Lêi nãi ®Çu
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë
ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay- giai ®o¹n tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, më réng
hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®ßi hái
chÝnh s¸ch kinh tÕ vi m« nãi chung vµ chÝnh s¸ch thuÕ nãi riªng ph¶i
phï hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Thùc
hiÖn yªu cÇu nµy, trong ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch
hÖ thèng thuÕ bíc II
cña ViÖt Nam (tõ n¨m 1999), Quèc héi ®· phª chuÈn ban hµnh luËt
thuÕ GTGT thay thÕ luËt thuÕ doanh thu tríc ®©y do thuÕ doanh thu
béc lé mét sè nhîc ®iÓm khã cã thÓ kh¾c phôc ®îc. LuËt thuÕ GTGT
®îc ¸p dông tõ ngµy 1/1/1999. §Õn nay, sau h¬n 4 n¨m thùc hiÖn luËt
thuÕ GTGT ®· thùc sù ®i vµo ®êi sèng kinh tÕ vµ ph¸t huy nhiÒu t¸c
dông nh: KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ s¶n xuÊt, kinh doanh. T¨ng
cêng xuÊt khÈu vµ ®¶m b¶o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc. Tuy
nhiªn v× ®©y lµ luËt thuÕ míi, lÇn ®Çu tiªn ¸p dông ë ViÖt Nam nªn
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®· ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò víng m¾c cÇn gi¶i
quyÕt. V× vËy t«i nghiªn cøu chuyªn ®Ò "ThuÕ GTGT" nh»m hiÓu biÕt
c¬ b¶n míi nhÊt vÒ luËt thuÕ míi nµy c¶ trªn gãc ®é chÝnh s¸ch chÕ ®é
thuÕ còng nh chÕ ®é kÕ to¸n thuÕ trong doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn do thêi gian lµm chuyªn ®Ò cã h¹n v× vËy bµi viÕt
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. KÝnh mong thÇy c« vµ c¸c b¹n gãp ý
thªm cho bµi viÕt nµy.
Néi dung
PhÇn I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ THUẾ GTGT VÀ KẾ
TOÁN THUẾ GTGT
1. ThuÕ GTGT
a. Kh¸i niÖm
1
GTGT lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm cña mét s¶n phÈm, hµng ho¸ dÞch vô
do c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn, th¬ng m¹i hoÆc dÞch vô ( gäi chung lµ c¬
së kinh doanh) t¸c ®éng vµo nguyªn vËt liÖu th« hay hµng ho¸, dÞch vô
mua vµo lµm cho gi¸ trÞ cña chóng t¨ng thªm. Nãi c¸ch kh¸c, ®©y lµ sè
chªnh lÖch gi÷a gi¸ ®Çu ra vµ gi¸ ®Çu vµo do c¬ së kinh doanh t¹o ra
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.Hay ®ã lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm
cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt,
lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
Tõ kh¸i niÖm vÒ GTGT, chóng ta cã thÓ cã kh¸i niÖm vÒ thuÕ
GTGT nh sau: ThuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm
cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt,
lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
b. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a thuÕ GTGT víi thuÕ doanh
thu
- ThuÕ doanh thu lµ mét lo¹i thuÕ thu vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
kinh doanh, dÞch vô. ThuÕ doanh thu mang tÝnh chÊt cña mét lo¹i thuÕ
gi¸n thu, mét yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch
vô nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp cña ngêi tiªu dïng vµ ng©n s¸ch Nhµ
níc.
- Gièng nhau: Hai lo¹i thuÕ GTGT vµ thuÕ doanh thu ®Òu lµ thuÕ
gi¸n thu- thuÕ ®¸nh vµo ngêi tiªu dïng hµng ho¸ hoÆc ®îc cung øng
dÞch vô, thuÕ nµy do ngêi s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô nép cho ng©n
s¸ch Nhµ níc nhng thùc chÊt ngêi tiªu dïng lµ ngêi chÞu thuÕ, nhµ
doanh nghiÖp ®ãng vai trß lµ ngêi thu hé thuÕ cho Nhµ níc, hä ®· céng
sè thuÕ gi¸n thu ph¶i nép vµo gi¸ b¸n s¶n phÈm hoÆc dÞch vô ®Ó ng êi
tiªu dïng tr¶ nªn hä ph¶i nép ®Çy ®ñ sè thuÕ thu hé nµy vµo ng©n s¸ch
Nhµ níc.
- Kh¸c nhau:
+ ThuÕ GTGT chØ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm,
hµng ho¸, dÞch vô ë tõng kh©u. Cßn thuÕ doanh thu tÝnh trªn toµn bé
doanh thu cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô qua mçi lÇn l©n chuyÓn tõ
s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
+ ThuÕ GTGT cã khÊu trõ thuÕ ë c¸c giai ®o¹n tríc cßn thuÕ
doanh thu th× kh«ng.
2
+ ThuÕ GTGT thu ®èi víi tõng s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô
kh«ng phô thuéc vµo sù tæ chøc vµ ph©n chia c¸c chu tr×nh kinh tÕ.
Cßn thuÕ doanh thu s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cµng qua nhiÒu c«ng
®o¹n s¶n xuÊt, lu th«ng th× thuÕ mµ ngêi tiªu dïng ph¶i chÞu cµng cao.
+ ThuÕ GTGT thêng cã Ýt thuÕ suÊt h¬n nªn viÖc thùc hiÖn ®¬n
gi¶n h¬n.
c. ¦u, nhîc ®iÓm cña tõng lo¹i thuÕ
- ThuÕ GTGT.
+ ¦u ®iÓm:
ThuÕ GTGT kh«ng thu trïng lÆp nªn gãp phÇn khuyÕn khÝch
chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l îng, h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm, phï hîp víi nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ theo c¬ chÕ
thÞ trêng.
ThuÕ GTGT ®îc ¸p dông réng r·i víi mäi tæ chøc c¸ nh©n cã
tiªu dïng s¶n phÈm, hµng ho¸ hoÆc ®îc cung øng dÞch vô. Do ®ã, t¹o
nguån thu lín cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
ThuÕ GTGT chØ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm, kh«ng tÝnh vµo
vèn nªn gãp phÇn khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc c¸ nh©n bá vèn gãp phÇn
®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi ®Þnh híng ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi.
ThuÕ nµy do kh«ng ph¶i ®i s©u xem xÐt, ph©n tÝch vÒ tÝnh hîp lý,
hîp lÖ cña c¸c kho¶n chi phÝ, lµm cho viÖc tæ chøc qu¶n lý thu t ¬ng
®èi dÔ dµng h¬n c¸c lo¹i thuÕ trùc thu.
ThuÕ GTGT ®îc hoµn ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu nªn cã t¸c
dông khuyÕn khÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn
cho hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh c¹nh tranh thuËn lîi trªn thÞ tr êng
quèc tÕ.
ThuÕ GTGT ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n íc vµ hµng ho¸ nhËp khÈu. §ång thêi nã cßn kÕt hîp víi thuÕ nhËp
khÈu lµm t¨ng gi¸ vèn cña hµng nhËp khÈu nªn cã t¸c dông b¶o vÖ s¶n
xuÊt kinh doanh néi ®Þa.
3
§èi víi c¬ quan thuÕ, thuÕ GTGT gãp phÇn chèng thÊt thu thuÕ
®¹t hiÖu qu¶ cao, t¹o ra sù kiÓm so¸t lÉn nhau vÒ thuÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ
cã liªn quan trong cung øng hµng ho¸.
ThuÕ GTGT n©ng cao ®îc tÝnh tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn ®Çy
®ñ nghÜa vô cña ngêi nép thuÕ.
ViÖc khÊu trõ thuÕ GTGT ®· nép ë kh©u ®Çu cßn cã t¸c dông
khuyÕn khÝch viÖc hiÖn ®¹i ho¸, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, doanh
nghiÖp tiÕp tôc ®Çu t mua s¾m trang thiÕt bÞ míi ®a vµo s¶n xuÊt, h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
+ Nhîc ®iÓm:
Chi phÝ vÒ qu¶n lý thu thuÕ GTGT rÊt tèn kÐm.
ThuÕ GTGT cã Ýt thuÕ suÊt nªn tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt cña thuÕ kh«ng
cao. Ngêi tiªu dïng cã thu nhËp cao hay thÊp thêng ph¶i chÞu thuÕ nh
nhau. ThuÕ GTGT kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu c«ng b»ng trong chÝnh s¸ch
®éng viªn gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo.
- ThuÕ doanh thu.
+ Nhîc ®iÓm:
ThuÕ doanh thu tÝnh trªn toµn bé doanh thu (bao gåm c¶ thuÕ
doanh thu) qua tõng kh©u lu chuyÓn hµng ho¸ tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn
tiªu dïng, g©y ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt kinh doanh.
BiÓu thuÕ doanh thu cã nhiÒu thuÕ suÊt nªn ®· h¹n chÕ tÝnh trung
lËp cña thuÕ, còng g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý.
ThuÕ doanh thu cha thu ®èi víi mÆt hµng thuéc diÖn ®¸nh thuÕ
tiªu thô ®Æc biÖt. Hµng nhËp khÈu xuÊt khÈu nªn cha t¹o ®îc m«i trêng
thuËn lîi cho viÖc hoµ nhËp víi th«ng lÖ khu vùc vµ quèc tÕ, cha hç trî
hµng xuÊt khÈu gi¶m gi¸ thµnh ®Ó cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¹nh
tranh quèc tÕ.
ThuÕ doanh thu kh«ng khuyÕn khÝch c¸c c¬ së thùc hiÖn tèt chÕ
®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ do nép thuÕ kh©u sau kh«ng ® îc khÊu
trõ thuÕ ®· nép ë kh©u tríc.
TÝnh trung lËp ë thuÕ doanh thu kh«ng cao cho cã nhiÒu møc
thuÕ suÊt vµ chÝnh s¸ch miÔn gi¶m réng, c¶n trë chuyªn m«n ho¸ s¶n
4
xuÊt, v× kÝch thÝch c¸c giai ®o¹n liªn kÕt lµm mét ®Ó tr¸nh bÞ ®¸nh thuÕ
nhiÒu lÇn bëi nÕu cµng chia nhá thµnh nhiÒu giai ®o¹n th× sè thuÕ ph¶i
nép cµng t¨ng.
5
2. KÕ to¸n GTGT trong doanh nghiÖp
2.1. Tµi s¶n sö dông
TK 133: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
TK 133.1: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô.
TK 133.2: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña TSC§.
TK 333.1: ThuÕ GTGT ph¶i nép.
TK 333.1.1: ThuÕ GTGT ®Çu ra.
TK 3331.2: ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu.
* KÕt cÊu vµ néi dung cña TK 133 "thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ".
- Néi dung: TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thùc GTGT ®Çu vµo ® îc
khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®îc khÊu trõ cña doanh nghiÖp.
- KÕt cÊu:
TK 133 " ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ"
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· ®îc
khÊu trõ.
- KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu
vµo kh«ng ®îc khÊu trõ
-ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng
ho¸ ®· mua bÞ tr¶ l¹i, ®îc gi¶m
gi¸.
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc hoµn
l¹i
Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu
trõ.
D nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo
cßn ®îc khÊu trõ
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc
* KÕt cÊu vµ néi dung cña TK 3331 " ThuÕ GTGT ph¶i nép".
TK 3331- ThuÕ GTGT ph¶i nép
- Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ®· khÊu
trõ víi VAT ®Çu vµo.
- Sè thuÕ GTGT ®Çu ra cña hµng
b¸n bÞ tr¶ l¹i gi¶m gi¸ hay triÕt
khÊu cho kh¸ch hµng.
- Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i
nép
6
D nî (nÕu cã)
D cã.
- Sè thuÕ ®· nép lín h¬n sè thuÕ - Sè thuÕ cßn ph¶i nép vµo ng©n
ph¶i nép cho Nhµ níc.
s¸ch Nhµ níc
- Sè thuÕ ®· nép ®îc xÐt miÔn,
gi¶m nhng cha thùc hiÖn ®îc tho¸i
thu
TK 3331 cã 2 TK cÊp 2:
- TK 33311: ThuÕ GTGT ®Çu ra.
- TK 33312: ThuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu.
2.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n.
A. H¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ.
- Khi mua vËt t, hµng ho¸, TSC§ dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh.
Nî TK 152, 156, 153, 211, 213, 611… Gi¸ mua ch a cã thuÕ.
Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Cã TK 111, 112, 331 … Tæng gi¸ thanh to¸n
- Khi mua vËt t, dÞch vô dïng ngay vµo s¶n xuÊt kinh doanh hµng
ho¸, dÞch vô, söa ch÷a TSC§, ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n.
Nî TK 621, 627, 641, 642, 241, 142 … Gi¸ mua ch a cã thuÕ
GTGT.
Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
Cã TK 111, 112, 331: Tæng gi¸ thanh to¸n.
- Khi mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ.
Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
Cã TK 3312: ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu.
7
- Mua vËt t, dÞch vô sö dông cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ
GTGT vµ c¸c mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT th× ph¶i
h¹ch to¸n riªng sè dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ GTGT ®èi
víi thuÕ GTGT ®Çu vµo cña sè vËt t, dÞch vô dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt
hµng kh«ng thuéc chÞu thuÕ GTGT ®îc tÝnh vµo gi¸ trÞ vËt t, dÞch vô
mua ngoµi hoÆc ®èi tîng cã liªn quan. NÕu h¹ch to¸n ®îc th× toµn bé
sè GTGT ®Çu vµo ®îc tËp hÕt vµo TK 133. Cuèi kú ph¶i ph©n bæ cho
tõng ®èi tîng dùa vµo doanh thu tõng lo¹i.
Nî TK 152, 153, 156, 611, 641, 642 … Gi¸ mua ch a cã thuÕ.
Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Cã TK 331, 111, 112, 311… Tæng gi¸ thanh to¸n ph¶i tr¶ ng êi b¸n, ngêi cung cÊp.
- Hµng mua ®· tr¶ l¹i hoÆc ®îc gi¶m gi¸ thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ
GTGT.
Nî TK 111, 112, 331 … Tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 133: ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña cöa hµng.
Cã TK 152, 153, 156 … Gi¸ mua ch a cã thuÕ GTGT.
8
* H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra.
- Ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép khi tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸.
Nî TK 111, 112, 131.
Cã TK 333.
Cã TK 511.
- Trêng hîp sö dông c¸c chøng tõ ®Æc thï cho phÐp hoÆc trùc tiÕp
b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô cho ngêi tiªu dïng kh«ng thuéc dÞªn ph¶i lËp
ho¸ ®¬n b¸n hµng kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo tõng gi¸ thanh to¸n ghi trªn
chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cha thuÕ, sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®Ó ghi
sæ:
- Trêng hîp cung cÊp dÞch vô thu tiÒn tríc: KÕ to¸n ph¶i ghi nhËn
doanh thu lµ toµn bé sè tiÒn thu ®îc cha cã thuÕ GTGT vµ ph¶n ¸nh
thuÕ GTGT ph¶i nép:
Nî TK 111, 112…
Cã TK 33311
Cã TK 3387
- Trêng hîp b¸n hµng theo ph¬ng thøc tr¶ chËm, tr¶ gãp, kÕ to¸n
x¸c ®Þnh doanh thu b¸n hµng lµ gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn cha cã thuÕ GTGT
vµ ph¶n ¸nh thuÕ GTGT.
Nî TK 111, 112, 131.
Cã TK 33311.
Cã TK 511.
Cã TK 3387 "Doanh thu thùc hiÖn" chªnh lÖch.
- Trêng hîp b¸n hµng theo ph¬ng thøc ngêi ®æi hµng.
+ Khi ®a hµng ®i ®æi:
9
Nî TK 131
Cã TK 511.
Cã TK 33311.
+ Khi nhËn hµng ho¸ ®æi vÒ
Nî TK 152, 153, 156…
Nî TK 133
Cã TK 131
- Trêng hîp ®em s¶n phÈm, hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ ®i
biÕu tÆng hoÆc sö dông néi bé
Nî TK 627, 641, 642
Nî TK 133
Cã TK 3331
Cã TK 512
- Trêng hîp ®em s¶n phÈm, hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ ®i
biÕu tÆng hoÆc sö dông néi bé:
Nî TK 627, 641, 642
Nî TK 133
Cã TK 3331
Cã TK 512
- Trêng hîp tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n b»ng s¶n phÈm, hµng ho¸
Nî TK 334
Cã TK 33311
Cã TK 512
10
- Trêng hîp hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
Nî TK 531
Nî TK 33311
Cã TK 111, 112, 131…
- Trêng hîp ph¸t sinh c¸c kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh
vµ ho¹t ®éng bÊt thêng:
Nî TK 111, 112, 131
Cã TK 33311
Cã TK 515
TK 711
* H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ thuÕ GTGT ph¶i nép, ®·
nép vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc trõ.
ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t
sinh th¸ng nµo th× ®îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT
ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn trong
kho. NÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo khÊu trõ trong th¸ng lín h¬n sè thuÕ
GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña th¸ng 10 th× chØ khÊu trõ ®óng b»ng sè ph¶i
nép, sè cßn l¹i ®îc khÊu trõ tiÕp vµo th¸ng sau hoÆc ®îc xÐt hoµn thuÕ
theo chÕ ®é quy ®Þnh. Trêng hîp thuÕ GTGT ®Çu võa cho s¶n xuÊt
kinh doanh c¸c ®èi tîng chÞu thuÕ võa cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu
thuÕ GTGT mµ kh«ng t¸ch riªng ra ®îc th× ph¶i ph©n bæ cho tõng lo¹i
theo doanh thu b¸n hµng trong kú cña 2 lo¹i. Sè thuÕ GTGT ph©n bæ
cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT sÏ ®îc tÝnh gi¸ vèn cöa hµng
b¸n ra. Trong trêng hîp sè thuÕ nµy qu¸ lín th× vît doanh sè sÏ ®îc
tÝnh vµo kú tiÕp theo. §èi víi thuÕ GTGT ®Çu vµo cña TSC§ còng ® îc
khÊu trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép trong th¸ng cña hµng ho¸, dÞch
vô. Trêng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña TSC§ qu¸ lín, doanh nghiÖp
sÏ ®¬c khÊu trõ dÇn. NÕu ®· khÊu trötong 03 th¸ng liªn tôc mµ sè thuÕ
GTGT vÉn cßn th× doanh nghiÖp lµm thñ tôc yªu cÇu c¬ quan thuÕ
hoµn l¹i sè thuÕ GTGT cha ®îc khÊu trõ theo quy ®Þnh cña luËt thuÕ
GTGT.
- Trêng hîp sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ trong th¸ng
Nî TK 3331
11
Cã TK 133
- Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®· nép trong kú
Nî TK 3331
Cã TK 111, 112,311
- Trêng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ
GTGT ph¶i nép th× kÕt chuyÓn ®óng b»ng sè ph¶i nép.
Nî TK 331
Cã TK 133
- Trêng hîp thuÕ GTGT võa ph©n bæ cho ®èi tîng chÞu thuÕ
GTGT võa ph©n bæ cho ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT
Nî TK 3331
Nî TK 632
Nî TK 142
Cã TK 133
Sang th¸ng sau, sè thuÕ GTGT kh«ng ®îc khÊu trõ ®· kÕt chuyÓn
vµo TK 1421 sÏ trõ tiÕp vµo gi¸vèn hµng b¸n.
- Trêng hîp ®îc hoµn l¹i thuÕ GTGT
Nî TK 111, 112
Cã TK 113
Cã TK3331
12
- Trêng hîp ®îc gi¶m thuÕ
Nî TK 3331
Nî TK 111, 112
Cã TK 711
S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
TK111, 112
TK331
TK152,156
TK211
TK154,632
TK911
TK111,112
TK131
TK511
(1)
(4)
TK133
TK3331
(2)
(6)
(5)
TK111,112
(7)
Gi¶i thÝch:
(3)
(1) Gi¸ trÞ vËt t, hµng ho¸ TSC§ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ cha cã
thuÕ GTGT ®Çu vµo.
(2) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ
(3) ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ®îc khÊu trõ vµ nép NSNN
(4) Doanh thu b¸n hµng cha cã thuÕ GTGT
(5) ThuÕ GTGT ph¶i nép
(6) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ víi thuÕ GTGT ph¶i nép
(7) Nép thuÕ GTGT vµo NSNN.
B. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc
tiÕp
- Trêng hîp mua vËt t, hµng ho¸, dÞch vô, TSC§ dïng cho ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT hay thuéc diÖn
13
chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng
phóc lîi, sù nghiÖp, dù ¸n, phóc lîi c«ng céng.
Nî TK 152, 153, 156, 211
Cã TK 111, 112, 331…
- Trêng hîp mua hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc
tiÕp hoÆc dïng ho¹t ®éng phóc lîi sù nghiÖp … th× thuÕ GTGT cña
hµng nhËp khÈu ph¶i nép ®îc tÝnh vµo trÞ gi¸ hµng mua:
Nî TK 152, 153, 156, 211…
Cã TK 333 (33312)
Cã TK 3333
Cã TK 111, 112, 331
- Khi b¸n s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô
Nî TK 111, 112, 131
Cã TK 511
- Trêng hîp biÕu, tÆng s¶n phÈm, hµng ho¸ dÞch vô thuéc diÖn
kh«ng chÞu thuÕ, chÞu thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc ®îc
trang tr¶i b»ng quü phóc lîi hay nguån kinh phÝ kh¸c.
Nî TK 641, 642, 431…
Cã TK 33311
Cã TK 512
- Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh
Nî TK 642.5
Cã TK 3331
- Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ
ho¹t ®éng bÊt thêng
Nî TK 511, 515
§èi víi ho¹t ®éng kh¸c ghi:
Nî TK 711
14
Cã TK33311
- Khi nép thuÕ GTGT vµo NHNN ghi:
Nî TK 3331
Cã TK 111, 112…
Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t nh sau:
S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp
111,112,331
152,156,211
154,632
911
511
(1)
(2)
133
(4)
111,112,331
6425
(3)
Gi¶i thÝch:
(1) Gi¸ trÞ vËt t, hµng ho¸ thùc tÕ nhËp kho cã thuÕ GTGT ®Çu
vµo
(2) Doanh thu b¸n hµng, dÞch vô cã thuÕ GTGT ph¶i nép
(3) ThuÕ GTGT ph¶i nép NSNN
(4) Nép thuÕ GTGT vµo NSNN
2.3. Sæ s¸ch b¸o c¸o kÕ to¸n
a) ChÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp
§îc thùc hiÖn theo chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp ban hµnh theo
QuyÕt ®Þnh sè 1141TC/Q§/C§KT ngµy 01 th¸ng 11 n¨m 1995 cña Bé
trëng Bé Tµi chÝnh vµ cã bæ sung 03 mÉu sæ sau:
+ Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT
+ Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®îc hoµn
+ Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®îc miÔn gi¶m.
b) B¸o c¸o tµi chÝnh
- B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
15
B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã bæ sung thªm chØ tiªu, cã m· sè 133
"ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ" dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT cßn ®îc
khÊu trõ vµ sè thuÕ GTGT ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp nhËn hoµn
l¹i nhng ®Õn cuèi kú kÕ to¸n NSNN cha hoµn tr¶.
- B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
PhÇn I: L·i, lç: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
PhÇn II: T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ níc.
3. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña thuÕ GTGT ®èi
víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng
3.1. T¸c ®éng tÝch cùc
Qua gÇn 05 n¨m thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT vµ c¸c luËt thuÕ cho
thÊy: s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn v× luËt thuÕ GTGT ®·
ph¸t huy ®îc mét sè mÆt tÝch cùc sau:
- ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu
- ThuÕ GTGT thu vµo tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh nhng chØ tÝnh trªn phÇn t¨ng thªm cña mçi giai ®o¹n, cã
nghÜa lµ chØ ngêi b¸n hµng hoÆc cung øng dÞch vô lÇn ®Çu ph¶i nép
thuÕ trªn toµn bé doanh thu, con ngêi b¸n hµng hoÆc cung øng dÞch vô
ë kh©u sau chØ ph¶i nép thuÕ trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm.
- ThuÕ GTGT cã tÝnh trung lËp ®èi víi c¸c nghiÖp vô dÞch chuyÓn
s¶n phÈm dÞch vô: Trong thuÕ doanh thu ngêi ta cã khuynh híng tèi
thiÓu ho¸ sè tiÒn thuÕ ph¶i nép b»ng c¸ch héi nhËp c¸c xÝ nghiÖp theo
chiÒu däc (vÝ dô xÝ nghiÖp xÝch lÝp kÕt hîp víi xÝ nghiÖp bi, xÝ nghiÖp
l¾p r¸p xe ®¹p) nh»m môc ®Ých kh«ng ph¸t sinh doanh thu khi chuyÓn
s¶n phÈm tõ kh©u tríc sang kh©u sau. Râ rµng, c¬ chÕ thu thuÕ doanh
thu kh«ng hÒ mang tÝnh trung lËp. ThuÕ GTGT kh«ng hÒ khuyÕn khÝch
c¸c doanh nghiÖp héi nhËp nh trªn, bëi c¸c doanh nghiÖp trong trêng
hîp héi nhËp hay kh«ng héi nhËp th× tæng sè thuÕ ph¶i nép nh nhau.
16
VËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh thuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ mang tÝnh
trung lËp.
- ThuÕ GTGT kh«ng phô thuéc vµo viÖc ph©n chia gi÷a c¸c chu
tr×nh kinh tÕ, khuyÕn khÝch chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ ®Ó n©ng cao
n¨ng suÊt chÊt lîng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
- ThuÕ GTGT gãp phÇn t¹o nguån thu thêng xuyªn, æn ®Þnh ng©n
s¸ch nhµ níc, lý do v× nã lµ thuÕ tiªu dïng vµ ¸p dông réng r·i.
- ThuÕ GTGT ®îc hoµn ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu nªn cã t¸c
dông khuyÕn khÝch s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn
cho hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh c¹nh tranh thÞ trêng quèc tÕ.
- ThuÕ GTGT cßn cã t¸c dông héi nhËp quèc tÕ: ¸p dông VAT
cho phÐp chóng ta nãi chung tiÕng nãi víi c¸c níc trong khu vùc vµ
trªn thÕ giíi vÒ lÜnh vùc thuÕ. Khi VAT ®i vµo cuéc sèng sù ph©n biÖt
s¶n phÈm trong níc vµ níc ngoµi ®îc xo¸ bá. C¸c mÆt hµng cïng lo¹i
sau khi chÞu thuÕ nhËp khÈu, cïng chÞu møc thuÕ VAT nh nhau. §iÒu
nµy gióp chóng ta nh×n nhËn nh mét níc cã m«i trêng kinh doanh b×nh
®¼ng: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hµng néi hµng ngo¹i.
- ThuÕ VAT t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, t¹o
®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ quan nhµ níc t¨ng cêng kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thu GTGT gãp phÇn t¨ng
cêng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, thóc ®Èy viÖc mua b¸n hµng ho¸ ph¶i
cã ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ theo quy ®Þnh.
- ThuÕ GTGT t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu thuÕ ®¹t hiÖu
qu¶ cao: ViÖc khÊu trõ thuÕ VAT ®îc thùc hiÖn c¨n cø trªn ho¸ ®¬n
mua vµo ®· buéc ngêi mua ®ßi hái ngêi b¸n xuÊt ho¸ ®¬n, kh¾c phôc
t×nh tr¹ng th«ng ®ång gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Ó trèn lËu thuÕ,
®ång thêi h¹n chÕ ®îc nh÷ng sai sãt trong viÖc ghi chÐp ho¸ ®¬n,
chøng tõ. H¬n n÷a, thuÕ GTGT thu tËp trung ngay ë kh©u ®Çu tiªn lµ
kh©u s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ thu ë mçi kh©u ®Òu cã thÓ
kiÓm tra ®îc viÖc thu nép thuÕ ë kh©u tríc, h¹n chÕ ®îc thÊt thu h¬n so
víi thuÕ doanh thu.
ViÖc thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT ®· ®i vµo ®êi sèng ph¸t huy t¸c
dông tÝch cùc trªn c¸c mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi nh: khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt; khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ ®Çu t, thóc ®Èy
17
h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp; t¹o nguån thu lín vµ æn ®Þnh
cho NSNN, t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam tham gia vµ héi nhËp quèc tÕ;
gãp phÇn t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp nãi chung vµ qu¶n lý thuÕ nãi riªng.
3.2. T¸c ®éng tiªu cùc, tån t¹i cÇn kh¾c phôc
ThuÕ VAT ®îc ®¸nh gi¸ "Mét s¾c thuÕ tiÕn bé nhÊt".
Tuy vËy, ®èi víi ViÖt Nam ®©y lµ mét s¾c thuÕ míi nªn trong bíc
triÓn khai ch¾c ch¾n ph¸t sinh nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc ®èi víi Nhµ
níc, doanh nghiÖp còng nh x· héi, ®ã lµ:
- VÒ thuÕ suÊt:
Trong luËt thuÕ VAT, mäi ngµnh nghÒ kinh doanh vµ s¶n phÈm
hµng ho¸ ®îc ¸p dông theo 04 thuÕ suÊt vµ mét sè trêng hîp ®îc miÔn
kh«ng ¸p dông thuÕ VAT. Theo tinh thÇn cña ®iÒu luËt nµy, lÜnh vùc ® îc u tiªn cã møc thuÕ suÊt thÊp lµ hµng xuÊt khÈu, hµng ho¸ t¹o ra tõ
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tõ ho¹t ®éng y tÕ, gi¸o dôc. Tuy nhiªn trong luËt
vµ NghÞ ®Þnh 28/1998/N§/CP vÒ thuÕ VAT cha cã nh÷ng quy ®Þnh râ
trong viÖc ph©n biÖt ®èi tîng kh«ng ph¶i nép thuÕ VAT vµ mÆt hµng
chÞu thuÕ suÊt kh¸c nhau … VÝ dô: thÕ nµo lµ n«ng s¶n, thuû s¶n míi
qua s¬ chÕ th«ng thêng kh«ng ph¶i nép thuÕ víi lo¹i cha qua chÕ biÕn
5% hoÆc ®· qua chÕ biÕn 10%. §iÓn h×nh g¹o ®· qua xay x¸t, t«m c¸
ph¬i kh« … ®Òu cã thÓ suy nghÜ theo chñ quan tõng ng êi … Quy ®Þnh
trªn ®· t¹o kÏ hë cho mét sè doanh nghiÖp cã s¶n phÈm phôc vô cho
c¸c lÜnh vùc cã thuÕ suÊt kh¸c nhau, cã ®iÒu kiÖn chèn thuÕ kh«ng qua
gian lËn thuÕ suÊt.
- Ph¬ng ph¸p tÝnh VAT
ViÖc duy tr× 2 ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cïng víi mét biÓu thuÕ cã
c¸c møc thuÕ kh¸c nhau t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®èi tîng nép
thuÕ khi hä ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh kh¸c nhau.
NÕu gäi:
T KT : lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
T TT : Lµ sè thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp
18
t r: lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra
t v : Lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu vµo
G r: Gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô b¸n ra
G v : Gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô mua vµo
Th× TKT = Gr x t r - G v x t v
= (G v + GTGT)t r - G v x tv
= Gv x t r + GTGT x t r - G v x tv
= GTGT + G v (t r - t v )
= Ttt + G v (t r - t v )
NÕu
t r > t v T KT > TTT
t r> t v T KT > TTT
t r > t v T KT> TTT
§èi víi c¸c chÕ biÕn thùc phÈm cã sö dông nguyªn vËt liÖu ®Çu
vµo lµ n«ng s¶n thuÕ suÊt GTGT ®Çu ra thêng ë møc 10%, trong khi
nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cã thuÕ suÊt 5% (hoÆc ® îc khÊu trõ khèn 5%
nÕu cã b¶ng kª). ChÝnh v× vËy, nh÷ng ®èi tîng nµy khi ¸p dông thuÕ
GTTT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ sÏ cã thuÕ GTGT ph¶i nép nhiÒu h¬n
nÕu hä ¸p dông thuÕ GTTT theo ph¬ng ph¸p trc tiÕp.
- VÒ khÊu trõ thuÕ
ViÖc khÊu trõ khèng ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho doanh
nghiÖp, nhng l¹i kh«ng khuyÕn khÝch viÖc thùc hiÖn chøng tõ ho¸ ®¬n
®èi víi mét sè ®èi tîng nép thuÕ. §©y lµ mét kÏ hë ®Ó c¸c doanh
nghiÖp lîi dông khÊu trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo, h¹ch to¸n t¨ng
chi phÝ kinh doanh, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép, g©y
thÊt thu thuÕ cho Nhµ níc.
- ViÖc qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n
Ho¸ ®¬n giao cho ngêi mua (liªn 2) ghi kh¸c víi ho¸ ®¬n lu t¹i
c¬ së kinh doanh (liªn 1). Ho¸ ®¬n ghi gi¸ trÞ cao h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ
cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra, ho¸ ®¬n ®· tÈy xo¸, lËp khèng b¶ng kª
hµng ho¸ mua vµo thuéc ®èi tîng ®îc khÊu trõ thuÕ GTGT theo tû lÖ
19
%, lËp gi¶ chøng tõ nép thuÕ GTGT kh©u nhËp khÈu ®Ó gian lËn trong
kª khai nép thuÕ.
- Sö dông ho¸ ®¬n cña c¬ së kinh doanh kh¸c ®Ó b¸n hµng ho¸,
dÞch vô nhng kh«ng kª khai thuÕ GTGT.
- Hµng b¸n trong níc nhng kª khai lµ xuÊt khÈu ®Ó hëng thuÕ
suÊt 0%.
- Kª khai thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô kh«ng dïng
cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh
hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT ®Ó khÊu trõ
thuÕ.
4. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p cô thÓ
§Ó ph¸t huy tÝnh u viÖt vµ h¹n chÕ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thuÕ
VAT cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖn nay cña thuÕ VAT tõ ®ã t×m ra
gi¶i ph¸p tèi u nhÊt, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¸t sinh. Cã thÓ ®a ra 4 ph¬ng
¸n sau:
4.1. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT
Qua thùc tÕ cho thÊy, víi 2 ph¬ng ¸n tÝnh thuÕ GTGT víi møc
doanh sè nh nhau nhng kÕt qu¶ nép thuÕ l¹i kh¸c nhau. §iÒu nµy cho
thÊy vÒ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vÉn cha æn, dÉn ®Õn viÖc kh«ng b«ng
b»ng trong nghÜa vô nép thuÕ cña c¸c níc vµ mang tÝnh liªn tôc cña
thuÕ GTGT kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n (®Çu vµo khi nµo còng ® îc khÊu trõ),
thiÕt nghÜ c¬ b¶n l©u dµi chØ nªn ¸p dông ph¬ng ph¸p duy nhÊt lµ ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. HiÖn t¹i ph¬ng ph¸p trùc tiÕp chØ ®îc quy ®Þnh
tån t¹i trong giai ®o¹n qu¸ ®é (nªn cã thêi gian cô thÓ) ®Ó chuÈn bÞ c¸c
®iÒu kiÖn ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. §ång thêi ®èi tîng nép
ph¬ng ph¸p trùc tiÕp nªn thu hÑp chuyÓn híng sang ¸p dông ph¬ng
ph¸p khÊu trõ thuÕ.
4.2. VÒ møc thuÕ suÊt
HiÖn nay ta ®ang ¸p dông 04 lo¹i thuÕ suÊt vËy nªn ch¨ng chØ
cßn l¹i 1 2 lo¹i thuÕ. Tuy nhiªn tríc m¾t cÇn nghiªn cøu s¾p xÕp, ®iÒu
chØnh c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch cã møc thuÕ suÊt hîp lý, ®¶m b¶o cho
®èi tîng nép thuÕ, ®¬n gi¶n cho c«ng t¸c qu¶n lý, tÝnh thuÕ, thuÕ suÊt,
thuÕ GTGT chØ nªn ¸p dông 3 møc thuÕ: 0%, 5% vµ 10%. §èi víi c¸c
20
- Xem thêm -