Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tiềm năng và vai trò của mối quan hệ kinh tế - thương mại giữa việt nam và trung...

Tài liệu Tiềm năng và vai trò của mối quan hệ kinh tế - thương mại giữa việt nam và trung quốc

.DOC
46
67
65

Mô tả:

Môc lôc I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. II. 1. 2. 3. 4. III. I. II. Lêi nãi ®Çu Ch¬ng 1: TiÒm n¨ng vµ vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc TiÒm n¨ng cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc VÒ mÆt chÝnh trÞ VÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng VÒ viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò biªn giíi l·nh thæ TiÒm n¨ng xuÊt ph¸t tõ hai bªn Lîi thÕ so s¸nh trong trao ®æi hµng hãa qua biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc C¸c hiÖp ®Þnh vµ tháa thuËn Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc Quan hÖ th¬ng m¹i Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc C¬ së ph¸t triÓn th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc DiÔn biÕn cña trao ®æi mËu dÞch song phong T×nh h×nh bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc Nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i Quan hÖ ®Çu t H¹ng môc vµ c¬ cÊu ®Çu t Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ ®Çu t ViÖt Nam - Trung Quèc §Çu t trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam ViÖn trî ph¸t triÓn §¸nh gi¸ tæng qu¸t Ch¬ng 3: TriÓn väng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc TriÓn väng Nh÷ng gi¶i ph¸p 0 Trang 1 2 2 2 3 3 4 7 8 14 14 14 18 19 21 26 30 30 31 31 35 36 38 38 39 KÕt luËn 42 1 Lêi nãi ®Çu Trung Quèc vµ ViÖt Nam lµ hai níc l¸ng giÒng nói s«ng liÒn mét d¶i, nh©n d©n hai níc vèn cã t×nh h÷u nghÞ truyÒn thèng l©u ®êi, 50 n¨m tríc ®©y, ngµy 18 th¸ng 1 n¨m 1950, Trung Quèc ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam, lµ mét níc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ®Çu tiªn víi ViÖt Nam. Nöa thÕ kû qua, trong cuéc ®Êu tranh chèng thùc d©n Ph¸p vµ chèng Mü cøu níc cña ViÖt Nam còng nh trong c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa cña mçi níc, nh©n d©n hai níc ®· kÒ vai s¸t c¸nh, nhêng c¬m sÎ ¸o, chia ngät sÎ bïi. §óng nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nãi: "Mèi t×nh th¾m thiÕt ViÖt Hoa, võa lµ ®ång chÝ, võa lµ anh em". Sau mét thêi gian dµi gi¸n ®o¹n tõ n¨m 1991, ViÖt Nam - Trung Quèc chÝnh thøc b×nh thêng hãa quan hÖ, më cöa biªn giíi cho nh©n d©n vµ c¸c doanh nghiÖp hai níc th«ng th¬ng. §ång thêi víi sù ph¸t triÓn quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc trªn nhiÒu lÜnh vùc ®· n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò buéc chóng ta cÇn ph¶i nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ l¹i mét c¸ch ®óng ®¾n h¬n trong t×nh h×nh míi. Chóng t«i ®· lùa chän ®Ò tµi nµy víi môc ®Ých xem xÐt nh÷ng tiÒm n¨ng cã thÓ khai th¸c ®îc vµ vai trß cña quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc ®èi víi nÒn kinh tÕ hai níc, ®ång thêi ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy triÓn väng cña mèi quan hÖ nµy. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña mét bµi tiÓu luËn, ®Ò tµi chØ giíi h¹n trong ph¹m vi nghiªn cøu mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc ®Æc biÖt tõ sau khi b×nh thêng hãa quan hÖ (1991). Néi dung cña tiÓu luËn sÏ gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: TiÒm n¨ng vµ vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc. Ch¬ng 3: TriÓn väng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. 2 Ch¬ng 1 TiÒm n¨ng vµ vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc I. TiÒm n¨ng cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai níc l¸ng giÒng "nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng". Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn ®ã vµ mét sè nh©n tè kh¸c n÷a, cho nªn ngay tõ tríc c«ng nguyªn gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· cã mèi quan hÖ lÞch sö vµ chÝnh trÞ, giao lu kinh tÕ vµ v¨n hãa víi nhau. Cïng víi thêi gian, mèi quan hÖ trªn nhiÒu lÜnh vùc ®ã kh«ng ngõng ®îc duy tr× cñng cè vµ ph¸t triÓn. Chóng ta cã thÓ t×m ®îc kh«ng mÊy khã kh¨n nh÷ng ghi chÐp trong sö cò cña c¶ Trung Quèc lÉn ViÖt Nam nãi vÒ giao lu kinh tÕ vµ v¨n hãa gi÷a hai níc trong thêi kú cæ trung ®¹i. §Õn thêi kú cËn ®¹i, mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã ®îc më réng vµ ph¸t triÓn thªm mét bíc. §Æc biÖt, tõ khi hai níc b×nh thêng hãa trë l¹i th¸ng 11/1991, mèi quan hÖ ®ã ngµy mét cã nh÷ng biÓu hiÖn tèt ®Ñp h¬n. §Ó duy tr× vµ cñng cè mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, chóng ta ph¶i ph©n tÝch ®Ó thÊy râ tiÒm n¨ng cña mèi quan hÖ nµy. 1. VÒ mÆt chÝnh trÞ ViÖt Nam vµ Trung Quèc cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång næi bËt- ®ã lµ: cïng do §¶ng Cég s¶n l·nh ®¹o, ®ang x©y dùng CNXH theo ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh mçi níc, ®Òu xóc tiÕn c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ®æi míi, thùc hiÖn më cöa víi thÕ giíi. Tõ nh÷ng nÐt t¬ng ®ång ®ã, hai níc cµng cã ®iÒu kiÖn trao ®æi vµ häc tËp kinh nghiÖm lÉn nhau trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. §ã lµ thuËn lîi c¬ b¶n mµ hai níc cÇn ph¸t huy v× lîi Ých mçi d©n téc. H¬n n÷a, trong thêi gian gÇn ®©y, c¸c cång chÝ l·nh ®¹o cÊp cao thêng xuyªn th¨m viÕng lÉn nhau. Tæng bÝ th, Chñ tÞch níc Giang Tr¹ch D©n, Thñ tíng Lý B»ng, Chñ tÞch Héi nghÞ HiÖp th¬ng chÝnh trÞ Lý Thôy Hoµn, ñy viªn trëng ñy ban Thêng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc KiÒu Th¹ch, ®· lÇn lît sang th¨m ViÖt Nam. C¸c ®ång chÝ ñy viªn thêng vô Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khãa 7, khãa 8 còng ®· sang th¨m Trung Quèc. Riªng kÕ tõ n¨m 1998 ®Õn nay, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam nh Tæng bÝ th Lª Kh¶ Phiªu, Thñ tíng Phan V¨n Kh¶i, ñy viªn thêng vô, thêng trùc Bé ChÝnh trÞ Phan ThÕ DuyÖt vµ Phã thñ tíng thêng trùc NguyÔn TÊn Dòng còng ®· lÇn lît sang th¨m Trung Quèc. VÒ phÝa Trung Quèc, ®ång chÝ ñy viªn thêng vô Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, Phã chñ tÞch níc Hå CÈm §µo vµ thñ tíng Chu Dung C¬ ®· sang th¨m ViÖt Nam. C¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc hai níc ®· trao ®æi ý kiÕn mét c¸ch s©u réng vÒ c¸c vÊn ®Ò träng ®¹i quan hÖ song ph¬ng vµ ®i ®Õn nhiÒu nhËn thøc chung, ®· ph¸t huy t¸c dông hÕt søc to lín ®èi víi viÖc t¨ng cêng sù hiÓu biÕt vµ tin cËy lÉn nhau, thóc ®Èy sù hîp t¸c h÷u nghÞ còng nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i gi÷a hai níc do lÞch sö ®Ó l¹i. §Æc biÖt th¸ng 2 n¨m 1999 t¹i B¾c Kinh, Tæng bÝ th Giang Tr¹ch D©n vµ Tæng bÝ th Lª Kh¶ Phiªu ®· tiÕn hµnh cuéc gÆp mang tÝnh chÊt lÞch 3 sö, hai bªn c«ng bè "Tuyªn bè chung", cïng x¸c ®Þnh khu«n khæ vÒ quan hÖ hai §¶ng, hai níc b»ng 16 ch÷ vµng lµ l¸ng giÒng h÷u nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn, æn ®Þnh l©u dµi, híng tíi t¬ng lai, ®¸nh dÊu quan hÖ Trung - ViÖt ®· bíc sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. 2. VÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng Thêi gian qua, c¸c ®oµn ®¹i biÓu §¶ng, chÝnh quyÒn, bé ®éi, ®oµn thÓ nh©n d©n còng nh c¸c tØnh, thµnh phè gi÷a hai níc ®i l¹i nhén nhÞp, lÜnh vùc hîp t¸c kh«ng ngõng ®îc më réng. Hµng n¨m ®Òu cã h¬n 100 ®oµn chÝnh thøc th¨m viÕng lÉn nhau. Theo thèng kª cha ®Çy ®ñ, riªng n¨m 1999, hai bªn ®· trao ®æi 146 ®oµn chÝnh thøc ë cÊp bËc kh¸c nhau, trong ®ã gÇn 80 ®oµn thuéc cÊp tõ thø trëng trë lªn. Bé trëng Quèc phßng hai níc vµ tæng tham mu trëng, chñ nhiÖm Tæng côc ChÝnh trÞ vµ Tæng côc HËu cÇn còng nh c¸c tíng lÜnh lôc, h¶i, kh«ng qu©n cña qu©n ®éi hai níc ®Òu th¨m viÕng lÉn nhau. Sù trao ®æi gi÷a c¸c qu©n khu vïng biªn giíi hai níc còng ®· ®îc tõng bíc triÓn khai. §Õn nay, bu chÝnh viÔn th«ng... ®· toµn bé ®îc khai th«ng. Hai níc ®· ký kÕt h¬n 30 v¨n kiÖn hîp t¸c gåm c¸c lÜnh vùc kinh tÕ th¬ng m¹i, khoa häc kü thuËt, v¨n hãa gi¸o dôc, giao th«ng vËn t¶i, l·nh sù, t ph¸p, h¶i quan, du lÞch... Thñ ®« B¾c Kinh ®· kÕt nghÜa víi thñ ®« Hµ Néi. Thµnh phè Thîng H¶i ®· kÕt nghÜa víi thµnh phè Hå ChÝ Minh. Mêi mÊy tØnh cña Trung Quèc nh: tØnh Hµ B¾c, Giang T«, S¬n §«ng, Tø Xuyªn... vµ c¸c tØnh h÷u quan cña ViÖt Nam ®· cö ®oµn th¨m viÕng lÉn nhau, trao ®æi kinh nghiÖm x©y dùng kinh tÕ vµ triÓn khai hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Chóng t«i nghÜa r»ng, Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu ®ang thùc hiÖn sù chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch sang kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. C¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc vµ ®æi míi ë ViÖt Nam cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång vµ t¬ng tù vÒ môc tiªu còng nh vÒ c¸ch lµ viÖc bíc ®i. ViÖc trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a hai níc trong nhiÒu lÜnh vùc lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt vµ bæ Ých cho c¶ hai bªn, ®· vµ sÏ gãp phÇn quan träng vµo viÖc bæ sung cho nhau, cïng nhau ph¸t triÓn. 3. VÒ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò biªn giíi l·nh thæ Nhê sù quan t©m ®Ých th©n vµ chØ ®¹o trùc tiÕp cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cÊp cao hai níc, ®Æc biÖt lµ hai ®ång chÝ Tæng BÝ th cña hai §¶ng, nhê sù cè g¾ng chung vµ hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c chuyªn gia hai níc trong vßng 8 n¨m, ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 1999, tríc thÒm n¨m míi vµ thiªn niªn kû míi, thay mÆt níc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa vµ níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ®ång chÝ Bé trëng Ngo¹i giao §êng Gia TriÒn vµ ®ång chÝ Phã Thñ tíng kiªm Bé trëng ngo¹i giao NguyÔn M¹nh CÇm ®· chÝnh thøc HiÖp íc biªn giíi trªn ®Êt liÒn gi÷a hai níc. §©y lµ mét sù kiÖn lín cã ý nghÜa lÞch sö. SÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó hai níc cïng nhau x©y dùng ®êng biªn giíi vÜnh viÔn hßa b×nh, æn ®Þnh vµ h÷u nghÞ. Thµnh c«ng cña cuéc ®µm ph¸n biªn giíi trªn ®Êt liÒn ®· t¨ng thªm sù tin cËy gi÷a hai bªn, ®ång thêi còng ®· cung cÊp nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých ®Ó hai bªn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i kh¸c. ViÖc hai níc Trung - ViÖt gi¶i quyÕt tháa ®¸ng c¸c tranh chÊp vÒ biªn giíi trªn ®Êt liÒn vµ ký HiÖp íc còng gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc cñng cè hßa b×nh, æn ®Þnh trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi. 4 N¨m nay, hai níc sÏ tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n ®Þnh vÞnh B¾c Bé. Hai bªn cho r»ng, víi tinh thÇn "§¹i côc lµm träng, nh©n nhîng lÉn nhau, c«ng b»ng hîp lý vÒ hiÖp th¬ng h÷u nghÞ", tËn dông nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých rót ra tõ cuéc ®µm ph¸n biªn giíi trªn ®Êt liÒn, nhÊt ®Þnh sÏ hoµn toµn thµnh nhiÖm vô mµ hai ®ång chÝ Tæng bÝ th giao phã, ®i ®Õn mét gi¶i ph¸p tháa ®¸ng mµ hai bªn ®Òu cã thÓ chÊp nhËn. Vµ quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a hai níc nhÊt ®Þnh ®îc ph¸t triÓn lµnh m¹nh, tèt ®Ñp h¬n. 4. TiÒm n¨ng xuÊt ph¸t tõ hai bªn a. Tõ phÝa ViÖt Nam + VÞ trÝ ®Þa lý ViÖt Nam lµ mét d¶i ®Êt h×nh cong ch÷ S, ch¹y däc phÝa ®«ng b¸n ®¶o §«ng D¬ng, võa g¾n liÒn víi lôc ®Þa ch©u ¸ réng lín, võa th«ng ra Th¸i B×nh D¬ng bao la. ViÖt Nam cã biªn giíi ®Êt liÒn dµi 3.730km. PhÝa B¾c gi¸p níc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa víi chiÒu dµi biªn giíi 1.150km. PhÝa T©y gi¸p víi Céng hßa d©n chñ nh©n d©n Lµo trªn chiÒu dµi biªn giíi 1.650km vµ víi v¬ng quèc Campuchia 930km. PhÝa ®«ng, phÝa nam vµ phÝa t©y nam gi¸p biÓn. Qua biÓn ®«ng vµ vÞnh Th¸i Lan lµ Céng hßa Philipin, Céng hßa Indonexia, Céng hßa Singapore, Céng hßa Brunei vµ Liªn bang Malaysia. L·nh thæ toµn vÑn cña ViÖt Nam bao gåm diÖn tÝch ®Êt liÒn 330.991km 2 vµ vïng biÓn réng bao la. Vïng l·nh h¶i ViÖt Nam réng 12 h¶i lý vµ vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ réng 200 h¶i lý víi diÖn tÝch kho¶ng 1 triªô km2. H¬n n÷a, ViÖt Nam l¹i n»m trong khu vùc §«ng Nam ¸ - vïng ®ang cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi, cã søc hÊp dÉn lín nhÊt trªn thÕ giíi. ViÖt Nam tiÕp gi¸p víi Trung Quèc - mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i rÊt n¨ng ®éng, phong phó. Thªm vµo ®ã, chóng ta cã chiÒu dµi bê biÓn 3.250km mµ vËn t¶i ®êng biÓn hiÖn nay vÉn lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc vËn t¶i chñ yÕu nhÊt cña thÕ giíi, t¶i träng kho¶ng 80% khèi lîng hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña thÕ giíi. Nh÷ng níc l¸ng giÒng trong khu vùc §«ng Nam ¸ còng ®Òu sö dông vËn t¶i biÓn lµ chñ yÕu. §©y lµ mét lîi thÕ rÊt lín cña chóng ta so víi Lµo vµ Campuchia vµ nhiÒu níc kh¸c. Ngµy nay, qu¸ tr×nh vËn t¶i biÓn b»ng container cã xu híng ph¸t triÓn lªn cµng cao lµm cho qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa ngo¹i th¬ng t¨ng lªn nhanh. Trong khi chóng ta cã nhiÒu c¶ng biÓn nh Sµi Gßn, H¶i Phßng, §µ N½ng, Cöa Lß, CÇn Th¬... §ång thêi ven biÓn, nhÊt lµ tõ Phan ThiÕt trë vµo, cã nhiÒu c¶ng níc s©u ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó tµu trë container cã thÓ cËp bÕn an toµn quanh n¨m. Singapore ®· giµu lªn, trë thµnh "con rång" ch©u ¸ lµ nhê cã lîi thÕ vµo vÞ trÝ c¶ng biÓn. Trªn trôc ®êng s¾t, ®êng bé chóng ta ®· x©y dùng l©u ®êi ®i sang ch©u ¸ qua Trung Quèc... + Tµi nguyªn thiªn nhiªn: 5 Cho ®Õn nay ViÖt Nam cha ®¸nh gi¸ hÕt ®îc tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n cña m×nh trªn c¶ hai mÆt: sè lîng l¹i còng nh tr÷ lîng cña tõng lo¹i. C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Þa chÊt còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh: Ýt ra ViÖt Nam còng lµ quèc gia cã tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n cì trung b×nh thÕ giíi. - DÇu má: dÇu má hiÖn nay lµ nguån tµi nguyªn mang l¹i cho níc ta nhiÒu hy väng nhÊt, víi sè lîng khai th¸c hµng n¨m gia t¨ng, mang l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ, n¨m 1999 võa qua kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu má kho¶ng 2 tû USD. Theo íc lîng ban ®Çu, tr÷ lîng dÇu má ViÖt Nam cã thÓ ®¹t 3-4 tû thïng vµ tr÷ lîng khÝ kho¶ng 50-70 tû m3. DÇu má cã thÓ ®îc khai th¸c ë vÞnh B¾c Bé, thÒm lôc ®Þa khu vùc Qu¶ng TrÞ - Thõa Thiªn vµ vïng thÒm lôc ®Þa phÝa nam... - Tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®øng thø hai lµ than ®¸ víi tr÷ lîng kho¶ng 36 tû tÊn vµ møc khai th¸c xÊp xØ 10 triÖu tÊn/n¨m th× víi tµi nguyªn ®ã cho chóng ta khai th¸c cßn l©u míi hÕt. - Kho¸ng s¶n kim lo¹i: kho¸ng s¶n kim lo¹i t¬ng ®èi ®a d¹ng. QuÆng s¾t ®îc ph¸t hiÖn ë nhiÒu n¬i nhng chñ yÕu tËp trung vµo 3 khu vùc: T©y B¾c, §«ng B¾c vµ khu bèn cò. Khu vùc T©y B¾c gåm c¸c má däc s«ng Hång tr÷ l îng 125 triÖu tÊn. Khu vùc §«ng B¾c cã 5 má víi tæng tr÷ lîng lµ 50 triÖu tÊn. Khu bèn cò ®· t×m thÊy s¾t ë c¸c tØnh Thanh Hãa, NghÖ An, Hµ TÜnh, trong ®ã quan träng nhÊt lµ má Th¹ch Khª víi tr÷ lîng dù b¸o 554 triÖu tÊn. Trong sè c¸c kho¸ng s¶n kim lo¹i mµu, kim lo¹i quý vµ hiÕm tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn boxit. ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong 6 quèc gia cã tr÷ lîng b«xit lín nhÊt thÕ giíi. Tr÷ lîng b«xit ë T©y Nguyªn kho¶ng 6 tû tÊn. Ngoµi ra, chóng ta cßn cã hµng chôc lo¹i kh¸ng s¶n kim lo¹i quý nh vµng, kÏm, thiÕc, ®ång, ch×, ®¸m hiÕm... - VÒ ®Êt ®ai: diÖn tÝch ®Êt c¶ níc kho¶ng 330.991km2 trong ®ã cã tíi 50% lµ ®Êt dïng vµo n«ng nghiÖp vµ ng nghiÖp, céng thªm khÝ hËu nhiÖt ®íi ma n¾ng ®iÒu hßa cho phÐp chóng ta ph¸t triÓn n«ng s¶n vµ l©m s¶n xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh: g¹o, cao su, c¸c n«ng s¶n nhiÖt ®íi. Gi¸ ®Êt, nhµ hiÖn nay t¹i ViÖt Nam ®· t¨ng 4-10 lÇn so víi 3-4 n¨m vÒ tríc. Tuy nhiªn so víi ngo¹i quèc, 1 c¨n hé 4 x 20m cã lÇu t¹i San fransico (Hoa Kú) kho¶ng 200.000 USD, t¹i NhËt B¶n kho¶ng 500-700.000 USD th× cßn rÊt rÎ. C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Õn ViÖt Nam ®· t×m ®îc nh÷ng mÆt b»ng víi tiÒn thuª ®Êt qu¸ rÎ so víi c¸c níc trªn thÕ giíi. Gi¸ hµng n«ng s¶n rÎ nh g¹o xuÊt khÈu kho¶ng 180-200 USD/tÊn, trong khi NhËt B¶n ®¶m b¶o cho n«ng d©n hä lµ 500USD vµ Mü lµ 300 USD. b. Tõ phÝa Trung Quèc §Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng xuÊt ph¸t tõ phÝa Trung Quèc, ta hay xem xÐt sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc vµ vÞ trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: Khi thÕ giíi hiÖn ®¹i ®· bíc vµo thêi kú c«ng nghiÖp vµ chuyÓn sang thêi kú hËu c«ng nghiÖp. Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa míi thùc hiÖn më cöa (tõ cuèi n¨m 1978), song ®· ®Æt ®îc kú tÝch, møc t¨ng trëng kinh tÕ hµng n¨m gÇn 10%, ngo¹i th¬ng t¨ng trªn 10% kÐo dµi liªn tiÕp hai thËp kû võa qua. §ã lµ nh÷ng møc t¨ng trëng lín h¬n c¶ níc NIEs tríc ®©y ®· tõng lµm thÕ giíi kinh ng¹c. 6 Trªn c¬ së tiÒm n¨ng cho sù ph¸t triÓn nh tiÒm lùc thÞ trêng to lín; nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó; nguån tµi nguyªn con ngêi dåi dµo; gi¸ ®Êt ®ai thÊp... vµ sù khëi s¾c nhê chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc sÏ tiÕp tôc duy tr× tèc ®é t¨ng trëng cao liªn tôc trong vµi thËp kû n÷a vµ cïng víi sù t¨ng trëng nµy, ®Þa vÞ cña nã trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc sÏ cã nh÷ng thay ®æi lín. Theo mét sè dù tÝnh tõ n¨m 1991 ®Õn 2010 nÕu Trung Quèc cã thÓ duy tr× tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m 8,25% th× GDP n¨m 2010 lµ 8600 tû nguyªn; ®Õn n¨m 2000 d©n Trung Quèc sÏ lµ 1,3 tû ngêi, n¨m 2010 sÏ lµ 1,46 tû ngêi, do vËy GDP tÝnh teo ®Çu ngêi sÏ lµ 6000 nguyªn. Dï tÝnh theo ph¬ng ph¸p PPP (b×nh qu©n søc mua) hay theo tû gi¸ n¨m 1990 (1USD = 4,7 nguyªn) th× GDP cña Trung Quèc lóc ®ã còng ®øng vµo c¸c níc hµng ®Çu thÕ giíi chØ kÐm Mü vµ NhËt B¶n. NÕu tõ 2010 ®Õn 2020, kinh tÕ Trung Quèc duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m 6,8% th× GDP n¨m 2020 sÏ ®¹t 16.655,9 tû nguyªn, ®øng hµng ba níc ®øng ®Çu thÕ giíi. HoÆc theo c¸ch tÝnh cña Kissinger ngo¹i trëng Mü th× "Trung Quèc sÏ xuÊt hiÖn víi t c¸ch lµ mét siªu cêng non trÎ khi thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ë Trung Quèc ®¹t møc Hµn Quèc hiÖn nay, tæng s¶n phÈm quèc d©n nµy sÏ gÊp hai lÇn Mü...". Cïng víi sù t¨ng trëng nhanh, kÕt cÊu kinh tÕ Trung Quèc tõ 1996 ®Õn 2010 sÏ cã nh÷ng biÕn ®æi lín. Næi bËt lµ sù ph¸t triÓn nhanh cña c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ngµnh chÕ t¹o, tiÕp ®Õn lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, c«ng nghiÖp hãa nÆng. TiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa, thÞ trêng hãa m¹nh mÏ sÏ dÉn ®Õn sù t¨ng tiÕn liªn tôc tû träng cña khu vùc dÞch vô. §iÒu cã thÓ thÊy lµ Trung Quèc sÏ tiÕp tôc chÝnh s¸ch më cöa, mèi liªn hÖ gi÷a Trung Quèc víi thÕ giíi vµ khu vùc sÏ ngµy cµng mËt thiÕt. NhiÒu dù ¸n cho r»ng tèc ®é b×nh qu©n hµng n¨m cña ngo¹i th¬ng sÏ tiÕp tôc cao ngang tèc ®é t¨ng GNP, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 quy m« xuÊt khÈu sÏ ®¹t kho¶ng 400 tû USD. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu sÏ cã nh÷ng thay ®æi lín, chuyÓn tõ c¸c mÆt hµng gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp sang c¸c mÆt hµng gi¸ trÞ gia t¨ng cao, hµm lîng khoa häc c«ng nghÖ cao lµ chñ yÕu vµo n¨m 2010. ChÝnh s¸ch quan träng cña Trung Quèc trong thêi gian qua lµ tÝch cùc thu hót ®Çu t níc ngoµi. Thêi kú tõ 1980 ®Õn 1994 Trung Quèc ®· thu hót ®îc 200 tû USD vèn níc ngoµi, trong ®ã kho¶ng mét nöa lµ tiÒn vay vµ mét nöa lµ FDI. Dù kiÕn thêi gian tíi vÉn tiÕp tôc thu hót vèn níc ngoµi song cã sù ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh vÒ híng ®Çu t. Quy m« cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc trong thÕ kû tíi cµng hïng vÜ h¬n khi ta xem xÐt Hång K«ng, Ma Cao trë vÒ Trung Quèc, vµ quan hÖ kinh tÕ mËt thiÕt gi÷a Trung Quèc vµ §µi Loan trong chiÕn lîc "mét quèc gia hai chÕ ®é". Trªn mäi ph¬ng diÖn ®Òu cho thÊy hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®· kh«ng thÓ thiÕu sù tham gia cña Trung Quèc. Tríc hÕt, d©n sè Trung Quèc chiÕm gÇn 70% d©n sè khu vùc nµy, GDP ®øng thø ba, chØ sau Mü, NhËt B¶n, xuÊt khÈu ®øng thø t sau Mü, NhËt B¶n, Canada. MÆt kh¸c, 70% ngo¹i th¬ng 7 Trung Quèc ®îc thùc hiÖn víi c¸c níc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. PhÇn lín c¸c b¹n hµng quan träng cña Trung Quèc ®Òu lµ c¸c níc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Trong gÇn 100 tû USD FDI ®æ vµo Trung Quèc thêi gian qua tõ h¬n 60% ®Õn tõ c¸c níc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Thø hai, u thÕ næi bËt cña thÞ trêng Trung Quèc víi c¸c b¹n hµng ch©u ¸ -Th¸i B×nh D¬ng lµ kh¶ n¨ng bæ sung cho nhau vÒ c¸c mÆt tµi nguyªn, nh©n lùc, tiÒn vèn kü thuËt ®Ó cïng ph¸t triÓn. Trong hîp t¸c, mäi phÝa ®Òu ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong thêi gian t¬ng ®èi dµi, do ®ã ®Òu cã thÓ trë thµnh b¹n hµng chiÕn lîc cña nhau. Ba lµ, cïng víi sù ®Èy m¹nh thu hót vèn níc ngoµi vµ sù ph¸t triÓn nhanh c¸c xÝ nghiÖp "ba nguån vèn" tû träng xuÊt khÈu cña xÝ nghiÖp "ba nguån vèn" trong tæng ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· chiÕm gÇn mét nöa. §iÒu nµy cho thÊy kinh tÕ Trung Quèc ®· cuèn s©u vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc ch©u ¸ -Th¸i B×nh D¬ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch n©ng cÊp kÕt cÊu kinh tÕ ë Trung Quèc, mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a Trung Quèc víi c¸c níc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ngµy cµng chÆt chÏ. Nã ph¶n ¸nh mét hiÖn thùc kh¸ch quan lµ Trung Quèc cÇn c¸c níc ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng vµ c¸c níc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng còng cÇn Trung Quèc. 5. Lîi thÕ so s¸nh trong trao ®æi hµng hãa qua biªn giíi ViÖt - Trung Bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt - Trung tõ chç chØ chiÕm 2% tæng bu«ng b¸n cña ViÖt Nam, n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 4%, ®Õn n¨m 1991 - 1999 th× chõng 6-7%. VËy bu«n b¸n qua biªn giíi còng gi÷ mét tû träng kh¸ lín trong tæng bu«n b¸n cña ViÖt Nam. Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i - kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam Trung Quèc, ta cÇn xem xÐt ®Ðn nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cã thÓ khai th¸c trong quan hÖ th¬ng m¹i. Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, tiÒm n¨ng trao ®æi hµng hãa qua biªn giíi ViÖt Trung mµ chóng ta ph¶i tÝnh cña khai th¸c cßn rÊt lín. ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ t¨ng cêng xuÊt khÈu hµng hãa sang Trung Quèc. Ch¼ng h¹n, qua Héi chî th¬ng m¹i Quèc tÕ Mãng C¸i lÇn thø nhÊt (ngµy 16-20/1/1997) ®· cho thÊy thªm mÆt hµng m¹nh cña ViÖt Nam (so víi hµng Trung Quèc) nh c¸c s¶n phÈm cña C«ng ty Xu©n Hßa, Nhµ m¸y ®å hép H¹ Long, C«ng ty Mü nghÖ V©n Hµ (§«ng Anh - Hµ Néi), C«ng ty mü nghÖ Trêng S¬n (Tõ S¬n - B¾c Ninh)... ë ®©y chØ xin chØ ®i s©u vµo mÆt hµng m¸y mãc thiÕt bÞ mµ hiÖn nay chóng míi chØ chiÕm 1% tæng lîng hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ sang Trung Quèc thÓ hiÖn ë chç: - Theo b¸o c¸o cña Tæng C«ng ty ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp, mÆt hµng c¬ khÝ cña ta ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang c¸c níc Indonesia, §µi Loan, Hång K«ng... VÝ dô: xuÊt 200 bé m¸y x¸t g¹o cho Indonesia vµ MiÕn §iÖn, 40.000 bé ru lo x¸t g¹o cho Yanma, 50 mÉu m¸y cµng tay hai b¸nh víi cì c«ng suÊt 6, 10, 5, 13 vµ 15 m· lùc sang ASEAN. - C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ngµy cµng cã vai trß trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Hoµn toµn cã thÓ hy väng r»ng khu vùc nµy sÏ chinh phôc ®îc thÞ trêng Trung Quèc. 8 - Thùc tÕ Trung Quèc cã nhu cÇu lín vÒ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ bªn ngoµi. Ch¼ng h¹n trong sè 185 tû USD nhËp khÈu n¨m 1994, tû träng m¸y mãc thiÕt bÞ chiÕm 16%, thiÕt bÞ vËn t¶i chiÕm 6%. - Biªn giíi ViÖt - Trung dµi 1150 km ch¹y qua 156 x· thuéc 31 huyÖn cña 6 tÝnh phÝa B¾c ViÖt Nam, trong ®ã cã nh÷ng vÞ trÝ cã ®Þa lý kinh tÕ lîi h¹i trong quan hÖ th¬ng m¹i víi Trung Quèc. Lµo Cai lµ mét ®iÓn h×nh. Vïng T©y Nam Trung Quèc rÊt réng lín, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu còng rÊt lín, nhng l¹i ë xa c¸c cöa biÓn cña Trung Quèc. NÕu nhËp khÈu qua cöa khÈu Lµo Cai, ®êng biÓn chØ cßn 600 km, rót ng¾n ®é dµi giao th«ng gÊp 4-5 lÇn. Nh vËy, Lµo Cai cã thÓ trë thµnh ®Çu cÇu cho vïng T©y - Nam v¬n ra biÓn, vµ do ®ã, lµ ®Çu mèi lý tëng t¸i xuÊt hµng cña c¸c níc qua ViÖt Nam vµ Trung Quèc. (§¬ng nhiªn u thÕ nµy ®· bÞ mê nh¹t bëi HiÖp ®Þnh qu¸ c¶nh ViÖt - Trung ký ngµy 9-4-1994 t¹i Hµ Néi: cho phÐp hµng hãa cña CHND Trung Hoa ®a vÒ tõ níc thø ba ®îc qua l·nh thæ ViÖt Nam, qua c¸c cöa khÈu H÷u NghÞ, §ång §¨ng, Lµo Cai, Mãng C¸i). - HiÖn t¹i lùc lîng tham gia quan hÖ víi ViÖt Nam cña phÝa Trung Quèc cßn kh¸ h¹n hÑp. §ã lµ chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cÊp tØnh, huyÖn cña c¸c tØnh phÝa Nam nh Qu¶ng T©y, V©n Nam, H¶i Nam... vµ thªm mét sè tØnh nh Qu¶ng T©y, Tø Xuyªn... Sè c«ng ty thuéc Bé kinh tÕ mËu dÞch Trung Quèc qu¶n lý tham gia rÊt Ýt. MÆt kh¸c, c¸c tØnh gi¸p ViÖt Nam tuy cã diÖn tÝch lín (gÇn b»ng diÖn tÝch ViÖt Nam), d©n sè ®«ng (gÊp 2,5 lÇn d©n sè ViÖt Nam), nhng còng lµ vïng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp chØ dåi dµo ë phÇn gi¸p biÓn Th¸i B×nh D¬ng cña tØnh Qu¶ng §«ng, tuy nhiªn, c¶ chÊt lîng vµ sè lîng ®Òu thua kÐm c«ng nghiÖp trung ¬ng. Nh vËy, nÕu më réng vµ tiÕn s©u vµo quan hÖ víi lôc ®Þa cña Trung Quèc, ViÖt Nam sÏ cßn ph¸t huy h¬n n÷a lîi thÕ cña m×nh vµ khai th¸c h¬n n÷a lîi thÕ cña Trung Quèc. 6. C¸c hiÖp ®Þnh vµ tháa thuËn Tõ sau khi quan hÖ chÝnh trÞ ViÖt Nam - Trung Quèc ®îc b×nh thêng hãa (th¸ng 11/1991), nhÊt lµ tõ sau khi hai níc ký kÕt víi nhau mét sè hiÖp ®Þnh vÒ quan hÖ biªn giíi hai níc, vÒ trao ®æi th¬ng m¹i vµ hîp t¸c - kü thuËt gi÷a hai níc nh: HiÖp ®Þnh mËu dÞch gi÷a hai níc, HiÖp ®Þnh t¹m thêi gi¶i quyÕt c«ng viÖc vïng biªn giíi, HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam - Trung Quèc, HiÖp ®Þnh vÒ giao th«ng vËn t¶i gi÷a hai níc (®êng bé, hµng kh«ng, hµng h¶i, ®êng s¾t), HiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o ®Çu t, HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ - kü thuËt ViÖt Nam - Trung Quèc, HiÖp ®Þnh biªn giíi trªn ®Êt liÒn... th× mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, trao ®æi th¬ng m¹i gi÷a hai níc ViÖt - Trung ®îc më ra dùa trªn c¬ së ph¸p lý vÒ quy m« vµ n©ng cao vÒ chÊt lîng. Díi ®©y lµ mét sè hiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i: 1. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i Ký ngµy 7/12/1991 t¹i B¾c Kinh. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh hai bªn bu«n b¸n theo tËp qu¸n quèc tÕ, chØ ¸p dông tèi huÖ quèc trong hai lÜnh vùc thuÕ h¶i quan vµ thñ tôc h¶i quan, viÖc bu«n b¸n thùc hiÖn trªn c¬ së hîp ®ång gi÷a c¸c c«ng ty 9 vµ c¸c thùc thÓ kinh tÕ cã quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (phÝa ViÖt Nam: do Bé th¬ng m¹i cÊp giÊy kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. PhÝa Trung Quèc: do Bé kinh tÕ vµ mËu dÞch ®èi ngo¹i Trung Quèc b¸o cho ViÖt Nam biÕt vµ thêng xuyªn nh¾c l¹i. ChØ cã c¸c c«ng ty do Bé nµy cÊp quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu míi cã t c¸ch ký hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®èi ngo¹i), hîp ®ång ký kÕt theo tËp qu¸n quèc tÕ, trªn c¬ së quèc tÕ, thanh to¸n b»ng ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi qua ng©n hµng, ngoµi bu«n b¸n dïng tiÒn cã thÓ dïng c¸c d¹ng bu«n b¸n kh¸c (vÝ dô hµng ®æi hµng...) nhng vÉn ph¶i thanh to¸n qua ng©n hµng. Ho¹t ®éng tiÕp xóc mËu dÞch (triÓn l·m, qu¶ng c¸o...) bªn nµy tiÕn hµnh trªn ®Êt bªn kia ph¶i do c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ xóc tiÕn mËu dÞch thùc hiÖn. Ngoµi bu«n b¸n xuÊt nhËp khÈu cßn bu«n b¸n d©n gian víi néi dung trao ®æi hµng hãa theo truyÒn thèng gi÷a c¸c c d©n thêng tró ë khu vùc biªn giíi hai bªn, kh«ng mang tÝnh chÊt kinh doanh, mua b¸n kiÕm lêi. 2. HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ HiÖp ®Þnh nµy ký ngµy 14/2/1992 quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chung nhÊt cho hîp t¸c kinh tÕ gi÷a hai bªn trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, t«n träng luËt ph¸p hai níc, luËt ®Çu t níc ngoµi cña mçi bªn,quy ®Þnh c¸c h×nh thøc hîp t¸c nh liªn doanh, ®Çu t, thÇu c«ng tr×nh... 3. HiÖp ®Þnh t¹m thêi gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc trªn vïng biªn giíi Ký ngµy 7/12/1991 t¹i B¾c Kinh. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh vÒ cöa khÈu cho hµng qua l¹i, trong 21 cÆp cöa khÈu chØ cã 7 cöa khÈu quèc gia. Trong 7 cöa khÈu quèc gia, chØ cã 4 cöa khÈu quèc tÕ lµ: (H÷u NghÞ - H÷u NghÞ Quan, Lµo Cai Hµ KhÈu, §ång §¨ng - B»ng Têng, Mãng C¸i - §«ng Hng) trong ®ã §ång §¨ng - B»ng Têng lµ cöa khÈu ®êng s¾t. Hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña c¸c níc thø 3 chØ ®îc qua 4 cöa khÈu nµy, kh«ng ®îc qua c¸c cöa khÈu kh¸c. 4. HiÖp ®Þnh hµng h¶i Ký ngµy 8/3/1992 t¹i B¾c Kinh. HiÖp ®Þnh hµng h¶i quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c vÒ hîp t¸c hai bªn trong lÜnh vùc hµng h¶i, trong ®ã cã: hai bªn cho phÐp tµu cña níc kia vµo lµm hµng t¹i c¸c c¶ng cña níc m×nh nh c¸c tÇu c¸ níc kh¸c, theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ hµng h¶i cña m×nh. 5. HiÖp ®Þnh vÒ qu¸ c¶nh hµng hãa Míi ký t¾t 12/1993 cha ký chÝnh thøc. T¹i hiÖp ®Þnh nµy hai bªn tháa thuËn ®ång ý cho hµng cña bªn kia ®îc qu¸ c¶nh qua ®Êt m×nh. Ngoµi ra, cßn cã c¸c hiÖp ®Þnh nh: + HiÖp ®Þnh vÒ thanh to¸n ng©n hµng ký 5/1993. + HiÖp ®Þnh vÒ hµng kh«ng 5/3/1992. + Tháa thuËn phèi hîp kiÓm tra chÊt lîng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ký cuèi n¨m 1992. + Biªn b¶n héi ®µm gi÷a hai ®oµn chuyªn viªn th¬ng m¹i hai níc (7/1993). Biªn b¶n nµy x¸c nhËn cã t×nh h×nh bu«n b¸n lén xén ë biªn giíi mµ c¶ hai bªn ®Òu kh«ng qu¶n lý ®îc vµ kh¼ng ®Þnh cÇn ph¶i thóc ®Èy bu«n b¸n hai níc theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®· ký 11/1991. 10 + Biªn b¶n héi ®µm gi÷a hai ®oµn chuyªn viªn vÒ thi hµnh HiÖp ®Þnh t¹m thêi gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc trªn vïng biªn giíi (1/1994). VÒ th¬ng m¹i, biªn b¶n nµy x¸c nhËn viÖc bu«n b¸n cña hai bªn cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®· ký 11/1991. + Tháa thuËn vÒ hç trî vµ hîp t¸c vµ tháa thuËn vÒ hîp t¸ chèng bu«n lËu gi÷a h¶i quan hai níc (11/1993). II. Vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc 1. §èi víi Trung Quèc XuÊt ph¸t tõ bèi c¶nh gÇn, Trung Quèc cã thÓ sö dông thÞ trêng ViÖt Nam ®Ó gi¶i quyÕt mét phÇn khã kh¨n kinh tÕ - th¬ng m¹i kü thuËt cña m×nh bao gåm: - Tiªu thô hµng hãa kü thuËt vµ chÊt lîng thÊp vµ trung b×nh sang ViÖt Nam, mét thÞ trêng lín gÇn 80 triÖu ngêi vµ ë gÇn. C¸c hµng Êy chñ yÕu lµ c¸c hµng Trung Quèc ®ang tån ®äng (vËt liÖu x©y dùng, s¾t thÐp th«ng thêng, hãa chÊt, m¸y vµ thiÕt bÞ truyÒn thèng chñ yÕu lµ m¸y ®éng lùc cì nhá, m¸y n«ng nghiÖp, thiÕt bÞ phô tïng lÎ... vµ c¸c hµng tiªu dïng). - Sau khi kh«i phôc giao lu bu«n b¸n víi ViÖt Nam, Trung Quèc cã thÓ ph¸t triÓn ®îc khu vùc T©y Nam réng lín bao gåm c¸c tØnh Tø Xuyªn, Quý Ch©u, T©y T¹ng, V©n Nam, Qu¶ng T©y. Tríc hÕt, ta h·y xem xÐt t×nh tr¹ng cña c¸c tØnh nµy: V©n Nam vµ Qu¶ng T©y lµ nh÷ng vïng xa trung t©m vµ xa biÓn (V©n Nam kh«ng tiÕp gi¸p víi biÓn), tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt, khoa häc kü thuËt vµ møc ®é th©m nhËp cña c¶i tæ kinh tÕ t¬ng ®èi thÊp. Do ®êng vËn t¶i kh«ng thuËn lîi, ChÝnh phñ trung ¬ng Trung Quèc gÆp khã kh¨n trong viÖc b¶o trî tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn cña hai khu vùcnµy. * Hai tØnh V©n Nam vµ Qu¶ng T©y ®ang gÆp khã kh¨n kinh tÕ sau ®©y: + Theo ®êng lèi tù lùc c¸nh sinh, hai tØnh nµy ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Nhng tr×nh ®é kü thuËt cßn thÊp, nªn s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña hä kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi. Hä gÆp khã kh¨n trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm nµy, ®Ó thu håi vèn vµ ®Ó ®Çu t kü thuËt míi. C¸c s¶n phÈm t¬ng ®èi thÊp nµy ®ang bÞ ø thõa, g©y trë ng¹i to lín cho nÒn kinh tÕ. Trong ®ã mét sè s¶n phÈm thõa ø tíi møc nghiªm träng nh hãa chÊt. + L¬ng thùc vµ n¨ng lîng nh×n chung bÞ thiÕu hôt + ThiÕu mét sè s¶n phÈm cÇn thiÕt: cao su ®èi víi Qu¶ng T©y (V©n Nam cßn trång ®îc cao su), thñy s¶n, l¬ng thùc, thÞt gia sóc ®èi víi Qu¶ng T©y. Nhng nh×n chung, ®èi víi hai tØnh nµy khã kh¨n chñ yÕu lµ thÞ trêng tiªu thô hµng chÕ t¹o, hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ. * H¶i Nam lµ vïng gi¸p biÓn, kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Çu t níc ngoµi rÊt ph¸t triÓn. Tuy nhiªn bÞ thiÕu nguyªn liÖu vµ thiÕu thÞ trêng tiªu thô mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp truyÒn thèng chÊt lîng trung b×nh vµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ. 11 Do vËy, tõ khi thiÕt lËp l¹i quan hÖ ViÖt-Trung, Trung Quèc ®· më ®îc ®êng th«ng th¬ng cho c¸c tØnh nµy ®i ra biÓn §«ng vµ c¸c níc §«ng Nam ¸. Hai tØnh cã biªn giíi chung víi ViÖt Nam lµ V©n Nam vµ Qu¶ng T©y, kinh tÕ ®Òu ®· ®îc c¶i thiÖn sau khi më cöa víi ViÖt Nam. §Æc biÖt râ rÖt lµ tØnh Qu¶ng T©y, n¬i 80% kim ng¹ch thùc hiÖn víi ViÖt Nam lµ biªn mËu, vèn lµ tØnh miÒn nói ë biªn giíi phÝa Nam Trung Quèc, kinh tÕ cha ph¸t triÓn, thÊp kÐm vµ l¹c hËu nhiÒu so víi c¸c tØnh kh¸c trong néi ®Þa, mêi n¨m l¹i ®©y kinh tÕ ®· ph¸t ®¹t lªn, nhiÒu tiÒm n¨ng kinh tÕ ®îc kh¬i dËy, kh«ng cßn lµ ®èi tîng trî cÊp cña nhµ níc n÷a. C¸c cöa khÈu cña Qu¶ng T©y chÊt ®Çy hµng hãa ®Ó xuÊt ®i ViÖt Nam, kh«ng nh÷ng cña b¶n tØnh, mµ cßn cña c¸c tØnh kh¸c trë ®Õn, do ®ã ®©y cßn lµ c¸c tr¹m chuyÓn. C¸c xÝ nghiÖp h¬ng trÊn cña Qu¶ng T©y vµ cña mét sè tØnh néi ®Þa lµm ¨n trë nªn khÊm kh¸ nhê thÞ trêng míi lµ ViÖt Nam. - Sö dông ViÖt Nam lµm ®êng biÓn cho c¸c tØnh Nam vµ T©y Nam Trung Quèc, chñ yÕu lµ vïng V©n nam vµ T©y Nam Trung Quèc ë xa biÓn (nh ®· nh¾c ë trªn), l¹i cã d·y ThËp V¹n §¹i S¬n g©y trë ng¹i lín cho ®êng giao th«ng. Ngêi Ph¸p tríc ®©y khi b¾t ®Çu chiÕm ViÖt Nam ®· thiÕt lËp ngay ®êng s¾t V©n Nam Lµo Cai - H¶i Phßng. Nhu cÇu vËn chuyÓn hµng hãa qu¸ c¶nh cña V©n Nam sang ®Êt ViÖt Nam theo phÝa Trung Quèc íc tÝnh cã thÓ lªn tíi vµi tr¨m triÖu tÊn/n¨m, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho V©n Nam, kh«ng chØ lµ hiÖu qu¶ trùc tiÕp mµ c¶ hiÖu qu¶ ph¸t triÓn l©u dµi nhê th«ng ra thÕ giíi b»ng con ®êng thuËn tiÖn (trong nhiÒu n¨m vïng V©n Nam ph¶i th«ng qua Mianma ®Ó ra Ên §é D¬ng kh«ng thuËn lîi nh ®êng Lµo Cai - H¶i Phßng). - LÊy c¸c nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt c¸c ®Þa ph¬ng Trung Quèc (quÆng c¸c lo¹i, than ®¸, cao su, dÇu thùc vËt, ®ay...). Víi sè lîng cã møc ®é, tïy theo yªu cÇu cña c¸c tØnh vµ c¸c nguyªn liÖu dïng cho c«ng nghiÖp Trung ¬ng (dÇu má, than, ®iÖn n¨ng, ®Êt hiÕm...). Ngoµi ra, cßn cã thÓ dïng ViÖt Nam ®Ó cung cÊp l¬ng thùc, h¶i s¶n, thÞt vµ sóc vËt sèng cho vïng T©y Nam (chñ yÕu lµ V©n Nam) ®Ó gióp gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ cung øng vµ vËn chuyÓn (tØnh V©n Nam ®Ó lé nhu cÇu muèn mua mçi n¨m tíi 4 triÖu tÊn lóa g¹o cña ViÖt Nam). 2. §èi víi ViÖt Nam - ViÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i víi Trung Quèc ch¼ng nh÷ng phï hîp víi ®êng lèi ®èi ngo¹i "lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc", mµ cßn phôc vô cho chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc; ViÖt Nam chó träng mèi quan hÖ víi c¸c níc l¸ng giÒng nh»m t¹o ra m«i trêng xung quanh hßa b×nh æn ®Þnh, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh cña ®Êt níc vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng cuéc ®æi míi ®îc tiÕn hµnh thuËn lîi. - ViÖt Nam lËp l¹i quan hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc trong bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi gÆp khã kh¨n nÆng nÒ. Quan hÖ víi c¸c b¹n hµng truyÒn thèng vµ Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u gÇn nh bÞ gi¸n ®o¹n. Hµng hãa bÞ thiÕu thèn nghiªm träng. ViÖc më cöa bu«n b¸n víi níc l¸ng giÒng phÝa B¾c gièng nh khai th«ng dßng ch¹y bÞ t¾c, mµ phÝa cao lµ hµng hãa phong phó cña níc Trung Quèc ®· tr¶i qua 10 c¶i c¸ch, µo xuèng chç tròng bªn díi lµ níc ViÖt Nam ®ang thiÕu hµng hãa. Bu«n b¸n víi Trung Quèc nhanh chãng thÓ hiÖn t¸c dông tÝch cùc, ®Æc biÖt ë c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam. Vïng nói biªn giíi vèn lµ ®iÓm ®¸y cña ViÖt Nam vÒ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu níc vµ khu vùc 12 trªn thÕ giíi, ngµy nay ®· bít ®ãi nghÌo vµ hoang v¾ng. Kh«ng Ýt n¬i biÕt tù ph¸t hiÖn søc m¹nh tiÒm tµng, n¾m ®îc thêi c¬, chñ ®éng t×m lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn qua con ®êng bu«n b¸n víi Trung Quèc. NhiÒu tØnh biªn giíi tríc ®©y ph¶i nhËn trî cÊp tõ ng©n s¸ch Trung ¬ng, song chØ sau mÊy n¨m më cöa giao lu víi Trung Quèc, ®· phong lu h¼n lªn, kh«ng nh÷ng cã ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Trung ¬ng, mµ cßn cã thªm vèn ®Çu t cho x· héi c¬ së h¹ tÇng; ®êng x¸, phè phêng t¹i c¸c thÞ trÊn cöa khÈu ®Òu to ®Ñp ®µng hoµng h¬n tríc. C¸c thÞ x·, thÞ trÊn nh Mãng C¸i, §ång §¨ng, L¹ng S¬n hÇu nh bÞ ph¸ hñy hoµn toµn trong chiÕn tranh biªn giíi, chØ mÊy n¨m sau ®· x©y dùng l¹i, trë thµnh nh÷ng trung t©m bu«n b¸n sÇm uÊt, nh÷ng n¬i trung chuyÓn hµng hãa quèc tÕ quan träng gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. VÒ ®êi sèng, ®a sè ngêi d©n ViÖt Nam ®Òu c¶m nhËn ®îc sù tho¶i m¸i, nhÑ nhâm v× cã thÓ mua ®îc nhiÒu lo¹i hµng tiªu dïng phong phó, míi mÎ, hîp tói tiÒn. Mét bé phËn ®¸ng kÓ ë c¸c tØnh biªn giíi tho¸t khái nghÌo ®ãi, do cã thªm viÖc lµm, t¨ng thu nhËp nhê s¶n xuÊt, bu«n b¸n, vËn chuyÓn hµng hãa qua biªn giíi. Nhê bu«n b¸n víi Trung Quèc, phÝa ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, nhÊt lµ c¸c tØnh ven biÓn, ®· b¸n ®îc nh÷ng hµng mµ tríc ®©y kh«ng b¸n cho ai, mua ®îc nh÷ng mÆt hµng hîp nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Trong cuéc c¹nh tranh víi hµng Trung Quèc ®Ó sèng cßn, nhiÒu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®· n©ng cao ®îc chÊt lîng, nhanh nh¹y, vµ am hiÓu h¬n trong qu¶n lý kinh doanh nhê giao tiÕp vµ vËt lén víi giíi b¹n hµng cña níc b¹n ®· t«i luyÖn trong c¬ chÕ thÞ trêng tríc ta 10 n¨m. - §èi víi Trung ¬ng vµ tØnh: + T¨ng nguån thu ng©n s¸ch cho Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng. Th«ng qua viÖc trao ®æi hµng hãa, c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp ®· ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo ng©n s¸ch Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng qua c¸c kho¶n nép thuÕ. Tõ ®ã, Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t cho x©y dùng c¸c h¹ tÇng, giao th«ng, bÕn, b·i, hÖ thèng ®iÖn, th«ng tin, c¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng ë ®Þa ph¬ng, vïng s©u, vïng biªn giíi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng nhÞp ®é trao ®æi mËu dÞch gi÷a hai bªn. + Bæ sung nguån hµng hãa nguyªn liÖu trong níc cha s¶n xuÊt ®îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®ñ, t¹o ra thÕ c¹nh tranh cÇn thiÕt gi÷a hµng néi vµ hµng ngo¹i, tõ ®ã kÝch thÝch s¶n xuÊt trong níc híng theo nhu cÇu thÞ trêng vµ n©ng cao chÊt lîng, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi. Cho ®Õn nay c¸c ngµnh s¶n xuÊt xe ®¹p, qu¹t m¸y, xµ phßng, sø vÖ sinh cña ViÖt Nam ®· lÊy l¹i ®îc uy tÝn. + T¹o sù chuyÓn biÕn râ rÖt trong viÖc t¹o nguån hµng xuÊt khÈu tõ chç thu gom sang ®Çu t t¹o nguån hµng xuÊt khÈu æn ®Þnh, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ. Cïng víi kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu t¨ng nhanh, nhiÒu ®Þa ph¬ng, nhiÒu ngµnh ®· quan t©m ®Õn nguån hµng ®Çu t t¹o ra nguån hµng v÷ng ch¾c nh c¸c vïng chuyªn canh trång c©y ¨n qu¶, vïng nu«i trång thñy s¶n, t«m, l¬n, ba ba, r¾n... vïng trång c©y dîc liÖu vµ s¶n xuÊt tinh dÇu... + XuÊt khÈu ®îc mét khèi lîng lín nguån hµng mµ ta ®ang gÆp khã kh¨n vÒ thÞ trêng vµ b¹n cã nhu cÇu, ®ång thêi kh«ng qu¸ kh¾t khe trong quy c¸ch chÊt lîng. Cã thÓ nãi giai ®o¹n 1991-1994, th«ng qua mËu dÞch biªn giíi ta ®· xuÊt ®îc mét lîng nguyªn vËt liÖu víi phÈm cÊp khã c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ nh: than ®¸, cao su, c¸c lo¹i dÇu ¨n thùc vËt, hoa qu¶ nhiÖt ®íi, dîc liÖu... 13 + Më ra ngµnh du lÞch vïng biªn tõ ®ã më réng c¸c tuyÕn du lÞch trong níc, gãp phÇn thu hót kh¸ch du lÞch sang ViÖt Nam, t¨ng cêng giao lu v¨n hãa gi÷a hai níc. - ViÖt Nam cã thÓ tiÕp tôc t¨ng cêng tranh thñ c«ng nghÖ cña Trung Quèc: + Tr×nh ®é s¶n xuÊt cña Trung Quèc ë mét sè ngµnh ®· ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp Trung ¬ng ®· s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng cã chÊt lîng t¬ng ®¬ng tiªu chuÈn quèc tÕ. + Trong c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña Trung Quèc nãi chung, ®· cã mÆt hµng thiÕt bÞ m¸y mãc víi tû träng 3%. HiÖn nay ®ang cã kh¸ nhiÒu c¸c c«ng ty ViÖt Nam tr«ng chê vµo m¸y mãc, thiÕt bÞ cña Trung Quèc. C«ng ty c¬ khÝ Th¸i B×nh ®ang tiÕn hµnh s¶n xuÊt lo¹i m¸y kÐo 2 b¸nh cã c«ng suÊt 8-12 m· lùc, sÏ nhËp ®éng c¬ vµ hép sè cña c¸c tØnh Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, Hå B¾c, víi sè lîng 1000 m¸y/n¨m. Tæng C«ng ty ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang s¶n xuÊt thö lo¹i ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang s¶n xuÊt thö lo¹i ®éng c¬ nh·n §«ng Phong (Trung Quèc s¶n xuÊt theo mÉu ®éng c¬ Kybota NhËt) 4 xy lanh, c«ng suÊt 20 m· lùc, víi sè lîng hµng ngµn chiÕc mét n¨m. Nhµ m¸y c¬ khÝ §ång Th¸p ®ang tiÕn hµnh s¶n xuÊt thö lo¹i m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp cì nhá còng cÇn nhËp ®éng c¬ c«ng suÊt kho¶ng 20-25 m· lùc cña Trung Quèc. C«ng nghiÖp chÕ biÕn ®êng mÝa cña ViÖt Nam trong kho¶ng nhiÒu n¨m n÷a vÉn ph¶i nhËp mét sè biÕt thÞ ®Æc trng, cã tr×nh ®é chÝnh x¸c cao cña Trung Quèc nh hÖ ly t©m liªn tôc vµ gi¸n ®o¹n, hÖ nåi h¬i vµ m¸y ph¸t ®iÖn. C¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng lß ®øng trong t¬ng lai kh«ng cÇn nhËp thiÕt bÞ toµn bé cña Trung Quèc, nhng mét sè thiÕt bÞ nh: m¸y nghiÒn, lß nung, läc bôi tÜnh ®iÖn... vÉn ph¶i nhËp cña Trung Quèc nh»m söa ch÷a, thay thÕ c¸c nhµ m¸y hiÖn cã. C¸c lo¹i phô tïng ®Æc chñng phôc vô cho ngµnh x©y dùng, y tÕ, vµ mét sè ngµnh kh¸c vÉn ph¶i tiÕp tôc nhËp khÈu tõ Trung Quèc. 14 Ch¬ng 2 Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc Quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i hai níc dÇn dÇn ®îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn tõ cuèi thËp niªn. Sau khi hai níc chÝnh thøc b×nh thêng hãa quan hÖ ngo¹i giao 1991 ®Õn nay, quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n bÊt cø thêi gian nµo tríc ®©y. I. Quan hÖ th¬ng m¹i 1. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt -Trung a. Ph¸t triÓn nhanh nhng tèc ®é t¨ng cã gi¶m ®i Tõ 1991 ®Õn nay, kim ng¹ch th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®a t¨ng 50 lÇn, tõ 32 triÖu ®« laMü lªn ®Õn h¬n 1,5 tû ®« la Mü (n¨m 1998). B¶ng 1: Th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ViÖt - Trung 1991 - 1998 (triÖu ®« la Mü) N¨m Th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch Tû lÖ t¨ng (%) 1991 32,23 340,0 1992 179,07 454,4 1993 398,64 122,6 1994 532,82 34,1 1995 1052,19 97,4 1996 1150,63 9,3 1997 1435,64 24,6 1998 1560,00 8,7 Nh×n vµo b¶ng thèng kª chóng ta thÊy gi¸ trÞ tuyÖt ®èi t¨ng m¹nh, nhng tèc ®é t¨ng kh«ng ®Òu trong tÊt c¶ c¸c n¨m. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 kim ng¹ch gi÷a hai níc ph¸t triÓn m¹nh tuy cã chËm l¹i trong nh÷ng n¨m sau nµy, nhng nh×n chung tÊt c¶ c¸c n¨m ®Òu t¨ng víi tèc ®é cao. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nh vËy lµ do: Mét lµ, nhu cÇu hµng hãa cña hai níc chÝnh lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn th¬ng m¹i hai níc ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, hµng tiªu dïng s¶n xuÊt trong níc cha ®¸p øng ®îc hÕt nhu cÇu cña ngêi d©n. Trong bèi c¶nh ®ã, hµng hãa tiªu dïng cña Trung Quèc ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. VÒ phÝa Trung Quèc, sau h¬n mét thËp kû tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa, bíc vµo thËp kû 90 nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi tæng gi¸ trÞ hµng hãa ngµy cµng t¨ng, ®êi sèng nh©n d©n ngµy mét c¶i thiÖn. §Ó phôc vô c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, Trung Quèc cßn nhiÒu nguyªn liÖu vµ hµng n«ng s¶n. Nh÷ng mÆt hµng nµy l¹i lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ViÖc më 15 c¸c ®iÓm bu«n b¸n biªn giíi trong nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90, nhÊt lµ viÖc hai níc chÝnh thøc kh«i phôc quan hÖ ngo¹i giao ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th¬ng m¹i hai níc ph¸t triÓn m¹nh, ®¸p øng nhu cÇu cña c¶ hai bªn vÒ nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng vµ nguyªn vËt liÖu. Hai lµ, ngoµi bu«n b¸n hµng tiªu dïng vµ nguyªn vËt liÖu, hai bªn ®· tiÕn hµnh c¸c lo¹i m¸y mãc dïng cho s¶n xuÊt. DÜ nhiªn, qu¸ tr×nh mua b¸n m¸y mãc diÔn ra dµi h¬n, th«ng qua nhiÒu kh©u ®o¹n h¬n, do ®ã lµm chËm l¹i tèc ®é t¨ng trëng ngo¹i th¬ng gi÷a hai bªn. Ba lµ, hai bªn ®· ký kÕt nhiÒu hiÖp ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸p lý cho th¬ng m¹i hai níc ph¸t triÓn. Dùa trªn c¸c hiÖp ®Þnh ®ã, hai bªn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng cêng quan hÖ trùc tiÕp th«ng qua c¸c chuyÕn kh¶o s¸t, t×m hiÓu thÞ trêng vµ héi chî triÓn l·m. Bèn lµ, hai níc ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p vµ nhiÒu kªnh trao ®æi hµng hãa. C¸c biÖn ph¸p hiÖn ®ang ®îc ¸p dông lµ: th¬ng m¹i th«ng thêng, gia c«ng, hµng ®æi hµng, cung cÊp thiÕt bÞ thanh to¸n b»ng s¶n phÈm... Trao ®æi th¬ng m¹i ®îc thùc hiÖn th«ng qua nhiÒu kªnh kh¸c nhau: trao ®æi cña c¸c c d©n biªn giíi, xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch, dÞch vô chuyÓn khÈu, kho ngo¹i quan. N¨m lµ, viÖc mua b¸n hµng hãa gi÷a c¸c tæng c«ng ty hoÆc tËp ®oµn lín gi÷a hai níc ngµy cµng t¨ng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc gia t¨ng th¬ng m¹i gi÷a hai níc. b. C¬ cÊu hµng hãa võa cã tÝnh chÊt bæ sung cho nhau võa cã tÝnh c¹nh tranh nhau. ViÖt Nam xuÊt sang Trung Quèc 4 nhãm hµng chñ yÕu: - Nhãm A: nguån nhiªn liÖu gåm: than ®¸, dÇu th«, quÆng s¾t cromÝt, dîc liÖu, c¸c lo¹i tinh dÇu, cao su thiªn nhiªn. - Nhãm B: l¬ng thùc, n«ng s¶n, rau qu¶, s¾n l¸t, c¸c lo¹i ®ç, hoa qu¶ nhiÖt ®íi, døa qu¶, chuèi, ch«m ch«m, xoµi... - Nhãm C: thñy h¶i s¶n: thñy s¶n t¬i sèng, ®«ng l¹nh, ®éng vËt nu«i: r¾n, ba ba, rïa. - Nhãm D: hµng tiªu dïng; ®å gç gia dông cao cÊp, giÇy dÐp, xµ phßng. Trung Quèc xuÊt sang ViÖt Nam chñ yÕu chia lµm 5 nhãm hµng: - Nhãm A: m¸y mãc thiÕt bÞ toµn bé: nhµ m¸y xi m¨ng lß ®øng, nhµ m¸y ®êng. - Nhãm B: m¸y mãc c¬ khÝ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, m¸y mãc thiÕt bÞ y tÕ, m¸y mãc dông cô chÝnh x¸c, m¸y mãc thiÕt bÞ ngµnh dÖt, m¸y mãc n«ng nghiÖp. - Nhãm C: nguyªn nhiªn liÖu: s¶n phÈm dÇu má, xi m¨ng, s¾t thÐp, kÝnh x©y dùng c¸c lo¹i, vËt liÖu x©y dùng hãa chÊt, phÈm nhuém, thuèc trõ s©u, ph©n bãn. - Nhãm D: l¬ng thùc, thùc phÈm, hoa qu¶: bét mú, ®êng, dÇu thùc vËt, t¸o, lª gièng c©y trång. - Nhãm E: hµng tiªu dïng, thuèc ch÷a bÖnh, hµng ®iÖn tö, may mÆc, ®å ch¬i... C¬ cÊu hµng hãa nh trªn ch¼ng nh÷ng cã tÝnh chÊt bæ sung cho nhau mµ cßn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ hai níc. C¬ cÊu xuÊt khÈu cña 16 ViÖt Nam chñ yÕu lµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ nguyªn nhiªn liÖu, do ®ã nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng nh©n d©n Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh cã chung biªn giíi víi ViÖt Nam. HiÖn nay, cïng víi Singapore, Indonesia, Malaysia, ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng b¹n hµng chñ yÕu cña tØnh H¶i Nam (Trung Quèc). Trong h¬n 20 n¨m qua, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh V©n Nam (Trung Quèc) chñ yÕu dùa vµo hîp t¸c kinh tÕ víi Th¸i Lan, ViÖt Nam, Lµo vµ Myanmar. Tæng gi¸ trÞ biªn mËu cña hai tØnh V©n Nam vµ Qu¶ng T©y chiÕm tíi h¬n 50% tæng gi¸ trÞ biªn mËu cña c¶ Trung Quèc, trong ®ã cã mét phÇn ®ãng gãp kh«ng nhá cña biªn mËu ViÖt - Trung. So víi ViÖt Nam, Trung Quèc ë tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n, nh÷ng hµng hãa m¸y mãc nhá cña Trung Quèc phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam; ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¬ së nÒn s¶n xuÊt nhá. Bªn c¹nh ®ã, mét sè mÆt hµng tiªu dïng cña Trung Quèc ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. C¬ cÊu hµng hãa th¬ng m¹i ViÖt - Trung còng t¬ng tù nh c¬ cÊu th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc víi ®¹i bé phËn c¸c níc ASEAN kh¸c. Trõ Singapore, s¶n phÈm chñ yÕu trong xuÊt khÈu cña c¸c níc ASEAN kh¸c sang Trung Quèc lµ: gç, g¹o, cao su, thiªn nhiªn, ®ång, nh«m, dÇu thùc vËt... Trong t¬ng lai, mét sè níc §«ng Nam ¸ trë thµnh mét trong nh÷ng n¬i cung cÊp nguyªn liÖu cho nÒn c«ng nghiÖp cña Trung Quèc. Bªn c¹nh ®ã, §«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng lý tëng nhÊt cho Trung Quèc xuÊt mét sè s¶n phÈm hµng tiªu dïng vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Mét ®iÒu râ rµng lµ ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu chñ yÕu lµ hµng gia c«ng, s¶n phÈm s¬ chÕ, tû lÖ khoa häc kü thuËt trong mçi gi¸ trÞ s¶n phÈm thÊp, dùa vµo søc lao ®éng rÎ, do ®ã kh«ng thÓ kh«ng dÉn ®Õn hiÖn tîng c¹nh tranh víi nhau. §©y lµ mét ®iÒu b×nh thêng trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Sù c¹nh tranh nµy kh«ng g©y nhiÒu c¶n trë ®èi víi sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i ViÖt - Trung. Nh ®· ph©n tÝch trªn, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n vÉn cao h¬n tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n vÒ ngo¹i th¬ng cña c¶ hai níc trong cïng thêi gian. c. Th¬ng m¹i tiÓu ng¹ch (bu«n b¸n biªn giíi) ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i gi÷a hai níc Th¬ng m¹i tiÓu ng¹ch ViÖt - Trung ph¸t triÓn m¹nh kÓ tõ n¨m 1989 khi ChÝnh phñ hai níc cho phÐp nh©n d©n qua l¹i th¨m viÕng lÉn nhau vµo trao ®æi hµng hãa thiÕt yÕu. Sau khi hai níc chÝnh thøc b×nh thêng hãa quan hÖ ngo¹i giao n¨m 1991, th¬ng m¹i tiÓu ng¹ch ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi quy m« vµ sè lîng cµng lín. Tuy c¸c nhµ nghiªn cøu ®a ra con sè kh¸c nhau vÒ tæng gi¸ trÞ hµng hãa bu«n b¸n qua biªn giíi gi÷a hai níc nhng cã thÓ thÊy tæng gi¸ trÞ, th¬ng m¹i tiÓu ng¹ch lµ mét con sè kh«ng nhá so víi tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nh vËy lµ do: Mét lµ, mét sè hµng hãa hoÆc cã sè lîng Ýt hoÆc cã phÈm chÊt kÐm, kh«ng thÓ tiÕn hµnh trao ®æi qua th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch. Hai lµ, mét sè kÎ bu«n b¸n lîi dông c«ng t¸c qu¶n lý bu«n b¸n qua ®êng biªn cha tèt ®Ó tiÕn hµnh bu«n lËu kiÕm lîi nhuËn. 17 Ba lµ, viÖc thanh to¸n liÒn gi÷a hai níc ®îc tiÕn hµnh linh ho¹t, cã thÓ b»ng h×nh thøc hµng ®æi hµng. Trong khi ®ã, viÖc thanh to¸n trong th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh ph¸p quy cña tõng níc. ChÝnh v× lý do ®ã mµ cho dï n¨m 1993 ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam vµ ng©n hµng Nh©n d©n Trung Quèc ®· ký HiÖp ®Þnh thanh to¸n vµ hîp t¸c, trong ®ã quy ®Þnh râ nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n phôc vô cho xuÊt khÈu gi÷a hai níc nhng gi¸ trÞ hµng hãa ®îc thanh to¸n qua ng©n hµng cßn nhá so víi tæng sè kim ng¹ch gi÷a hai níc. d. C¸n bé th¬ng m¹i kh«ng c©n b»ng B¶ng 2: C¸n c©n th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ViÖt - Trung 1991-1999 (triÖu ®« la Mü) N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 5 th¸ng ®Çu n¨m 1999 XK cña ViÖt Nam 10,23 72,71 122,63 191,16 332,06 308,48 357,10 120 91,51 NK cña ViÖt Nam 21,40 106,36 276,00 341,66 720,13 842,15 1078,54 610 316,76 C¸n c©n th¬ng m¹i -11,17 -33,65 -144,37 -150,50 -388,07 -553,67 -721,44 -490 -225,25 Nh×n vµo b¶ng trªn chóng ta thÊy cïng víi ®µ t¨ng cña kim ng¹ch th¬ng m¹i ViÖt - Trung, th©m hôt th¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®èi víi Trung Quèc ngµy cµng t¨ng. §Æc biÖt lµ n¨m 1998 con sè th©m hôt th¬ng m¹i ViÖt - Trung ®èi víi ViÖt Nam t¨ng trong khi tæng nhËp siªu cña ViÖt Nam ®· gi¶m bít 400 triÖu ®« la Mü. TÝnh trung b×nh, gi¸ trÞ nhËp khÈu cña ViÖt Nam gÊp 2,4 lÇn gi¸ trÞ hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc. Trªn thùc tÕ, hiÖn tîng nhËp siªu cña ViÖt Nam lµ hiÖn tîng th«ng thêng trong quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt - Trung tõ thËp kû tõ 50 ®Õn nay. Trong suèt thêi gian ba thËp kû 50, 60 vµ 70 ViÖt Nam ®¹t ®îc xuÊt siªu trong th¬ng m¹i víi Trung Quèc trong bèn n¨m: 1958, 1959, 1976 vµ 1977. Trong nh÷ng n¨m cßn l¹i, ViÖt Nam lu«n ë trong t×nh tr¹ng nhËp siªu. Së dÜ cã t×nh tr¹ng lµ do: Mét lµ, mét sè nguyªn vËt liÖu, nh÷ng m¸y mãc nhá vµ mét sè mÆt hµng tiªu dïng cña Trung Quèc ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. Vît qua cuéc khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ cuèi thËp niªn 80, c«ng cuéc ®æi míi vÒ kinh tÕ cña ViÖt Nam tiÕp tôc thu ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín, s¶n xuÊt ngµy mét ®îc n©ng cao. Trong bèi c¶nh ®ã, nh÷ng nguyªn vËt liÖu nh hãa chÊt, sîi b«ng cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp nhÑ, nh÷ng m¸y mãc nh m¸y ph¸t ®iÖn nhá, m¸y thñy lîi nhá, mét sè hµng hãa tiªu dïng cña Trung Quèc víi gi¸ rÎ ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. 18 Hai lµ, c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu c¶uvn chñ yÕu lµ nh÷ng nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ thÊp vµ thêng bÞ t¸c ®éng cña gi¸ thÞ trêng thÕ giíi theo xu híng gi¶m. Do ®ã, trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung ®· cã n¨m cã t×nh tr¹ng khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng nhn gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng t¨ng, thËm chÝ cßn gi¶m ®i. Ba lµ, do h¹n chÕ trong h¹n ng¹ch nhËp khÈu dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc Trung Quèc nhËp khÈu mét sè mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã u thÕ nh g¹o, cao su thiªn nhiªn... e. Tû träng trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng mçi níc cßn thÊp Quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua ph¸t triÓn nhanh chãng, nhng tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch chØ chiÕm tû lÖ rÊt nhá trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña mçi níc. Theo tÝnh to¸n, tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch hai chiÒu chØ chiÕm 7% tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ 0,4% tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc. ViÖt Nam chØ lµ b¹n hµng thø 27 cña Trung Quèc. Sù ®ãng gãp cña ViÖt Nam trong th¬ng m¹i ASEAN - Trung Quèc còng lµ rÊt nhá bÐ. ASEAN lµ b¹n hµng lín thø s¸u sau Trung Quèc víi tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i chiÕm 13% tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc lín h¬n nhiÒu lÇn so víi tæng gi¸ rÞ th¬ng m¹i ViÖt Trung. 2. C¬ së ph¸t triÓn th¬ng m¹i ViÖt - Trung Mét lµ, ý chÝ chÝnh trÞ cña hai níc. Trong chuyÕn ®i th¨m Trung Quèc ®Çu n¨m nay cña ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu, hai ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña hai níc ®· tháa thuËn vÒ nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o trong quan hÖ ViÖt - Trung trong thêi gian tíi: l¸ng giÒng h÷u nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn, æn ®Þnh l©u dµi, híng tíi t¬ng lai. Nh÷ng nguyªn t¾c nµy cã ý nghÜa v« cïng to lín, cho thÊy râ khung quan hÖ còng nh môc tiªu trong quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, do ®ã cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi viÖc thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c nãi chung gi÷a hai níc vµ quan hÖ th¬ng m¹i nãi riªng. Th¸ng 10/1998 l·nh ®¹o hai bªn ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· bµy tá quyÕt t©m ®a tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch lªn ®Õn 2 tû ®« la vµo n¨m 2000. Trong chuyÕn ®i th¨m ViÖt Nam míi ®©y Thñ tíng Trung Quèc Chu Dung C¬ vµ Thñ tíng ViÖt Nam Phan V¨n Kh¶i ®· mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m thùc hiÖn môc tiªu nµy. §©y lµ quyÕt t©m to lín cña l·nh ®¹o hai níc thÓ hiÖn ý chÝ chÝnh trÞ còng nh mong muèn cña c¶ hai bªn ®Èy m¹nh h¬n n÷a quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc. ChÝnh ý chÝ chÝnh trÞ nµy lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc. Hai lµ, ®· t¹o dùng ®îc c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng th¬ng m¹i gi÷a hai níc. Nh trªn ®· tr×nh bµy, ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ký nhiÒu HiÖp ®Þnh vÒ hîp t¸c kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc. §Æc biÖt lµ, hai níc ®· ký HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n ë vïng biªn giíi, nh»m chÊn chØnh nh÷ng hiÖn tîng kh«ng lµnh m¹nh: trèn thuÕ, lËu thuÕ ë vïng biªn giíi gi÷a hai níc, t¹o ®iÒu kiÖn thuôn lîi cho th¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ph¸t triÓn. Ba lµ, ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt- Trung lµ phï hîp víi chiÕn lîc kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¶ hai níc. Ba vïng tam gi¸c trong ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ: tiÓu tam gi¸c (chØ Trung Quèc ®¹i lôc, Hång K«ng vµ §µi Loan), 19
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan