Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
2
Ch-¬ng I: Lý luËn tÝch luü t- b¶n
3
A/ TÝch luü t- b¶n d-íi chñ nghÜa t- b¶n
3
I/ Nguån gèc cña tÝch luü t- b¶n
4
II/ C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng cña quy m« tÝch luü
5
III/ Quy luËt chung cña tÝch luü t- b¶n vµ xu h-ëng cña sù tÝch luü t- b¶n
6
B/tÝch luü vèn d-íi CNXH
8
I/Sùh×nh thµnh cña tÝch luü vèn
8
II/Bé phËn cÊu thµnh nªn tÝch luü vèn vµ
mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng
8
III/C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn tÝch luü vèn
10
Ch-¬ngII-TÝch luü vèn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
11
I/Vai trß cña tÝch luü vèn
11
II/con ®-êng cña tÝch luü vèn
12
III/Thùc tr¹ngcña viÖc tÝch luü vèn ë ViÖt Nam
13
IV/Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch luü vèn á- ViÖt Nam
15
KÕt luËn
18
lêi nãi ®Çu
LÞch sö ph¸t triÓn loµi ng-êi ®· tr¶i qua bèn h×nh th¸i x· héi kh¸c nhau, tuy ë
tõng x· héi cã môc ®Ých vµ quy luËt kinh tÕ riªng nh-ng suy cho cïng mäi x·
héi ®Òu mong muèn s¶n xuÊt ngµy cµng ®-îc më réng- ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó cho
®Êt n-íc trë nªn giÇu cã thÞnh v-îng. Mµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ quy m« cña t¸i
s¶n xuÊt l¹i ®-îc quyÕt ®Þnh bëi quy m« cña tÝch luü t- b¶n (vèn). V× vËy vÊn
®Ò tÝch luü ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ó bøc thiÕt ®èi víi mäi x· héi nãi chung vµ tõng
quèc gia trªn thÕ giíi nãi riªng.
§èi víi ViÖt Nam tÝch luü lu«n lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó t¸i s¶n xu©t më réng.
Cã tÝch luü míi cã thÓ lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn ®-a ®Êt
n-íc v÷ng vµng ®i theo con ®-êng x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta ®· lùa chän.
§Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ ®Êt n-íc ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc
CNH-H§H th× nhu cÇu vÒ vèn ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh nÒn t¶ng vµ c¶i tiÕn
kü thuËt ¸p dông khoa häc tiªn tiÕn l¹i cµng cÇn thiÕt vµ quan träng h¬n lóc nµo
hÕt.
ChÝnh v× tÝnh chÊt quan träng ®ã cña tÝch luü t- b¶n (vèn) mµ trong bµi ®Ò ¸n
nµy chóng ta ®i vµo t×m hiÓu xung quanh vÊn ®Ò tÝch luü, lµm râ h¬n b¶n chÊt,
qu¸ tr×nh thùc hiÖn nã vµ ¸p dông lý luËn nµy vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh- thÕ
nµo. Trong ph¹m vi bµi nµy chóng ta sÏ nghiªn cøu c¸c néi dung sau:
+Lý luËn chung vÒ tÝch luü t- b¶n
-TÝch luü t- b¶n d-íi chñ nghÜa t- b¶n
- TÝch luü vèn d-íi chñ nghÜa x· héi
+ TÝch luü vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
- Vai trß thùc tr¹ng cña tÝch luü vèn ë ViÖt Nam
-Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch luü vèn ë ViÖt Nam
1
ch-¬ng I : lý luËn tÝch luü t- b¶n
A/ tÝch luü t- b¶n d-íi chñ nghÜa t- b¶n.
I/ Nguån gèc cña tÝch luü t- b¶n
1/ S¬ l-îc vÒ gi¸ trÞ thÆng d-
§iÓm ®Æc tr-ng vµ bÝ mËt cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ t- b¶n lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ
thÆng d-. Môc ®Ých trùc tiÕp cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n lµ lµm t¨ng gi¸ trÞ, lµ nh©n
gi¸ trÞ lªn. Theo K Max th× gi¸ trÞ thÆng d- lµ do c«ng nh©n s¶n xuÊt ra. Nã
chÝnh lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ mµ c«ng nh©n t¹o ra so víi gi¸ trÞ b¶n th©n
cña søc lao ®éng vµ phÇn gi¸ trÞ nµy ®· bÞ nhµ t- b¶n chiÕm ®o¹t.
§Ó hiÓu h¬n vÒ gi¸ trÞ thÆng d- chóng ta nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nã th«ng
quy vÝ dô sau:
Qu¸ tr×nh nµy xÈy ra víi hai nÊc thang
NÊc thang 1: Nhµ t- b¶n b¾t c«ng nh©n lao ®éng mét thêi gian nhÊt ®Þnh t¹o ra
mét l-îng gi¸ trÞ b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng, ch-a cã s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng
d-.
NÊc thang 2: Nhµ t- b¶n b¾t c«ng nh©n lao ®éng víi thêi gian lín h¬n ®Ó ng-êi
®ã t¹o ra mét l-îng gi¸ trÞ b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng céng gi¸ trÞ t¨ng thªm.
Qua vÝ dô ta thÊy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d- lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
gi¸ trÞ ®-îc kÐo dµi ra khái gi¸ trÞ søc lao ®éng ®Õn mét ®iÓm nµo ®ã nÕu chØ
dõng l¹i ë ®iÓm t¹o ra gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng th× ch-a cã s¶n xuÊt gi¸
trÞ thÆng d-.
Nh- vËy, gi¸ trÞ thÆng d- lµ gi¸ trÞ míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do c«ng
nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ t- b¶n chiÕm kh«ng.
Sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, gi¸ trÞ thÆng d- sÏ ®-îc c¸c nhµ t- b¶n cho quay trë l¹i
thµnh t- b¶n tøc lµ tÝch luü nh»m thùc hiÖn tèt h¬n môc ®Ých chÝnh cña chñ
nghÜa t- b¶n: t¨ng gi¸ trÞ cµng nhiÒu cµng tèt.
2/Thùc chÊt cña tÝch luü t- b¶n
TÝch luü lµ nguån gèc cña t¸i s¶n xuÊt më réng cña mäi x· héi, lµ quy luËt kinh
tÕ chung vèn cã cña tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i x· héi. D-íi x· héi t- b¶n chñ nghÜa
2
nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lín t¸i s¶n xuÊt më réng,
tÝch luü diÔn ra d-íi h×nh th-c tÝch luü t- b¶n.
XÐt mét c¸ch cô thÓ, tÝch luü t- b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt ra t- b¶n víi quy m« ngµy
cµng më réng, së gÜ gi¸ trÞ thÆng d- cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh t- b¶n ®-îc lµ v×
gi¸ trÞ thÆng d- ®· mang s½n nh÷ng yÕu tè vËt chÊt t- b¶n míi. NÕu mét t- b¶n
c¸ biÖt b»ng 400 c + 100v vµ gi¸ trÞ thÆng d- hµng n¨m lµ 100 m th× s¶n phÈm
hµng ho¸ sÏ lµ 400 c +100v + 100m . Sè 600 nµy ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn
sau ®ã 400c l¹i ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh h×nh th¸i hiÖn vËt cña t- b¶n bÊt biÕn,
100v chuyÓn thµnh søc lao ®éng. Gi¶ sö 100m kh«ng bÞ nhµ t- b¶n tiªu dïng tÊt
c¶ cho c¸ nh©n mµ ®-îc ph©n thµnh 50 m1 + 50m2( trong ®ã 50m1 dµnh cho
tÝch luü ) th× 50m1 ®-îc ph©n theo tû lÖ 40c + 10v . Khi ®ã quy m« s¶n xuÊt
n¨m sau sÏ lµ 440c+110v+110m. Nh- vËy vµo n¨m thø hai, quy m« t- b¶n bÊt
vµ t- b¶n kh¶ biÕn ®Òu t¨ng lªn, gi¸ trÞ thÆng d- còng t¨ng lªn t-¬ng øng. Do
®ã thùc chÊt cña tÝch luü t- b¶n lµ biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- thµnh t- b¶n
phô thªm hay t- b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d-.
Tõ viÖc nghiªn cøu tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng t- b¶n chñ nghÜa cho phÐp
rót ra nh÷ng kÕt luËn v¹ch râ h¬n b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt t- b¶n chñ
nghÜa:
+ Nguån gèc duy nhÊt cña t- b¶n tÝch luü lµ kÕt qña lao ®éng kh«ng c«ng cña
c«ng nh©n vµ t- b¶n tÝch luü chiÕm mét tû lÖ ngµy cµng lín trong toµn bé tb¶n: trong qu¸ tr×nh tÝch luü l·i cø ®Ëp vµo vèn, vèn cµng lín l·i cµng nhiÒu.
Nh- K Max nãi “ t b°n øng ra ban ®Çu cña nh¯ t b°n chØ l¯ mét giät níc
trong dßng s«ng mªnh mang cña sù tÝch luü”
+ Qu¸ tr×nh tÝch luü ®· lµm cho quyÒn së h÷u trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ biÕn
thµnh quyÕt chiÕm ®o¹t t- b¶n chñ nghÜa. Sù trao ®æi gi÷a ng-êi lao ®éng vµ tb¶n dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ nhµ t- b¶n ch¼ng nh÷ng chiÕm mét phÇn lao ®éng cña
c«ng nh©n mµ cßn lµ ng-êi së h÷u hîp ph¸p lao ®éng kh«ng c«ng ®ã. §©y lµ sù
thay ®æi c¨n b¶n trong quan hÖ së h÷u nh-ng nã kh«ng vi ph¹m quy luËt gi¸ trÞ.
3/ §éng c¬ tÝch luü t- b¶n.
§ã lµ quy luËt kinh tÕ tuyÖt ®èi cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt
t- b¶n chñ nghÜa lµ sù lín lªn kh«ng ngõng cña gi¸ trÞ hay lµ t¹o ra ngµy cµng
3
nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d- b»ng c¸ch bãc lét lao ®éng lµm thuª. Quy luËt nµy buéc
c¸c nhµ t- b¶n ph¶i tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng xem ®ã nh- lµ ph-¬ng tiÖn
c¨n b¶n ®Ó t¨ng c-êng bãc lét lao ®éng lµm thuª thu ®-îc nhiÒu gi¸ trÞ thÆng dh¬n.
Trong nÒn s°n xuÊt t b°n lu«n cã c¹nh tranh khèc liÖt theo kiÓu “c¸ lín nuèt
c¸ bД . §Ó tån t¹i v¯ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh buéc nhµ t- b¶n ph¶i tÝch luü
®Ó lµm t- b¶n cña m×nh lín lªn. MÆt kh¸c tÝch luü t- b¶n lµ ®Ó më réng ph¹m vi
¶nh h-ëng vµ thèng trÞ cña t- b¶n ®Ó chinh phôc thÕ giíi cña c¶i v× vËy mçi nhµ
t- b¶n ®-îc vÝ nh- mét c¸i b¸nh xe trong guång m¸y s¶n xuÊt t- b¶n.
Nãi nh- vËy h×nh nh- cã sù m©u thuÉn gi÷a phÇn tiªu dïng cña nhµ t- b¶n vµ
phÇn tÝch luü. ThËt ra trong buæi ®Çu cña s¶n xu©t t- b¶n chñ nghÜa, sù ham
muèn lµm giµu cña c¸c nhµ t- b¶n th-êng chi phèi tuyÖt ®èi nh-ng ®Õn mét
tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh th× sù tiªu dïng xa phÝ cña c¸c nhµ t- b¶n l¹i trë
thµnh mét mèt kinh doanh, tÝch luü t- b¶n còng t¨ng lªn theo.
II/ C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng quy m« tÝch luü.
1/ Tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d-.
Víi mét khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- nhÊt ®Þnh, quy m« tÝch luü phô thuéc vµo tû
lÖ ph©n chia khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- ®ã. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi¸ trÞ thÆng dcña t- b¶n ®-îc chia lµm hai phÇn gåm tÝch luü (m1) vµ tiªu dïng (m2), nÕu
nhµ t- b¶n ®Ó dµnh phÇn gi¸ trÞ thÆng d- cho tiªu dïng lín th× phÇn tÝch luü
nhá vµ ng-îc l¹i.
2/Khèi l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d-
Víi mét tû lÖ kh«ng ®æi th× quy m« tÝch luü l¹i phô thuéc vµo ®¹i l-îng tuyÖt
®èi cña gi¸ trÞ thÆng d-. Mµ khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- l¹i phô thuéc vµo 4
nh©n tè do ®ã quy m« cña tÝch luü còng do c¸c nh©n tè nµy quyÕt ®Þnh.
2.1/ Tr×nh ®é bãc lét søc lao ®éng
ë ®©y K Max chØ râ viÖc n©ng cao tr×nh ®é bãc lét cßn ®-îc tiÕn hµnh b»ng
c¸ch t¨ng thªm c-êng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng, tæ chøc s¶n xuÊt
theo ca kÝp mµ kh«ng cÇn ®Çu t- thªm t- b¶n bÊt biÕn biÓu hiÖn ë nhµ x-ëng
4
m¸y mãc vµ thiÕt bÞ, mµ chØ cÇn t¨ng thªm nguyªn vËt liÖu vµ l-îng lao ®éng
sèng. Thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy râ rµng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ thÆng d- do ®ã lµm
t¨ng gi¸ trÞ thÆng d- tÝch luü mµ kh«ng cÇn ph¶i t¨ng thªm t- b¶n mét c¸ch
t-¬ng øng.
T¨ng c-êng ®é bãc lét b»ng c¸ch nhµ t- b¶n c¾t xÎo vµo tiÒn l-¬ng cña c«ng
nh©n, biÕn mét phÇn quü tiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n thµnh quü tÝch luü t- b¶n.
2.2/T¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng vµ sö dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kü
thuËt míi.
- Chóng ta ®· biÕt c¸c nhµ t- b¶n n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó bãc lét gi¸ trÞ
thÆng d- t-¬ng ®«Ý. K Max chØ râ viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng lµm cho gi¸
trÞ hµng ho¸ gi¶m tøc hµng ho¸ rÎ ®i nhµ t- b¶n cã thÓ bít mét phÇn m2( gi¸ trÞ
thÆng d- tiªu dïng) ®Ó biÕn thµnh m1( tÝch luü) kh«ng ¶nh h-ëng tíi tiªu dïng
cña nhµ t- b¶n.
ViÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng sÏ t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ( c¶ t- liÖu s¶n
xuÊt vµ t- liÖu tiªu dïng) tøc lµ t¹o ra nh÷ng yÕu tè vËt chÊt cho sù tÝch luü tb¶n tøc lµ ph¶i thùc hiÖn mét sù tÝch luü thùc tÕ ( nÕu chØ cã sù tÝch luü t- b¶n
tiÒn tÖ mµ ch-a biÕn nã thµnh nh÷ng yÕu tè cña t- b¶n s¶n xuÊt : søc lao ®éng
vµ t- liÖu s¶n xuÊt th× ®ã lµ tÝch luü danh nghÜa)
N¨ng suÊt lao ®éng cao th× lao ®éng sèng sö dông ®-îc nhiÒu lao ®éng qu¸ khø
h¬n, lao ®éng qu¸ khø l¹i t¸i hiÖn d-íi h×nh th¸i cã Ých míi chóng lµm t¨ng
chøc n¨ng t- b¶n ®Ó s¶n xuÊt ra t- b¶n cµng nhiÒu do ®ã quy m« tÝch luü t- b¶n
lín.
KMax cßn chØ râ n¨ng suÊt lao ®éng ®Æc biÖt lµ n¨ng suÊt cña lao ®éng thÆng
d- nã quyÕt ®Þnh sù giÇu cã cña mét d©n téc mét quèc gia do ®o «ng ®i ®Õn kÕt
luËn: n¨ng suÊt lao ®éng lµ ®ßn bÈy m¹nh mÏ nhÊt cña tÝch luü t- b¶n.
-Sö dôngnh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi còng lµm t¨ng tÝch luü t- b¶n
nã lµm xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh míi cho phÐp më réng ®Çu t- cña t- b¶n. Nhê cã
sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt cã thÓ ®-a nh÷ng phÕ liÖu phÕ th¶i cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®-a chóng quay trë l¹i nung nÊu trong ngon löa lao
®éng ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi gãp phÇn cho tÝch luü t- b¶n.
5
2.3/ Sù chªnh lÖch ngµy cµng t¨ng gi÷a t- b¶n sö dông vµ t- tiªu dïng.
T- b¶n sö dông lµ toµn bé bé phËn cña t- b¶n bÊt biÕn biÓu hiÖn ë nhµ x-ëng
m¸y moc ®-îc gäi lµ t- b¶n cè ®Þnh ®-îc ®-a vµo sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt.
Cßn t- b¶n tiªu dïng lµ bé phËn cña gi¸ trÞ t- b¶n cè ®Þnh ®-îc chuyÓn vµo s¶n
phÈm.
Tuy khi tham gia s¶n xuÊt m¸y mãc ®· hao mßn dÇn vµ ®ùoc chuyÓn dÇn vµo
s¶n phÈm nh-ng m¸y mãc vÉn ho¹t ®éng nh- khi cßn ®ñ gi¸ trÞ trong suèt qu¸
tr×nh s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi cµng ph¸t triÓn, m¸y mãc cµng hiÖn
®¹i, c«ng suÊt cña nã cµng lín th× phÇn gi¸ trÞ cña nã chuyÓn vµo s¶n phÈm
trong tõng thêi gian cµng Ýt dÉn ®Õn sù chªnh lÖch gi÷a t- b¶n sñ dông vµ t- b¶n
tiªu dïng cµng lín. §iÒu ®ã lµm cho t- b¶n lîi dông ®ù¬c lao ®éng qu¸ khcµng nhiÒu vµ sö dông nã nh- mét lùc l-îng tù nhiªn ban cho kh«ng mÊt tiÒn
mua.
2.4/Qui m« cña t- b¶n øng tr-íc
Nhµ t- b¶n bá ra cµng nhiÒu t- b¶n ®Ó cho vµo s¶n xuÊt tøc quy m« s¶n xuÊt
cµng lín th× sè l-îng c«ng nh©n bÞ bãc lét cµng nhiÒu, nhµ t- b¶n cµng thu ®-îc
nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d- vµ quy m« tÝch luü cµng lín.
III/ Quy m« cña tÝch luü t- b¶n vµ xu h-íng lÞch sö cña
sù tÝch luü t- b¶n.
1/ TÝch tô vµ tËp trung t- b¶n.
TÝch tô t- b¶n lµ sù t¨ng thªm quy m« cña t- b¶n c¸ biÖt b»ng c¸ch t- b¶n ho¸
gi¸ trÞ thÆng d-.
TËp trung t- b¶n lµ sù t¨ng thªm quy m« cña t- b¶n c¸ biÖt b»ng c¸ch liªn kÕt
hay s¸p nhËp nh÷ng t- b¶n c¸ biÖt cã s½n trong x· héi thµnh t- b¶n c¸ biÖt kh¸c
lín h¬n
C¶ tÝch tô vµ tËp trung c¬ b¶n ®Òu lµm t¨ng quy m« cña t- b¶n c¸ biÖt. Chóng
cã quan hÖ víi nhau nh-ng kh«ng ®ång nhÊt víi nhau, chóng chÝnh lµ con
6
®-êng ®Ó ®-a nÒn kinh tÕ t- b¶n lªn s¶n xuÊt lín vµ trë thµnh mét vÇn ®Ò tÊt yÕu
trong nÒn kinh tÕ t- b¶n do ®ã trë thµnh quy luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa t- b¶n.
2/ CÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n
Khi quy m« cña t- b¶n t¨ng lªn th× sù cÊu t¹o cña t- b¶n còng cã sù biÕn ®æi.
VÒ mÆt h×nh th¸i vËt chÊt: mçi t- b¶n ®Òu gåm t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng
sö dông nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt ®ã. Tû lÖ gi÷a sè l-îng t- liÖu s¶n xuÊt vµ sè
l-îng søc lao ®éng sö dông nh÷ng t- liÖu ®ã trong qóa tr×nh s¶n xuÊt gäi lµ cÊu
t¹o kü thuËt cña t- b¶n. CÊu t¹o kü thuËt cña t- b¶n ngµy cµng t¨ng lªn cïng
víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n.
VÒ mÆt gi¸ trÞ: mçi t- b¶n chia lµm hai phÇn lµ t- b¶n bÊt biÕn vµ t- b¶n kh¶
biÕn. Tû lÖ gi÷a t- b¶n bÊt biÕn vµ t- b¶n kh¶ biÕn cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh s¶n
xu©t gäi lµ cÊu t¹o gi¸ trÞ t- b¶n.
Nh÷ng sù thay ®æi trong cÊu t¹o kü thuËt cña t- b¶n sÏ dÉn ®Õn nh÷ng sù
thay ®æi trong cÊu t¹o gi¸ trÞ t- b¶n v× chóng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §Ó
hiÓu mèi quan hÖ gi÷a cÊu t¹o kü thuËt vµ cÊu t¹o gi¸ trÞ t- b¶n chóng ta dïng
ph¹m trï cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n.
CÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n lµ cÇu t¹o gi¸ trÞ cña t- b¶n do cÊu t¹o kü thuËt quyÕt
®Þnh vµ ph¶n ¸nh nh÷ng biÕn ®æi cña cÊu t¹o kü thuËt ®ã.
CÊu t¹o h÷u c¬ t¨ng lªn lµ mét quy luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa t- b¶n. Cïng víi
sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n cÊu t¹o kü thuËt cña t- b¶n t¨ng do ®ã cÊu
t¹o gi¸ trÞ cña t- b¶n t¨ng dÉn ®Õn cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n còng t¨ng lªn. H¬n
n÷a viÖc n©ng cao cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n cßn do yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ
thÆng d- vµ quy luËt c¹nh tranh chi phèi.
3/ Nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi trong chñ nghÜa t- b¶n
N¹n nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi xuÊt hiÖn khi tÝch luü t- b¶n trong ®iÒu kiÖn cÇu
t¹o h÷u c¬ t¨ng lªn. CÊu t¹o h÷u c¬ t¨ng lªn lµm cho tû träng cña t- b¶n kh¶
biÕn trong toµn bé t- b¶n gi¶m xuèng. T- b¶n kh¶ biÕn lµ quü tiÒn c«ng quyÕt
®Þnh sè cÇu vÒ søc lao ®éng. V× thÕ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi,
cÊu t¹o h÷u c¬ cua t- b¶n t¨ng lªn th× sè cÈu vÒ søc lao ®éng cña mét t- b¶n cã
mét l-îng nhÊt ®Þnh gi¶m xuèng.
7
TiÕn bé khoa häc kü thuËt tr-íc hÕt t¸c ®éng vµo bé phËn t- b¶n tÝch luü lµm
cho cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n ngµy cµng cao h¬n cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n cò
nªn thu hut mét l-îng c«ng nh©n Ýt h¬n so víi tÝch luü trong ®iÒu kiÖn tr-íc
®©y. TiÕn bé kü thuËt cßn th¶i ra mét sè c«ng nh©n v× khi t- b¶n cè ®Þnh hao
mßn hÕt ph¶i thay ®æi t- b¶n cè ®Þnh kh¸c lµm cho cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n
t¨ng lªn. ChÝnh v× thÕ trong qu¸ tr×nh tÝch luü cña t- b¶n khi th× thu hót c«ng
nh©n khi th× th¶i c«ng nh©n nh-ng nã l¹i kh«ng khíp nhau vÒ thêi gian kh«ng
gian rót côc lµ mét sè ng-êi kh«ng cã viÖc lµm.
Víi sù ph©n tÝch ë trªn th× nguyªn nh©n cña n¹n nh©n khÈu thõa lµ do qu¸
tr×nh tÝch luü t¹o nªn vµ cßn nguyªn nh©n s©u xa kh¸c n÷a lµ do quan hÖ s¶n
xuÊt cña t- b¶n chñ nghÜa.
+C¸c h×nh thøc tån t¹i nh©n khÈu thõa :
H×nh thøc thÊt nghiÖp t¹m thêi :thÓ hiÖn ë chç c«ng th¶i ra ë n¬i nµy lóc nµy
th× lóc l¹i ®-îc nhËn vµo lµm viÖc ë n¬i kh¸c
H×nh thøc nh©n khÈu thõa tiÒm tµng :§ã lµ ng-êi lµm viÖc n«ng th«n chØ theo
mïa vô nh-ng l¹i kh«ng t×m ®-îc viÖc lµm trong c«ng nghiÖp
H×nh thøc nh©n khÈu ngõng trÖ :§ã lµ nh÷ng ng-êi th-êng xuyªn mÊt viÖc
lµm thu nhËp thÊp ,lèi sèngnay ®©y mai ®ã.
4/ Sù bÇn cïng ho¸ cña giai cÊp v« s¶n
mét khi tÝch luü t-b¶n t¨ng cµng ®-îc thùc hiÖn th× giai cÊp t- s¶n cµng cã
nhiÒu t- b¶n trong tay vµ sè t- b¶n nµy t¹o ra cña c¶i cho nhµ t- b¶n .Ng-îc l¹i
,giai cÊp v« s¶n ®-îc bÞ bãc lét nhiÒu h¬n t-íc vÒ søc lao ®éng ,hä l©m vµo t×nh
tr¹ng bÇn cïng vµ thÊt nghiÖp .Sù bÇn cïng ho¸ cña giai cÊpv« s¶n ®-îc thÓ
hiÖn ë c¶ hai h×nh ®ã lµ bµn cïng t-¬ng ®èi vµ bÇn cïng tuyÖt ®èi
BÇn cïng t-¬ng ®ãi lµ khi tÝch luü t- b¶n t¨ng .thu nhËp cña giai cÊp v« s¶n
gi¶m xuèng so víi thu nhËp cña giai cÊp t- s¶n .Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch nµy
ngµy cµng më réng g©y lªn sù rÊt bÊt b×nh b¼ng trong x· héi t- b¶n chñ nghÜa
bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi thÓhiÖn ë chç tiÒn c«ng thùc tÕ cña giai cÊp v« s¶n gi¶m
xuèng do t¨ng l-¬ng chËm h¬n møc t¨ng thu nhËp cÇn thiÕt dÉn ®Õn møc sèng
cña hä gi¶m xuèng râ rÖt. §©y lµ quy luËt chung cña tÝch luü t- b¶n
8
5/ Xu h-íng lÞch sö cña tÝch luü t- b¶n
Chñ nghÜa t- b¶n ra ®êi trªn c¬ së dïng b¹o lùc ®Ó t-íc ®o¹t t- liÖu s¶n xuÊt
cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt nhá, ng-êi n«ng d©n lµm cho hä trë thµnh ng-êi
kh«ng cã t- liÖu s¶n xuÊt ph¶i ®i lµm thuª biÕn s¶n xuÊt nhá l¹c hËu thµnh s¶n
xuÊt lín. §Õn khi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n ®· ®-îc h×nh thµnh, qu¸ tr×nh
tÝch luü c¹nh tranh dÉn ®Õn t- b¶n s¶n xuÊt ®-îc tËp trung cµng lín lµm cho x·
héi ho¸ cao h¬n, lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc ph¸t triÓn m¹nh h¬n. §©y lµ m©u
thuÉn gi÷a tÝnh x· héi cña s¶n xuÊt víi chÕ ®é t- h÷u t- b¶n. V× vËy xu h-íng
lÞch sö cña tÝch luü t- b¶n tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn thay thÕ mét x· héi míi cao h¬n
tiÕn bé h¬n ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nµo ®ã khi m©u thuÉn nµy ®¹t tíi ®Ønh
®iÓm .
B/ tÝch luü vèn d-íi chñ nghÜa x· héi
I /Sù h×nh thµnh cña tÝch luü vèn
1/B¶n chÊt cña tÝch luü vèn
Cïng víi t¸i s¶n xuÊt më réng , tÝch luü còng lµ nÐt ®Æc tr-ng cña chñ nghÜa x·
héi. §ã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó t¨ng tæng s¶n phÈm x· héi th-êng
xuyªn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt ch©t cho ng-êi lao ®éng vµ tõng b-íc c¶i thiÖn nÒn
kinh tÕ x· héi chñ nghÜa thµnh nÒn kinh tÕ céng s¶n chñ nghÜa.
VÒ nguyªn t¾c, tÝch luü trong chñ nghÜa x· héi mang tÝnh chÊt hoµn toµn
kh¸c víi tÝch luü t- b¶n, tÝch luü x· héi chñ nghÜa lo¹i trõ chÕ ®é ng-êi bãc lét
ng-êi. PhÇn s¶n phÈm x· héi tÝch luü thuéc vÒ toµn x· héi. S¶n phÈm x· héi
t¨ng lªn do tÝch luü còng thuéc vÒ b¶n th©n nh÷ng ng-êi lao ®éng. Sù giµu cã
cña x· héi t¨ng lªn th× nhu cÇu cña ng-êi lao ®éng ®-îc tho¶ m·n ®Çy ®ñ h¬n,
Nh- vËy tÝch luü d-íi x· héi x· héi chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých t- nh©n
mµ chØ lµ mét ph-¬ng tiÖn, mét tiÒn ®Ó vËt chÊt ®Ó n©ng cao phóc lîi cña nh©n
d©n.
Song song víi tÝch luü x· héi chñ nghÜa cßn lµ t¸i s¶n xuÊt më réng c¸c quan
hÖ x· héi chñ nghÜa . C¸c quan hÖ chñ nghÜa tËp thÓ, hîp t¸c vµ t-¬ng trî ®ång
9
chÝ v× lîi Ých toµn x· héi ®-îc cñng cè, ®iÒu nµy t¹o ra c¬ së vËt chÊt ®Ó xo¸ bá
sù kh¸c biÖt gi÷a n«ng th«n - thµnh thÞ , gi-a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n
tay.
D-íi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, tÝch luü ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch cã kÕ ho¹ch vµ
dï sö dông ph-¬ng tiÖn ®Ó b¶o ®¶m tÝnh kÕ ho¹ch nh- lµ quan hÖ hµng ho¸-tiÒn
tÖ nh-ng quy luËt cña viÖc s¶n xuÊt ra hµng ho¸ trong chñ nghÜa x· héi kh«ng
thÓ biÕn thµnh quy luËt chiÕm h÷u t- nh©n.
2/ Nguån gèc cña tÝch luü vèn
Thu nhËp quèc d©n ®-îc sö dông vµo hai viÖc: tiªu dïng vµ tÝch luü . PhÇn thu
nhËp quèc d©n dµnh cho tÝch luü h×nh thµnh nªn quü tÝch luü. Tõ ®ã x· héi bï
®¾p l¹i t- liÖu lao ®éng vµ c¸c ®èi t-îng lao ®éng chi dïng trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt.
TÝch luü ®-îc tÝnh vµo s¶n phÈm thÆng d-. Mét bé phËn lao ®éng thÆng d- ®-îc
dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt b«t xung, mét bé phËn kh¸c ®Ó t¹o ra
c¸c t- liÖu sinh ho¹t ngoµi møc cÇn thiÕt ®Ó duy tr× s¶n xuÊt ®· ®¹t ®-îc. Tèc ®é
ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao c¶ phÇn
s¶n phÈm thÆng d- ®-a vµo tÝch luü lÉn phÇn phôc vô c¸c nhu cÇu kh¸c cña x·
héi. L-îng s¶n phÈm thÆng d- tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hiÖn cã , vµo
c¸c yÕu tè kh¸ch quan ph¶i tiÕp tôc më réng nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ tho¶ m·n
c¸c nhu cÇu x· héi kh¸c nh»m n©ng cao phóc lîi cña nh©n d©n.
TÝch luü x· héi chñ nghÜa cã nguån bæ xung quan träng. §ã la do thñ tiªu hÕt
c¸c giai cÊp bãc lét vµ ®-¬ng nhiªn c¶ c¸ch tiªu dïng ¨n b¸m trong chñ nghÜa
t- b¶n(th-êng chiÕm mét tû träng lín trong thu nhËp quèc d©n) . TÝch luü b¶o
®¶m tèc ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt æn ®Þnh vµ cao h¬n so víi chñ nghÜa t- b¶n.
II/ Bé phËn cÊu thµnh nªn tÝch luü vènvµ mèi quan hÖ
gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng.
1/Bé phËn cÊu thµnh nªn tÝch luü vèn
10
Nh- ta ®· biÕt, quü tÝch luü vèn lµ phÇn thu nhËp quèc d©n cña x· héi x· héi
chñ nghÜa dïng ®Ó më réng vµ c¶i tiÕn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa ë thµnh thÞ vµ
n«ng th«n. Nã bao gåm c¸c bé phËn cÊu thµnh sau:
-Bé phËn lín nhÊt dïng ®Ó më réng s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, c¶i tiÕn kü thuËt
s¶n xuÊt . PhÇn quan träng trong bé phËn nµy lµ dïng vµo viÖc ®Çu t- më réng
x©y dùng c¬ b¶n , nh»m x©y dùng c¸c tµi s¶n cã ®Þnh møc , thay ®æi tµi s¶n cè
®Þnh hiÖn cã, ®Èy m¹nh h¬n n÷a s¶n xuÊt x· héi. Qua ®ã thÊy r»ng,tÝch luü lµ
nguån duy nhÊt ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng x· héi chñ nghÜa vµ còng lµ
nguån duy nhÊt ®Ó b¶o ®¶m s¶n xuÊt kh«ng ngõng ®-îc trang bÞ b»ng nh÷ng kü
thuËt c¸ nh©n tèi t©n nhÊt. KÕt hîp chÆt chÏ víi viÖc t¨ng c¸c tµi s¶n cè ®Þnh cã
tÝnh chÊt s¶n xuÊt nµy trong quü tÝch luü dïng ®Ó më réng s¶n xuÊt cßn cã
nh÷ng tµi s¶n l-u ®éng míi t¨ng thªm nh-: nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, s¶n
phÈm ®ang chÕ, b¸n thµnh phÈm… Nh÷ng tµi s¶n l-u ®éng nµy còng rÊt quan
träng lµ nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.
-Bé phËn dïng vµo viÖc ®Çu t- x©y dùng c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸ x· héi, khoa
häc,y tÕ. C¸c c«ng tr×nh nµy tuy n»m trong quü tÝch luü nh-ng thùc tÕ lµ dïng
vµo viÖc n©ng cao møc sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n vµ còng lµ gãp
phÇn n©ng cao møc tiªu dïng thùc tÕ cña nh©n d©n lao ®éng. C¸c chi phÝ hµng
ngµy vµ tiÒn l-¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc c«ng t¸c trong c¸c c¬ quan
nµy lµ thuéc vµo quü tiªu dïng nh-ng chi phÝ ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ®ã l¹i
thuéc vµo quü tÝch luü.
-Quü dù tr÷ x· héi : ®ã lµ c¸c quü dù tr÷ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, l-¬ng
thùc…§Ó cã lùc l-îng ®Ò phßng khi nÒn kinh tÕ quèc d©n mÊt c©n ®èi ®¶m b¶o
cho t¸i s¶n xuÊt ®-îc tiÕp tôc tiÕn hµnh vµ ®Ò phßng bÊt tr¾c xÈy ra.
Quü tÝch luü chung cña toµn x· héi gåm cã ba bé phËn : cña nhµ n-íc,c¸c xÝ
nghiÖp quèc doanh, hîp t¸c x·, xÝ nghiÖp c«ng t- hîp doanh vµ cña nh©n d©n.
2/ mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü - tiªu dïng
Môc®Ých cña chñ nghÜa x· héi lµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng cña toµn bé
nh©n d©n lao ®éng .V× vËy khi nois tÝch lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt ,tÝch luü
cµng nhiÒu cµng tèt kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta coi nhÑ tiªu dïng .Do ®ã kÕt
11
hîp hµi hoµ vµ ch»t chÏ hai mÆt tÝch luü vµ tiªu dïng ®· vµ ®ang ®Æt ra cho chñ
nghÜa x· héi nhiÖm vô cÇn ph¶i gi¶i quyÕt
d-íi chÕ ®é x· héi chñnghÜa ,quan hÖ s¶n xuÊt thay ®æi gi÷a tÝch luü vµ tiªu
dïng kh«ng cßn m©u thuÉn ®èi kh¸ng nh-ng kh«ng ph¶i gi÷a chóng kh«ng cßn
m©u thuÉn mµ ®ã m©u thuÉn thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a lîi Ých l©u dµi vµ lîi Ých
tr-íc m¾t cã thÎ gi¶i quÕt ®-îc .NÕu t-íc m¾t tiªu dïng ®-îc n©ng cao nhiÒu
th× ®êi sèng cña nh©n d©n ®-îc c¶i thiÖn nhiÒu song cachs c¶i thiÖn ®ã kh«ng
l©u dµi vµ c¨n b¶n v× ®Õn mét lóc nµo ®ã ,do tÝch luü kh«ng thÝch ®¸ng ,c¬ së
s¶n xuÊt sÏ kh«ng ®-îc ph¸t triÓn ,s¶n xuÊt sÏ chËm l¹i ,vËt phËm tiªu dïng sÏ
kh«ng ®ñ vµ do ®ã sÏ lµm cho viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n thiÕu c¬ së vËt
chÊt .NÕu gi¶i quyÕt b»ng c¸ch kh¸c ,cè g¾ng t¨ng thªm tÝch luü th× tr-íc m¾t
tiªu dïng chØ t¨ng tèi mét møc nhÊt ®Þnh ,®êi sèng nh©n d©n kh«ng ®-îc c¶i
thiÖn thËt theo ý muín chñ cña con ng-êi ,nh-ng t×nh h×nh ®ã chÝnh lµ ®Ó t¹o ra
®iÒu kiÖn kh«ng ngõng më réng s¶n xuÊt mét c¸ch l©u dµi tõ ®ã t¨ng thªm ngµy
cµng nhiÒu vËt phÈm tiªu dïng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña nh©n d©n,chØ cã thÕ
míi cã c¬ së vËt chÊt ®Ó t¨ng møc tiªu dïng mét c¸ch l©u vµ c¨n b¶n
V× vËy xÐt trªn quan ®iÓm toµn diÖn vµ l©u dµi th× tÝch luü vµ tiªu dïng d-íi
chÕ ®é x· héi chñ nghÜa lµ thèng nhÊt víi nhau .N©ng cao hiÖu qu¶ tÝch luü lÇm
cho tiªu dïng t¨ng lªn bëi v× n©ng cao hiÖu qu¶ tÝch luü lµ n©ng cao thu nhËp
quèc d©n trªn mét ®¬n vÞ ®Çu t- më réng s¶n xuÊt
ViÖc x¸c ®Þnh cô thÓ tØ lÖ gi÷i tÝch luü vµ tiªu dïng mét c¸ch hîp lý phô théc
vµo mét lo¹t c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi :tr×nh ®é ph¸t triÓn cña cña lùc l-îng
s¶n xuÊt trong n-íc,hiÖu qu¶ cña kÜ thuËt mèi ,sö dông hép lý c¸c nguån vËt t,lao ®éng vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c n÷a
III/ c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn tÝch luü vèn
1/ Sè l-îng lao ®éng sö dông vµ n¨ng suÊt lao ®éng ®ã
Møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng tuú thuéc vµo tr×nh ®é kü thuËt ,còng nhl-îng vèn s¶n xuÊt .YÕu tè quan träng n©ng cao thu nhËp quèc d©n lµ l-îng tliÖu s¶n xuÊt tÝch luü .Trong mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t- liÖu lao ®éng ®-îc sö
dông toµn bé nh-ng chØ chuyÓn tõng phÇn gi¸ trÞ sang s¶n phÈm míi .L-îng t12
liÖu s¶n xuÊt do mét ng-êi sö dông cµng lín th× n¨ng suÊt lao ®éng cµng cao vµ
khèi l-îng s¶n xuÊt cµng lín
2/ Chi phÝ mét c¸ch hîp lý ,tiÕt kiÖm nguyªn liÖu ,vËt t- n¨ng l-îng trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt .
Gi¶m møc chi phÝ c¸c thø ®ã trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm t¹o ra kh¶ n¨ng lµm ra
mét khèi l-îng s¶n phÈm lín h¬n víi møc chi phÝ vËt t- ngang nhau .DÉn ®Õn
qui m« tÝch luü t¨ng
3/ møc®é tÝch luü vµ thãi quen tiªu xµi cña nh©n d©n
4/ Kh¶ n¨ng chi cña nhµ n-íc
5/ ChÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ n-íc
6/ C¸c thñ tôc hµnh chÝnh r-êm rµ cña hÖ thèng tÝn dông
KÕt luËn :C¶ hai chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ t- b¶n chñ nhgi· ®Òu ph¶i
thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝch luü nh-ng ®èi víi tõng chÕ ®é ,tÝch luü mang ticnhs
chÊt riªng vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn nã còng kh¸c nhau
D-íi chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa ,tÝch luü mang tÝnh chÊt t- nh©n nghÜa lµ
tÝch luü lµm cho cña c¶i cña x· héi ngµy cµng tËp trung vµo tay mét sè nhµ tbanr (réng h¬n lµ giai cÊp töan )cßn giai cÊp c«nng nh©n bÞ bãclét nÆng nÒ ,thÊt
nghiÖp ,nghÌo ®ãi ®Ì nÆng trªn vai hä
D-íi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ,tÝch luü mang tÝnh chÊt toµn d©n ,tÝch luü
ngµy cµng ®¸p øng nhu cÇu cao dÇn cña toµn bé nh©n d©n ,tÝch luü t¨ng nh-ng
kh«ng cã sù bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi .§©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt vµ sù tiÕn bé cña
x· héi chñ nghÜa so víi x· héi t- b¶n chñ nghÜa
13
ch-¬ng II: tÝch luü ®èi víi nÒn kinh tÕ viÖt nam
I/ Vai trß cña tÝch luü víi viÖt nam
ViÖt Nam sau khi tho¸t khái mét thêi khú dµi chÞu sù thèng trÞ cña Ph¸p vµ Mü
,®· b-íc vµo x©y dùng ®Êt n-íc ph¸t triÓn theo con ®-êng x· héi chñ nghÜa .V×
vËy ®iÓm xuÊt ph¸t cña chóng ta ë møc ®é rÊt thÊp :nghÌo ®ãi ,bÖnh tËt ,c¬ së
h¹ tÇng bÞ tµn ph¸ trong chiÕn tranh .§Ó kh«ng nh÷ng bÞ tôt hËu mµ cßn v-¬n
lªn ngang b»ng víi c¸c n-íc trong khu vùc nãi riªng vµ trªn toµn thÕ giíi nãi
chung th× nÒn kinh tÕ ph¶i cã mét tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cã thÓ vÝ nh“thÕ rång bay “ .Nh- vËy nhu cÇu vÒ vèn cho toµn bé nÒn kinh tÕ lu«n lµ vÊn ®Ò
cÇn thiÕt ®èi vèi ViÖt Nam bëi trong suèt qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi chñ nghÜa
chóng ta ®Òu ph¶i thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô sau
-X©y dùng vµ cñng cè c¬ së h¹ tÇng cña ®Êt n-íc .§ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¹o ra
sù thuËn lîi thóc ®Èy cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng nhau ph¸t triÓn
.H¬n n÷a nã cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¹o nªn sù hÊp dÉn thu hót c¸c nguån vèn trong
n-íc còng nh- ngoµi n-íc tËp trung ®Çu t- vµo c¸c ngµnh nghÒ cña ®Êt n-íc
X©y dùng mét nÒn kinh tÕ c©n ®èi hµi hoµ g÷a c¸c ngµnh c¸c vïng ph¸t
triÓn ®ång bé tõng b-íc rót ng¾n vµ xo¸ bá dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a n«ng th«n thanh thÞ ,vïng s©u ,vïng xa víi ®ång b»ng .§©y lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu
c«ng b»ng x· héi cña chóng ta
Kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ n©ng cao tr×nh ®é cña c«ng nghÖ kü thuËt khoa
häc tiÕn bé h¬n gãp phÇn phats huy tèi ®a c¸cnguån lùc ,tµi nguyªn thiªn nhiªn
phong phó ®a d¹ng s½n cã vµ gióp cho toµn ®Êt n-íc nãi chung vµ doanh
nghiÑep nãi riªng ,v÷ng vµng c¹nh tranh víi ngoµi n-íc ngay trªn thÞ tr-êng
trong n-íc vµ më réng ra thÞ tr-êng thÕ giíi
Trong v¨n kiÖn ®¹i héi VIII®· chØ ra r»ng ®Õn n¨m 2020ViÖt Nam ph¶i
hoµn thµnh nhiÖm vô c«ng nnghiÖp ho¸ ,hiÖn ®¹i ho¸ ,c¶i biÕn n-íc ta tõ mét
n-íc l¹c hËu thµnh mét n-íc c«cg nghiÖp :n«ng nghiÖp chiÕm 15®Õn
20%GDPcßn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm 80 ®Õn 85%GDP.§iÒu ®ã cã nghÜa
14
lµ ph¶i thóc ®Èy nhanh h¬n tiÕn ®é x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ,øng dông khoa häc
kü thuËt c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt ,båi d-ìng ph¸t triÓn nh©n tµi vµ nguån lùc cña
®Êt n-íc .Nh- vËy kh¼ng ®Þnh r»ng trong hiÖn t¹i vµ t-¬ng lai viÖc tËp trung
nguån vèn ®· ®angvµ sÏgi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù nghiÑp c«ng nghiÖp
ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ,vµ thÓ hiÖn râ nÐt ë vai trß cña nã trong viÖc thóc
®Èy c¸c ngµnh kinh tÕ chñ ®¹o ph¸t triÓn ,®¹c biÖt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghÖp
mòi nhän h-íng vÒ xuÊt khÈu ,còng nh- vai trß cña nã trong viÖc ®Çu t- vµo c¸c
vïng s©u vïng xa vïng cao ®Ó t¹o sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c môc tiªu t¨ng
tr-ëng kinh tÕ víi chÝnh s¸ch x· héi theo ph-¬ng h-íng x· héi chñ nghÜa
Theo c¸c nhµ khoa häc ®· tÝnh to¸n r»ng ,®Ó tèc ®é t¨ng tr-ëng GDPtrung
b×nh hµng n¨m kho¶ng 8 ®Õn 10% th× tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn x· héi ph¶i ®¹t
møc thÊp nhÊt lµ 20 ®Õn 35%GDP t- nay ®Õn n¨m 2020
Do ®ã cuèi cïng ta rót ra kÕt luËn :Qóa tr×nh tÝch luü vèn lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt
cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nãi
.NhÞp c«ng nghiÖp ho¸ diÔn ra nhanh hay chËm chÝnh lµ do nguån vèn quyÕt
®Þnh .Bëi vËy chóng ta ph¶i cã ph-¬ng ph¸p thu hót nguån vèn cµng nhiÒu cµng
tèt.
II/ con d-êng tÝch luü vèn cña ViÖt Nam
1/Vèn trong n-íc
1.1/ Huy ®éng vèn trong d©n
§©y lµ nguån lùc quan träng vµ chiÕm mét tØ lÖ lín trong tæng sè vèn
®Çu t- cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc .Vèn trong d©n
chÝnh lµ mét l-îng gi¸ trÞ míi do lao ®éng cña con ng-êi s¸ng t¹o ra ®-îc tÝch
luü l¹i .Nã bao gåm hai nguån chñ yÕu
thø nhÊt :§ã lµ tiÒn tÝch luü vµ tiÕt kiÖm cña d©n .Nh©n d©n ta vèn
cã truyÒn thèng cÇn cï lao ®éng vµ tiÕt kiÖm .TruyÒn thèng ®ã kh«ng chØ cã
trong lóc ®Êt n-íc cßn khã kh¨n mµ nã vÉn tiÕp tôc ph¸t huy trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y -khi ®êi sèng ®· ®-îc n©ng lªn . Ng-êi d©n t- thµnh thÞ ®Õn n«ng th«n
chiÕm méy tû lÖ ®¸ng kÓ b-íc ®Çu “cã cña ¨n cña ®Ó “.C¸n bé c«ng nh©n viªn
chøc tÝch luü mét phÇn tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c .Ng-êi lao ®éng
thuéc c¸cthµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh tÝch luü mét phÇn tiÒn c«ng lao
®éng .Cã gÇn 750000hé c¸ thÓ tÝch luü mét phÇn tiÒn cho tiªu dïng ®Ó lµm ¨n
15
.Nguån vèn tÝh luü vµ tiÕt kiÖm cña d©n t¨ng lªn theo møc ®é t¨ng tr-ëng cña
nÒn kinh tÕ
Thø hai ,®ã lµ nguån tiÒn di chuyÓn tõ n-íc ngoµi vµo trong n-íc ta
.Nguån nµy h×nh thµnh do c¸c luång tiÒn sau :
- Nh÷ng ng-êi lao ®éng hîp t¸c ë n-íc ngoµi mang vÒ
- ViÖt KiÒu (n-íc ta cã kh«¶ng hai triÖu viÖt kiÒu ) göi vÒ cho th©n nh©n
trong n-íc mçi n¨m kho¶ng 6000®Ðen 7000 tû ®ång
-C¸n bé chuyªn gia ,l-u häc sinh vµ céng ®ång ng-êi ViÖt ë c¸c trªn thÕ
giíi göi mang vÒ
Theo dù tÝnh cña mét sè ng-êi ,nguån vèn nµy cã kho¸ng tõ 14000®Õn 16000
tû ®ång .Nã chiÕm mét tØ lÖ lín (trªn 60%) vèn trong d©n
1.2/Huy ®éng vèn tõ nguån tiÕt kiÖm cña nhµ n-íc
§©y lµ phÇn cßn l¹i tÝch luü sau tiªu dïng th-êng xuyªn tõ tæng thu thuÕ
vµ phÝ . Muèn cã nguån tÝch luü cao th× chÝnh phñ cÇn ph¶i kiªn quyÕt h¬n
trong viÖc gi¶m nh÷ng chi phÝ x©y dùng c¸c trô së qu¸ tèn kÐm c¸c trang thiÕt
bÞ xa hoa c¸c ph-¬ng tiÖn xe cé l·ng phÝ …®Ó dµnh cho ®Çu t- ph¸t triÓn .
1.3/ Tõ nguån vèn cña c¸c doanh nghiÖp
Mét lµ , b»ng c¸ch ttÝch tô vèn :tøc sù t¨ng thªm quy m« t- b¶n c¸ biÖt
(vèn c¸ biÖt ) b»ng viÖc biÕn mét phÇn lîi nhuËn thµnh vèn ®Çu t- phô thªm vµo
chu kú s¶n xuÊt tiÕp theo . Ch¼ng h¹n :Doanh nghiÖp A cã sè vèn lµ 1000 tØ
®ång ,sau mçi chu kú kinh doanh th× doanh nghiÖp l¹i trÝch lîi nhuËn phô vµo lµ
100 tû ®ång dÉn tíi vèn ®Çu trong chu kú míi lµ 1100. Cø thÕ vèn cña doanh
nghiÖp A cã quy m« ngµy cµng lín .TÝch tô vèn lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña tÝch luü
vèn .MÆt kh¸c , trong qu¸ tr×nh tÝch lòy vèn cña c¸c doanh nghiÖp cßn x¶y ra
qu¸ tr×nh tËp trung vèn .C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ph-¬ng ph¸p nµy ®Ó tËp
trung c¸c nguån vèn nhá cña tõng doanh nghiÖp riªng rÏ hîp thµnh nguån vèn
lín h¬n . HiÖn nay , nhµ n-íc ta ®ang thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy, ®ã lµ c¸c doanh
nghiÖp nhµ n-íc lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ hay víi hiÖu qu¶ kh«ng cao , cã
nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n th× nhµ n-íc quyÕt ®Þnh s¸p nhËp chóng vµo víi nhau hoÆc
cho s¸p nhËp vµo c¸c doanh nghiÖp hiÖn ®ang cã hiÖu qu¶ cao vµ æn ®Þnh. B»ng
con ®-êng tÝch luü nµy , chóng ta ®· t¹o ra ®-îc mét l-îng vèn tËp trung cho
c¸c doanh nghiÖp - yÕu tiÒn ®Ì ®Ó c¹nh tranh víi c¸c ®èi t-îng kinh doanh kh¸c
16
. H¬n n÷a tËp trung vèn cßn ®-îc thùc hiÖn b»ng con ®-êng tÝn dông ,chÝnh tÝn
dông l¹i lµm t¨ng -u thÕ cña nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn lín giµnh quyÒn chñ
®éng s¶n xuÊt kinh doanh ,t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng ,th«n tÝnh vèn cña
doanh nghiÖp c¹nh tranh .
2/ Vèn tõ n-íc ngoµi .
Nguån vèn nµy tuy kh«ng ®ãng vai trß quan träng nh- nguån vèn trong
n-íc nh-ng nã l¹i kh«ng thÓ thiÒu ®-îc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña
®Êt n-íc bëi v× nÕu chØ dùa vµo nguån vèn trong n-íc víi t×nh h×nh ViÖt Nam
hiÖn nay thu nhËp cña x· héi cßn h¹n chÕ th× sÏ kh«ng cung cÊp ®ñ vèn cho nhu
cÇu cña ®Êt n-íc.
Thu hót nguån vèn n-íc ngoµi b»ng c¸c con ®-êng sau:
- Më réng quan hÖ ngo¹i giao hîp t¸c víi n-íc ngoµi ®Ó t¨ng c-êng ®-îc vèn
®Çu t- gi¸n tiÕp, viÖn trî tõ phÝa chÝnh phñ n-íc ngoµi, c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc
tÕ, tæ chøc phi chÝnh phñ.
- Ban ra c¸c chÝnh s¸ch luËt ph¸p phï hîp hÊp dÉn, kÝch thÝch c¸c t- nh©n tËp
thÓ, tæ chøc n-íc ngoµi ®Çu t- trùc tiÕp vµo ViÖt Nam.
- Thµnh lËp vµ më réng ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n: c¸c doanh
nghiÖp cæ phÇn cã thÓ lµm t¨ng nguån vèn cña m×nh b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm
c¸c cæ phiªó , tr¸i phiÕu c«ng ty b¸n trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n.
III/ Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ó tÝch luü vèn ë ViÖt Nam.
1/ T×nh h×nh huy ®éng vèn tõ 1991-1996.
B¾t ®Çu tõ n¨m 1991 ng©n hµng ®· triÓn khai x©y dùng ®Ò ¸n ®µo t¹o c¸n bé ®Ó
thiÕt lËp thÞ tr-êng tµi chÝnh ë n-íc ta, ®· x©y dùng ®Ó ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
cña ng©n hµng th-¬ng m¹i, tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, cæ
phiÕu cña cac c«ng ty cæ phÇn tham gia vµ c¸c hé xóc tiÕn tiÕn tr×nh cæ phÇn
ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. §Æc biÖt víi h×nh thøc huy ®éng vèn b»ng kú
phiÕu ng©n hµng cã môc ®Ých, ®Õn n¨m 1992 sè d- kú phiÕu nµy lµ 533 tû ®ång
vµ t¨ng lªn 2467 tû ®ång vµo n¨m 1993. Còng trong giai ®o¹n nµy ng©n hµng
triÓn khai vµ khuyÕn khÝch m¹nh mÏ vµ tiÕt kiÖm göi mét n¬i lÊy nhiÒu n¬i,
gióp cho ng-êi göi thuËn lîi trong viÖc göi vµ rót tiÒn nªn sè l-îng vèn huy
®éng ®-îc qua kªnh ng©n hµng t¨ng lªn liªn tôc. Theo b¸o c¸o cña ng©n hµng
nhµ n-íc th× n¨m 1993 tæng sè vèn huy ®éng cña toµn ngµnh lµ 18055 tû ®ång
17
trong ®ã sè tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n cñ lµ 2458 tû ®ång, göi tiÕt kiÖm cña c¸c
tæ chøc kinh tÕ lµ 5650 tû ®ång huy ®éng kú phiÕu lµ 247 tû ®ång
Trong 5 n¨m tõ 1991 tíi 1995 nguån vèn huy ®éng ®-îc trong x· héi t¨ng lªn
liªn tôc vµ -íc tÝnh nguån vèn ®Çu t- ph¸t triÓn toµn x· héi kho¶ng 18 USD (
theo mÆt b»ng gi¸ 1995) víi ®Çu t- cña nhµ n-íc chiÕm 43%, ®Çu t- nh©n d©n
chiÕm trªn 30%, ®Çu t- n-íc ngoµi lµ 27%.
VÒ t×nh h×nh ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, n¨m 1993 cã 800 dù ¸n
®-îc cÊp giÊy phÐp víi tæng sè vèn lµ trªn 7 tû USD trong ®ã ®Çu t- vµo ngµnh
c«ng nghiÖp chiÒm kho¶n 35-40% . §Õn hÕt n¨m 1996 chÝnh phñ ViÖt Nam ®·
cÊp giÊy phÐp cho h¬n 1633 dù ¸n ®Çu t- n-íc ngoµi víi tæng sè vèn ®Çu t®¨ng ký lµ 28,4 tû USD, trong ®ã vèn ®· thùc hiÖn trong 9 n¨m qua lµ kho¶ng 8
tû USD.
Tuy nhiªn trong giai ®o¹n nµy chóng ta gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n bëi sù tan r·
cña Liªn X« vµ mét sè n-íc x· héi chñ nghÜa kh¸c. §iÒu ®ã ®· lµm mÊt ®i mét
nguån vèn lín vµ mét thÞ tr-êng truyÒn thèng rÊt quan träng, cã t¸c ®éng m¹nh
mÏ ®Õn viÖc khai th¸c nh÷ng nguån lùc trong nÒn kinh tÕ n-íc ta. MÆt kh¸c
còng do t×nh h×nh s¶n xuÊt n-íc ta ch-a æn ®Þnh, ng©n s¸ch nhµ n-íc vÉn béi
chi lín, c¬ chÕ qu¶n lý cò vÉn cßn ¶nh h-ëng, l¹m ph¸t cßn ë møc kh¸ cao, c¬
chÕ qu¶n lý míi ch-a h×nh thµnh ®ång bé, hÖ thèng c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m«
cßn ch-a hoµn thiÖn , nhiÒu mÆt vÉn cßn bÞ bu«ng láng, vèn cña nhµ n-íc bÞ
thÊt tho¸t d-íi nhiÒu h×nh thøc, ®Çu t- ch-a ®óng h-íng cßn trµn lan, tÝch tô vµ
tËp trung tõ néi ®Þa thÊp, mét lo¹t c¬ së tÝn dông ®æ vì ë giai ®o¹n tr-íc cïng
víi sù thiÒu hôt cña ®éi ngò c¸n bé cã kiÕn thøc tµi n¨ng vµ ®øc ®é am hiÓu nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng tÊt c¶ ®iÒu nµy ph¶i g©y trë ng¹i cho ho¹t ®éng tÝch luü vèn
cña n-íc ta . Do ®o mÆc dï ®· huy ®éng ®-îc vån t¨ng t-¬ng ®èi so víi thêi kú
tr-íc song c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c«ng nghiÖp nãi
riªng kh«ng nh÷ng thiÒu gay g¾t vÒ vèn ®Çu t- mµ cßn thiÒu c¶ vèn kinh doanh
tõ 30 - 60% so víi yªu cÇu. VÊn ®Ò nµy buéc nhµ n-íc ph¶i cã mét biÖn ph¸p
míi tiÕp theo ®Ó gi¶i quyÕt.
18
2/T×nh h×nh tÝch luü trong giai ®o¹n 1996 -2000.
Giai ®o¹n nµy ,ngµnh ng©n hµng nãi riªng vµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh nãi
chung ®· nhiÒu lÇn c¶i tiÕn h×nh thøc vµ n«Þ dung huy ®éng vèn .Nh÷ng biÖn
ph¸p thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn vµ kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®· ®-a ra ¸p dông
.ViÖc huy ®éng vèn trong d©n cïng víi c¸c nguån vèn kh¸c trong x· héi t¨ng
lªn ®¸ng kÓ .KÕt qu¶ , gi÷a n¨m 1996 c¸c ng©n hµng n-íc ta ®· thõa h¬n 2800
tû ®ång, sè d- tiÒn göi tiÕt kiÖm n¨m 1996 lµ 7500 tû ®ång , trong ®ã gÇn 90%
lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm ng¾n h¹n . §Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 vèn cña d©n ®Çu
t- vµo s¶n xuÊt kinh doanh lµ 4350 tû ®ång . Nh- vËy tæng sè vèn trong d©n ®·
®-îc huy lµ 11850 tû ®ång , so víi tiÒm n¨ng (25000 -27000tû ®ång ) th× míi
®-a vµo ®µu t- ®-îc trªn 40% cßn l¹i gÇn 60% vèn trong d©n vÉn n»m im d-íi
d¹ng vµng , ngo¹i tÖ , bÊt ®éng s¶n vµ c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c .Vµ theo mét vµi sè
liÖu ®· ®-îc c«ng bè th× n¨m 1997 cã vèn ®Çu t- : 6,8 tû USD vµ tæng sè vèn
®Çu t- 1996 -2000 lµ 41-42 tû USD .Nã ®-îc huy ®éng t- hai nguån trong
n-íc vµ n-íc ngoµi , trong ®ã vèn trong n-íc chiÕm trªn 50%. Mµ nhu cÇu vèn
®Æt ra lµ ph¶i huy ®éng ®-îc mét sè vèn Ýt nhÊt tõ 45-50 tû USD bao gåm trong
n-íc tõ 20 -25 tû USD , chiÕm kho¶ng 15% DGP ®¹t kho¶ng 50% tæng nhu
cÇu vèn ; vèn ®Çu t- ng©n s¸ch nhµ n-íc tõ 7 ®Õn 9 tû USD ; vèn tÝch luü tõ c¸c
doanh nghiÖp :8 -10 tû USD ; vèn tiÕt kiÖm tõ c¸c hé gia ®×nh , c¸c tæ chøc tµi
chÝnh tõ 6 - 8 tû USD ; sè vèn cßn l¹i huy ®éng tõ bªn ngoµi mµ chñ yÕu tõ
nguån ODA vµ FDI ( kho¶ng 20 -25 tû USD ).
H¬n n÷a ,cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ®· lµm cho luång vèn FDI vµo ViÖt
Nam ,®ång thêi béc lé nh÷ng h¹n chÕ cña mçi h-íng ®Çu t- vµ lµm mÊt dÇn
lîi thÕ so s¸nh vèn cã cu¶ ViÖt Nam . Mét sè dù ¸n ®· cÊp giÊy phÐp xin d·n ,
lïi tiÕn ®é triÓn khai dù tÝnh kho¶ng 6,7 tû USD . So víi n¨m tr-íc vèn ®¨ng ký
cÊp míi n¨m 1997 gi¶m 49% n¨m 1998 gi¶m 16% , vèn thùc hiÖn n¨m 1997
t¨ng 25% nh-ng n¨m 1998 gi¶m ngay 40% vµ -íc tÝnh n¨m 1999 gi¶m kho¶ng
25- 30 %. MÆt kh¸c , mÆc dï thÞ tr-êng chøng kho¸n ë n-íc ta b¾t ®Çu më cöa
c¸ch ®©y 2 n¨m nh-ng trong suèt thêi gian ho¹t ®éng ch-a thÊy cã g× s«i næi ,
hµng ho¸ kh«ng phong phó ®a d¹ng nªn hiÖu qu¶ ®Ých thùc cña thÞ tr-êng
chøng kho¸n kh«ng ®-îc khai th¸c hÕt tøc lµ viÖc thu hót nguån vèn h×nh thøc
nµy cßn h¹n chÕ .
19