Tài liệu Tiền bạc bạc tiền

Ti n b c b c ti n 1 www.hobieuchanh.com Ti n B c - B c Ti n Bi u Chánh Ph n M t M t tr i ã xu ng khu t mái nhà mà Tr n Bá V n ch a th y con là Bá K v nói coi nó thi u hay là r t, nên nóng n y trong lòng, m t lát ra ng tr c c a ngó mông xu ng ng Paul Blanchy, là ng Sài Gòn ch y t mé sông B n Nghé lên Tân Ð nh r i qua C u Ki u. Bá V n ng ngóng m t h i lâu, th y thiên h lên xu ng d p dìu, xe h i, xe kéo l i qua không d t, mà không th y d ng con v , m i l n b c tr vô sân, r i i vòng l i hòn non gi mà nh m c nh. V là Ð Th Ðào ng trên th m nhà l u ngó xu ng; ng i ã quá b n m i tu i i mà dung nhan còn p, qu n áo m c toàn l a tr ng, c tai ch p nháng th y xoàn1, da tr ng thêm d i ph n, tóc en l i g láng nhu t. Cô ngó ch ng và nói r ng: - Ch chi h i nãy mình ng i xe h i xu ng tr ng mà coi, d u có u hay là r t ng r c ph c nó v , nhà ch i hoài thi t khó ch u quá. Bá V n ch a k p tr l i, b ng th y có hai chi c xe kéo ch y vô c a, Tr n Bá K ng i xe tr c, Nguy n Hi u Liêm ng i xe sau. Bá K th y cha m thì m ng quýnh, xe ch a k p ng ng mà anh ta nh y i xu ng và nói r ng: - Hai a u h t ba à. Con u s n m, còn Hi u Liêm u s m t, may quá. V ch ng Bá V n m t mày t i rói, h i th m l ng x ng, r i d t con và Hi u Liêm vô nhà. Lý Nh Bình là r c a Bá V n, Tr n Thanh Huê là con gái u lòng, v i Tr n Thanh Ki u là con gái út m i m i sáu tu i, ch a có ch ng, nghe ti ng Bá K l t t chen nhau ch y ra mà m ng. Ð Th h i gia d ch d n c m cho con n; Hi u Liêm xin t mà v Bà Chi u ng báo tin cho m m ng, k o m nhà trông i. Bá V n v vai Hi u Liêm mà nói r ng: - Cháu là anh em b n bè thân thi t c a th ng Bá K , tuy cháu bên tr ng S Ph m còn nó bên tr ng B n Qu c, mà m y n m nay h chúa nh t cùng là bãi tr ng thì hai a bây kh o d t, ch i b i v i nhau nh anh em ru t. Nay hai a bây thi b ng t t nghi p u h t c hai, mà cháu là con nhà nghèo l i gi t c gi i nh t, nên th y m ng mà c ng khen cháu l m. H i tr a th y nghe th ng Bá K nó nói ch c nó u, nên th y có bi u tr gia d ch n u c m Tây ng th y n m ng cho nó. S n có cháu ghé l i ây, thôi cháu ây n m v i th y, th y bi u xe h i vô nhà cho ch hay và m i ch ra ây mà d ti c chung cho vui. 1 t xoàn Ti n b c b c ti n 2 www.hobieuchanh.com Bá K nghe cha nói nh v y thì m ng h t s c, li n ch y ra sau bi u xe h i mau mau vô Bà Chi u mà r c bà thân c a Hi u Liêm. Tr i ã t i r i, trong nhà èn khí t lên chói sáng lòa, bàn gh t gi ng món nào xem c ng quý, l i m y c a u có treo mành mành thêu, m y g c c t u có hoa d th o, nên coi ra v nhà sang tr ng l m. V ch ng Bá K v i Lý Nh Bình c theo h i th m Bá K và Hi u Liêm v vi c thi khóa, còn Thanh Huê và Thanh Ki u y ph c toàn l a tr ng, tay eo cà rá th y xoàn, tai eo bông c ng nh n th y xoàn, mà c eo dây chuy n c ng g n th y xoàn, ng i lo tr i náp2, ng i lo t bàn, i t i i lui, èn khí gi i m y h t th y xoàn, coi ch ng khác tiên nga giáng th . S a so n d n ti c v a xong thì nghe ti ng xe h i v ng ng ngoài c a. Hi u Liêm và Bá K l t t ch y ra ti p r c. Bà thân c a Hi u Liêm là Cao Th Quyên, tu i g n n m m i, Bà Chi u, chuyên ngh gói nem mà bán; thu nay tuy con mình k t b n v i Bá K và tuy Bá K th ng hay vô nhà mà ch i hoài, song bà xét ph n nghèo hèn nên ch a dám n nhà Bá V n n nào. Bà g p Hi u Liêm thì m ng r r i Bá K m i bà vô nhà. Bà th y nhà l u kinh dinh3 , trong nhà ki ng v t gh bàn h c h , bà ngó l i ph n bà nghèo hèn, mình m c t cái qu n tuy m i mà b ng v i en, còn cái áo tuy b ng xuy n mà c , t nhiên bà ái ng i nên bà ng d d trên th m không dám vô. Bá V n b c ra chào r i m i bà vô nhà. Bà b c vô b ng ch p tay chào Ð Th i day qua l i th y v ch ng Thanh Huê v i Thanh Ki u, bà không bi t là ai nên ng ch p tay chào luôn h t ba ng i. Bá V n nói r ng: - Ch nghèo mà sanh cm t a con h c gi i nh v y thi t là quý l m. Nay nó thi u th nh t, mà may th ng nh tôi c ng u, nên tôi bày ti c bi u vô c ch ra n u ng vui ch i v i v ch ng tôi m t b a. Xin m i ch ng i qua n m. Cao Th th a r ng bà ã dùng c m chi u r i. V ch ng Bá V n v i Bá K m i h t c mà bà c ng không n, túng th m i d y gia d ch l y tr u n c trên bàn nh a bên ó, r i m i bà ng i mà u ng n c. M y ng i nh p ti c n u ng vui c i; v ch ng Bá V n ngó con khí s c r t hân hoan. Trong khi nói chuy n thì Thanh Huê t ý khinh b ch ng là Nh Bình, nói nhi u ti ng n ng n làm cho Hi u Liêm nghe x n xang, mà Nh Bình c i t nhiên, ch ng gi n h n phi n trách chút nào h t. Thanh Ki u thì ít nói chuy n, song ng i n th ng hay li c ngó Hi u Liêm, nh ng mà Hi u Liêm không hay nên không ý n, c ng i chim b m4, có ai h i m i nói, ng không thì n u ng ho c suy ngh nh ng bài thi mà thôi. Cao Th ng i ngó kh p trong nhà, th y v t nào c ng quý, món nào c ng p, thì trong b ng khen th m, mà bà ngó quanh qu t, r i sao sao bà c ng ngó con, tuy bà 2 (nappe), kh n bàn ng rãi và ng n n p 4 nín thinh, ít nói 3 Ti n b c b c ti n 3 www.hobieuchanh.com c làm khách nhà sang thì bà vui, song s vui y th nào c ng không b ng cái vui nghe con thi u. Mãn ti c r i, Bá K th a v i cha m và n n n v i Cao Th cho Hi u Liêm ng i mình m t êm ng anh em trò chuy n ch i cho ph tình. V ch ng Bá V n g c u, còn Cao Th th y Bá K quy n luy n v i con mình quá nên c ng không n ng n tr . Bá V n m i bi u em xe h i ra ng hai chàng tân khoa a Cao Th v Bà Chi u và luôn d p ch y ch i m t vòng mà h ng gió. Xe vô t i nhà, Hi u Liêm v i Bá K ghé l i ch i m t lát, r i t giã Cao Th lên xe bi u ch y vòng lên L ng Cha C , ng vô Ch L n. B a y chính b a r m tháng Sáu mà l i nh m tr i không m a nên gió lao rao mát t, tr ng chi u r i sáng ng, máy xe ch y vù vù, lòng thanh niên kh p kh i. Qua kh i Phú Nhu n r i, Bá K n m tay Hi u Liêm mà h i r ng: i ây anh tính xin ra Hà N i h c tr ng nào? - Ch c là tôi i h c n a không c. - Sao v y? Anh tr ng S Ph m mà ra, n u anh không i h c n a thì anh ph i làm th y giáo, n l ng m i tháng l i n m m i ng. V y thì anh nên xin ra tr ng Cao ng s ph m Hà N i mà h c thêm ba n m n a, sau anh v làm giáo s tr ng l n, ho c làm Ð c h c tr ng t nh, n l ng m i tháng trên m t tr m, ã l i h n mà l i sang h n nhi u l m; sao anh không mu n i h c n a? - Nhà tôi nghèo quá, còn i h c xa thì t n hao nhi u nên tôi ngh khó mà i h c thêm n a c. - Chuy n t n hao anh ng lo. Ba tôi ã tính h tôi thi u r i, thì cho tôi thi làm th ký Soái ph Nam K . Tôi không ch u, th nào tôi c ng xin ra tr ng Pháp chánh5 mà h c thêm ba n m n a ng v làm Còm mi6 ch i. Hi u Liêm nghe nói bu n xo, cách m t h i lâu, r i m i nói r ng: - Anh th ng tôi, anh mu n giúp cho tôi nên danh, thi t tôi c m tình anh l m. Nh ng mà tôi tính i không c, b i vì ph n tôi nghèo hèn, trong nhà có m t m t con; thu nay má tôi c c kh ki m ti n mà nuôi tôi n h c. Nay tôi ã có th làm mà nuôi má tôi c r i, v y tôi ph i li u mà tr th o cho má tôi, ch không l tôi ham công danh mà cho má tôi c c kh n ba n m n a. Bá K nghe l i ph i thì kính ph c vô cùng. Anh ta ng i suy ngh m t h i r i nói ng: u anh không i ch c tôi c ng không i. Hai ng i trong trí u có vi c ph i suy ngh riêng, nên không nói chuy n n a. Xe i ch y vô Ch L n r i tr v . Lúc v g n t i nhà, Bá K m i nói r ng: y anh, hai anh em mình k t b n v i nhau m y n m nay, th ng yêu trìu n nhau ch ng khác nào nh anh em ru t. Ý tôi mu n sao tình ngh a c a anh em mình càng kh ng khít h n n a, nên tôi tính nh v y, anh th ngh coi có c hay không: con em tôi là con Thanh Ki u n m nay nó ã c m i sáu tu i r i, v y thôi tôi th a l i v i ba má g nó cho anh, ng anh em mình n g i v i nhau hoài hoài, cho ph tình b ng h u. 5 6 lu t (commissaire), cán s cao c p hành chánh có tr n quy n quy t nh Ti n b c b c ti n 4 www.hobieuchanh.com Hi u Liêm bi n s c, g c m t mà áp nh r ng: - Ph n tôi nghèo hèn quá, anh th ng anh nói nh v y, ch tôi âu dám èo ng. Bá K c i ng t mà áp r ng: - Anh c so sánh giàu nghèo hoài! V y ch tài h c v i tánh t t c a anh ó không áng muôn b c hay sao? - Tôi mà có tài gì? Th y nhà giàu có sang tr ng, còn cô T dung nhan tu n tú, c h nh h n ng i, tôi e m y ông i h c bên Tây v c ng ch a x ng áng thay, ch tôi ph m giá bao nhiêu mà dám èo b ng thái quá. - Anh ng nói v y. Con ng i i cái ph i là quý h n h t. Hay là anh th y ng ch Hai tôi ch n hi p ch ng quá r i anh gi t mình? Không, con em tôi tánh ý nó không gi ng ch âu. Nó nh nhoi m m m ng l m. Bá K v a nói t i ó, thì xe h i ã v t i nhà r i. Anh ta m c a xe leo xu ng và nói nh v i Hi u Liêm r ng: - Anh ng ng i chi h t. Vi c tôi m i nói v i anh ó, m c tôi tính cho. Hai ng i b c vô nhà thì th y v ch ng Bá V n v i con r ng ng i nói chuy n. Lý Nh Bình v i v là Thanh Huê th y xe h i v bèn t giã cha m và hai em, r i m n xe a v nhà Ð t H . Hi u Liêm th y m t Thanh Ki u, thì nh m y l i Bá K nói v i mình trên xe nên trong lòng ái ng i l m, b i v y ng i lo ra hoài, không nói chuy n chi h t, mà c ng không dám ngó Thanh Ki u. Bá K kêu gia d ch bi u rót ít chén n c trà em ra ng. Thanh Ki u v i vã i rót b n chén n c trà b ng ra, tr c m t cha m v i Bá K , Hi u Liêm, m i ng i m t chén. Hi u Liêm th y Thanh Ki u i l i g n bên mình, mùi d u th m bay ng t ngào thì ng n ng nh say nh ngây, b i v y b ng chén n c u ng mà tay run l y b y. Ð Th bi u Thanh Ki u l y truy n Tái sanh duyên c cho bà nghe. Bà n m trên ván, Bá V n n m trên gh xích u, còn Thanh Ki u thì d t gh ng i g n m t bên ó mà c truy n. Bá K bi u Hi u Liêm lên l u r i d t nhau vào phòng c a anh ta. Hi u Liêm thu nay ã có vào phòng c a Bá K nhi u l n, nên ch ng b ng chi h t. Bá K v n èn i l y sách a cho Hi u Liêm bi u n m trên gi ng mà c, cho anh ta i i ti n m t lát r i s lên. Hi u Liêm c sách mà trí lo ra, nên c không hi u chi h t. Anh ta bèn ng i d y t èn, ng n m mà suy ngh cho d . Bá K tr lên phòng, th y èn t t t i en, t ng Hi u Liêm ã ng r i, nên nh c tr xu ng nói chuy n v i cha m . Ð Th th y Bá K , l m c m ng i d y n tr u và nói chuy n v i con. Thanh Ki u th y cha m v i anh ráp l i nói chuy n, không thèm nghe mình c truy n n a, nên cô x p truy n, r i ng d y i vào phòng mà ngh . V ch ng Bá V n m ng con m i thi u nên ng nói chuy n vui v , thình lình Bá K nói r ng: - Con có tính m t vi c riêng, song x a nay con không mu n t cho ba má bi t. a nay, con v i Hi u Liêm ã thi u r i, v y con ph i t thi t ra cho ba má nghe, không l con còn gi u n a. V con làm anh em b n v i Hi u Liêm m y Ti n b c b c ti n 5 www.hobieuchanh.com m nay, con bi t ch c nó h c gi i l m, mà con l i d xem tánh tình nó thi t là a ôn hòa trung h u n a. Tuy nó m góa nhà nghèo, song cái nh n ph m c a nó ó d u con nhà giàu sang n b c nào i n a c ng không h n nó c. Con Thanh Ki u n m nay ã l n r i, v y con xin ba má g Thanh Ki u cho Hi u Liêm i; con có em r nh v y con r t vui lòng, mà Thanh Ki u có ch ng nh y thi t là x ng áng l m. Ð Th v n là con nhà quan, khi còn nh cha m g cho Bá V n là trai nghèo l i c ít, y là vì cô ta ã l mang ti ng l ng x ng, ng i ng b c không ai ch u c i, nên ph i ép mình mà k t tóc tr m n m v i ng i th p h n mình. Tuy trót hai m i ba n m nh Bá V n dày công b n chí nên g y d ng s nghi p áng vài ba muôn, ch ba m cô ta lúc khu t r i thì gia tài tan rã theo m t l t, không l i cho cô ta t ng b c nào, nh ng mà cô c ng ch a hi u cu c i, c t ng nhà t t b c nhi u là giàu, ch c l n quy n cao là sang ch không dè chí l n tài hay còn h n nhà t t b c nhi u, c tr ng ngh a dày còn h n quy n cao t c l n. Cô ã quên h t m y vi c c , duy còn nh có hai u là nh mình v n con nhà quan, và nh bây gi mình ã giàu có r i mà thôi, b i v y n nói theo u sang giàu thì ít ai bì v i cô c. Cô v a nghe Bá K th th xin g Thanh Ki u cho Hi u Liêm thì cô thò tay móc m t c c thu c s ng mà x a ngoai r ch7, r i c i g n mà nói r ng: - Con s em nó ch ng hay sao mà con lo g g p d v y? Mà d u có g thì c ng th ng th ng cho cha m l a ch nào x ng áng cho con Thanh Ki u kh i hèn h thân nó, ch sao con l i bi u g cho Hi u Liêm? Má th y nhà nghèo má l m. N m tr c má nghe l i ba con má g ch Hai con cho Nh Bình, bây gi nó nh t i báo ó, con không th y hay sao? Nh Bình h c c ng thi u a! Mà nhà nghèo quá, lãnh l ng tháng nào xài c ng h t, ba v i má ph i bù s t, m i m t n hao b c ngàn, con coi kh là d ng nào, h ? Thi t má th y nhà nghèo bây gi má th t kinh r i. Bá K li c m t dòm cha, có ý trông coi cha ngh th nào, té ra th y cha n m hút thu c lá phà khói bay nghi ngút mà không nói ti ng chi h t, túng th anh ta áp v i r ng: - Ch Hai có ch ng c nh anh Hai v y, thì ch có ph c l m r i, ch má còn mu n òi b c nào n a? - Sao mà con g i là có ph c? L y ch ng nghèo ó là cái ph c há? - Con ng i i nghèo giàu t ý ông tr i, ch không ai dám ch c giàu ba h , còn ai dám nói khó ba i. Mà anh Hai cha m nh nghèo m c d u, ch nh làm th ký m i tháng lãnh l ng sáu b y ch c ng b c, n u ch Hai bi t ti n n nh ng i ta, thì có l nào không n. Má xét l i mà coi, anh Hai n xài t bao nhiêu âu? Anh Ð t H i làm vi c d i Th ng th , nh hà ti n n i không dám i xe l a, c kéo c ng i b hoài; còn y ph c má th y nh có ôi giày ho c cái áo nào t t âu? Nhà nh h t xài má ph i bù s t, y là t i ch Hai, ch xài quá , ch nào ph i t i anh Hai. Ch ng làm vi c l ng ít, mà ch n xài theo b c thiên h , áo qu n c a ch ng hai t y nhóc, màu nào c ng có, s m mai b n màu n y, chi u b n màu khác, kh n choàng h u mua t i m i hai 7 cu n tròn, l n tròn Ti n b c b c ti n 6 www.hobieuchanh.com ng m t cái, s m h t xoàn eo cùng mình, trong nhà b c ra thì leo lên xe, h ch ng v ng m t thì câu tôm8 hai c c m t cây, n xài nh v y d u anh Hai làm vi c m i tháng lãnh ba tr m ng b c l ng c ng ch a c. Má có trách sao không trách ch Hai, mà tr l i trách anh Hai? - Má nói chuy n cho con nghe ch i v y ch má có trách ai âu? - Má ph i r y ch Hai m i c. Ch ng ph i ch xài phí quá mà thôi, mà cách ch c x v i ch ng c ng k l m. Ch ba má giàu, r i ch khinh th anh Hai nh b v y. Ch t ng n hi p ch ng ó thiên h khen, không dè ng i ngoài dòm vô, h chê ch là gái th t giáo. i! Th ng ó ch Hai con r y nó c ng áng l m! L ng không xài mà nó c lén lút g i v cho cha m , khi m i ng, khi m i l m ng hoài, bi u không y sao c. i cha m ng i ta nghèo, nên ng i ta ph i giúp ; cái ó là cái t t c a ng i ta, n u ch Hai bi t u, ch càng thêm kính ph c, ch sao ch l i r y? - Con nói nh v y nghe c ng ph i. Mà t i cha m anh Hai con nghèo, nên m i sanh nhi u chuy n ó a! B i v y má n r i, bây gi t i phiên con Thanh Ki u th ng th ng má l a ch nào giàu l n, ho c làm vi c có danh d nhi u, má s , ng ngày sau trong gia o nó kh i l n x n và ba v i má c ng kh i bù s t a. u v y má chê Hi u Liêm nghèo nên m i nh t nh không b ng lòng g Thanh Ki u cho Hi u Liêm hay sao? nh v y sao c. Hi u Liêm nghèo mà bà già nó hèn h quá, làm sui nh y m c c l m con. Ba con ã tính k c H i ng Qu n h t t i ây s ra tranh . V y ch ít tháng n a ba con làm H i ng, r i thi u gì ch giàu sang h nài làm sui mà con s . - Ba tính ra tranh c H i ng hay sao? . - Má chê Hi u Liêm nghèo, thi t con phi n quá! - Má th y nó h c gi i mà tánh n t m m m ng má c ng th ng nó l m, song th ng thì th ng ch g con cho nó sao c. - Bây gi g Thanh Ki u má chê Hi u Liêm nghèo, sao h i tr c ba nghèo má l i ng ba? Ð Th nghe con h i câu ó thì h th m, nên ng d y i rót n c mà u ng, không ch u tr l i. Bá K bi t ý m , d u th nào c ng không ch u g em mình cho Hi u Liêm, nên t mày bu n xo, ng i suy ngh m t h i r i day qua h i cha r ng: - Má chê Hi u Liêm nghèo má không ch u g con, còn ý ba tính l nào? Bá V n và gãi u và áp r ng: i! Má con nó mu n g ch nào t ý nó, ba không dám d t i n a. H i tr c ba c g ch Hai con cho th ng Nh Bình, m y n m nay nó theo c n nh n hoài, ba ghét quá. 8 t l i ánh bài Ti n b c b c ti n 7 www.hobieuchanh.com Bá K ng i ch ng tay ngó trân trân trên m t bàn, c p m t không nháy, trong lòng héo don, không nói chi n a h t. Bá V n nghe ng h gõ m i m t gi , bèn kêu gia d ch óng c a t t èn i ng . Bá K b c nhè nh lên l u, vào phòng gi mùng lên, th y Hi u Liêm n m day m t vào vách, mu n kêu th c d y mà nói chuy n, mà r i không kêu, l i ng i ch ng tay trên bàn vi t suy ngh trót gi , r i m i chun vô mùng mà ng . Sáng b a sau, Bá K v i Hi u Liêm th c d y, ng i thì bu n nghi n, k thì h th m, nên hai ng i không dám ngó m t nhau, mà c ng không nói chuy n vui c i nh tr c n a. L i b y gi r i Hi u Liêm t v ch ng Bá V n và Bá K mà v Bà Chi u. Bá K a ra c a ngõ, hai ng i b t tay nhau mà c ng không dám ngó nhau. Bá K ng ngó theo, thì th y Hi u Liêm l m l i i ri t, n ngã t , ch góc t thánh Tây, thì qu o phía tay trái mà c ng không ngó ngoái l i. Chi u Bá K ng i xe kéo i vô th m Hi u Liêm. Anh ta ng i l ng thinh m t h i lâu r i h i r ng: - Bác i âu v ng v y anh? - Má tôi i ra ngoài B n Thành. Hi u Liêm li c th y b Bá K mu n nói chuy n h i hôm mà b ng không nói c, c ng i cúi m t xu ng t hoài. Cách m t h i lâu r i Bá K m i nói r ng: - Chuy n tôi tính g em tôi cho anh, theo nh l i nói v i anh lúc i ch i trên xe i hôm ó, tôi ã t ý cho ba và má c a tôi bi t r i. Má tôi chê anh nghèo nên nh t nh... Bá K nói ch a d t câu, thì Hi u Liêm khoát tay, ngó ngay Bá K , n c m t r ng ng ch y, và nói r ng: i hôm tôi núp trên l u, tôi ã nghe rõ m i l i h t r i. Xin anh ng nh c n chuy n ó n a, vì anh nh c thì thêm h th n cho ph n tôi và má tôi l m. Bá K ngh n ngào không nói chi n a c, th y Hi u Liêm ch y n c m t thì càng au n trong lòng, nên c ng khóc theo. Hai ng i ng i ngang nhau, mà ng i thì ngó vô vách, k thì ngó ra ng, m t lát l y kh n tay lau n c m t, ch không nói chuy n n a. Ð n t i, Bá K ng d y t mà v . Hi u Liêm a ra ngoài ng, Bá K n m tay Hi u Liêm mà nói r ng: - Tôi c ng bi t m y l i má tôi nói h i hôm ó, nh t là khinh b n bác nhà ây, thì áng làm cho anh bu n l m. Nh ng mà tôi xin anh ngh tình tôi, quên t m y l i y i, ng có phi n má tôi. Ý c a tôi không ph i nh ý c a má tôi ó âu. Tôi th ng anh, anh bi t b ng tôi thì r i. Tuy anh bu n, song tôi còn bu n nhi u h n anh n a. T i nay tôi làm n ng sáng mai tôi g i xin ra Hà N i mà h c. D u ba v i má tôi có r y la thì tôi ch u, b nào tôi c ng i ch không th nhà c. V y anh em mình tr c sao sau v y, d u xa xuôi cách bi t, xin ch ph tình nhau. Hi u Liêm g c u l ng thinh, vì c m ng quá nên không nói c m t ti ng. T y v sau, m i tu n Bá K u có vô th m Hi u Liêm, khi nhà nói chuy n, khi d t nhau i ch i, mà nói chuy n, ch ng h Bá K nh c t i vi c Thanh Ki u, còn i ch i, c ng ch ng h Hi u Liêm ghé nhà Bá V n. Ti n b c b c ti n 8 www.hobieuchanh.com Cách vài tháng có gi y quan trên c p b ng cho Hi u Liêm làm giáo s , và b i y tr ng Ch Ð i. Hi u Liêm không cho m gói nem mà bán n a, và m n ph n v g n tr ng, ng i d y cho ti n. Bá K c ng c gi y quan trên cho h c tr ng Pháp chánh. Cha m th ng con, mu n cho nó làm th ký ng g n g i, ch không mu n cho i h c xa, nên ng n c n t b n hoài, mà con không nghe, túng th ph i s m hành lý cho con i. Tr c khi xu ng tàu, Bá K có n nhà t giã Cao Th và Hi u Liêm. Hai anh em tình gian díu nhau, k chúc nhà bình an, ng i khuyên i h c t n phát. Hi u Liêm s xu ng tàu mà a Bá K , b t g p v ch ng Bá V n v i Thanh Ki u, nên nói i r ng m c vi c nhà và xin t tr c. Bá K hi u ý, nên c ng khuyên Hi u Liêm ng a xu ng tàu. Bá K i r i, Hi u Liêm ngh th m, t nay nhà Bá V n v i mình ch ng còn tình ngh a chi n a h t, nên th t th o trong lòng, h nh t i thì bu n, song không hi u t i sao mà bu n nh v y. Ti n b c b c ti n 9 www.hobieuchanh.com Ph n Hai Tr n Bá V n lúc còn trai thì làm th y giáo d y tr ng t ng t i Ba Kè, thu c trong nh V nh Long, m côi cha m , có m t ng i ch tên là Tr n Th Lành, l y Tây s m vòng chuy n nh n nhan, áo qu n lòe lo t, song ch ng h giúp cho em m t ng nào. Bá V n h c ít l i nhà nghèo, làm th y giáo t ng ch ng th y có cái chi h n m y th y giáo khác. Ch ng hi u vì c nào mà ông Huy n hàm Ð Thanh Nhàn là ng i sang tr ng giàu có l i kêu mà g con. Lúc y k thì nói ông Huy n hàm th y Bá V n tánh n t m m m ng ông th ng, ng i thì n t i Ð Th Ðào m t ti t h danh r i, nên ông Huy n hàm m i kêu Bá V n mà g , b i v y không ai bi t l i nào ph i mà tin. Có m t u n y ai c ng bi t rõ, là Bá V n c i v r i, li n xin thôi làm th y giáo ng và d t v lên Sài Gòn ki m vi c trong hãng buôn mà làm. Bá V n tánh c n ki m, mà chí l i b n b , nên ch t lót vài n m trong nhà có d c chút nh, r i cho vay t n , góp gió thành bão, l n l n hoá ra m t s b c l n. Khi ông Huy n hàm Nhàn ch t, t ng là lãnh c gia tài s làm giàu to, ch ng dè ông Huy n hàm nh m m t r i, thì ch n ó lên ki n mà t ch h t s nghi p, v ch ng Bá V n kh i tr n y là may, ch không h ng c ng nào h t. V ch ng Bá V n h t n thì phi n l m, song phi n thì v ch ng nói v i nhau trong nhà mà thôi, ch không th l cho ng i ngoài bi t, vì s thiên h th y b ng tham c a mình, r i h chê c i. V ch ng m i quy t chí làm n n a, cho vay n l i quá , th y ai làm l i cho mình c m i ch u làm quen. Ð n lúc kh i u thu t truy n n y, thì Bá V n ã có m t mi ng t v i m t cái nhà l u, t i Tân Ð nh, giá áng tám ngàn ng, xe h i, bàn gh trong nhà, và h t xoàn c a v con eo, giá áng ch ng sáu ngàn, l i có g n m t muôn ng b c m t làm v n cho vay n a. Ng i i h giàu r i thì th ng hay mu n sang. Ð Th ngh mình ã có ti n r i, u không có ch c ph n chút nh v i ng i ta thì h khi d , nên h ng ngày th th khuyên ch ng ho c xu t ti n mua ch c Huy n hàm, ho c ra tranh c H i ng Qu n t, ng i ra thiên h kính nh ng b m d . Thi t Bá V n b n tính không ch u se sua, th ng nói i n y h có ti n nhi u thì nh, làm ông l n mà h t ti n, n vay c a dân th ng c ng ph i s nó n a. Tuy ý nh v y, mà vì bà v có máu háo danh, c theo nói hoài, lâu ngày ch y tháng, r i Bá n c ng nhi m theo ý ki n c a v , nên m i quy t k tuy n c g n t i ây s ra tranh c H i ng Qu n h t. Bá K i h c Hà N i r i, thì v ch ng Bá V n lo k t vi ki n9, ng ch ng tranh H i ng có ông ng i tâm phúc mà c y h lo giùm. Nay m i ông n y n nhà n c m, mai i vi ng th m ông n ; h có d p làm ph c thì không n t n kém, xu t ti n cho nhi u h n thiên h , các nh t báo bia danh mà ng i khen; nghe có ám xác nào l n, d u không thân thi t cho l m c ng i a, ng g p ng i t t mà làm quen; g p u chi b t bình thì vi t bài r i m n nh t báo n hành, cho công chúng bi t mình là ng i ham lo vi c công ích. 9 vây cánh Ti n b c b c ti n 10 www.hobieuchanh.com Tr c kia ã nói Bá V n có m t ng i ch tên là Tr n Th Lành. T ng c ng nên nh c s chuy n ng i y ra ây luôn th . Th Lành lúc m i b y, m i tám tu i, tuy nhan s c t m th ng ch không ph i mình h c x ng mai, mày t m m t ph ng chi ó, song tính tình gian d i, n nói khôn lanh, ban u trong xóm thì làm l ng l y ti ng gái h , r i sau m i ra ch mà l y Tây cho sung s ng. Tr c k t b n v i ông Cò tàu, ông Dây thép10, sau sánh ôi v i quan Kinh lý, quan Tr ng ti n11, vài ba m thì th y thay ch ng m t l n, và m i l n thay ch ng, thì cô có vàng b c thêm m t , ch cô không thi t h i chút nào. Ng i ta nói c c á l n hoài không th óng rong c, mà cô Lành l n tròn t i tám n ba m i hai tu i, là lúc g p quan Ph Lê Khánh Long Trà Vinh, thì cô ã s m n trang h t ch ng thi u v t gì, l i có v n h n hai ngàn ng b c n a. Quan Ph Khánh Long nh có m t ngh làm quan mà d ng nên s nghi p áng giá i muôn; ngài góa v , song có ông con, nên không tính t c huy n, vì s m gh con ch ng hay sinh vi c xích mích. Ch ng hi u cô Lành có cái thu t chi hay, mà quan Ph Khánh Long m i g p cô m t l n thì ã mê man h n phách, l ng ng tinh th n, theo n n n khuyên cô d t quan Tr ng ti n r i ngài r c em v nhà giao các vi c nhà cho cô u ình, l i giao luôn t i chìa khóa t s t n a. M y a con th y ngài yêu cô Lành thái quá th y u phi n mu n, nên c y bà con cô bác lén d t b n ngài. Không rõ là t i bà con nói hay là t i cô Lành làm th nào, mà quan Ph càng ngày càng yêu m n tin c y thêm, n n i kêu Chánh l c b n nhà làm hôn thú h ng nh t phép. T ây ng i xa k g n ch ng ai dám kêu "Cô Hai Lành" n a, th y u kêu là "Bà Ph Khánh Long", làm cho ng i l ng thi n ch n chánh, ai c ng l c u, ai c ng trách thói v n minh tà m d th ng, m i hôm qua còn bán ph n mua son, mà b a nay l i làm bà Huy n, bà Ph . Cô Hai Lành hoá ra bà Ph Khánh Long thi t là k ! Mà còn m t u n y thêm k h n n a, là quan Ph c i v ch a y m t n m, mà hai a con trai c a ngài ch t h t, ch còn có ba a con gái nh mà thôi. Ðã v y mà cách có m t n m n a quan Ph c ng ch t theo hai a con trai, bà Ph trình t chúc ngôn ra thì quan Ph ã có nh chia cho bà phân n a gia tài, chia b c ti n mà c ng chia ru ng t n a. T chúc ngôn làm tr c m t Nô-te phép, b i v y tuy bà con ai c ng nghi cho bà Ph dùng thu c c mà gi t cha con quan Ph ng t gia tài, song bi t thì c trong lòng mà thôi, ch không có b ng c chút nào, nên không ki n th a chi c. Bà Ph xin Tòa lên án sang tên cho bà ng b g n m t tr m m u ru ng th ng ng t i Trà Vinh, huê l i m i n m góp h n b n ngàn gi lúa, và bà lãnh ph n b c t là m i l m ngàn ng, nh p v i s b c c a bà riêng thành t i b n m i l m ngàn, r i bà lên Ch L n mua m t tòa nhà l u d a ng Bình Hòa mà , s m xe i i ch i, m n ng i m bóp cho bà ng , an h ng thanh nhàn phú quý, chê thiên h ngu si, c i th tình kh d i, không thèm l y ch ng n a, mà c ng không thèm buôn bán ho c cho vay, c thâu huê l i ru ng mà xài, d u xài không h t thì dành, ch không b thí cho k nghèo nh m y tay nhà giàu l ng thi n kia, mà c ng không l p mi u cúng chùa nh các kh c b c12 n n n n . 10 thuy n tr ng,ty tr ng s b u n ty tr ng s tr c l ng, công chánh 12 p ú, khác khe 11 Ti n b c b c ti n 11 www.hobieuchanh.com Bà Ph v i Bá V n tuy là ch em ru t song tánh ý không gi ng nhau. Bà Ph th ng khinh khi Bá V n là th ng ngu, còn Bá V n th ng ghét th m bà Ph lòng c ác, b i v y ch em g n nhà mà ít hay t i lui. Trót m y n m Ð Th Ðào m i tháng th ng d t hai a con gái l n vô Ch L n th m bà Ph m t l n và lâu lâu h bà Ph có d p i Sài Gòn thì bà c ng lên Tân Ð nh mà th m l i. Trong ba a cháu, coi ý bà th ng Thanh Ki u nhi u h n h t, song th ng thì th ng ch ch a th y bà mua cho v t chi. V ch ng Bá V n ng lo l ng v cu c tranh c H i ng, b a n có cô N m Liêu là ng i quen v i Ð Th thu nay, d t bà Phán Quý C u Kho n nhà th m. Th ra ti p khách, tr u n c h n hòi, chuy n vãn vui v . Thanh Ki u l ng x ng sau l ng m , b a cau, c t tr u, m t l y g i thêu cho khách n m, sai tr chùi ng nh cho s ch s . Bà Phán Quý ng i nói chuy n mà m t li c ngó Thanh Ki u luôn luôn, r i bà l i h i th m tu i và ki m chuy n nói v i cô. Cách vài b a, cô N m Liêu t i nhà th m Ð Th n a, mà chuy n n y cô i có m t mình. Cô ng i nói chuy n dông dài m t h i, r i cô t thi t v i Ð Th r ng bà Phán Quý có m t ng i con trai, hai m i b n tu i, tên là Hà Thái Th ng, h c ngoài Hà i, thi u th y thu c, quan trên m i b i tr b nh trong nhà th ng Ch R y. Bà Phán góa ch ng, có ba ng i con mà thôi: con gái l n có ch ng làm vi c hãng Nam Vang; con gi a là ông th y thu c ó; còn con trai út còn h c trong tr ng B n qu c. i hôm n bà Phán ghé ch i ngó th y Thanh Ki u i ng y u u, v n nói d u dàng, bà em lòng th ng, nên mu n c y mai n nói mà c i cho ông th y thu c, u v ch ng Bá V n s n lòng, thì bà s d t ông th y thu c n nhà cho v ch ng Bá n bi t m t và cho hai tr th y nhau luôn th . Ð Th suy ngh m t h i, n u có r làm th y thu c thì áng m ng, song không bi t bà sui giàu hay là nghèo, nên nói phân hai r ng: - Con nh tôi x a rày h i nói hai ba ch r i, mà cha nó lúc n y m c tranh c i ng, l i th y nó còn nh quá, nên ng ch a ch u g ch nào h t. N m Liêu nói r ng bà Phán Quý là ng i hi n c, ch ng ch t l i cho bà m t ngôi nhà t t v i n m b y ngàn ng b c. Bà có h t xoàn c ng nhi u, bà h a n u ch u thì bà i h i m t ôi bông xoàn n m tr m, r i ch ng c i bà i thêm m t b dây chuy n nh n h t xoàn n a. Ð Th nghe nói bà Phán Quý có v n n m b y ngàn và h a i h i và c i u cho t xoàn, thì ch ng còn chi gi c gi c n a, m i bi u N m Liêu ch ít ngày ng cô bàn tính v i ch ng và d ý con r i s hay. V ch ng Bá V n bàn tính v i nhau, r i cho phép bà Phán Quý d t th y thu c Thái Th ng n coi Thanh Ki u. Khách ã t i r i mà Thanh Ki u không ch u thay áo g u, c n m trong phòng hoài. Ð Th ph i vô mà thôi thúc n a. Thanh Ki u không dám trái ý m , nên c c ch ng ã b i u s sài cho có ch ng, thay áo tím mà không ch u thay qu n tr ng, ch n i dép ch không ch u i giày, trong b c ra chào khách mà c p m t t r t, i không mu n b c, ngó không th y ng i, ch ng khác nào t i nh n ra pháp tr ng mà th t . Thanh Ki u chào khách r i, li n quày qu tr vào phòng, n m úp m t trên g i mà khóc. Ti n b c b c ti n 12 www.hobieuchanh.com M con bà Phán Quý ng i ch i h n m t gi ng h , Ð Th thì khoe ti n b c, bà Phán thì khoe tài con r i bà Phán m i t mà v . V ch ng Bá V n a khách ra kh i a r i, thì b o em xe h i ra và i v i Thanh Huê vô Ch L n mua thêm qu n áo. Thanh Ki u nhà m t mình, ch ng hi u trí cô ngh vi c gì mà cô n m co, n c t c tuôn d m d . Ð n chi u cha m v i ch ã v r i mà cô c ng còn n m trong mùng không ch u b c ra. Ð Th th y gia d ch d n c m m i kêu Thanh Ki u ra n. Thanh Ki u lau n c m t tuy s ch r i, nh ng vì khóc lâu quá nên mí con m t có ng s ng, b i v y khi cô ng i l i n c m thì Thanh Huê ngó cô r i nói r ng: - Làm con gái ch ng i coi mà khóc n i gì! M y bây gi c ch ng làm th y thu c sang tr ng quá còn làm b n a, v y ch tao ây tao ng ông ch ng làm Ký l c, lãnh l ng không i xe, th y ai c ng s h t th y, tao mang l nó ch ng khác nào nh mang cái gông ây sao. Thanh Huê nói nh v y, mà v ch ng Bá V n ng i n t nhiên, l i coi b cý m. Ð Th c theo khen ông th y thu c Thái Th ng hoài, khen ông m t mày sáng láng, i ng nghiêm trang, khen ông c p m t có tinh th n, v n nói l phép. Bá n tuy không khen song h v nói thì ông g c u và mi ng chúm chím c i hoài. Thanh Ki u không cãi mà c ng không nói ti ng chi h t, ng i ráng n h t chén c m i thì i xu ng nhà b p ng mà ngó mông ra v n. Sáng b a sau, cô N m Liêu n nhà d ý v ch ng Bá V n, t ng là Ð Th gi c gi c không ch u g , ch ng dè cô ch a dám m h i mà Ð Th ã kh i u khen ông th y thu c Thái Th ng và bi u cô vô C u Kho nói cho bà Phán Quý hay r ng Bá n th y m t ông th y thu c thì th ng quá, nên bà Phán mu n i l h i ngày nào ng c, song l c i ph i ch tuy n c H i ng xong r i s nh ngày. Cô N m Liêu vô C u Kho thu t m y l i y l i thì bà Phán v i ông th y thu c u vui m ng, nh t là bà Phán nghe cô khoe Bá V n giàu l n, ng s a so n tranh c i ng Qu n h t thì bà l i càng m ng nhi u h n n a. Hai bên hi p ý nhau mà nh m t tháng n a, trùng nh m ngày l ình chi n, s làm l h i. B a n , l i m t gi chi u, Bá V n ng n m trên gh xích- u mà c nh t báo, còn v thì ng i trên b ván ngang ó mà n tr u. Thình lình Ð Th nói v i ch ng ng: - Mình b y quá, h m nay mình i Ch L n hoài mà không ghé th m ch Ph , r i luôn d p th a cho ch hay s mình tính ra tranh c H i ng và s g con nh . Nh vi c tranh c H i ng d u mình không th a tr c cho ch hay c ng không m y h i, ch vi c mình g con n u không th a tr c ch c là ch h n. Bá V n và x p t nh t báo và nói r ng: i! Th a hay là không th a c ng v y! - Sao mình l i nói v y? Ch là ch , mà ch l i giàu có l n, b nào mình c ng ph i qu t h ch ch . - Ch giàu thì ch n, ch mình n c sao mà qu t h cho u ng công. Bây gi ch th y tôi giàu r i ch m i t i lui ch ch em em, ch h i tr c tôi nghèo, làm th y giáo t ng n l ng m i tháng có m i sáu ng b c, khi au m ho c s m qu n áo h t ti n, g i th xin ch chút nh, ch m ng vãi trên u, nói theo báo ch , mà r i c ng không g i cho m t ng xu nh nào. Ti n b c b c ti n 13 www.hobieuchanh.com - Chuy n c h i nào mà nh c l i. Ch em không m y ng i, thu n hòa v i nhau ng n ng nhau không t t h n hay sao. Ð tôi nói chuy n n y cho mình nghe: ch Ph n m nay ã trên n m m i tu i r i. Ch có s nghi p l n mà không có con; không ph i là r a ch , song ví d mà nghe, m t ngày kia ch theo ông theo bà r i gia tài c a ch ó ai n? Không ph i v con mình n hay sao? y thì mình nên chìu lòn ch ch ngh ch ý ch làm gì. - Ch ó tánh ý khó ch u l m mà, ai mà thu n v i ch cho c. - Ðã bi t tánh ch khó m c d u, song ph i ráng mà ch u ch . - Ng i nói chuy n v i ch thì ch coi mình nh r m nh rác, ai mà ch u cho n i. - Ch là ch , mình là em, d u ch có m ng nhi c mình i n a, thì mình nh n thua, ai l i c i chê gì hay sao? Ph n tôi ây, tôi không c n, ai gi i c i thì c i, mi n là có ti n nhi u thì thôi. Có l Bá V n cho l i c a v nói ó là ph i nên ng i l ng thinh không cãi n a. Ð Th th y v y m i nói ti p r ng: - Mình ph i nghe l i tôi. Mai m t có r nh vô mà th m ch m t chút, ng th a vi c nhà cho ch hay. N y, tôi coi ý ch th ng con Thanh Ki u l m, n u mình nó mà không th a tr c v i ch ch c ch gi n a. Mình g c nó cho ông th y thu c thì có ph c quá, ch ph i g ch h hèn gì hay sao, nên s không dám th a cho ch hay. Không bi t ch ng mình th a cho ch hay ây ch mua t xoàn mà cho nó n a ch . Ð Th nói v a d t l i, k nghe ti ng xe h i ng ng ngoài c a, dòm ra th y bà Ph Khánh Long, thì h i thúc ch ng mau mau ch y ra ti p r c. V ch ng Bá V n d t nhau ra t i ngoài ng mà chào. Bà Ph không thèm ngó t i, c ng i trên xe mà ng tên p-ph 13: - Quân m y thi t là không có tâm gì h t! Tao d n có bao nhiêu ó mà quên hoài: tao bi u h tao i ch i thì ph i em theo cho , có m t cái ng nh mà m y quên. Th khi m y nhà mà th cha m y ph i hôn? Tên s p-ph v a b c xu ng xe v a b m r ng: m bà l n, h i nãy tôi có nh c con L i em mà t i nó quên... Bà Ph n t r ng: - Nín! Ð chó! Không nên thân r i còn nói gi ng gì n a. Bá V n thò tay m c a xe, còn Ð Th m i bà Ph vô nhà. Bà Ph trên xe b c xu ng r i th ng th ng i tr c, v ch ng Bá V n theo sau. Vô t i sân, Ð Th ngó trong nhà kêu l n r ng: - Thanh Ki u a, có cô con ra ây, con i âu sao không ra mà m ng cô v y con? Thanh Ki u b c xu ng th m nhà, ch p tay xá bà Ph , r i ng nép l i m t bên. Bà Ph li c ngó Thanh Ki u và nói r ng: ki p, nó i tôi ra th m nó, ch i nào nó thèm ra th m tôi. Thanh Ki u ú không bi t ti ng chi mà áp, Ð Th th y v y m i h t mà tr l i ng: 13 ng i lái xe Ti n b c b c ti n 14 www.hobieuchanh.com m ch , m y tháng nay vi c nhà l n x n quá, m con tôi không i âu c t. Hai v ch ng tôi m i bàn tính v i nhau h i nãy ây, tính vô b m vi c nhà cho ch hay. m vi c gì? - Vi c thi u gì, mà vi c c ng là l n l m. Xin ch vô nhà r i tôi s b m cho ch nghe. Bà Ph vô nhà, kéo gh ng i t i bàn gi a. Ð Th l ng x ng lít xít, h i gia d ch xúc bình b trà ngon r i ch n c cho mau; h i Thanh Ki u r c tr u, b a cau t i, l y ng nh ng b ch. Bà Ph ngó Bá V n mà h i r ng: - Hai v ch ng con Thanh Huê nó có hay v nhà hay không? th a nó v hoài. - Nó làm vi c n hay không? i! Nó h t ti n tháng nào c ng v xin hoài. có v có ch ng r i thì ph i lo làm n ch xin n i gì. - Nó nghèo bây gi mình n b nó hay sao? y d i l m! Ai bi u h i ó g nó cho con nhà nghèo làm chi! Bá V n day m t ra c a không tr l i. Bà Ph m i nói ti p r ng: - Có v y cho bây t n ng sau có g con Thanh Ki u ng có g cho quân nghèo a. Th kéo gh ng i g n bà Ph , têm m t mi ng tr u r i c m hai tay mà a và nói r ng: m ch n tr u ây. H i s m m i b y tr nhà i ch Tân Ð nh nên mua cau không c ngon. Tôi không dè ch ra ch i, ch ph i tôi hay tr c thì tôi ã sai y tr i xu ng ch B n Thành nó mua m i có cau t t. Bà Ph l y mi ng tr u và út vô mi ng và h i r ng: i nãy bây nói mu n vô b m vi c nhà cho tao hay, v y ch vi c gì ó? Ð Th li c m t nháy ch ng, có ý mu n cho ch ng kh i u mà nói. Bá V n chúm chím c i và nói r ng: - Tôi tính k n y tôi ra tranh c H i ng. i ng gì? i ng Qu n h t. y mà làm H i ng n i gì? a! V y ch h ó, h l i h n gì tôi, mà h c ng làm c v y sao! Th xen vô mà nói r ng: m ch , ba nó ngh bây gi làm n khá r i, trong nhà có n m b y muôn, n u không có quy n t c chút nh, thì thiên h h khi, nên m i tính ra làm H i ng Qu n h t m t khóa ch i v i ng i ta v y mà, d u có t n hao chút nh ng không sá gì. Bà Ph c i g n và áp r ng: - Ra tranh c ph i t n hao nhi u; mà làm c thì h kêu "ông H i ng" v y thôi, ch có ích l i gì âu. Bá V n châu mày áp r ng: - Ti n b c b c ti n 15 www.hobieuchanh.com - Ch mà bi t gi ng gì! Ch i tôi làm c H i ng r i ch coi tôi có làm giàu n h n n a hay không mà. y làm sao mà làm giàu? - Ch không hi u, ch i bây gi làm ngh nào l i cho b ng làm H i ng; ai mu n làm Huy n hàm, Ph hàm mình i lo giùm, ki m ít nào c ng n m b y ngàn, ai mu n s m súng mình i nói giùm, ki m m t l m c ng n m sáu tr m; Ph Huy n và m y th y mu n lên ch c ho c i i ch t t, mình giúp l i t nhiên h ph i n n; ch nào có c Cai t ng mình xía vô càng no h n n a. Ðã y mình còn có th kh n ru ng t kh i t n ti n, l i h mình bi t cách làm cho quan trên v a lòng, mình còn c m ay n a, không khoái hay sao? - Tao th y h làm H i ng r i h cãi l sao ó mà dân nó ch i quá, nh v y mà khoái n i gì. n gì mi ng thiên h , mi n mình c giàu sang thì thôi mà. - Tao có bi t âu. M y làm th nào c thì m y làm, t n ti n c a m y, ch có ph i t n hao gì c a tao ó hay sao mà tao c n. - Tôi tranh c ch c c l m, b i vì anh em ai c ng h a giúp cho tôi h t th y. Tôi li u t n ch ng m t muôn, sau tôi g l i m i muôn cho ch coi. - Cái ó t ý m y. Ð Th th y bà Ph không mu n d vào cu c tranh c , thì có s c bu n, nên b qua chuy n ó mà nói r ng: - Còn con nh h m nay có ông th y thu c làm trong nhà th ng Ch R y ng coi và nói ó, v ch ng tôi c ng tính vô b m cho ch hay ng g nó cho r i, vì nó ã l n mà ch ó c ng là x ng áng. - Th y thu c ó tên gì? - Tên Thái Th ng! - Con c a ai âu v y? m con c a bà Phán Quý trong C u Kho. - Bà Phán Quý nào kia? ... Giàu hay nghèo? không giàu, song c ng n, ch ng ch t l i m t cái nhà v i n m b y ngàn ng b c. - Ph i coi ch ng, h i d l i cho ch c, ch i n y h yêu ma l m; h d n b ngoài c h coi cho rôm còn b trong h tr ng b c. m ch , bà Phán n y tánh tình ch n ch t thi t thà l m mà. i! Mà mình g con th ng r thì thôi ch k gì th ch sui. Mình g c nó cho ông th y thu c, i ra h kêu nó b ng "cô th y thu c" thì vui r i, d u nghèo c ng ch ng h i gì. Bà Ph bi u Thanh Ki u rót cho bà m t tách n c bà u ng, r i ng d y i v , không t ý coi bà có ành g Thanh Ki u cho Thái Th ng hay không. V ch ng Bá n a ra xe. Khi bà Ph lên xe thì Ð Th nói r ng: m ch , v ch ng tôi tính nh ngày m i m t tháng m i m t Tây cho i l i con nh . Tôi b m cho ch hay tr c, r i ch ng g n t i v ch ng tôi s vô th nh ch . Bà Ph g t u, r i day l i nói v i th ng s p-ph r ng: Ti n b c b c ti n 16 www.hobieuchanh.com - Thôi, v . N y, i ch m ch m v y nghe hôn, m y còn ch y mau n a tao i y a, nói cho m y bi t. Xe ch y r i, Ð Th dòm th y ch ng không vui bèn nói r ng: - Ch Ph tánh ý khó thi t! Không có con mà hà ti n c a làm gì không bi t! ng là nói chuy n tranh c H i ng ch ph giúp n m ba ngàn, còn nói chuy n g con Thanh Ki u ch mua cho c chút nh gì, té ra nói chuy n nào ch c ng xu i l . Mà không h i gì: Bây gi ch hà ti n không ch u l i ng ti n ra, ch ng ch ch t r i thì s nghi p c a ch ó c ng v tay mình h t, tr c hay sau gì mình c ng nh ch không m t âu mà s . Bá V n rùn vai, r i b i vô nhà. Ti n b c b c ti n 17 www.hobieuchanh.com Ph n Ba Hi u Liêm làm th y giáo d y t i tr ng Ch Ð i, tuy l ng b ng ít nh ng mà anh ta n c n ki m, không a ch i b i, ban êm thì c sách ho c nói chuy n v i mà thôi, ch không coi hát, mà c ng không ng i nhà hàng, b i v y tháng nào ng còn d c n m m i ng b c. Cao Th th y con tánh n t nh v y thì bà m ng th m, mà Hi u Liêm làm cho m t c c kh , kh i mua gánh bán b ng n a, thì anh ta c ng to i chí. Chuy n tàu nào ngoài B c K ch y vô c ng u có th c a Bá K g i th m, mà Hi u Liêm c b c th nào c ng u có h i âm h t th y. Hai anh em tuy cách m t nhau song th tín vô ra hoài, nên tâm s u bi t nhau h t c ng nh g n. Mà trong th hai ng i nói ch ng sót m t vi c nào, duy có vi c Thanh Ki u thì ch ng h nói i n a. Lúc u tháng Novembre, Hi u Liêm ng ng i d y h c, b ng ti p cm t c th , coi ch ngoài bao thì bi t là th c a Bá K nên l t t gi ra mà c. Th nói nh v y: "Hà N i, le 25 Octobre 192... "B n r t yêu m n ôi, "Tôi m i ti p c th c a ba tôi cho tôi hay r ng Ba v i Má tôi ã g em tôi, là con Thanh Ki u, cho th y thu c Hà Thái Th ng nhà th ng Ch R y... Ngày 11 Novembre t i ây s cho i l h i, r i i Ba tôi tranh c H i ng xong r i, ngh a là qua tháng Giêng ho c tháng Hai, s cho c i. "Tôi hay tin y tôi l y làm bu n h t s c. Ðã bi t s g em tôi l y ch ng v quy n Ba Má tôi nh, Ba Má tôi li u ch nào nên thì g , tôi không phép ng n c n. Nh ng tôi bu n vì Ba Má tôi g em tôi c ch tâm v ti n b c nhi u, v danh d gi mà thôi, ch không ch u l a k trung h u, hi n l ng, không ch u hi u ng i t t quý n ch c l n. "B n ôi! Tôi v n bi t tánh b n c ng, chí b n cao, d u b n không c vào làm r nhà tôi thì b n c ng không ti c gì; nh ng mà theo ph n tôi, thì tôi ti c l m, ti c tình thân ái c a hai ta không c kh ng khít thêm, ti c lòng trinh b ch c a em tôi không c hi p v i lòng kh ng khái c a b n. "Thôi, nh n duyên t i tr i nh, v y xin b n ch khá bu n. D u nh n tình m nh, th cu c i d i, mi n hai ta ng b i ngh a vong tình thì thôi. "Sau n y tôi g i l i chúc b n bình an và xin b n th a giùm v i bác r ng tôi kính ng cho bác ôi ch phúc th . Tr n Bá K bái th Hi u Liêm c th mà n c m t ch y r ng r ng, trong lòng au n vô cùng. Anh ta không mu n cho h c trò th y s c bu n c a anh ta, nên l t t x p th b vào túi r i l y sách ra c t ngh a bài cho h c trò ng khuây lãng. Ti n b c b c ti n 18 www.hobieuchanh.com Tan h c r i, Hi u Liêm v nhà, ngó th y m t m , s c nh m y l i c a Ð Th khinh khi h i tr c, thì càng th ng càng kính m nhi u h n n a, mà kính th ng bao nhiêu c ng h n gi n v ch ng Bá V n b y nhiêu. Anh ta th m ngh , n u m hay vi c Thanh Ki u thì m bu n ch không ích gì, nên anh ta không dám nói vi c y ra, mà l i s m bi t mình bu n, r i m h i nên ph i ráng làm vui nh th ng. Ðêm y, Hi u Liêm n m coi sách, tính ch cho m ng r i s l y b c th c a Bá ra mà c l i. Anh ta c m cu n sách, tuy m t ngó theo hàng ch , song trí v n v i khác, nên c hoài mà không hi u chi h t. Khi Hi u Liêm th y m vô mùng r i, anh ta m i lén l i bàn mà ng i và móc th trong túi ra mà c. Anh ta c i c l i hai l n, châu m y nh n m t th t ru t ch nh lòng. Anh ta nh l i kiêu c ng c a Ð Th thì gi n, nên d u không c làm ch ng Thanh Ki u không ti c gì, song nh t i s ch ng c i Thanh Ki u thì u t c x n xang nh ai m ng c b m gan không th ch u c. Anh ta c th t i câu: "Thôi nh n duyên t i tr i nh, v y xin b n ch bu n" thì anh ta l i càng bu n h n n a. Bi t âu là nh n duyên? Ai dám ch c mình không có duyên n v i Thanh Ki u. N u không có duyên n thì l nào tr i l i xui cho Bá K bày chuy n nh v y. N u không có duyên n thì sao mình nghe Thanh Ki u có ch ng mình l i t c gi n. Ð ng bu n sao ng mà b o ng bu n! Thôi, trong ít ngày n a ây, Thanh Ki u s làm v ông th y thu c sang tr ng h n mình bi t d ng nào! Thanh Ki u ôi, em không có lòng th ng qua chút nào hay sao? Em ành l y ch ng hay sao? Em là em ru t c a Bá K , mà Bá K th ng qua, sao em không th ng? Hi u Liêm ngh t i ó thì n au quá, ch u không n i, nên hai tay ch ng trên bàn r i ng i ôm u mà khóc. Cao Th n m m màng ch ch a ng , b ng nghe ti ng khóc thút thít không rõ ai khóc âu, nên gi mùng chui ra, ch ng ngó th y con n c m t chàm ngoàm, bà kinh hãi, l t t h i con coi có vi c gì quan h n n i th m s u nh v y. Hi u Liêm l c p không th gi u di m vi c riêng c a mình n a c, ã v y mà tình u t c ch t ch a tràn tr trong khi c n ph i t ra gi m b t th m s u, nên ng i và khóc và thu t rõ u uôi m i vi c l i cho m nghe, thu t chuy n Bá K tính v i mình trên xe, thu t l i kiêu c ng c a Ð Th trong lúc êm v ng, r i c ng cb c th m i ti p h i chi u n a, ch ng gi u m t ch nào h t. Cao Th ng i ch m chú nghe, s c m t nh th ng, không bu n mà c ng không gi n. Ch ng Hi u Liêm nói d t bà m i nói r ng: - Ph n ng i ta giàu sang, còn ph n m con mình nghèo hèn, t nhiên ng i ta khinh th mình, y là tình th ng, con gi n làm chi. Con hãy nghe l i m , c m gi nh n ngh a mà i, ai giàu sang m c h , con ng thèm ua b ganh ghét ai, t nhiên con vui v . V ch ng ông Bá V n chê con hèn h không ch u g con gái cho con thì thôi, ng i giàu sang mà tánh tình nh v y con ng ch ng nên ti c làm gì. Mà sao con nghe cô Thanh Ki u l y ch ng con l i c, th khi con có tình riêng v i cô Thanh Ki u hay sao? Hi u Liêm cúi m t xu ng bàn nói nh nh r ng: - Con th ng cô l m. Cao Th nghe m y l i thì bi n s c, ng i suy ngh m t h i r i h i r ng: y mà cô có th ng con hay không? Ti n b c b c ti n 19 www.hobieuchanh.com - Th a, con không bi t lòng cô c. Thu nay con t i lui ch i v i Bá K thì cô vui v t t v y thôi, ch cô không t ý chi khác. u v y thì cô có tình gì v i con âu mà con th ng. Hay là con th y cô giàu có nên con th ng, ph i hôn? - Th a, má nói nh v y thì hèn cái tình c a con quá. Con th ng Thanh Ki u là vì n t vì h nh, ch ti n b c mà sá gì. - Ng i ta ã khinh th con, mà con còn th ng ng i ta làm chi? - Khinh th con là m c a cô, ch cô có nói ti ng chi âu. u cô có lòng th ng con thì có l nào cô l i ch u ng ch khác. Hi u Liêm nghe câu y thì châu m y, ng i gãi u m t h i r i ng d y, b gi n m nên nói r ng: - Rau nào sâu n y, m nh v y thì con c ng ch ng khác gì. Anh ta quày qu d p èn i ng , không thèm t ng t i Thanh Ki u n a, mà có nh t i thì là gi n, ch không ph i bu n nh tr c v y. Cách n m ngày sau, nh m chúa nh t, s m mai th c d y, Hi u Liêm thay áo i qu n r i i ra ch B n Thành c mà ch i. V a qu o qua dãy ph chà-và14 bán v i, anh ta dòm th y xe h i c a Bá V n u d a l ng, trên xe có m t mình Thanh Ki u ng i mà thôi, mà m t m y bu n xo ch không ph i t i t n sáng s a nh khi tr c v y. Anh ta ngó cô trân trân, ch ng i l i g n cô day qua ngó th y, cô vùng la lên m t ti ng r i l t t m c a xe tính leo xu ng. Hi u Liêm ngó cô hoài, có ý làm cho cô bi t mình ã th y cô, r i day m t ch khác mà i tu t, d ng nh ng i thu nay không quen bi t chi h t v y. Hi u Liêm i kh i r i trong b ng nói th m r ng: "Nó i mua v s a so n d n ám h i a". V n nhà, anh ta c ng thu t vi c y cho m nghe, mà trong l i nói a anh ta thì nghe có h i oán h n, ch không ph i s u th m nh tr c n a. Còn Thanh Ki u tình c g p Hi u Liêm, cô l t t xu ng xe ch c là ý cô mu n t chuy n chi ó, b i vì cô th y Hi u Liêm làm l b i tu t r i, thì cô ng i l i, m t m y tái lét, c p m t nháy lia, quày u ngó theo Hi u Liêm r i l i l y kh n nh ra lau c m t. Ð n ngày th y thu c Thái Th ng i l h i thì nhà Bá V n khách ông dày dày, i c ng có r c bà Ph Khánh Long ra th s n a. Trong ti c ch khách ch ng nói chuy n chi khác h n là chuy n tranh c H i ng, mà nói chuy n tranh c thì ai ng ng i khen tài c c a Bá V n và ai c ng ch c Bá V n s cc . Tuy Bá V n là ng i trong b c hàn vi mà xu t thân v n ã n m mùi i cay ng, v n ã t ng quen en b c nh n tình, nh ng vì l i khen ti ng chúc v n vít bên tai hoài, r i c ý ph tình, trong trí t ng có m t mình anh ta áng làm Ngh viên i ng Qu n h t mà thôi, ch không còn ai n a h t, nên s t s ng quy t lo cho c, th ng nói v i v con cùng ng i thân thích r ng d u h t nhà anh ta c ng vui lòng. Ð Th có ý ham làm "bà H i ng" nên th y ch ng nh v y bà càng vui m ng, ch ng hi p ý ng lòng, nay ti p khách, mai i làm quen, xài phí luôn m y tháng, n ch ng quan nh ngày c thì t n hao ã h n ba ngàn ng b c. 14 (Java), ch ng i n, Mã Lai Ti n b c b c ti n 20 www.hobieuchanh.com R i cho Bá V n, k tuy n c n y có hai ng i i u, m t là Lý Thiên Thành Ch L n, tuy nhà không giàu l n song có tài h c r ng l i có danh nhi u, hai là Lê n Bính Khánh H i, s nghi p n hai ba ch c muôn, nên c ng quy t thí n m y muôn ra mà mua ch c. Tuy Bá V n bi t tài c a mình không b ng Lý Thiên Thành, còn th c a mình không b ng Lê V n Bính, nh ng vì lòng ham mu n ã tràn tr không th d n l i c, l i l t n hao ã nhi u r i không l nh n thua, b i v y anh ta nh m m t ánh li u, xu t ti n b c mà mua th m, h mua bao nhiêu mình c ng mua bao nhiêu, l i a n ngày chót s trao thêm cho c tri m i v vài ba ng b c ng i xe n a. Ð n k tuy n c , Bá V n l p m n xe h i i r c c tri, l p m n ti m c m ãi c tri n u ng, ti n b c tuôn ra nh n c ch y, m y ng i lãnh i lo h h i bao nhiêu thì a b y nhiêu. Té ra ch ng khai thùng th m r i thì Bá V n tuy th ng th m h n hai ng i kia, song ch ng c phân n a s ng i có i b th m, nên quan trên nh hai tu n l sau s b th m mà c l i. V ch ng Bá V n v n nhà tính l i thì t n hao trong m y ngày sau ây ã g n i m t ngàn ng. Bá V n bi n s c, th y t n hao quá thì gi t mình, nên n m x i , c nh m m t mà th dài, không nói chi h t. M y ng i lãnh i lo giùm, m i ng i u có m t cái xe h i, l c c ut uv nhà m t, k m ng c than t c, ng i châu m y làm gi n, ai c ng nói k th nhì ai nhi u th m h n h t thì c, ch ng lu n s bao nhiêu, và ai c ng khuyên Bá n ng th i chí, b i vì mình ã nhi u th m h n h t, l i Lê V n Bính có ti n nhi u mà anh ta ng chót, th thì k th nhì ch ng s gì. Ð Th và Bá V n nghe l i h u lý thì b t bu n, nên tính tranh n a, ch không ch u nh n thua. Khách n u ng r i t n l c v ngh . V ch ng Bá V n tính s l i thì ti n t n hao t cu c tuy n c t khi m i kh i ra cho n ngày y, k h n m i b n ngàn ng. Bá n suy ngh n u ra tranh c l n th nhì, ch c là còn ph i t n trên m t muôn n a, mà trong nhà b c m t ch còn có vài ba ngàn mà thôi, thì làm sao mà lo cho ng. Bá n tính i vay b c xã-tri, thêm m t muôn. Ð Th nghe nói i vay thì gi t mình, vì n u tr t c r i l y b c âu mà tr n , nên khuyên ch ng vô n n n v i bà Ph Khánh Long mà m n, ch ng nào bà không cho m n r i s hay. Bá V n nghe l i v i m n b c c a ch . Bà Ph l c u m ng Bá V n tính chuy n bá láp u ng ti n nên bà nh t nh không cho. Bá V n m n b c không c mà l i còn b m ng thì gi n nên v ghé nhà xã-tri th b ng khoán nhà t mà xin vay m i ngàn ng, quy t tranh c cho c r i nhi c ch l i cho ã n gi n. Ð Th s n a ch ng mà h t ti n thì khó nên lén em h t xoàn th cho bà Ð i Thinh r i vay thêm ba ngàn n a mà s n trong nhà. Cu c tuy n c l n th nhì tranh v i nhau còn k ch li t h n l n tr c nhi u n a. Lê V n Bính sai ng i i r o kh p các làng các t ng mà a tr c cho c tri m i v hai m i ng. Bá V n hay tin y thì kinh tâm, song không l nh n thua, nên ph i ng s a cho m i ng i hai m i l m ng. Lý Thiên Thành th y thái c a c tri hèn h , ai c ng quy t em quy n b th m ra u giá mà bán, ch không bi t dùng quy n y mà l a ng i x ng áng ng b u