Tài liệu THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐBIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC THANH TRA GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH AN GIANG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THU THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC THANH TRA GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH AN GIANG LUẬN VĂN THẠC SỸ TP.Hồ Chí Minh -2003 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THU THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC THANH TRA GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH AN GIANG LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 5.07.03 Người hướng dẫn khoa học: TS.Cao Duy Bình TP.Hồ Chí Minh -2003 2 LỜI CẢM TẠ Tác giả xin chân thành cảm tạ: Ban Giám Hiệu Trường Đại Học sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh Phòng Khoa học công nghệ-Sau đại học trường Đại học sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Quý Thầy cô giảng dạy lớp Cao học Quản lí Giáo dục K.11. TS. Cao Duy Bình, Thầy hướng dẫn khoa học . Quý Thầy chấm phản biện và Hội đồng chấm luận văn . Lãnh đạo sở Giáo dục và Đào tạo An Giang, Phòng Tổ chức Cán bộ, Phòng Trung học, Thanh tra sở Giáo dục và Đào tạo An Giang. Ban Giám Hiệu các trường THPT tỉnh An Giang. Các Thanh tra viên kiêm nhiệm, Giáo viên các trường THPT tỉnh An Giang. Đã hết lòng, hết sức, tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi để chúng tôi có thể hoàn thành luận văn này . Xin chân thành tri ân. 1 LỜI NÓI ĐẦU Nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trước mắt của Sở GD&ĐTAn Giang là điều chỉnh qui hoạch phát triển của tỉnh nhà theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và xã hội hoá nhằm tạo sự chuyển biến thật sự để nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, tiếp tục chấn chỉnh và tăng cường nền nếp kỷ cương dạy và học trong nhà trường. Có nhiều ý kiến về nguyên nhân dẫn đến kết quả giáo dục chưa cao, chất lượng giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu xã hội ở tỉnh An Giang. Từ đó chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu về công tác TTGV trường THPT ở An Giang. Mục tiêu của đề tài là đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác TTGV trường THPT tỉnh An Giang. Để hoàn thành mục tiêu trên cần phải tìm hiểu rõ nguyên nhân mà đề ra biện pháp tác động hợp lí. Trên cơ sở các luận điểm chính trên, chúng tôi đã tiến hành khảo sát thận trọng, đã phát hiện ra được thực trạng hoạt động TTGV trường THPT ở An Giang. Trên cơ sở kết quả khảo sát kết hợp với bài học kinh nghiệm của nhiều nơi khác. Chúng tôi đã đề ra hệ thống các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động TTGV trường THPT ở An giang trong tình hình hiện nay, dưới ánh sáng các Nghị quyết của Đảng . Nội dung vấn đề rất phức tạp mà thời gian nghiên cứu lại tương đối ngắn, chúng tôi chưa được tiến hành thực nghiệm đối chứng và phối hợp nhiều công cụ nghiên cứu khác để đảm bảo tính thuyết phục hơn, từ những kết luận rút ra, chúng tôi hy vọng những kết quả nghiên cứu nhỏ trong luận văn là bước khởi đầu làm cơ sở cho việc nghiên cứu tốt hơn sau này. Qua phần mở đầu này, chúng tôi xin chân thành cảm ơn: Ban Giám hiệu, Phòng Khoa học Công nghệ - Sau Đại học trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học, quí Thầy Cô ở trường Đại Học Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh đã chỉ bảo hướng dẫn tận tình các chuyên đề học tập của lớp Cao học Quản lí Giáo dục khóa 11, tạo cơ sở vững chắc về lí luận và thực tiễn, đặc biệt là Tiến Sĩ Cao Duy Bình, người bỏ ra nhiều công sức tận tâm, tận tình hướng dẫn chúng tôi hoàn 2 thành luận văn. Cũng xin chân thành cảm ơn các vị lãnh đạo sở GD&ĐT An Giang, Phòng Tổ chức-Cán bộ, Phòng Trung học, Thanh tra Sở GD&ĐT An Giang đã tạo mọi điều kiện và là nguồn động viên tinh thần rất lớn cho chúng tôi. Toàn thể Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Giáo viên, Thanh tra viên kiêm nhiệm của các trường mà chúng tôi đã đến làm việc. Quí vị đã hết sức nhiệt tình, vui vẽ cung cấp đầy đủ thông tin, tạo mọi điều kiện thuận lợi trong thời gian khảo sát, để chúng tôi có thể hoàn thành được bản luận văn này. Trong quá trình làm việc có gì sơ xuất kính mong quí vị thông cảm và tha thứ cho. Tác giả 3 MỤC LỤC LỜI CẢM TẠ ............................................................................................................... 1 LỜI NÓI ĐẦU.............................................................................................................. 2 MỤC LỤC .................................................................................................................... 4 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU TRONG LUẬN VĂN .............................. 6 PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 7 1. Lý do chọn đề tài: ...........................................................................................................7 2. Mục đích nghiên cứu: .....................................................................................................9 3. Đối tương nghiên cứu : ...................................................................................................9 4. Giả thuyết khoa học: ......................................................................................................9 5. Nhiệm vụ: ........................................................................................................................9 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: .....................................................................................10 7. Phương pháp, và phương pháp luận nghiên cứu: .....................................................10 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN .............................................................................. 13 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................................13 1.2. Một số khái niệm: ......................................................................................................15 1.2.1. Kiểm tra: ...............................................................................................................15 1.2.2. Thanh tra : .............................................................................................................15 1.2.3. Thanh tra giáo dục ................................................................................................15 1.2.4. Thanh tra GV: .......................................................................................................15 1.3. Thanh Tra Giáo dục. .................................................................................................15 1.3.1. Vai trò của TTGD. ................................................................................................15 1.3.2. Nhiệm vụ TTGD: ..................................................................................................18 1.3.3. Các đặc điểm của người thanh tra GV: .................................................................20 1.3.4. Người TTGV trong giai đoạn mới: .......................................................................20 1.3.5. Những phẩm chất năng lực cần có ở người thanh tra GV. ...................................22 1.3.6. Tổ chức hoạt động thanh tra GV. .........................................................................24 1.4. Người GV trường Trung học phổ thông - Đối tượng thanh tra ............................27 1.4.1. Vai trò, nhiệm vụ của người GV trung học phổ thông .........................................27 1.4.2. Lao động của người GV trung học phổ thông: .....................................................29 1.4.3. Đánh giá người GV (trong việc thực hiện nhiệm vụ thứ nhất):............................30 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THANH TRA GIÁO VIÊN TRƯỜNG THPT TỈNH AN GIANG ..................................................................................................... 35 2.1. Tình hình đội ngũ giáo viên bậc THPT ở An Giang - đối tượng thanh tra: ........35 4 2.2. Hoạt động thanh tra GV : .........................................................................................40 2.2.1. Quan điểm nhận thức của các cấp quản lý, TTV đối với hoạt động thanh tra GV : .........................................................................................................................................40 2.2.2.Tổ chức bộ máy thanh tra : ....................................................................................43 2.2.3. Xây dựng lực lượng thanh tra GV: .......................................................................44 2.2.4. Tổ chức các hoạt động thanh tra GV ở An giang : ...............................................48 2.2.5. Tác dụng của việc thanh tra GV: ..........................................................................56 2.2.6. Những khó khăn thanh tra đang gặp phải: ............................................................57 2.3. Đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra GV : ......................................................59 2.3.1. Kết quả ban đầu: ...................................................................................................59 2.3.2. Tồn tại: ..................................................................................................................60 2.3.3. Nguyên nhân tồn tại: .............................................................................................62 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC TTGV THPT Ở TỈNH AN GIANG ............................................................... 64 3.1. Cơ sở khoa học đề xuất: ............................................................................................64 3.1.1. Cơ sở lý luận: ........................................................................................................64 3.1.2. Cơ sở thực tiễn: .....................................................................................................64 3.2. Các biện pháp: ...........................................................................................................65 3.2.1. Chọn lọc - Đào tạo - Bồi dưỡng TTV: ..................................................................65 3.2.2. Cải tiến hình thức thanh tra: .................................................................................66 3.2.3. Ban hành các văn bản pháp quy phục vụ công tác TTGD....................................66 3.2.4. Thực hiện chế độ chính sách cho TTV phù hợp: ..................................................67 3.2.5. Tăng cường giúp đỡ hiệu trưởng trong hoạt động kiểm tra nội bộ trường học: ...67 3.2.6. Xây dựng các biểu mẫu hồ sơ TTGV: ..................................................................68 3.2.7. Xử lý kết quả sau TTGV:......................................................................................68 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 75 PHỤ LỤC ................................................................................................................... 79 5 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU TRONG LUẬN VĂN CBQL : Cán bộ quản lý NQTƯ : Nghị quyết trung ương. GD&ĐT : Giáo dục vàĐào tạo. THPT : Trung học phổ thông. THCS : Trung học cơ sở. THCN : Trung học chuyên nghiệp. TTV : Thanh tra viên. TTGV : Thanh tra giáo viên. TTGD : Thanh tra giáo dục. GV : Giáo viên 6 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Thanh tra là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý Nhà nước, là phương thức bảo đảm pháp chế, tăng cường kỷ luật trong quản lý Nhà nước, thực hiện quyền dân chủ Xã hội chủ nghĩa. Trong hệ thống các các chức năng quản lý Nhà nước của ngành giáo dục công tác thanh tra là một bộ phận không thể tách rời. Chỉ có thông qua thanh tra, kiểm tra, các cơ quan quản lý giáo dục mới có thể nắm được thực trạng của tình hình. Quản lý mà không thanh tra, kiểm tra thì cũng coi như không quản lý. Trong lĩnh vực giáo dục điều đó càng đúng. Quản lý giáo dục trước hết là quản lý con người : giáo viên, cán bộ, nhân viên. Đội ngũ giáo viên phổ thông ngày càng tăng, làm tốt công tác thanh tra sẽ phát huy kịp thời các nhân tố tích cực, cán bộ công chức và giúp đỡ họ hoàn thành nhiệm vụ, khắc phục những thói quen trì trệ, thiếu trách nhiệm, tuy tiện lâu nay. Hoạt động ngành giáo dục diễn ra chủ yếu ở trường học, hướng về nhà trường cũng là một cách để từ đó thấy được bức tranh toàn cảnh của tình hình giáo dục. Thanh tra trường học là biểu hiện đặc trưng chủ yếu của thanh tra giáo dục. Tất nhiên thanh tra trường học không tách rời thanh tra trách nhiệm cá nhân, trước hết là công việc giảng dạy, giáo dục của giáo viên. TTGV cũng là công việc căn bản của TTGD . Trong khoa học quản lý, để quản lý nhân sự, có thể khái quát hai phương pháp chính : + Quản lý bằng hành chính-pháp chế : là bắt buộc mọi người phải tuân theo những qui định của nhà nước (bằng hệ thống văn bản pháp qui của các cấp quản lý nhà nước) nhằm bảo đảm các yêu cầu tối thiểu về trách nhiệm của mỗi cá nhân. + Quản lý bằng kích thích (vật chất, tinh thần...): nhằm động viên sự cố gắng của mỗi người đạt được kết quả tối đa bằng thi đua, khen thưởng. Đánh giá đúng tài năng của mỗi người cũng là một biện pháp kích thích quan trọng. 7 Hai phương pháp trên liên quan mật thiết với nhau, hỗ trợ cho nhau. Cả hai phương pháp đó đều cần công cụ chung là đánh giá. Để đảm bảo chất lượng giáo dục, nhà quản lý giáo dục phải tìm mọi cách tác động vào người thầy: chuẩn bị khả năng cho họ (đào tạo, bồi dưỡng), tạo điều kiện làm việc cho họ và kiểm soát lao động của họ. Đánh giá lao động của mỗi người là yêu cầu của công tác quản lý để động viên, thúc đẩy sự cố gắng của họ. Bản thân người giáo viên cũng có nhu cầu khách quan và chủ quan được đánh giá để tự khẳng định mình và biết được mức phấn đấu vươn lên. Trong nhiều năm qua, chất lượng và hiệu quả giáo dục ở An Giang có tăng song vẫn còn thấp. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là đại bộ phận đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo và bồi dưỡng tốt, bất cập với yêu cầu đổi mới giáo dục. Theo chiến lược phát triển giáo dục, mục tiêu phát triển giáo dục năm 2001-2010 là đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục ở các cấp học, bậc học và trình độ đào tạo; phát triển đội ngũ nhà giáo đáp ứng yêu cầu vừa tăng qui mô, vừa nâng cao chất lượng, hiệu quả và đổi mới phương pháp dạy học; đổi mới quản lý giáo dục, tạo cơ sở pháp lý và phát huy nội lực phát triển giáo dục. Do đó, việc TTGV là công việc không thể thiếu trong công tác quản lý giáo dục ở An Giang trong giai đoạn hiện nay Ngay từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng, Hồ Chủ Tịch đã ký sắc lệnh thành lập tổ chức thanh tra giáo dục, song hơn 50 năm qua, công tác thanh tra giáo dục đã trãi qua các bước thăng trầm của lịch sử. Đến những năm gần đây, với sự ra đời của Pháp lệnh thanh tra 33/LCT7HĐNN ký ngày 01/4/1990, cùng những văn bản pháp qui được ban hành làm cơ sở pháp lý cho họat động thanh tra, Thanh tra giáo dục đã có nhiều chuyển biến đáng kể, song vẫn còn nhiều hạn chế, khó khăn nhất định, nhất là trong lĩnh vực TTGV. Thanh tra Sở GD&ĐT An Giang cũng không vượt khỏi thực trạng trên. Từ đó, phải có những giải pháp mới nhằm tăng cường công tác TTGV, để qua kiểm tra, đánh giá, hướng dẫn sẽ là cơ sở giúp đỡ giáo viên hoàn thiện tay nghề, góp phần nâng 8 cao chất lượng giảng dạy, giáo dục, đồng thời giúp Hiệu trưởng và các cấp quản lý sử dụng, bồi dưỡng, đãi ngộ giáo viên một cách hợp lý hơn. Đây là lý do mà chúng tôi lựa chọn đề tài "Thực trạng và một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác Thanh tra giáo viên ở các trường trung học phổ thông, tỉnh An Giang." 2. Mục đích nghiên cứu: Qua nghiên cứu thực trạng hoạt động thanh tra giáo viên, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh tra giáo viên ở các trường trung học phổ thông, tỉnh An Giang. 3. Đối tương nghiên cứu : 1. Khách thể: Công tác quản lý của sở GD&ĐT An Giang đối với các trường Trung học phổ thông. 2. Đối tượng : Hoạt động thanh tra giáo viên bậc trung học phổ thông, tỉnh An Giang. 4. Giả thuyết khoa học: Quản lý chất lượng họat động dạy và học ở các trường học nói chung và trung học phổ thông nói riêng phải chăng liên quan chặt chẽ đến công tác thanh tra giáo viên, công tác thanh tra giáo viên góp phần quan trọng bảo đảm chất lượng giáo dục- đào tạo? Có thể do công tác thanh tra giáo viên cấp trung học phổ thông ở tỉnh An Giang chưa làm tốt nên kết quả giáo dục chưa cao, chất lượng đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu xã hội? 5. Nhiệm vụ: 1. Nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý liên quan đến công tác thanh tra giáo viên. 2. Nắm rõ thực trạng thanh tra giáo viên, nguyên nhân của những tồn tại ở các trường Trung học phổ thông, tỉnh An Giang. 9 3. Đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra giáo viên ở trường THPT, tỉnh An Giang. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: TTGV là thanh tra việc thực hiện năm nhiệm vụ của người GV được qui định trong điều 63 của luật giáo dục. Trong năm nhiệm vụ trên, đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu việc thanh tra thực hiện nhiệm vụ thứ nhất "giáo dục giảng dạy theo mục tiêu, nguyên lý, chương trình giáo dục." 7. Phương pháp, và phương pháp luận nghiên cứu: 1. Phương pháp luận nghiên cứu : Hoạt động của thanh tra giáo dục gắn liền với sự phát triển của hệ thống giáo dục trong mỗi giai đoan lịch sử. Thanh tra giáo dục là chức năng quản lý hành chính nhà nước của các cấp quản lý giáo dục đại diện nhà nước thực thi nhiệm vụ kiểm soát hành chính đối với mọi họat động giáo dục. Do đó nghiên cứu công tác thanh tra giáo dục đặt trong hệ thống việc nghiên cứu quản lý hành chính nhà nước đối với giáo dục. Thanh tra là một nghề, thanh tra giáo viên thực hiện nhiệm vụ kiểm soát, đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và giáo đúc của giáo viên, trên cơ sở đó làm cố vấn giúp đỡ giáo viên. Ngoài ra thanh tra giáo dục còn phải góp phần thúc đẩy chính sách đường lối giáo dục được thực hiện đầy đủ và có hiệu quả. Vì vậy, đòi hỏi phải nghiên cứu những năng lực, phẩm chất cần có ở người thanh tra giáo viên. Đặc biệt, việc nghiên cứu tập trung vào việc chỉ ra các phương pháp, các kỹ thuật cụ thể: Kiểm tra, đánh giá. 2. Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện đề tài, ở luận văn này chúng tôi sử dụng các phương pháp sau đây: 2.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp tư liệu: Chúng tôi đã đọc các sách, báo, tạp chí về quản lý hành chính nhà nước, lý luận giáo dục, văn bản pháp qui có liên quan đến công tác thanh tra .. để tìm hiểu những vấn đề cơ 10 bản về quản lý giáo dục ... nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài và vận dụng vào việc phân tích đánh giá kết quả thu được. 2.2. Phương pháp điều tra : Nhằm thu thập thông tin về những việc đã làm, thu thập các ý kiến, quan điểm của các đối tượng điều tra, những sự kiện. Trên cơ sở đó rút ra được những vấn đề có tính lý luận, nhưng kinh nghiệm bước đầu. 2.2.1. Chúng tôi đã soạn 2 mẫu phiếu hỏi ý kiến dành cho 30 hiệu trưởng, 30 phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, 300 giáo viên trong số 15 trường THPT ở An Giang để hiểu rõ quan điểm, đánh giá, tác dụng của thanh tra mong muốn của họ về hoạt động thanh tra vừa qua.Việc điều tra được phân bố theo chất lượng trường THPT thuộc các địa bàn như sau: Địa bàn Thành phố, Huyện Thị xã, Loại trường Thị trấn Vùng khó khăn, biên giới Tốt 2 2 Khá 2 2 2 Trung bình 1 2 2 Đối với giáo viên bao gồm các đối tượng có tay nghề tốt, khá, đạt yêu cầu và chưa đạt yêu cầu. 2.2.2. Ngoài ra chúng tôi còn soạn một mẫu phiếu hỏi ý kiến dành cho 52 TTV nhằm hiểu rõ quan điểm, mong muốn, khó khăn của họ về hoạt động TTGV. 2.3. Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn, chuyên gia: 2.3.1. Chúng tôi đã gặp trực tiếp 15 hiệu trưởng trường THPT để tìm hiểu nhận xét của họ về tác dụng của hoạt động TTGV. 11 2.3.2. Kết hợp trao đổi với các đồng chí lãnh đạo Sở GD&ĐT. (Giám đốc Sở, Trưởng phòng trung học, Thanh tra Sở...) Nhằm thu nhận thông tin đánh giá họat động của TTGV hiện tại, những nhận xét, đề nghị đổi mới cải tiến hoặc bổ sung vào nhiệm vụ thanh tra,về yêu cầu của các cấp quản lý. 2.3.3. Ngoài ra chúng tôi còn tổ chức hội thảo công tác TTGV với sự tham gia của lãnh đạo Sở Giáo dục, Thanh tra sở, 52 TTV kiêm nhiệm. Đã có 6 bài phát biểu tham luận của 6 TTV kiêm nhiệm thuộc các đối tượng khác nhau (cán bộ quản lý, giáo viên.trến 3 nhiệm kỳ. mới tham gia lần đầu) trình bày về nội dung, qui trình thanh tra một giáo viên, Qua hội thảo này chúng tôi hiểu thêm về thực tế của hoạt động thanh tra và những ý kiến đề xuất của họ. 2.4. Phương pháp quan sát : Chúng tôi còn tiến thành quan sát hoạt động của GV được thanh tra thông qua việc cùng tham gia dự 6 tiết dạy của GV cùng với 3 TTV kiêm nhiệm để đối chiếu kết quả thanh tra của TTV với thức tế hoạt động của GV. Ngoài ra chúng tôi còn sử dụng phương pháp nghiên cứu sản phẩm, cụ thể chúng tôi đã nghiên cứu 20 bộ hồ sơ TTGV, 11 bộ hồ sơ quản lý về kiểm tra nội bộ ở l 1 trường THPT, sổ sách của 20 GV.... 2.5. Phương pháp thống kê, xử lý thông tin : Căn cứ vào số phiếu thăm dò ý kiến đtra ra và thu về được, chúng tôi đã tập hợp thống kê theo số lượng GV, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, TTV. Sau đó tính tỉ lệ phần trăm rồi so sánh trong mẫu đã chọn. 12 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề. TTGV là một vấn đề không mới đối với nhiều nước trên thế giới. Ngay ở Việt Nam, trước Cách mạng tháng tám, Thanh tra Việt Nam cũng được coi trọng, nhưng trong thời kỳ dài, kể từ sau cách mạng tháng tám TTGV ở ta hầu như bị lãng quên, chỉ từ sau khi có nghị định số 358 ngày 28/9/1992 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ), TTGV mới bắt đầu được chú ý. Tuy nhiên họat động thanh tra vẫn còn nhiều bất cập, những công trình nghiên cứu về TTGV hầu như chưa có bao nhiêu ngoài những Thông tư hướng dẫn của Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo về tổ chức hoat động thanh tra, trong đó có đề cập đến vấn đề thanh tra trường học, thanh tra quan lý, thanh tra GV, như quyết định số 1019/QĐ ngày 29/10/1988 của Bộ GD&ĐT về tổ chức và hoạt động của hệ thống TTGV, Quyết định số 6207/TTr ngày 24/9/1992 đánh giá một trường phổ thông và một GV phổ thông, rồi lần lượt thay bằng thông tư số 12/GD-ĐT ngày 4/8/1997 của Bộ Giáo dục và đào tạo về việc hướng dẫn hoạt động thanh tra trong bậc Trung học phổ thông. Song hướng dẫn đó vận dụng vào thực tế ở An Giang còn quá khó khăn, nhất là vận dung thang điểm 20 để đánh giá hoạt đông sư phạm của GV đôi lúc là cảm tính và hình thức. Các khóa bồi dưỡng ngắn ngày cho thanh tra tiểu học, trung học ở trường Cán bộ Quản lý cũng chưa đáp ứng được yêu cầu hướng dẫn cho họat động thanh tra nhất là thanh tra GV. Một số bài báo về TTGV, đã đề cập đến vai trò, vị trí và một số thực trạng chung của TTGV. Trong hai bài viết về "TTGV phổ thông nhìn từ cơ sở" và "Từng bước đổi mới và thực hiện công tác thanh tra trường học và thanh tra GV phổ thông" Nguyễn Bá Thu đã nói về tình hình chung TTGV, nhất là chất lượng thanh tra GV ở cơ sở; Lê Văn Hạp đã nêu lên "Những quan điểm về công tác TTGV", về vai trò vị trí, tính chất, đặc điểm, chất lượng thanh tra...; Trong ba bài viết về "Đánh giá lao động sư phạm của GV"; "Thực trạng TTGV ở một số tỉnh phía Nam", và "Bàn về Thanh tra GV trung học"của Cao Duy Bình đã đề cập đến những cơ sở lý luận và phương pháp tiếp cận của việc thanh tra, đánh giá. Phạm Minh 13 Hạc trong bài viết về "Công tác giáo dục càng khó khăn bao nhiêu càng phải thanh tra tốt bấy nhiêu" một lần nữa đã khẳng định thêm về vị trí, vai trò TTGV trong tình hình mới . các kết quả nghiên cứu trên đã cho chúng ta thấy rõ về mặt lý luận của TTGV. Các hội nghị tập huấn các lớp bồi dưỡng cán bộ thanh tra cũng chỉ mới dừng lại ở việc cung cấp những vấn đề lý luận. Các văn bản, thông tư của Thanh tra Bộ Giáo dục cũng đtra ra khá nhiều hướng dẫn. tất cả những kết quả nghiên cứu hay văn bản có tính pháp qui trên khi được vận dụng vào thực tiễn giáo dục ở mỗi vùng, mỗi trường hợp nảy sinh những vấn đề rất phức tạp, rất khó. Nhất là nhiệm vụ TTGV Việt nam luôn luôn gắn liền với sự phát triển của hệ thống giáo dục Việt Nam, nhiệm vụ của người GV. Vì vậy, một sự nghiên cứu thực trạng của TTGV vận dụng những lý luận, sự hướng dẫn của ngành vào trong địa phương luôn luôn cần thiết. Sự nghiên cứu như vậy tại An Giang từ trước đến nay là chưa có. trong báo cáo về hoạt động thanh tra của tỉnh An Giang hằng năm đều có đề cập đến những kết quả đã làm được, nhưng các báo cáo này thực sự chưa phải là công trình nghiên cứu có tính khoa học . Một số hội thảo về TTGV có sự tham gia các chuyên gia giáo dục Pháp tổ chức tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, các báo cáo khoa học về TTGV Pháp là sự tham khảo đáng quý. Việc học tập từ kinh nghiệm nước ngoài đến thực tiễn Việt Nam cần phải được nghiên cứu nghiêm túc, công phu. Chúng tôi thiết nghĩ các chức năng của thanh tra là kiểm tra để phát hiện , làm rõ, đánh gia là việc phải làm khi kết thúc công việc, tư vấn giúp đỡ khi cần uốn nắn sửa chữa và thúc đẩy là điều có tính chất định hướng cho công tác thanh tra GV. Nhưng trong quá trình thanh tra, những hướng dẫn hiện hành của Bộ giáo dục và Đào tạo chưa làm rõ điều này, và các TTV cũng chưa thực hiện tốt các chức năng nói trên của thanh tra. Do đó, đề tài này mong muốn góp phần làm rõ những kinh nghiệm mà TTGV An Giang đã làm được, đồng thời đtra ra một số vấn đề về lý luận và thực tiễn để cho họat động TTGV trong thời gian tới có hiệu quả hơn. Trong quá trình thực hiện đề tài, không gian, thời gian và đối tượng nghiên cứu đều được tiến hành tại tỉnh An Giang. 14 1.2. Một số khái niệm: 1.2.1. Kiểm tra: Là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét, uốn nắn. Trong quản lý, kiểm tra là chức năng của nhà quản lý nhằm nắm thông tin ngược việc thực hiện các quyết định quản lý.[31] 1.2.2. Thanh tra : Là sự kiểm tra, đánh giá và xử lý chính thức có tính chất nhà nước của cấp có thẩm quyền, được thực hiện qua tổ chức thanh tra, đối với tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và các quy định của Nhà nước. [19] Thanh tra mang tính pháp lý cao, kết luận có chứng cứ rõ ràng, kiến nghị cụ thể. điều đó đòi hỏi việc thanh tra phải được tổ chức theo một qui trình chặt chẽ và thực hiện bởi một cơ quan quản lý nhà nước cấp trên đối với cấp dưới. 1.2.3. Thanh tra giáo dục Là thanh tra chuyên ngành về giáo dục. TTGD thực hiện quyền thanh tra trong phạm vi quản lý nhà nước về giáo dục, nhằm đảm bảo việc thi hành pháp luật, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa và xử lý vi phạm, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực giáo dục. [12]. 1.2.4. Thanh tra GV: Trong hoạt động TTGV, khi GV được chọn là đối tượng thanh tra thì nên được gọi là thanh tra GV trước đây còn gọi là thanh tra sư phạm hay thanh tra chuyên môn. 1.3. Thanh Tra Giáo dục. 1.3.1. Vai trò của TTGD. •Kiểm soát hành chính đối với hoạt động giáo dục và đào tạo: Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động thực thi quyền hành pháp. Do đó trong quản lý hành chính nhà nước là 15 phải dựa vào pháp luật, vì vậy đòi hỏi mọi hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước phải tuân theo luật pháp. Việc kiểm soát hành chính của nhà nước không đối lập, làm cản trở hoạt động củacáci cơ quan hành chính nhà nước và của xã hội, nó làm (cho xã hội trong sạch, lành mạnh và ổn định để phát triển. Mặt khác, pháp chế sẽ không được đảm bảo nếu kỷ cương phép nước không được chính các cơ quan, tổ chức, công chức thực hiện nghiêm túc. Vì vậy việc kiểm soát hành chính của nhà nước nhằm đảm bảo kỷ cương trật tự cho xã hội là tiền đề cho sự phát triển toàn xã hội. Thanh tra nhà nước là tổ chức chuyên trách được nhà nước thành lập để thực hiện chức năng quyền kiểm soát hành chính đối với hệ thống hành chính nhà nước [42] TTGD thực hiện quyền kiểm soát hành chính về GD&ĐT trong phạm vi cả nước, nên có nhiệm vụ và quyền hạn để kiểm soát hành chính đối với mọi hoạt động GD&ĐTcủa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội. Đó là : -Thanh tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục. -Thanh tra việc thực hiện mục tiêu, kế hoạch, chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, qui chế chuyên môn; qui chế thi cử, cấp văn bằng, chứng chỉ; việc thức hiện các qui định về điều kiện cần thiết bảo đảm chất lượng giáo dục ở các cơ sở giáo dục. -Xác minh, kết luận, kiến nghiviệc giải quyết các khiếu nại, tố cáo về hoạt động giáo dục, kiến nghị với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về giáo dục . - Kiến nghị các biện pháp bảo đảm thi hành pháp luật về giáo dục; đề nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách và qui định của Nhà nước về giáo dục. •TTGD giữ vai trò liên hệ ngược trong quá trình quản lý, nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý. Quản lý Nhà nước về giáo dục là điều khiển để cho tất cả luật lệ, các vãn bản pháp qui của nhà nước được thực hiện đầy đủ và nghiêm túc trong thực tế. Trong hoạt động điều khiển đó có một nghuyên tắc là phải đảm bảo mối liên hệ ngược, tức đảm bảo chuyển tải thông tin từ các bộ phận thực hiện tới các cơ quan quản lý giáo dục, giúp cho việc điều chỉnh hoạt động của hệ thống được tối ưu. Thanh tra là một bộ 16 phận quan ừọng trong khâu liên hệ ngược, cung cấp thông tin đã được đánh giá chính xác. Nếu thanh tra không tốt, không đảm bảo mối liên hệ ngược đó, thì hệ thống sẽ hoạt động không tốt. [17] •Hệ thống TTGD giúp cho việc thực hiện cổ hiệu quả các mục tiêu quản lý: Mục tiêu quản lý giáo dục là một hệ thống đa tầng, thanh tra một cách đều đặn sẽ làm cho mục tiêu bộ phận hay các tầng cấp luôn luôn đúng hướng, và như vậy mục tiêu gốc sẽ đạt được. •Thanh tra làm tăng cường hiệu lực quản lý: Hiệu lực quản lý thể hiện ở các quyết định quản lý của các cấp quản lý. thanh tra sẽ bảo đảm cho các quyết định quản lý được thực hiện. Hơn thế nửa, thanh tra còn phát hiện những điều, nội dung của quyết định quản lý không phù hợp trong thực tiễn, để đề nghị cấp có thẩm quyền điều chỉnh. •Thanh tra góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo: thể hiện ở chức năng cố vấn, hướng dẫn các nhà sư phạm, nhà trường và cán bộ quản lý. Hệ thống TTGD với tính chất là liên hệ ngược trong hệ thống, góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu đào tạo và tăng cường hiệu lực quản lý tất yếu dẫn đến kết quả là nâng cao chất lượng đào tạo. Quản lý là một thuộc tính gắn liền với xã hội ở mọi giai đoạn phát triển của nó. Thuộc tính này bắt nguồn từ bản chất hệ thống của xã hội, từ lao động tập thể, lao động xã hội của con người. Vai trò của quản lý ngày càng tăng lên cùng với sự phát triển xã hội loài người, trong tình hình hiện nay, rõ ràng quản lý có vai trò quan trọng hàng đầu trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Hệ thống TTGD góp phần rất tích cực cho công tác quản lý thể hiện ở các mặt sau: + Về mặt tâm lý: hệ thống thanh tra làm thay đổi cơ bản thuộc tính tâm lý của cơ cấu tổ chức cũ (nể nang, tuy tiện, cục bộ, địa phương,...), làm tăng cường chế độ trách nhiệm của cá nhân và đơn vị. Việc này có tác động tích cực đến quá trình nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. 17 + Về mặt pháp chế: góp phần thúc đẩy hệ thống giáo dục đào tạo thực thi pháp chế xã hội chủ nghĩa, pháp quy của ngành, là tiền đề xác lập lại kỹ cương nền nếp tạo điều kiện nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Hệ thống pháp chế của ta hiện nayđược xây dựng trên cơ sở khoa học và thực tiễn. Vì vậy, việc thực thi pháp chế và pháp quy của ngành tất yếu dẫn đến nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo . + Về cải tiến quản lý: hệ thống giáo dục là một hệ xác suất, hệ phức tạp, luôn luôn bị tác động nhiễu do điều kiện kinh tế, xã hội. Mỗi một giai đoạn phát triển kinh tế xã hội cần có một sự cải tiến sửa đổi của hệ thống giáo dục đào tạo cho thích hợp, nhưng hệ thống giáo dục đào tạo phải luôn luôn ổn định và nội cân bằng. Hệ thống TTGD với tư cách là liên hệ nghịch trong hệ thống sẽ góp phần tích cực vào việc điều chỉnh các cải tiến hệ thống ngày càng hoàn thiện hơn, việc này góp phần lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo theo yêu cầu. 1.3.2. Nhiệm vụ TTGD: •Nhiệm vụ TTGD của một số nước: Trong quá trình phát triển, vai trò và nhiệm vụ của TTGD ở các nước không hoàn toàn giống nhau. Ở Cộng hòa Pháp, việc thanh tra được nhà nước coi trọng từ cuối thế kỷ 19, nhiệm vụ thanh tra lúc này chỉ giới hạn ương hoạt động kiểm tra và đánh giá công việc của GV trong lớp học. Họ đánh giá sự phù hợp giữa nội dung mà GV đtra ra với nội dung chương trình được nhà nước ban hành, đánh giá phương pháp giảng dạy, đánh giá chất lượng giảng dạy. Sau đó sự đánh giá được mở rộng ương mối quan hệ giữa nhà trường với môi trường kinh tế - xã hội. ở các nước khác cũng vậy, mối liên hệ giữa nhà trường và xã hội bgày càng tăng, nhiệm vụ của hệ thống giáo dục luôn luôn phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội. Chính sách giáo dục phải hướng về sự phát triển nền kinh tế xã hội, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. TTGD với tư cách là chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục, có nhiệm vụ kiểm tra, đánh giá, thúc đẩy các chính sách giáo dục được thực hiện một cách tốt nhất. Đồng thời thanh tra còn có nhiệm vụ phát hiện những cái chưa hoàn thiện 18