®ang ¸p dông cho ngêi lao ®éng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng vµ kh«ng phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng. 17 - ChÕ ®é tiÒn l¬ng cßn mang tÝnh b×nh qu©n cao. - ChÕ ®é tiÒn l¬ng cßn cha thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi nh b¶o hiÓm x· héi, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o... Nh÷ng tån t¹i trªn cña hÖ thèng tr¶ c«ng lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: - Nhµ níc vµ c¸c ngµnh chøc n¨ng cha nhËn thøc ®óng b¶n chÊt tiÒn l¬ng, cha xem tiÒn l¬ng lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ do ®ã tiÒn l¬ng cha theo ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng. Cha g¾n víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ tõng thêi kú. - Trong khi chuyÓn tõ c¬ chÕ qu¶n lý cò sang c¬ chÕ qu¶n lý míi, nhiÒu ngµnh ®· ®æi míi ho¹t ®éng cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng nhng hÖ thèng tiÒn l¬ng l¹i chËm ®îc thay ®æi, tiÒn l¬ng vÉn cßn nöa bao cÊp, nhiÒu kho¶n cha ®îc tiÒn tÖ ho¸, ®iÒu ®ã ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi. - Thªm vµo ®ã nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc nh tham nhòng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi... g¾n víi nh÷ng s¬ hë trong qu¶n lý kinh tÕ còng t¸c ®éng xÊu ®Õn tiÒn l¬ng vµ thu nhËp lµm cho vÊn ®Ò c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng ngêi lao ®éng kh«ng ®îc lµ bao. IX/ Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p Tõ thùc tr¹ng vµ c¸c nguyªn nh©n nªu trªn c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng tr¶ l¬ng cho hîp lý. - TiÒn l¬ng ph¶i xem lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, lao ®éng s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ph¶i cã gi¸ trÞ, lîng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng ho¸ ph¶i ®îc tÝnh ®óng tÝnh ®ñ vµ tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng, ®¶m b¶o cho ngêi hëng l¬ng hoµ nhËp vµo thÞ trêng x· héi. - §Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ngêi cã tµi n¨ng, nh÷ng ngêi lµm viÖc thËt sù cã n¨ng suÊt chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng theo c«ng viÖc chøc kh«ng ph¶i theo ngêi thùc hiÖn. - Ph¶i thay ®æi tiÒn tÖ ho¸ l¬ng, thay ®æi c¬ b¶n kÕt cÊu tiÒn l¬ng, c¶i c¸ch tiÒn l¬ng cÇn lµm râ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, gi¸o dôc vµ phÇn tiÒn nhµ ë, 18 ®iÖn, níc, ph¬ng tiÖn ®i l¹i, trang bÞ ®å dïng cho chuyªn gia cao cÊp vµ c¸n bé l·nh ®¹o. - TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, ph¶i tr¶ ®¶m b¶o b»ng møc l¬ng tèi thiÓu. §Ó tiÒn l¬ng ®¶m b¶o ®îc t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, tiÒn l¬ng tèi thiÓu ph¶i phï hîp víi tõng ngµnh, nghÒ vµ chØ sè gi¸ sinh ho¹t tõng thêi kú. - X©y dùng chÕ ®é tiÒn l¬ng míi ph¶i nh»m ®¸nh gi¸ ®óng chÊt lîng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gi¶m dÇn tÝnh b×nh qu©n, më réng béi sè thang l¬ng vµ ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc thï riªng cña tõng khu vùc. - ViÖc c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l¬ng ph¶i ®îc thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh b¶o hiÓm, y tÕ, gi¸o dôc... 19 KÕt luËn L¬ng thëng chØ vÒ mäi lo¹i phÇn thëng mµ mét c¸ nh©n nhËn ®îc ®Ó ®æi lÊy søc lao ®éng cña m×nh. Khi x©y dùng hÖ thèng l¬ng thëng, nhµ qu¶n lý tù ph¶i ph©n t¸ch c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ ¶nh hëng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh vÒ l¬ng. C¸c yÕu tè nµy bao gåm mèi trêng cña doanh nghiÖp, thÞ trêng lao ®éng, b¶n th©n nh©n viªn vµ b¶n th©n c«ng viÖc. M«i trêng cña c«ng ty lµ mét yÕu tè rÊt quan träng khi Ên ®Þnh møc l¬ng. ChÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp, bÇu kh«ng khÝ cña doanh nghiÖp, c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp vµ nhÊt lµ kh¶ n¨ng chi tr¶ cña doanh nghiÖp lµ c¸c thµnh tè mµ qu¶n trÞ ph¶i ph©n t¸ch. C«ng ty ho¹t ®éng kh«ng thÓ kh«ng ph©n tÝch thÞ trêng n¬i doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c nhµ ph©n tÝch ph¶i kh¶o s¸t l¬ng trªn thÞ trêng, chi phÝ sinh ho¹t, th¶o luËn víi c«ng ®oµn, ph©n tÝch khung c¶nh x· héi, m«i trêng kinh tÕ vµ khung c¶nh ph¸p lý. B¶n th©n nh©n viªn còng lµ mét yÕu tè quan träng khi s¾p xÕp l¬ng. Khi s¾p xÕp l¬ng nhµ qu¶n trÞ ph¶i xem b¶n th©n nh©n viªn hoµn thµnh c«ng viÖc tíi møc ®é nµo, tuæi th©m niªn, kinh nghiÖm cña ngêi lao ®éng tíi ®©u, ngêi lao ®éng cã trung thµnh víi c«ng ty kh«ng, nh©n viªn cã tiÒm n¨ng kh«ng... Nhng quan trong nhÊt lµ cho hÖ thèng tr¶ l¬ng ®îc kh¸ch quan vµ khoa häc. Nhê vµo b¶ng ph©n tÝch vµ m« t¶ c«ng viÖc, nhµ qu¶n trÞ sÏ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. Mçi ph¬ng ph¸p cã u, nhîc ®iÓm riªng. §ã lµ c¸c ph¬ng ph¸p thang ®o ®å ho¹, ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng lu©n phiªn, ph¬ng ph¸p so s¸nh cÆp, ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm. Sau khi ph©n tÝch c¸c yÕu tè, nhµ qu¶n trÞ dùa vµo sè ®iÓm hay b¶ng xÕp h¹ng ®Ó ph©n tÝch ng¹ch l¬ng. Sau khi chia ng¹ch l¬ng nhµ qu¶n trÞ ph¶i Ên ®Þnh c¸c bËc l¬ng cña mçi ng¹ch. C¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i xem xÐt nguån quü tiÒn l¬ng vµ ph©n chia cho ngêi lao ®éng sao cho hîp lý. C¸c nhµ qu¶n trÞ kh«ng nªn chØ hiÓu l¬ng bæng mét c¸ch rêi r¹c mµ hiÓu cã mét c¸ch hÖ thèng díi nh·n quan qu¶n trÞ. C¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i thiÕt kÕ ra mét c¬ cÊu tæ chøc hîp lý ®Ó qu¶n trÞ hÖ thèng l¬ng. Muèn duy tr× vµ qu¶n trÞ hÖ thèng l¬ng cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i cËp nhËt ho¸ c¬ cÊu l¬ng, ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc hîp lý ®Ó qu¶n trÞ hÖ thèng l¬ng. 20