Tài liệu Tích hợp liên môn ngữ văn 6 chủ đề vẻ đẹp của em bé liên lạc trong kháng chiến chống pháp qua bài thơ lượm của tố hữu

HỒ SƠ DỰ THI DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP 1. Tên chủ đề dạy học: “ Vẻ đẹp của em bé liên lạc trong cuộc kháng chiến chống Pháp qua bài thơ Lượm của Tố Hữu ” 2. Môn học chính của chủ đề: Ngữ văn. 3. Các môn được tích hợp: Lịch sử, Địa lý, Sinh học, Mỹ thuật, HĐNGLL. 1 PHIẾU THÔNG TIN VỀ GIÁO VIÊN DỰ THI - Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội - Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Long Biên - Trường THCS Việt Hưng - Địa chỉ: Tổ 4 phường Việt Hưng, Quận Long Biên, Hà Nội Điện thoại: 0438272193. Email: [email protected] - Thông tin về giáo viên: Họ và tên: Lê Kim Tuyến Giáo viên môn Ngữ văn. Ngày sinh: 24/10/1975 Điện thoại: 0904717575. Email: [email protected] 2 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN I. TÊN HỒ SƠ DẠY HỌC Bài dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn Chủ đề : “ Vẻ đẹp của em bé liên lạc trong cuộc kháng chiến chống Pháp qua bài thơ Lượm của Tố Hữu ” II. MỤC TIÊU DẠY HỌC 1. Kiến thức: Học xong chủ đề này: + Học sinh nắm được vài nét cơ bản về bối cảnh lịch sử nước ta giai đoạn kháng chiến chống Pháp từ 1946 đến 1954. + Cảm nhận được vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi, trong sáng của hình ảnh chú bé liên lạc Lượm, ý nghĩa cao cả trong sự hi sinh của nhân vật. + Nắm được đặc trưng thể thơ bốn chữ, nghệ thuật tả và kể trong bài thơ có yếu tố tự sự. + Vận dụng kiến thức liên môn vào bài học: - Học sinh nắm được vị trí của kinh thành Huế, đồn Mang Cá, phố Hàng Bè trên bản đồ Việt Nam thông qua việc tích hợp kiến thức địa lí: (Địa lý lớp 9) + Bài 41: Địa lý tỉnh ( thành phố) - Tích hợp kiến thức lịch sử lớp 9 + Bài 25: Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp ( 1946-1950) => Học sinh nắm được những sự kiện lịch sử lớn: Bác Hồ kêu gọi toàn quốc kháng chiến, cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến tuyến 16. - Vận dụng các kiến thức về mỹ thuật để vẽ tranh. Bài 15, 16: Đề tài tự chọn ( Mỹ thuật 7) Bài 11: Trang trí bìa sách ( Mỹ thuật 8). - Tích hợp kiến thức sinh học 6 - Bài 32: Các loại quả 3 - Tích hợp Hoạt động ngoài giờ lên lớp 6: Chủ điểm tháng 12 “ Uống nước nhớ nguồn” Tiết 7+8: Tìm hiểu về những người con anh hùng của quê hương đất nước - Thi kể chuyện lịch sử - Biểu diễn văn nghệ. 2. Kĩ năng + Rèn kĩ năng đọc diễn cảm, tìm hiểu đặc điểm của nhân vật trong tác phẩm thơ có yếu tố tự sự. + Rèn kĩ năng cảm thụ tác phẩm nghệ thuật qua việc viết đoạn văn, bài văn, vẽ tranh, biểu diễn văn nghệ. + Rèn kĩ năng quan sát chỉ bản đồ, tư duy phân tích tổng hợp, so sánh, thuyết trình trước đám đông, hợp tác nhóm… 3. Thái độ + Giáo dục lòng yêu mến, cảm phục những thiếu niên anh hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Pháp nói riêng, trong chiến tranh vệ quốc nói chung. + Biết vận dụng các kiến thức liên môn vào môn học để giải quyết vấn đề. + Liên hệ bản thân về trách nhiệm của thế hệ trẻ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. III. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC - Học sinh lớp: 6A1 - Sĩ số : 35 - Đặc điểm: + Học sinh ngoan, yêu thích bộ môn Ngữ văn. + Học sinh đã được tìm hiểu về thơ ca sáng tác trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp qua bài thơ “ Đêm nay Bác không ngủ” ở tiết học trước. IV. Ý NGHĨA CỦA BÀI HỌC - Thông qua bài học, học sinh nắm được một cách sơ lược về hoàn cảnh lịch sử của đất nước ta trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp. - Bên cạnh đó, các em cũng thấy được vẻ đẹp của những em bé liên lạc yêu kháng chiến, yêu nước trong cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc. 4 - Sau tiết học, các em sẽ nhớ lại kiến thức của nhiều môn học có liên quan trong bài như: Kiến thức về địa lí, lịch sử, sinh học, mỹ thuật, hoạt động ngoài giờ lên lớp…qua đó giúp các em củng cố và hoàn thiện vốn kiến thức THCS của mình. - Học sinh thấy được sự hỗ trợ lẫn nhau của các kiến thức trong chương trình giáo dục THCS, các em sẽ có ý thức học tập nghiêm túc đối với tất cả các bộ môn. V. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU - Đồ dùng thiết bị dạy học: Chuẩn bị chung: - Máy chiếu - Bảng phụ - Tài liệu tham khảo: + Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến + Bản đồ kinh thành Huế. + Bản đồ tự nhiên và bản đồ hành chính khu vực Bắc Trung Bộ (Việt Nam ) + Nguyên tác bài thơ Lượm của Tố Hữu ( đặc san Cứu quốc số 5/1948 của Tổng bộ Việt Minh) + Phương pháp đổi mới dạy và học Ngữ văn THCS. - Học liệu: + SGK, SGV môn Ngữ văn 6. + Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn THCS. + Bình giảng Ngữ văn 6. + SGK Địa lí 9, Lịch sử 9, Sinh học 6, Mỹ thuật 7,8, HĐNGLL 6. + Tư liệu lịch sử ( video clip, tranh ảnh). + Tư liệu văn học. 5 HỌC SINH GIÁO VIÊN - Đọc SGK Địa lý 9 - Bản đồ tự nhiên và bản đồ hành + Bài 41- Địa lý tỉnh ( thành phố) chính khu vực Bắc Trung Bộ - Đọc SGK Lịch sử 9 - Tranh ảnh, video clip các sự + Bài 25: Những năm đầu của cuộc kiện lịch sử giai đoạn này. kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp ( 1946-1950) - Sưu tầm các gương thiếu niên yêu - Bài viết, tranh ảnh về các tấm nước chống Pháp gương tiêu biểu. - Đọc SGK Sinh học 6 - Hình ảnh quả bồ quân. + Bài 32: Các loại quả - Sưu tầm thơ Tố Hữu có hình ảnh “bồ quân” - Đọc SGK Mỹ thuật 7, 8 - Đề tài: Hình ảnh chú bé liên lạc + Bài 15, 16: Đề tài tự chọn ( Lớp 7) Lượm trong cảm nhận của HS + Bài 11: Trang trí bìa sách (Lớp 8) sau khi học bài thơ - Biểu diễn hát, múa theo bài thơ đã - Trang phục Vệ quốc quân thời được phổ nhạc chống Pháp - Nền nhạc bài thơ Lượm VI. HÌNH THỨC TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC - Hình thức tổ chức : + Dạy học theo chuyên đề + Tích hợp trong các tiết học chính khóa + Thời gian thực hiện: Có thể kéo dài 3 tiết - Phương pháp dạy học: Vận dụng linh hoạt kết hợp các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học + Dạy học theo phương pháp nêu vấn đề và giải quyết vấn đề + Ứng dụng CNTT và phương tiện dạy học 6 + Phương pháp đồ dùng trực quan + Phương pháp dạy học hợp tác nhóm + Phương pháp củng cố, luyện tập + Phương pháp kiểm tra, đánh giá VII. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC, TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Các hoạt động cơ bản: A. Hoạt động khởi động - Kiểm tra bài cũ: bài thơ Đêm nay Bác không ngủ - Giáo viên dẫn vào bài mới. B. Hoạt động hình thành kiến thức mới I. Đọc - Tìm hiểu chung ( Tiết 1 ) * Chuẩn bị của học sinh ( ở nhà ) - Học sinh nhận nội dung thảo luận: + Nhóm 1: Tìm hiểu về tác giả Tố Hữu và sự nghiệp sáng tác + Nhóm 2: Tìm hiểu các yếu tố liên quan đến bài thơ Lượm ( hoàn cảnh sáng tác, thể thơ, bố cục, phương thức biểu đạt, từ khó) - Các nhóm cử thư kí ghi chép. - Sưu tầm tranh ảnh tư liệu có liên quan đến bài học * Trình bày kết quả: + Từng nhóm 1, 2 trình bày nội dung tìm hiểu của mình lần lượt về tác giả, tác phẩm. + Các nhóm khác nhận xét + Giáo viên đánh giá phần chuẩn bị và trình bày của các nhóm + Giáo viên kết luận chung + Học sinh nắm được vài nét cơ bản về tác giả Tố Hữu và sự nghiệp sáng tác của nhà thơ, hiểu biết về bài thơ Lượm: hoàn cảnh sáng tác, nguyên tác, thể thơ, bố cục, phương thức biểu đạt… 7 + Vận dụng kiến thức địa lí 9 - Bài 41: Địa lý tỉnh ( thành phố) xác định được vị trí địa lí của thành phố Huế, các địa danh có tên trong bài thơ như đồn Mang Cá, phố Hàng Bè… + Vận dụng kiến thức về sinh học 6 - Bài 32: Các loại quả để hiểu nghĩa từ “bồ quân”, qua đó hiểu cách dùng từ của nhà thơ khi miêu tả ngoại hình nhân vật Lượm cũng như việc nhà thơ rất hay dùng hình ảnh này trong thơ. + Vận dụng kiến thức về lịch sử 9 - Bài 25: Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp ( 1946-1950) Học sinh tìm hiểu lại tình hình đất nước ta giai đoạn này: toàn quốc bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp rất ác liệt. + Học sinh thấy được vẻ đẹp của những em bé liên lạc phục vụ kháng chiến được phản ánh trong thơ ca giai đoạn này. Kết luận: 1. Tác giả: - Tố Hữu là nhà thơ cách mạng, người mở đầu cho thơ ca cách mạng Việt Nam hiện đại. - Thơ Tố Hữu là thơ tự sự, tâm tình, với giọng điệu ngọt ngào, thầm kín. - Với Tố Hữu, đường cách mạng và đường thơ luôn song hành. 2. Tác phẩm: a. Hoàn cảnh sáng tác: năm 1949 khi cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt. b. Thể thơ: 4 tiếng c. Bố cục: 3 phần d. Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm. II. Đọc - Tìm hiểu chi tiết ( Tiết 2 ) * Chuẩn bị của học sinh ( ở nhà ) - Học sinh nhận nội dung thảo luận: + Nhóm 3: Tìm hiểu về hoàn cảnh gặp gỡ của nhà thơ với chú bé Lượm. 8 + Nhóm 4: Tìm hiểu câu chuyện về chuyến liên lạc cuối cùng và sự hy sinh của Lượm. * Trình bày kết quả + Từng nhóm 3, 4 trình bày nội dung tìm hiểu của mình lần lượt về nội dung và nghệ thuật của bài thơ. + Các nhóm khác nhận xét + Giáo viên đánh giá phần chuẩn bị và trình bày của các nhóm + Giáo viên kết luận chung về những đặc sắc về nghệ thuật, hình ảnh nhân vật Lượm và thái độ tình cảm của nhà thơ đối với nhân vật chú bé liên lạc nhỏ tuổi. + Liên hệ những tấm gương thiếu niên yêu nước anh dũng hi sinh trong lịch sử kháng chiến cứu nước của dân tộc. Kết luận: Đặc sắc nghệ thuật - Sử dụng các từ láy gợi hình - Hình ảnh so sánh - Tính từ gợi hình, động từ mạnh. - Câu hỏi tu từ Nhân vật Lượm Tình cảm của tác giả Lượm là một em bé liên lạc Tác giả thể hiện tình cảm hồn nhiên, vui tươi, say mê yêu mến dành cho Lượm. tham gia công tác kháng chiến. Lượm là chú bé liên lạc Tác giả bộc lộ cảm xúc dũng cảm, gan dạ. ngỡ ngàng, thương tiếc Sự hi sinh cao cả, đáng trước sự hi sinh của khâm phục. Lượm. Lượm là biểu tượng đẹp Tác giả thể hiện sự đau của thế hệ trẻ xót, nghẹn ngào, không muốn tin rằng Lượm đã hi - Lặp lại đoạn thơ sinh. 9 III. Tổng kết ( tiết 3 ) + Học sinh trình bày những nét cơ bản về đặc sắc nghệ thuật và nội dung của bài thơ Lượm. + Các học sinh khác nhận xét phần trình bày của bạn. + Giáo viên chốt kiến thức * Lưu ý: Học sinh đọc ghi nhớ SGK. Kết luận : 1. Nội dung - Hình ảnh Lượm hiện lên với vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi, hăng hái và dũng cảm sống mãi với quê hương, đất nước. - Tình cảm mến thương và cảm phục của nhà thơ với Lượm. 2. Nghệ thuật - Thể thơ 4 chữ mang âm hưởng đồng dao. - Nhiều từ láy có giá trị gợi hình, giàu âm điệu. - Kết hợp tự sự với miêu tả và biểu cảm. C. Hoạt động thực hành IV. Luyện tập Đề bài: Viết một đoạn văn hoặc bài văn ngắn miêu tả chuyến đi liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm. * Hoạt động học tập: - Đọc đề bài, phân tích đề, lập dàn ý. - Lắng nghe thông tin bổ sung từ giáo viên - Viết bài hoàn chỉnh. * Giáo viên nhận xét, chữa bài viết của học sinh để củng cố lại kiến thức và rèn kĩ năng cảm thụ cho học sinh, phân tích thêm để học sinh có được những tình cảm thẩm mĩ đối với tác phẩm đã học. - Liên hệ bản thân: Trách nhiệm của thế hệ trẻ Việt Nam đối với đất nước trong thời đại hiện nay. 10 * Lưu ý: Giáo viên lồng ghép, giáo dục cho học sinh lòng yêu nước, biết ơn các thế hệ đã hi sinh xương máu để bảo vệ Tổ quốc, trân trọng các thành quả mà chúng ta đang được hưởng đồng thời có ý thức trách nhiệm của công dân đối với đất nước. * Hoạt động kiểm tra, đánh giá - Giáo viên yêu cầu HS: + Đọc bài viết + Nhận xét về bài làm của bạn - Giáo viên nhận xét, đánh giá bài viết của HS. D. Hoạt động ứng dụng - Học sinh vận dụng những hiểu biết về nhân vật văn học để vẽ tranh theo cảm thụ của riêng mình. E. Hoạt động bổ sung - Học sinh biểu diễn văn nghệ: hát bài Lượm đã được phổ nhạc. VIII. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP 1. Kiểm tra - Sự chuẩn bị của học sinh ở nhà. - Sản phẩm sưu tầm của nhóm. - Vẽ tranh theo cảm nhận về chú bé liên lạc Lượm. - Viết bài cảm thụ về nhân vật Lượm. - Liên hệ với bản thân: trách nhiệm của thế hệ trẻ hiện nay đối với đất nước. 2. Đánh giá Giáo viên nhận xét, đánh giá: + Kiểm tra, củng cố kiến thức sau nội dung bài học. + Tập hợp các ý kiến nhận xét, đánh giá kết quả thực hành. + Nhận xét đánh giá các nhóm về: Tiến độ thực hiện, tinh thần học tập, khả năng giao tiếp, năng lực cảm thụ thẩm mĩ, sự sáng tạo, hợp tác trong công việc… 11 + Nhận xét đánh giá kết quả học sinh theo nhóm hoặc cá nhân. Khen ngợi, khuyến khích, đánh giá mức hoàn thành tốt đối với những nhóm, cá nhân có tinh thần học tập tốt, hăng hái, có ý tưởng sáng tạo. * Giáo viên lưu ý: - Đánh giá cần dựa trên năng lực của người học - Cần tạo điều kiện để học sinh tham gia đánh giá kết quả học tập của các học sinh khác trong nhóm, trong lớp và tự đánh giá bản thân. - Hoạt động học tập, sáng tạo nghệ thuật nhằm khơi dậy tiềm năng của học sinh, hướng học sinh bộc lộ sở trường cá nhân. Vì vậy cần thực hiện đánh giá trên tinh thần động viên, khích lệ là chính. - Giáo viên theo dõi quá trình tham gia học tập của học sinh để thực hiện đánh giá các năng lực ( năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực cảm thụ thẩm mĩ…) 3. Kết quả: - Học sinh hiểu bài, chất lượng sản phảm nhóm sưu tầm tốt. - Học sinh vẽ được tranh theo đề tài, thể hiện cảm thụ riêng của các em về nhân vật văn học. - Học sinh trình bày được cảm nhận, suy nghĩ của bản thân về nhân vật văn học, về trách nhiệm của bản thân trong giai đoạn hiện nay. IX. SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH 1. Nhận thức Qua bài học, học sinh thấy được vẻ đẹp của những em bé liên lạc nhỏ tuổi yêu nước, yêu kháng chiến, hi sinh anh dũng để góp phần vào công cuộc kháng chiến chống Pháp trường kì gian khổ mà nhân vật Lượm là một điển hình. 2. Vận dụng - Sản phẩm nhóm: bài sưu tầm - Tranh vẽ của học sinh - Bài cảm thụ của học sinh - Tiết mục biểu diễn văn nghệ của học sinh. 12 Một số tranh vẽ cảm thụ về nhân vật Lượm Tranh minh họa hoàn cảnh gặp gỡ của chú bé Lượm với nhà thơ ( Tô Phương Anh – lớp 6A1) Tranh minh họa chú bé Lượm trên đường đi liên lạc ( Nguyễn Việt Sơn – Lớp 6A1) 13 Tranh minh họa chú bé Lượm trên đường đi liên lạc ( Âu Duy Quảng Tuệ - Lớp 6A1) Tranh minh họa chú bé Lượm hi sinh ( Vũ Minh Châu – Lớp 6A1) 14 Bài sưu tầm Nguyên tác bài thơ “Lượm” đăng trên đặc san Cứu quốc số 5/ 1948 của Tổng bộ Việt Minh 15 Bài viết cảm thụ về nhân vật Lượm 16 17 Tiết mục biểu diễn văn nghệ Học sinh lớp 6A1 trong trang phục Vệ quốc quân thời kháng chiến chống Pháp Một số hoạt động có thể thực hiện trong chủ đề - Tổ chức cho học sinh sưu tầm tư liệu, vẽ tranh, biểu diễn văn nghệ ngoài trời. - Tổ chức thi viết, vẽ tranh theo đề tài: Cảm thụ về nhân vật văn học mà em yêu thích. Tài liệu tham khảo - Thơ Tố Hữu – NXB Giáo dục – 1998. - Tạp chí Văn học và tuổi trẻ. - Bình giảng văn học 6 – NXB Giáo dục 2010. - Một số vấn đề về phương pháp dạy văn THCS – NXB Giáo dục 2011. 18