Tài liệu Tích hợp liên môn sinh học 9 chủ đề giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương đền thờ nguyên phi ỷ lan

Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” PHÒNG GD&ĐT GIA LÂM TRƯỜNG THCS DƯƠNG XÁ DẠY HỌC CHỦ ĐỀ: “GIÁO DỤC NÂNG CAO Ý THỨC BẢO VỆ HỆ SINH THÁI TRONG DI TÍCH LỊCH SỬ CỦA ĐỊA PHƯƠNG: ĐỀN THỜ NGUYÊN PHI Ỷ LAN” (2 tiết). Môn : Sinh học 9 Tên tác giả : Phùng Thị Bích Phượng Giáo viên môn : Sinh - Công nghệ 0 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” NĂM HỌC: 2014 - 2015 1 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” MỤC LỤC Phần A: Đặt vấn đề.............................................................................. 1.Lído chọn chủ đề................................................................................ 2. Phạm vi , mục đích, đối tượng áp dụng............................................. Phần B: Nội dung................................................................................. I. Cơ sở lí luận khoa học..................................................................... 1. Vai trò dạy học theo chủ đề tich hợp liên môn ở trường THCS................... 2. Ưu điểm của dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn……. 3. Vai trò của dạy học chủ đề trong môn sinh học ở trường THCS:.............. II.Phiếu mô tả dự án dự thi của GV:....................................... III. Kết quả:………………………………………………………… Phần C: Kết luận, kiến nghị............................................................... Trang 1 1 2 3-4 3 4 4 5-13 14 15 0 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” PHẦN A/ ĐẶT VẤN ĐỀ : I/ Lý do chọn chủ đề: a/ Lý luận : Để đất nước bắt kịp xu hướng phát triển của thế giới, chúng ta cần phải có những con người mới năng động, tự lực và sáng tạo. Chính điều này đã đặt ra cho ngành giáo dục nhiệm vụ đổi mới trong phương pháp dạy học. Nhưng đổi mới theo phương pháp cụ thể nào thì còn phải chọn lựa cho phù hợp với từng đối tượng con người và nội dung dạy học. Chúng ta có thể dễ dàng chọn lựa và áp dụng phương pháp dạy học dự án cho những học sinh ưu tú nhưng liệu có thể áp dụng cho đối tượng học sinh trung bình, yếu ? Một vấn đề đặt ra cho tôi và các đồng nghiệp là phải tìm ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn sinh học, thu hút được nhiều đối tượng học sinh tham gia vào tiết dạy của mình. Chính vì vậy mà tôi quyết định chọn lựa một phương pháp dạy học theo quan điểm hiện đại nhưng không quá xa với phương pháp dạy học truyền thống để học sinh của mình có thể thích ứng được, đó chính là phương pháp dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. b/ Thực tiễn : - Xu hướng tích hợp các môn khoa học tự nhiên trên thế giới. - Thực tế giáo dục Việt Nam: quan điểm tích hợp đã được thể hiện trong một số môn học ở bậc tiểu học từ thời Pháp thuộc và ngày nay vẫn được định hướng ở nhiều cấp học. - Chương trình Sinh học trong nhà trường phổ thông có nhiều tiềm năng, cơ hội để xác định, xây dựng các nội dung, chủ đề tích hợp trong môn học hoặc với các môn khoa học liên quan như Toán, Lý, Hóa... - Kinh nghiệm dạy học dự án là hình thức tích hợp liên môn ở một số nước trên thế giới. - Định hướng vận dụng quan điểm tích hợp trong giáo dục giai đoạn sau năm 2015 của bộ Giáo dục - Đào tạo. Ở Việt Nam, trước những yêu cầu có tính pháp lý về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục giáo dục phổ thông sau năm 2015 đã được thể hiện trong các văn bản, nghị quyết của đại hội Đảng. Đặc biệt mới nhất là trong Nghị quyết 29/NQ-TW với mục tiêu thay đổi “phương pháp dạy học từ truyền thụ kiến thức sang tổ chức hướng dẫn định hướng phát triển năng lực nhận thức học sinh”, đang đặt ra thách thức lớn đối với đội ngũ giáo viên ở trường phổ thông. Theo đề án đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, dạy học tích hợp là định hướng về nội dung và phương pháp dạy học, trong đó giáo viên tổ chức hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập, th ông qua đó hình thành những kiến thức, kỹ năng mới, phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và thực tiễn cuộc sống, nhằm đào tạo những con người có năng lực phát triển và 1 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” giải quyết các vấn đề đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế - xã hội thời kỳ hội nhập. Nhưng giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay cho thấy đặc điểm cơ bản là định hướng nội dung, chú trọng truyền thụ trí thức khoa học theo các môn học đã được quy định trong chương trình dạy học, những nội dung của từng môn học đều dựa trên khoa học chuyên ngành tương ứng. Do vậy người dạy chỉ chú trọng việc trang bị cho học sinh hệ thống tri thức khoa học khách quan về nhiều lĩnh vực khác nhau, chưa chú trọng đầy đủ đến chủ thể người học cũng như đến khả năng ứng dụng tri thức đã học trong những tình huống thực tiễn. 2/ Phạm vi dự án : CHỦ ĐỀ: “GIÁO DỤC NÂNG CAO Ý THỨC BẢO VỆ HỆ SINH THÁI TRONG DI TÍCH LỊCH SỬ CỦA ĐỊA PHƯƠNG: ĐỀN THỜ NGUYÊN PHI Ỷ LAN” 3/ Đối tượng : HS lớp 9A, trường THCS Dương Xá- Gia Lâm - Hà Nội. 4/ Mục đích : - Phát huy năng lực chủ động, sáng tạo của học sinh. - Phát huy khả năng vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết vấn đề thực tiễn. - Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường sống, bảo vệ hệ sinh thái, bảo tồn các di tích lịch sử của địa phương. 2 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” PHẦN B/ NỘI DUNG : I/Cơ sở lý luận khoa học : 1. Vai trò dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn ở trường THCS. Trong dạy học, tích hợp liên môn được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học trong các lĩnh vực học tập khác nhau thành một môn tổng hợp mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học ví như lồng ghép nội dung dân số vào môn Sinh học, môn Địa lí; nội dung giáo dục môi trường môn Sinh học, môn Công dân… Như vậy thông qua dạy học tích hợp liên môn thì những kiến thức, kỹ năng học được ở môn này có thể sử dụng như những công cụ để nghiên cứu, học tập các môn học khác: chẳng hạn sử dụng Toán học như những công cụ đắc lực để nghiên cứu Sinh học hay Tin học được sử dụng như một công cụ để mô hình hóa các quá trình sinh học, các thí nghiệm sinh học… *Mục tiêu của dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn: - Làm cho quá trình học tập có ý nghĩa hơn: Hình thành ở người học những năng lực rõ ràng. - Giúp học sinh phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn: Do dự tính được những điều cần thiết cho học sinh. - Quan tâm đến việc sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể: Giúp học sinh hòa nhập vào thực tiễn cuộc sống. - Giúp người học xác lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học. * Đặc điểm của dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn: - Lấy người học làm trung tâm. - Định hướng, phân hóa năng lực người học. - Dạy và học các năng lực thực tiễn. => Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn giúp học sinh trở thành người học tích cực, người công dân có năng lực giải quyết tốt các tình huống có vấn đề mang tính tích hợp trong thực tiễn cuộc sống. Dạy học tích hợp liên môn cho phép rút ngắn được thời gian dạy học đồng thời vẫn tăng được khối lượng và chất lượng thông tin . 2. Ưu điểm của dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. So với dạy học đơn môn hiện nay thì dạy học tích hợp liên môn không có nhiều khác biệt về phương pháp tổ chức và hình thức dạy học bởi: Cho dù dạy học liên môn hay đơn môn thì đều đòi hỏi chúng ta phải tổ chức các hoạt động dạy học một cách tích cực, tự lực, sáng tạo, tăng khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Đối với việc dạy học một chủ đề thì liên môn hay đơn môn đều cần phải chú trọng việc ứng dụng kiến thức của chủ đề ấy nó bao gồm cả ứng dụng vào thực tiễn cũng như ứng dụng trong các môn học khác. Sự khác biệt chủ yếu là chỉ ở nội dung của chủ đề: Dạy học đơn môn, đề cập đến kiến thức thuộc một môn học, dạy học liên môn đề cập đến 3 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” kiến thức thuộc nhiều môn học “liên quan”, do v ậy nếu ở các nội dung có tiềm năng dạy học tích hợp liên môn mà chúng ta tổ chức dạy học tích hợp liên môn hợp lí thì cả học sinh và giáo viên đều có thể dễ dàng tiếp cận và thực hiện có hiệu quả, đáp ứng được mục tiêu của đổi mới giáo dục theo xu thế giáo dục hiện đại. Khi tiến hành dạy học tích hợp liên môn là chúng ta đã xây dựng được các chủ đề có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối với học sinh, do đó tạo được động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Hơn nữa học sinh được tăng cường khả năng vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc, thụ động. Đồng thời học sinh không phải học lại nhiều lần một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, tránh được việc học quá tải hay nhàm chán do học sinh đã được học ở môn khác, nhờ đó cho phép chúng ta vừa rút ngắn được thời gian trong dạy học bộ môn vừa tăng cường khối lượng và chất lượng thông tin. 3. Vai trò của dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn trong dạy học môn Sinh học: Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn trong dạy học Sinh học được hiểu là người học có thể sử dụng kiến thức, kỹ năng của của nhiều môn học khác để giải quyết các vấn đề đặt ra trong quá trình học tập bộ môn, quan điểm dạy học này hiện nay cần được áp dụng ở nhiều cấp học. Thực hiện dạy học tích hợp liên môn sẽ mang lại nhiều lợi ích trong việc hình thành và phát triển năng lực hành động, năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Sinh học là môn khoa học ứng dụng, thực nghiệm, là môn khoa học của sự sống, kiến thức của môn sinh học gắn liền với các yếu tố tự nhiên, xã hội… Trong dạy học môn Sinh học có thể tích hợp giáo dục với nội dung như: giáo dục ý thức BVMT, giáo dục kỹ năng sống… đặc biệt là những vấn đề mang tính thời sự như: sự biến đổi khí hậu toàn cầu, sự ô nhiễm môi trường, sự cạn kiệt tài nguyên, sự già hóa dân số, hậu quả của nó với việc giải quyết các vấn đề phúc lợi xã hội, vấn đề y tế và chăm sóc sức khỏe… Trong chương trình môn Sinh học ở trường THCS, học sinh có thể sử dụng kiến thức ở nhiều môn học “liên quan” để giải quyết một số vấn đề: tích hợp kiến thức môn Toán để hình thành kỹ năng tính toán, xử lý số liệu; môn Hóa học để giải quyết về vấn đề liên kết hóa học, đo đạc mức độ ô nhiễm môi trường, môn Vật lý để giải quyết về đặc tính, tính chất vật lý của các chất, các tia, vấn đề về năng lượng, trao đổi vật chất hay để giải thích dễ dàng cơ chế tác động của các chất đến sự sống; môn Địa lý để hiểu về các vấn đề về dân số, khí hậu giúp học sinh dễ dàng giải thích cơ chế của sự thích nghi, tiến hóa, mối quan hệ giữa sinh học và môi trường; môn Văn học để đọc - hiểu văn bản một cách chính xác và viết cho đúng ngữ pháp; môn Tin để mô hình hóa các quá trình sinh học, các thí nghiệm … 4 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” Với những thuận lợi trên, chúng tôi nhận thấy so với các môn học trong nhà trường hiện nay thì môn Sinh học có nhiều cơ hội hơn trong việc xác định và xây dựng các nội dung, chủ đề dạy học tích hợp liên môn, hay các chủ đề định hướng phát triển năng lực học sinh. II.PHIẾU MÔ TẢ DỰ ÁN DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN 1. Tên dự án dạy học: CHỦ ĐỀ: “Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử : đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” (2 tiết). * Liên môn: - Môn Sinh học: Bài 50, bài 51, bài 52, bài 60 lớp 9 - Môn Giáo dục công dân: + Bài 14 lớp 7. + Bài 15 lớp 8. - Môn Địa lí: + Bài 38 lớp 8. + Bài 18 và bài 9 lớp 6 - Môn Lịch sử: Bài 8 và bài 9 lớp 6 - Môn Hóa học: Bài 52 lớp 9 2. Mục tiêu dạy học: 2.1. Về kiến thức: * Sau khi học xong chủ đề này học sinh phải: - Nêu được khái niệm về hệ sinh thái - Xác định được các thành phần của hệ sinh thái hoàn chỉnh. - Nêu được các biện pháp bảo vệ các hệ sinh thái, đặc biệt là hệ sinh thái trong khu di tích lịch sử đền thờ nguyên phi ỷ lan. * Thông qua chủ đề các em: - Trình bày được sự đa dạng của các hệ sinh thái (Kiến thức bài 60 Bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái) - Trình bày được thế nào là ô nhiễm môi trường và các nguyên nhân gây ô nhiễm. (Kiến thức bài 54 Sinh học 9: Ô nhiễm môi trường) - Nắm được tại sao khi trồng nhiều cây xanh lại hạn chế ô nhiễm môi trường. (Kiến thức bài 52 Hóa học 9: Tinh bột và xenlulozơ) - Giải thích được tại sao cần phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên (Kiến thức bài 14 trong GDCD 7 là Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên và bài 38 Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam Địa Lí 8). 5 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” * Học sinh nêu vai trò của hệ sinh thái đối với đời sống con người, qua đó nâng cao ý thức bảo vệ các hệ sinh thái, từ đó có ý thức bảo vệ hệ sinh thái ở địa phương. 2.2. Về kỹ năng: - Kỹ năng thu thập thông tin SGK, quan sát và trình bày 1 vấn đề. - Kĩ năng ra quyết định khi vận dụng kiến thức vào thực tế - Kỹ năng lắng nghe, hoạt động nhóm. - Rèn kỹ năng khai thác tranh, khai thác thông tin. - Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề về môi trường. - Kĩ năng liên kết các kiến thức giữa các phân môn… 2.3. Thái độ: * Qua chuyên đề: - Giáo dục học sinh bảo vệ các hệ sinh thái của địa phương. Yêu quê hương đất nước và trân trọng quá khứ. - Giúp HS thêm yêu thiên nhiên và có ý thức bảo vệ thiên nhiên. - Rèn ý thức, tinh thần tham gia môn học. - Yêu thích môn Sinh học cũng như các môn khoa học khác như: Địa lí, Giáo dục công dân, lịch sử… 3. Đối tượng dạy học của dự án: Học sinh khối và 9 THCS Dương Xá – Gia Lâm – Hà Nội. 4. Ý nghĩa của dự án: - Giúp học sinh tiết kiệm được thời gian học tập mà vẫn mang lại hiệu quả nhận thức cao, đặc biệt tránh được những biểu hiện cô lập, tách rời từng kiến thức. Vì dạy học theo quan điểm tích hợp là một xu hướng tất yếu của dạy học hiện đại. - Học sinh được rèn luyện thói quen, tư duy nhận thức một vấn đề nào đó một cách có hệ thống và logic. - Gắn kết được các kiến thức, kĩ năng và thái độ của các môn khoa học khác với nhau làm cho học sinh yêu thích môn học hơn 5. Thiết bị dạy học, học liệu: 5.1. Đối với giáo viên (GV): * Bảng phụ. * Một số tranh và hình ảnh. * Clip về hệ sinh thái trong khu di tich lịch sử đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. * Bút dạ, bút chỉ. * Sách giáo khoa và giáo viên: Sinh 9, Địa 6 và 8, Sử 6 và Giáo dục công dân 7, 8 * Phòng bộ môn có máy tính, projector... * Việc thiết kế bài giảng trình chiếu được chuẩn bị như sau: 6 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” Bước 1: GV tiến hành soạn giáo án như giảng dạy bình thường trên lớp theo đúng mẫu qui định của tổ chuyên môn và sự thống nhất chung của Sở giáo dục. Bước 2: Tiến hành soạn bài giảng trình chiếu để giảng dạy trên lớp bằng máy Projector. - Xác định nội dung bài dạy, phần kiến thức cần ghi bảng để HS theo dõi bài, từ đó tính toán các slide (trang) tương ứng. - Tiến hành soạn nội dung bài vào các Slide và chọn cách trình chiếu thích hợp. Bước 3: Yêu cầu chung cho việc chuẩn bị bài giảng trình chiếu bằng các Slide: - Yêu cầu chung: + Vận dụng CNTT phải đúng lúc, đúng chỗ, bảo đảm đặc trưng bộ môn nhằm tạo hiệu quả cao cho giờ học. Kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin thành thạo, hợp lí. + Bài giảng trình chiếu không thể thay thế giáo án truyền thống mà đó chỉ là phương tiện hỗ trợ cho GV trong việc thực hiện các phương pháp dạy học theo hướng đổi mới phương pháp, các khâu của quá trình dạy học. + Bài giảng trình chiếu giúp GV tiết kiệm thời gian, góp phần thể hiện đồ dùng dạy học, thay thế hệ thống bảng phụ cồng kềnh cho GV, trình chiếu các tư liệu dạy học mà GV dùng để minh hoạ cho bài học. + Không lạm dụng CNTT vào giờ dạy mà làm mất đi sự lôgic của một giờ Sinh học. 5.2. Đối với học sinh (HS): * Chuẩn bị bút dạ. * Sách giáo khoa. * Tìm hiểu thông tin về hệ sinh thái và biện pháp bảo vệ các hệ sinh thái trong các môn học: Sinh 9, Địa lí 8 và 6, Giáo dục công dân 8 và 7, Lịch sử 6. 6. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học. 6.1. Ổn dịnh tổ chức: 6.2. Bài mới: Đền Bà Tấm- đền thờ hoàng thái hậu Ỷ Lan nằm trên địa bàn xã Dương Xá- Gia Lâm- Hà Nội không những là khu di tích có ý nghĩa lịch sử to lớn của đất nước mà khuôn viên của khu đền còn là hệ sinh thái rộng lớn góp phần làm tăng thêm vẻ đẹp tự nhiên và có ý nghĩa đối với đời sống của nhân dân địa phương. Vậy để làm cho hệ sinh thái này ngày càng đa dạng và phong phú hơn mỗi học sinh chúng ta cần phải làm gì? Cô và các con cùng suy nghĩ và hành động thông qua chủ đề : “GIÁO DỤC NÂNG CAO Ý THỨC BẢO VỆ HỆ SINH THÁI CÓ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA ĐỊA PHƯƠNG: ĐỀN THỜ NGUYÊN PHI Ỷ LAN” (2 tiết). Tiết 1: I. Sự đa dạng của các hệ sinh thái. II. Xác định các thành phần của hệ sinh thái. 7 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” Tiết 2: III. Biện pháp bảo vệ hệ sinh thái của địa phương: Đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. HOẠT ĐỘNG 1: Hệ sinh thái : Mục tiêu:HS lấy được ví dụ minh họa các kiểu hệ sinh thái. HĐGV HĐHS Nội dung ghi bảng Tích hợp liên môn GV cho HS xem hình -HS xem I. Sự đa dạng của các HS vận dụng ảnh của một số hệ sinh hình ảnh. hệ sinh thái. kiến thức môn thái trên trái đất địa lí để kể tên 1 ? Hãy kể tên các hệ -HS kể tên - Các hệ sinh thái trên số hệ sinh thái sinh thái chủ yếu trên các hệ sinh cạn: Hệ sinh thái trên trái đất: Sa trái đất? thái. rừng, hệ sinh thái van, đồng cỏ, Căn cứ vào đặc tính nông nghiệp vùng hoang mạc, sa vật lí, hóa học, sinh đồng bằng… mạc, các hệ sinh học có thể phân chia - Các hệ sinh thái thái nông nghiệp các hệ sinh thái đó dưới nước: ở Việt Nam. thành 2 khu vực + Hệ sinh thái nước chính: Hệ sinh thái ngọt: ao, hồ, sông, trên cạn, hệ sinh thái suối… dưới nước. + Hệ sinh thái nước ? Hãy trình bày các mặn: biển, rừng ngập đặc điểm của hệ sinh mặn… thái trên cạn, hệ sinh thái nước ngọt, hệ sinh thái nước mặn? GV gọi 1-2 HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung. GV đánh giá phần trình bày của HS và bổ sung: - Mỗi hệ sinh thái đều được đặc trưng bởi khí hậu, động vật, thực vật. GV: Với các đặc điểm 8 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” hệ động thực vật và đặc trưng khí hậu, hệ sinh thái trong đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan là một trong những hệ sinh thái ở trên cạn. Vậy để rõ hơn về thành phần của khu hệ sinh thái này cô và các con cùng tới đó tham quan nào. HOẠT ĐỘNG 2: Xác định các thành phần của hệ sinh thái. Mục tiêu: HS phải nêu được các thành phần của hệ sinh thái trong đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. HĐGV HĐHS Nội dung GV chiếu yêu cầu: Theo dõi đoạn băng hình giới thiệu về khu hệ sinh thái trong đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan ( có thể xem 2-3 lần). Thảo luận nhóm trong 5 phút hoàn thành các yêu cầu sau: - Nhóm 1+2 : Tìm hiểu các thành phần trong hệ sinh thái quan sát. Hoàn thành bảng 51.1.SGK- 154. - Nhóm 3: Tìm hiểu thành phần thực vật trong hệ sinh thái quan sát. Hoàn thành bảng 51.2.SGK- 155. - Nhóm 3: Tìm hiểu thành phần động vật trong khu vực thực Các nhóm xem băng hình, thảo luân nhóm trong 5 phút hoàn thành nội dung bảng 51.1, 51.2, 51.3. II. Xác định các thành phần của hệ sinh thái đề thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. Bảng 51.1 Bảng 51.2 Bảng 51.3. Tích hợp liên môn Qua việc theo dõi băng hình giới thiệu về khu hệ sinh thái trong đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan học sinh hiểu hơn về lịch sử dân tộc, lịch sử địa phương.( Kiến thức môn lịch sử). Đại diện các nhóm trình bày kết quả của nhóm. Các nhóm khác theo dõi, nhận xét và bổ sung. 9 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” hành. Hoàn thành bảng 51.3.SGK- 155. GV yêu cầu các nhóm trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình. HS các nhóm khác nhận xét, bổ sung. GV: Như vậy là chúng ta đã vừa được đi tham quan tìm hiểu khu hệ sinh thái trong đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. Các nhóm đã xác định được các thành phần vô sinh, hữu sinh, hệ động thực vật trong khu vực quan sát. Về nhà các nhóm tiếp tục tìm hiểu và chuẩn bị cho cho bài thuyết trình của nhóm về các biện pháp để bảo vệ cho hệ sinh thái này: Gợi ý: - Số lượng các loài sinh vật trong khu hệ sinh thái đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan nhiều hay ít? - Các loài có bị đánh bắt và tiêu diệt không? - Môi trường ở hệ sinh thái này có được bảo vệ không? - Người dân đã có ý thức bảo vệ khu vực này chưa? -Hãy đề xuất các biện pháp để bảo vệ tốt khu hệ sinh thái này? Các nhóm chuẩn bị bài thuyết trình về các biện pháp bảo vệ hệ sinh thái trong đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. 10 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” HOẠT ĐỘNG 3: Biện pháp bảo vệ hệ sinh thái trong khu di tích lịch sử: Đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan. *Mục tiêu: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong khu di tích lịch sử của địa phương. HĐGV Tiết học trước cô và các con đã cùng tham quan tìm hiểu khu đền thờ hoang thái hậu Ỷ Lan. Đây là 1 khu đền vừa có ý nghĩa lịch sử, tín ngưỡng của nhân dân địa phương vừa có ý nghĩa về mặt sinh thái. Việc bảo vệ hệ sinh thái trong khu đền là việc làm hết sức cần thiết và cấp bách. Các nhóm đã sẵn sàng cho buổi thuyết trình ngày hôm nay chưa? GV lần lượt mời đại diện của các nhóm lên trình bày phần chuẩn bị của nhóm mình. HĐHS Nội dung Đại diện các nhóm lên trình bày về các biện pháp bảo vệ hệ sinh thái trong khu đền thờ hoàng thái hậu Ỷ Lan. GV tổ chức cho Các nhóm cùng III. Các biện pháp bảo vệ hệ sinh thái đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan: - Không xả rác thải gây ô nhiễm môi trường. - Không vứt rác xuống hồ gây ô nhiễm môi trường nước( gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt) - Không bẻ cành, hái lá khi vào đền đi lễ đầu năm. - Không săn bắn các loài chim chóc trong khu đền. - Hằng năm tổ chức trồng cây để bổ sung cây xanh cho khu đền… - Tổ chức nuôi thả các loài cá có giá trị dưới hồ…. -Tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ hệ động thực vật và môi trường sinh thái Tích hợp liên môn -Trong quá trình thảo luận thống nhất các biện pháp, GV cho HS giải thích các hiện tượng: +Vì sao mưa xít ăn mòn các công trình: tượng đài Nguyên Phi Ỷ Lan.( Sử dụng kiến thức môn hóa học) +Vì sao phải trồng nhiều cây xanh? Vì sao quá trình quang hợp của cây lại cho khí 02 ( Sử dụng kiến thức môn hóa học: Viết phương trình của quá trình quang hợp). + HS được giáo dục ý thức bảo vệ di tích lịch 11 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” các nhóm cùng thảo luận thống trong khu đền (đặc sử của địa thảo luận đưa ra nhất các biện pháp. biệt là vào 2 ngày phương( Kiến những biện pháp hội đền)…. thức môn giáo khả thi nhất trong dục công dân). việc bảo vệ hệ sinh thái trong khu đền. GV: Là HS trường THCS Dương Xá các con đã có những hành động gì để bảo vệ hệ sinh thái có ý nghĩa to lớn đối với địa phương mình như vậy? GV cho HS xem lại một số bức ảnh về các hoạt động trồng cây, chăm sóc cây xanh, dọn vệ sinh môi trường trong đền thờ qua các năm học của HS trường THCS Dương Xá. HS nêu những việc đã làm được. HS theo dõi, quan sát. 12 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” 7. Một số hình ảnh của tiết dạy: 13 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” 14 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” 15 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” III. Kết quả: Qua giờ dạy chủ đề : “ Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái có ý nghĩa lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” ở lớp 9A năm học 2013-2014 tôi nhận thấy: * Kết quả học tập của học sinh đạt được là cao: - Bằng những quan sát định tính chúng tôi thấy ở các tiết dạy tích hợp liên môn các em học sinh tích cực, chủ động, hứng thú trong việc tìm ra các tri thức mới với những biểu hiện như: các em sôi nổi, tích cực trao đổi, chủ động bày tỏ quan điểm. - Các kiến thức mới hình thành trong bài học được thực hiện theo đúng quy trình logic của sự nhận thức: Các em được quan sát, trải nghiệm thực tế rồi tự rút ra kiến thức => Hiểu bản chất, dễ nhớ và nhớ lâu. - Các kiến mới hình thành đều được gắn với những tình huống cụ thể => Tăng khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống. - Được phát huy kiến thức ở nhiều môn học => Tạo động lực cho học sinh học toàn diện các môn, tránh xu hướng học lệch ở các em. - Các em được phát triển các năng lực quan sát, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực phán đoán, năng lực thu nhận thông tin, năng lực giao tiếp, năng lực tư duy sáng tạo… * Năng lực dạy học tích hợp liên môn của giáo viên được nâng cao: - Giáo viên được tự tìm hiểu, tự trang bị cho mình cơ sở lí luận của dạy học tích hợp liên môn. - Giáo viên các môn “liên quan” được tăng cường trao đổi thảo luận về các kiến thức liên quan, về việc lựa chọn phương pháp, lựa chọn cách thức tổ chức các hoạt động dạy học… => Mỗi giáo viên được chủ động về kiến thức, tự tin khi tổ chức các hoạt động dạy học và lựa chọn được phương pháp tối ưu. - Biết “tích hợp” vừa đủ kiến thức các môn “liên quan”, tránh trùng lặp, nặng nề; cũng không xem nhẹ, bỏ qua nhưng cũng không biến giờ học môn Sinh thành môn Toán, Lý, Hóa hay ngược lại. - Tận dụng được sức mạnh của công nghệ thông tin vào quá trình dạy học. 16 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá Chủ đề: Giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ hệ sinh thái trong di tích lịch sử của địa phương: đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan” PHẦN C/ KẾT LUẬN: Việc vận dụng dạy học tích hợp liên môn vào dạy học ở môn Sinh học là có hiệu quả đã góp phần nâng cao một bước chất lượng dạy và học trong nhà trường phổ thông. Những định hướng và giải pháp chúng tôi đề ra trong báo cáo là khả thi và có hiệu quả. Trong quá trình thực hiện, chúng tôi mạnh dạn đưa ra một số kiến nghị như sau: 1. Đối với tổ, nhóm chuyên môn tăng cường đổi mới nội dung sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn theo hướng tích hợp dạy học liên môn bằng việc xây dựng các nội dung, chủ đề dạy học tích hợp để dạy thử nghiệm, rút kinh nghiệm cả về nội dung và phương pháp tổ chức. 2. Sở, phòng giáo dục và đào tạo vận dụng quan điểm tích hợp vào xây dựng kế hoạch chương trình bồi dưỡng giáo viên theo hướng nâng cao năng lực dạy học tích hợp liên môn bằng việc kết hợp tổ chức hội thảo với việc bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên và thi giáo viên giỏi theo chủ đề dạy học tích hợp liên môn nhằm giảm tải cho phòng, trường, giáo viên phải tổ chức, tham gia nhiều hoạt động nhưng vẫn xác định và bồi dưỡng được các năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên có chất lượng, hiệu quả và tiết kiệm. Đồng thời tăng cường tổ chức cho học sinh thi về vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn. 3. Bộ giáo dục và đào tạo xây dựng khung chương trình theo hướng dạy học tích hợp liên môn ở tất các môn học một cách đồng bộ, logic để tránh sự chồng chéo, biệt lập về kiến thức các môn. Trên đây là một vài ý kiến, quan điểm của tôi về vấn đề dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của tất cả các đồng nghiệp đồng thời cũng mong các đồng nghiệp tích cực vận dụng sáng tạo, có hiệu quả không phải chỉ ở môn sinh mà ở tất cả môn học trong nhà trường. Hà nội, ngày 20 tháng 12 năm 2014 Người viết Phùng Thị Bích Phượng 17 GV: Phùng Thị Bích Phượng Trường THCS Dương Xá