Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thực trạng và một số giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế nông hộ tại xã tiền ph...

Tài liệu Thực trạng và một số giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế nông hộ tại xã tiền phong huyện thường tín tỉnh hà tây

.DOC
65
183
97

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi N«ng nghiÖp lµ mét trong hai ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt chñ yÕu, gi÷ vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã cµng trë lªn quan träng ®èi víi mét quèc gia víi gÇn 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ gÇn 70% lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh thuéc lÜnh vùc n«ng nghiÖp nh ®Êt níc ViÖt Nam ta. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, kinh tÕ hé gia ®×nh gi÷ vai trß quan träng kh«ng thÓ thiÕu. Nã lµ ®¬n vÞ kinh tÕ ®Æc thï vµ phï hîp víi thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë níc ta hiÖn nay. Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ vÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc, kinh tÕ hé ®îc coi träng vµ nã ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp níc ta, ®a níc ta tõ chç thiÕu l¬ng thùc thùc phÈm trë thµnh níc cã khèi lîng g¹o xuÊt khÈu ®øng thø hai trªn thÕ giíi. Nh vËy kinh tÕ hé ®· tá ra lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ phï hîp víi ®Æc thï trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nã gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm vµ x©y dùng cuéc sèng míi ë n«ng th«n, ®¸p øng tèt nhu cÇu ngµy cµng cao vµ phong phó cña con ngêi vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm. MÆc dï trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ hé ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín, song chÝnh trong b¶n th©n nã vÉn ®ang tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn c¬ b¶n cÇn gi¶i quyÕt ®ã lµ: - S¶n xuÊt trong kinh tÕ hé hiÖn nay chñ yÕu lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, yªu cÇu øng dông khoa häc, kü thuËt vµo s¶n xuÊt bÞ k×m h·m bëi diÖn tÝch ®Êt manh món, quy m« nhá do kÕt qu¶ cña viÖc chia ®Êt b×nh qu©n. - M©u thuÉn gi÷a t¨ng d©n sè vµ thiÕu viÖc lµm, kÕt hîp víi tÝnh thêi vô trong n«ng nghiÖp t¹o ra hiÖn tîng d thõa lao ®éng, dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n thÊp. - T×nh tr¹ng thiÕu kiÕn thøc, thiÕu vèn ®Çu t ®ang lµ t×nh tr¹ng chung cña c¸c hé gia ®×nh nªn khi cã chÝnh s¸ch cho vay vèn hé còng kh«ng biÕt sö dông sao cho cã hiÖu qu¶. TiÒn Phong lµ mét x· thuéc HuyÖn Thêng TÝn - TØnh Hµ T©y nÒn s¶n xuÊt cña x· nãi chung vÉn chñ yÕu dùa vµo n«ng nghiÖp. Kinh tÕ n«ng nghiÖp nãi chung vµ kinh tÕ n«ng hé cña x· nãi riªng ®ang dÇn ph¸t triÓn theo ®µ ph¸t -1- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 triÓn chung cña c¶ níc nhng nã còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i cÇn ®îc gi¶i quyÕt. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®ã chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé t¹i x· TiÒn Phong - HuyÖn Thêng TÝn -TØnh Hµ T©y". 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu ®Ò tµi - HÖ thèng hãa nh÷ng lý luËn vµ thùc tiÔn trong vµ ngoµi níc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hé, tõ ®ã gióp ta hiÓu râ vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ quan ®iÓm, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc. - N¾m ®îc thùc tr¹ng kinh tÕ n«ng hé cña ®Þa ph¬ng nghiªn cøu vµ t×m ra nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë ®Þa bµn nghiªn cøu. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu. 1.3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1. §èi tîng nghiªn cøu - Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé - Hé n«ng d©n thuéc ®Þa bµn x· TiÒn Phong - Thêng TÝn - Hµ T©y. 1.3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu - VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ hé trong ph¹m vi x· TiÒn Phong - Thêng TÝn - Hµ T©y. - VÒ thêi gian: + Thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh trong 3 n¨m 2000 -2002. + Thêi gian thùc tËp 10/02/2003 ®Õn 10/06/2003. -2- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn II C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 2.1. Mét sè lý luËn vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n 2.1.1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ hé n«ng d©n vµ kinh tÕ n«ng hé 2.1.1.1 Kh¸i niÖm hé n«ng d©n Hé n«ng d©n ®· cã vµ tån t¹i tõ rÊt l©u, nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi vµ tr¶i qua víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Nã lµ mét trong nh÷ng ®èi tîng ®îc c¸c nhµ khoa häc, c¸c tæ chøc trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau quan t©m. §øng ë mçi gãc ®é kh¸c nhau, hä ®a ra nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hé. - Trong mét sè tõ ®iÓn chuyªn ngµnh kinh tÕ ngêi ta ®· ®Þnh nghÜa vÒ hé nh sau: "Hé lµ tÊt c¶ ng÷ng ngêi sèng chung mét m¸i nhµ, nhãm ngêi ®ã bao gåm c¶ nh÷ng ngêi cïng chung mét huyÕt téc vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng". - Trªn ph¬ng diÖn thèng kª, Liªn Hîp Quèc cho r»ng: "Hé lµ nh÷ng ngêi cïng sèng chung mét m¸i nhµ, cïng ¨n chung vµ cã chung mét ng©n quü" - Theo Raul Hunnena Gi¸o s ®¹i häc Tæng hîp Lisbon th×: "Hé lµ nh÷ng ngêi cïng chung huyÕt téc, cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ra s¶n phÈm ®Ó b¶o tån chÝnh b¶n th©n vµ céng ®ång" - VÒ hé n«ng d©n th× theo Gi¸o s Fnan Kellis -1988: " Hé n«ng d©n lµ c¸c n«ng hé thu ho¹ch c¸c ph¬ng tiÖn sèng tõ ruéng ®Êt, sö dông chñ yÕu lao ®éng gia ®×nh trong s¶n xuÊt n«ng tr¹i, n»m trong hÖ thèng kinh tÕ réng h¬n nhng c¬ b¶n ®îc ®Æc trng b»ng viÖc tham gia mét phÇn trong thÞ trêng ho¹t ®éng víi mét tr×nh ®é kh«ng cao. 2.1.1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ hé n«ng d©n Th«ng thêng trong mçi qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ hé n«ng d©n ®Òu bao hµm c¶ nghiªn cøu vÒ kinh tÕ n«ng hé. Gièng nh hé gia ®×nh, hé n«ng d©n còng ®îc x¸c ®Þnh díi nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau, song dï xem xÐt ë gãc ®é nµo th× b¶n chÊt cña nã vÉn kh«ng thay ®æi. Theo "kinh tÕ hé n«ng d©n" XB n¨m 2000 cña TS. §ç V¨n ViÖn vµ Th.S §Æng V¨n TiÕn th×: " Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Trong ®ã c¸c nguån lùc s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai, lao ®éng, -3- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tiÒn vèn vµ t liÖu s¶n xuÊt ®îc coi lµ cña chung ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, cã chung ng©n quü, ngñ chung mét nhµ, ¨n chung, mäi quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh lµ tïy thuéc vµo chñ hé. §îc Nhµ níc thõa nhËn, hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. Kinh tÕ hé vµ kinh tÕ gia ®×nh lµ hai ph¹m trï nhng cã quan hÖ víi nhau. NÕu nh kinh tÕ gia ®×nh ®îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi kinh tÕ tËp thÓ th× kinh tÕ hé ®îc coi lµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp. NÕu gia ®×nh ®îc xem trong mèi quan hÖ x· héi th× hé ®îc xem lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ë n«ng th«n níc ta hé ®Òu tån t¹i phæ biÕn díi d¹ng hé gia ®×nh. Tøc lµ hé võa cã chung c¬ së huyÕt thèng võa cã chung c¬ së kinh tÕ. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®«i khi chóng t«i ®ång nhÊt gi÷a kinh tÕ gia ®×nh vµ kinh tÕ hé. 2.1.2. §Æc trng cña kinh tÕ tÕ hé n«ng d©n Kinh tÕ hé n«ng d©n gåm cã 6 ®Æc trng sau: - Cã sù thèng nhÊt chÆt chÏ gi÷a quyÒn së h÷u, qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Së h÷u trong n«ng hé lµ së h÷u chung, nghÜa lµ mäi thµnh viªn trong hé ®Òu cã quyÒn së h÷u víi nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vèn cã, còng nh c¸c tµi s¶n kh¸c cña hé. MÆt kh¸c do dùa trªn c¬ së kinh tÕ chung vµ cã cïng chung mét ng©n quü nªn mäi ngêi trong hé ®Òu cã ý thøc tr¸ch nhiÖm rÊt cao vµ viÖc bè trÝ s¾p xÕp c«ng viÖc còng rÊt linh ho¹t, hîp lý. Tõ ®ã dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc trong n«ng hé rÊt cao. - Lao ®éng qu¶n lý vµ lao ®éng trùc tiÕp cã sù g¾n bã chÆt chÏ trong n«ng hé, mäi ngêi thêng g¾n bã víi nhau theo quan hÖ huyÕt thèng , kinh tÕ n«ng hé l¹i tæ chøc víi quy m« nhá h¬n c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nªn viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý còng ®¬n gi¶n h¬n. Trong n«ng hé chñ hé võa lµ ngêi ®iÒu hµnh, qu¶n lý s¶n xuÊt võa lµ ngêi trùc tiÕp tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, dÉn ®Õn tÝnh thèng nhÊt gi÷a lao ®éng trùc tiÕp vµ lao ®éng qu¶n lý lµ rÊt cao. - Kinh tÕ n«ng hé cã kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ tù ®iÒu chØnh rÊt cao. Do kinh tÕ hé cã quy m« nhá nªn dÔ ®iÒu chØnh h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp kh¸c. NÕu gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi hé cã thÓ tËp trung mäi nguån lùc vµo s¶n xuÊt ®Ó më réng s¶n xuÊt, khi gÆp ®iÒu kiÖn bÊt lîi hä dÔ dµng thu hÑp quy m«, thËm chÝ hé cã thÓ trë vÒ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp. - Cã sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt víi lîi Ých ngêi lao ®éng. -4- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong kinh tÕ hé mäi ngêi g¾n bã víi nhau c¶ trªn c¬ së kinh tÕ lÉn huyÕt téc vµ cã chung ng©n quü nªn dÔ dµng cã ®îc sù nhÊt trÝ, sù ®ång t©m, hiÖp lùc ®Ó cïng nhau ph¸t triÓn kinh tÕ hé cña m×nh. V× vËy cã sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt víi ngêi lao ®éng. Lîi Ých kinh tÕ ®· thùc sù trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cña mçi c¸ nh©n, lµ nh©n tè n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé. - Kinh tÕ n«ng hé lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt nhá nhng l¹i rÊt hiÖu qu¶, quy m« nhá l¹i kh«ng ®ång nghÜa víi sù l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp. Trªn thùc tÕ n«ng hé vÉn cã kh¶ n¨ng øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng. Trong thùc tÕ ®· chøng minh n«ng hé lµ lao ®éng¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thÝch hîp nhÊt víi ®Æc ®iÓm trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. -Kinh tÕ hé n«ng d©n sö dông c¸c lao ®éng vµ tiÒn vèn cña chñ hél lµ chñ yÕu. 2.1.3. Ph©n lo¹i n«ng hé. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kinh tÕ hé gia ®×nh lµ lo¹i h×nh kinh tÕ ®îc ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, tõ tù cung tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng hãa. V× vËy nÕu c¨n cø vµo møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ta cã thÓ chia ra c¸c nhãm sau: - Nhãm kinh tÕ hé sinh tån: Lµ d¹ng ph¸t triÓn thÊp cña kinh tÕ hé, c¸c hé thuéc nhãm nµy chØ s¶n xuÊt mét sè lo¹i c©y trång vËt nu«i chñ yÕu nh»m duy tr× cuéc sèng cña gia ®×nh hä. Hä hÇu nh kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt vèn, c«ng cô s¶n xuÊt th× th« s¬, l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ hä tiÕn hµnh s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm. - Nhãm kinh tÕ hé tù tóc: Nhãm nµy s¶n xuÊt ra l¬ng thùc thùc phÈm cung cÊp cho nhu cÇu gia ®×nh hµng ngµy, s¶n xuÊt cßn manh món, l¹c hËu kh«ng chÞu t×m tßi, häc hái, lu«n b»ng lßng víi b¶n th©n nªn hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt cña nhãm hé nµy rÊt thÊp. -Nhãm hé s¶n xuÊt nhá: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã mét bé phËn n«ng d©n lµm ¨n kh¸ gi¶, ngoµi phÇn s¶n xuÊt ®Ó cung cÊp cho b¶n th©n gia ®×nh cßn cã phÇn d thõa ®Ó b¸n ra ngoµi thÞ trêng. §©y lµ nhãm hé phÇn nµo biÕt lµm ¨n, chÞu khã häc hái nhng vÉn cha thùc sù m¹nh d¹n ®Çu t, thuª vèn ®Ó lµm ¨n. - Nhãm kinh tÕ hé s¶n xuÊt hµng hãa lín: §©y chÝnh lµ nh÷ng lo¹i hé s¶n xuÊt hµng hãa, nªn c¸c hé thuéc nhãm nµy ®· biÕt ®Çu t ph¸t triÓn lo¹i h×nh -5- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh tÕ mang ®Æc trng cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. Trªn ®©y lµ c¸c nhãm hé thuÇn n«ng. C¸c hé cã thu nhËp chñ yÕu tõ ngµnh trång trät vµ ch¨n nu«i. §Æc trng cña c¸c hé nµy lµ chÞu ¶nh hëng lín cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Ngoµi lo¹i hé thuÇn n«ng cßn cã nhãm hé kiªm ngµnh nghÒ ,dÞch vô: §©y lµ lo¹i hé ngoµi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hä cßn biÕt tËn dông nh÷ng c¸i cã s½n cña «ng cha ®Ó l¹i nh c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng ®îc kÕ thõa tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c nh»m n©ng cao thu nhËp cho gia ®×nh vµ tËn dông lao ®éng lóc n«ng nhµn ë n«ng th«n. V× vËy lo¹i hé nµy cã vèn ®Ó ®Çu t cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã kiÕn thøc vÒ thÞ trêng. 2.1.4. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n Ta cã thÓ kh¸i qu¸t mét sè nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé nh sau: - Nhãm c¸c yÕu tè chñ quan: §©y lµ yÕu tè do chÝnh b¶n th©n gia ®×nh n«ng d©n quyÕt ®Þnh. Mçi hé cã hoµn c¶nh riªng, cã tr×nh ®é, cã ph¬ng tiÖn vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c nhau. §ã lµ c¸c yÕu tè chñ quan, nã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé. C¸c yÕu tè chñ quan bao gåm: + §Êt ®ai: §Êt ®ai lµ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ ®Æc biÖt kh«ng g× cã thÓ thÓ thay thÕ ®îc ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña nã mµ ®Êt ®ai cã thÓ coi nh mét d¹ng cña vèn nhng l¹i ®îc xem nh mét nguån lùc riªng biÖt. SÏ kh«ng thÓ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nÕu kh«ng cã ®Êt ®ai, sè lîng vµ chÊt lîng ®Êt ®ai sÏ quy ®Þnh lîi thÕ so s¸nh cña mçi vïng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Híng sö dông ®Êt quy ®Þnh híng sö dông c¸c t liÖu s¶n xuÊt kh¸c, chÊt lîng ®Êt cao hay thÊp l¹i ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i. V× vËy ®Êt ®ai ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé. ChÝnh v× vËy víi mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cã h¹n mçi hé cÇn cã kÕ ho¹ch sö dông sao cho phï hîp ®Ó cã ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. + Vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt: vèn lµ gi¸ trÞ cña toµn bé ®Çu vµo, bao gåm nh÷ng tµi s¶n, vËt phÈm trong s¶n xuÊt kinh doanh. Còng nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Trong n«ng nghiÖp vèn lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa. Vèn quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« s¶n xuÊt tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt. Vèn ®îc xÕp vµo c¸c yÕu tè chñ quan v× chñ hé cã quyÒn huy ®éng hoÆc quyÕt ®Þnh ph©n bæ vèn theo chu kú s¶n -6- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 xuÊt. Vèn ®îc t¹o ra tõ hai nguån c¬ b¶n lµ vèn tù cã vµ vèn ®i vay. ViÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ hay kh«ng nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé. NÕu ta cè ®Þnh c¸c yÕu tè kh¸c, chØ xÐt riªng ¶nh hëng cña vèn ®Õn thu nhËp cña hé th× vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña hé lµ hai ®¹i lîng ®ång biÕn. + Lao ®éng: Lao ®éng lµ yÕu tè cÇn thiÕt cña mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng cã lao ®éng th× kh«ng thÓ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, còng nh ®Êt ®ai lao ®éng ¶nh hëng ®Õn thu nhËp trªn c¶ hai mÆt, lîng vµ chÊt. MÆt lîng cña lao ®éng: ThÓ hiÖn ë møc ®é ®Çu t lao ®éng vµo c«ng viÖc cô thÓ. NÕu hé cµng nhiÒu lao ®éng th× thu nhËp cña hé cµng cao. MÆt chÊt cña lao ®éng: ThÓ hiÖn sù hiÓu biÕt cña ngêi lao ®éng trong c«ng viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, n¾m ®îc qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång vËt nu«i, tõ ®ã cã biÖn ph¸p t¸c ®éng, ch¨m sãc khoa häc vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. ChÊt lîng lao ®éng cßn thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng tiÕp thu khoa häc kü thuËt, am hiÓu thÞ trêng vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, thÓ hiÖn ë kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt. Lao ®éng lµ mét trong c¸c yÕu tè chñ quan ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé. Nã lµ yÕu tè cã thÓ thay ®æi ®îc c¶ vÒ chÊt vµ vÒ lîng nªn trong c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé th× gi¶i ph¸p vÒ lao ®éng lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi cao. - Nhãm yÕu tè kh¸ch quan: §©y lµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña n«ng hé mµ hé n«ng d©n kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc. C¸c t¸c ®éng nµy cã thÓ theo híng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc, cã thÓ lµ tèt víi lo¹i hé nµy nhng l¹i kh«ng tèt víi hé kh¸c. C¸c yÕu tè thuéc nhãm nµy bao gåm: + §iÒu kiÖn tù nhiªn: Do ®èi tîng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ sinh vËt sèng, qu¸ tr×nh sinh trëng ph¸t triÓn phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh nh khÝ hËu, thêi tiÕt, m«i trêng... NÕu gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y trång vËt nu«i th× sÏ cho n¨ng suÊt cao vµ ngîc l¹i. Nh vËy trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh kh¸ lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña n«ng hé. + ThÞ trêng: thÞ trêng lµ n¬i diÔn ra trao ®æi hµng hãa, thÞ trêng cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c¬ chÕ thay ®æi gi¸ -7- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¶. Gi¸ c¶ l¹i phô thuéc vµo quy luËt cung cÇu trªn thÞ trêng. Cã hai lo¹i thÞ trêng lµ thÞ trêng ®Çu vµo vµ thÞ trêng ®Çu ra. §èi víi thÞ trêng ®Çu ra (thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm), nã ph¶n ¸nh cung s¶n phÈm. Trong n«ng nghiÖp cung vÒ s¶n phÈm thêng lµ cung muén, h¬n n÷a c¸c s¶n phÈm trong n«ng nghiÖp thêng khã b¶o qu¶n, v× vËy rñi ro do thÞ trêng ®em l¹i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã thÞ trêng c¸c s¶n phÈm trong n«ng nghiÖp lµ thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o, nªn ngêi n«ng d©n kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc thÞ trêng, v× vËy sù t¸c ®éng cña thÞ trêng lµm cho thu nhËp cña n«ng hé kh«ng æn ®Þnh. §èi víi thÞ trêng c¸c yÕu tè ®Çu vµo, gi¸ c¶ ®Çu vµo trªn thÞ trêng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña n«ng hé, v× thÕ nã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn quy m« s¶n xuÊt, ®Õn møc ®é ®Çu t cña n«ng d©n. NÕu gi¸ ®Çu vµo t¨ng lµm cho chi phÝ ®Çu t t¨ng dÉn ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt gi¶m xuèng. + ChÝnh s¸ch cña Nhµ níc: ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ c«ng cô ®¾c lùc cña ChÝnh Phñ. Trong qu¶n lý kinh tÕ mçi chÝnh s¸ch ban hµnh ®Òu cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dï lín hay nhá. NÕu chÝnh s¸ch ®óng ®¾n sÏ kÝch thÝch ®îc s¶n xuÊt vµ ngîc l¹i. V× vËy chÝnh s¸ch cña Nhµ ní cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn thu nhËp cña hé hay ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt Nam, Nhµ níc ta ®· chøng tá ®îc vai trß cña m×nh trong qu¶n lý kinh tÕ. Nã thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt ë chÝnh s¸ch ruéng ®Êt trong c«ng cuéc ®æi míi. ChÝnh s¸ch nµy ®· lµm thay ®æi thu nhËp cña toµn bé d©n c trong n«ng th«n. Ngoµi ra cßn cã sù ®ãng gãp hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nh ®Æt gi¸ trÇn, gi¸ sµn nh»m b¶o vÖ ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. + Ngoµi c¸c yÕu tè kÓ trªn, kinh tÕ hé cßn chÞu ¶nh hëng cña c¸c phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng v¨n hãa…. 2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè níc trªn thÕ giíi 2.2.1. T×nh h×nh chung vÒ kinh tÕ hé trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi diÔn ra m¹nh mÏ tõ nh÷ng hé ph¸t triÓn s¶n xuÊt tõ tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸, tõ s¶n xuÊt tiÓu n«ng sang s¶n xuÊt trang tr¹i. MÆc dï trong nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi tån t¹i nhiÒu h×nh thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. Song c¸c hé n«ng d©n, c¸c -8- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trang tr¹i gia ®×nh vÉn lµ lùc lîng chñ yÕu s¶n xuÊt ra c¸c mÆt hµng n«ng s¶n phÈm, ®¸p øng cho nhu cÇu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm cña con ngêi. C¸c hé n«ng d©n ®ang ®ãng mét vai trß chñ lùc trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi. Tõ nh÷ng n¨m 1980 ë c¸c níc §«ng ¢u, kinh tÕ hé ®îc ®¸nh gi¸ lµ kinh tÕ phô gia ®×nh, nhng trªn thùc tÕ nã l¹i ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. - ë Hunggari s¶n phÈm hµng ho¸ n«ng tr¹i gia ®×nh chiÕm 60% tæng s¶n phÈm hµng ho¸ thu ®îc tõ n«ng th«n. - ë Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc kinh ng¹c trong ph¸t triÓn kinh tÕ hé. Hä cã m« h×nh " hé tù chÞu tr¸ch nhiÖm" lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ b¶n trong n«ng th«n. - ë Th¸i Lan ®· sö dông kinh tÕ hé theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i nhá, chñ yÕu lµ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hä ®· ®¹t tèc ®é ph¸t triÓn cao vµ kh¸ æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng trëng cña hä lµ do kinh tÕ hé ®em l¹i. Nh×n chung hÇu hÕt ë c¸c níc trªn thÕ giíi kÓ c¶ c¸c níc ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn ®Òu coi träng kinh tÕ hé, v× ®©y lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, nã phï hîp víi ®Æc thï trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2.2.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè níc trong khu vùc 2.2.2.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë Th¸i Lan Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Th¸i Lan lµ mét níc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. Lµ mét trong nh÷ng níc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh. ë Th¸i Lan kinh tÕ n«ng hé ph¸t triÓn m¹nh vµ hÇu hÕt lµ nh÷ng n«ng tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸. §Ó thóc ®Èy kinh tÕ n«ng hé ph¸t triÓn ChÝnh Phñ Th¸i Lan ®· ®iÒu tiÕt vÜ m« nh sau: - ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ thÞ trêng: Khi gi¸ n«ng s¶n thÊp, ChÝnh phñ thêng dïng quü b×nh æn gi¸ c¶ b»ng c¸ch ®Æt møc gi¸ tèi thiÓu, t¹o nhu cÇu dù tr÷ vµ ®iÒu tiÕt h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, ®Æc biÖt ®Ó gi¶m bít sù bãc lét cña tÇng líp trung gian, th¬ng nh©n, ChÝnh Phñ h¹ thÊp gi¸ mua vËt t, n©ng gi¸ b¸n bu«n n«ng s¶n. VÒ mÆt thÞ trêng ChÝnh Phñ kh«ng ngõng n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i, ph¸t triÓn hÖ thèng ®¹i lý t¹o nªn c¸c kªnh ph©n phèi liªn tôc tõ n«ng th«n ®Õn c¸c thµnh phè lín. T¨ng cêng th«ng tin thÞ trêng, qu¶ng c¸o vµ tæ chøc c¸c khãa ®µo t¹o ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vÒ -9- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thÞ trêng cho ngêi s¶n xuÊt. - ChÝnh s¸ch ®Çu t cho n«ng nghiÖp: §Çu t cho n«ng nghiÖp chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong tæng ®Çu t cña ChÝnh Phñ vµ tËp trung vµo 3 lÜnh vùc lín ®ã lµ: §Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ®èi víi c¸c trung t©m kinh tÕ ®Ó më réng thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm t¬i sèng. Kho¶n ®Çu t thø hai mµ ChÝnh Phñ Th¸i Lan hÕt søc chó träng ®ã lµ x©y dùng hÖ thèng thñy lîi. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh Phñ cßn quan t©m cung øng ph©n bãn cho c¸c n«ng tr¹i. Trong thêi kú thùc hiÖn cuéc "c¸ch m¹ng xanh" Th¸i Lan ®· cho phÐp nhËp khÈu ph©n bãn kh«ng tÝnh thuÕ. - ChÝnh s¸ch tÝn dông n«ng nghiÖp: Th¸i Lan lµ níc thµnh c«ng trong viÖc cung cÊp tÝn dông n«ng nghiÖp th«ng qua c¸c tæ chøc tÝn dông nh ng©n hµng quèc gia, ng©n hµng th¬ng m¹i, ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp. Ngoµi ra cßn cã c¸c tæ chøc phi ChÝnh Phñ kh¸c tham gia cung cÊp tÝn dông cho n«ng d©n víi l·i suÊt ph¶i ch¨ng. 2.2.2.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë Trung Quèc Trung Quèc lµ mét níc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi víi h¬n 1,3 tû d©n. ChÝnh v× vËy kinh tÕ n«ng hé ®îc ChÝnh Phñ Trung Quèc quan t©m hµng ®Çu. Trong 15 n¨m trë l¹i ®©y kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n Trung Quèc ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó ®¹t ®îc thµnh tùu ®ã Trung Quèc ®· ®Æc biÖt coi träng kinh tÕ n«ng hé víi 3 mòi nhän c¬ b¶n ®ã lµ: Dùa vµo chÝnh s¸ch, dùa vµo ®Çu t, vµ dùa vµo khoa häc kü thuËt. +VÒ chÝnh s¸ch: N¨m 1984 ChÝnh phñ Trung Quèc ®· tiÕn hµnh giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho hé n«ng d©n. TiÕp sau ®ã lµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng ngµnh nghÒ dÞch vô, ph¸t triÓn hµng ho¸, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng th«n cïng ph¸t triÓn. + VÒ ®Çu t: §Çu tiªn lµ viÖc tiÕn hµnh n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh Phñ cßn t¨ng cêng ®Çu t tµi chÝnh, më mang nhiÒu h×nh thøc tÝn dông ®Ó n«ng hé cã ®iÒu kiÖn vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt. + VÒ chuyÓn giao khoa häc kü thuËt: ViÖc kÕt hîp khoa häc kü thuËt víi tiÒm n¨ng kinh tÕ ®· huy ®éng vµ tËn dông mäi n¨ng lùc s½n cã trong d©n ®Æc biÖt lµ nguån vèn tù bá ra ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao møc sèng cña hé vµ x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. 2.2.2.3. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë Malaysia Môc tiªu cña Malaysia lµ x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, s¶n - 10 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 xuÊt hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao. V× thÕ chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp cña Malaysia tËp trung chñ yÕu vµo khuyÕn n«ng vµ tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh Phñ Malaysia còng chó träng viÖc t×m kiÕm thÞ trêng xuÊt khÈu n«ng s¶n. Nhê ®ã mét vµi n¨m gÇn ®©y kinh tÕ n«ng hé cña ngêi d©n níc nµy cã thu nhËp cao vµ æn ®Þnh. Trªn ®©y lµ nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè níc trong khu vùc cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn gÇn gièng víi níc ta. Qua viÖc t×m hiÓu, xem xÐt nh÷ng kinh nghiÖm ®ã chóng ta cã thÓ t×m thÊy nh÷ng bµi häc quý gi¸, ®ång thêi x¸c ®Þnh ®îc sù kh¸c biÖt vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi riªng cña níc m×nh ®Ó ®a ra nh÷ng chñ tr¬ng, ®êng lèi ph¸t triÓn sao cho phï hîp. 2.3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë níc ta 2.3.1. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë ViÖt Nam - Trong thêi kú Ph¸p thuéc: ë thêi kú nµy tuyÖt ®¹i bé phËn n«ng d©n ®i lµm thuª cho ®Þa chñ, mét bé phËn rÊt Ýt n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá theo kiÓu cæ truyÒn víi kinh nghiÖm vµ kü thuËt th« s¬. - Tõ n¨m 1955 - 1959: Sau khi miÒn B¾c hoµn toµn gi¶i phãng. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ruéng ®Êt víi môc ®Ých: "Ngêi cµy cã ruéng". ChÝnh nhê c¶i c¸ch ruéng ®Êt, cïng víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®· lµm cho kinh tÕ n«ng hé cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. - Tõ 1960 - 1980: §©y lµ giai ®o¹n chóng ta tiÕn hµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt, thùc hiÖn tËp thÓ hãa mét c¸ch å ¹t, song ®©y còng chÝnh lµ lóc tËp thÓ béc lé râ tÝnh yÕu kÐm cña m×nh, thêi kú nµy kinh tÕ hé kh«ng ®îc coi träng. §©y lµ thêi kú xuèng dèc cña nÒn n«ng nghiÖp níc ta. - Tõ 1981 - 1987: ChØ thÞ 100CT/W ®îc Ban bÝ th trung ¬ng §¶ng ban hµnh, quyÕt ®Þnh thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n s¶n phÈm cuèi cïng ®Õn nhãm vµ ngêi lao ®éng, ®êi sèng n«ng d©n phÇn nµo ®îc c¶i thiÖn, tÝch lòy cho hîp t¸c x·. §©y cã thÓ nãi lµ bíc khëi ®Çu cho sù ®æi míi. -Tõ 1988 ®Õn nay: Ngµy 5/5/1988 Bé ChÝnh trÞ vµ Ban ChÊp hµnh trung ¬ng §¶ng ®· ban hµnh NghÞ QuyÕt 10 vÒ: "§æi míi qu¶n lý kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n". Thõa nhËn kinh tÕ hé lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi. Hé gia ®×nh ® îc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi, hé trë thµnh ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp. Hµng - 11 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lo¹t nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi ®ã ®· t¹o ®îc ®éng lùc thóc ®Èy nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §a níc ta trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai trªn thÕ giíi sau Th¸i. 2.3.2. Xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë níc ta Theo quy luËt tÊt yÕu cña mäi sù vËt hiÖn tîng th× nhu cÇu cña con ngêi ngµy cµng t¨ng trong khi ®ã nguån lùc s¶n xuÊt th× cã giíi h¹n ®Æc biÖt lµ ®Êt ®ai. V× thÕ trong c¬ chÕ kinh tÕ míi, n«ng nghiÖp n«ng th«n sÏ ph¶i cã bíc ®i míi. HiÖn nay ë n«ng th«n qu¸ tr×nh chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt vµ tÝch tô ®Êt ®ang diÔn ra vµ dÇn diÔn ra ë quy m« cµng lín h¬n. ViÖc tÝch tô ruéng ®Êt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc c¬ giíi hãa trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiÕn tíi mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín. Cïng víi xu híng chung cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh kinh tÕ n«ng hé cã thÓ ph¸t triÓn theo 2 xu híng sau: + Xu híng 1: Mét bé phËn n«ng hé sÏ trë thµnh c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh ®éc lËp, s½n sµng chuyÓn tõ tù cung tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt sÏ dÉn ®Õn sù h×nh thµnh c¸c trang tr¹i n«ng nghiÖp, c¸c trang tr¹i nµy sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Çu t tiÕn bé khoa häc, kü thuËt míi, ®Çu t vèn ®em l¹i lîi nhuËn cao, ®a nÒn n«ng nghiÖp níc ta sang mét giai ®o¹n míi. + Xu híng 2: Mét bé phËn n«ng hé cßn l¹i sau khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, sÏ chuyÓn lao ®éng sang c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp, hoÆc ®i lµm thuª. Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ sù h×nh thµnh c¸c dÞch vô kinh tÕ kü thuËt, phôc vô cho nghÒ n«ng th¬ng phÈm vµ ®êi sèng cña d©n c n«ng th«n. §©y lµ qu¸ tr×nh kinh doanh t¸ch khái ruéng ®Êt. ë n«ng th«n hiÖn nay, hiÖn tîng mét sè n«ng hé chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ®i lµm thuª ®ang diÔn ra vµ dÇn t¨ng lªn. Qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt cµng râ nÐt ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long, cßn ë ®ång b»ng S«ng Hång, sù tÝch tô ruéng ®Êt cha diÔn ra trªn quy m« hé mµ chØ lµ gi÷a c¸c lao ®éng trong mét hé. Toµn bé ruéng ®Êt cña hé chØ do mét hoÆc hai lao ®éng ®¶m nhËn, c¸c lao ®éng cßn l¹i chuyÓn sang lµm ngµnh nghÒ kh¸c. §©y lµ xu híng chung cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé nãi riªng vµ kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nµy chØ lµ bíc ®i ®Çu tiªn cña nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nã ra ®êi ®ßi hái chÝnh sù nç lùc cña b¶n th©n n«ng hé cïng - 12 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 víi sù kÕt hîp ®ång bé cña hÖ thèng chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong thêi gian tíi. 2.4. HÖ thèng chØ tiªu dïng trong nghiªn cøu ®Ò tµi 2.4.1. HÖ thèng chØ tiªu ph¶n ¸nh ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña n«ng hé - DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n trªn hé - DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n / khÈu - Sè nh©n khÈu b×nh qu©n/ hé - Sè lao ®éng b×nh qu©n/ hé - Tr×nh ®é v¨n hãa cña chñ hé hay cña lao ®éng chÝnh - Møc trang bÞ c«ng cô s¶n xuÊt tÝnh trªn khÈu - Møc trang bÞ c«ng cô s¶n xuÊt tÝnh trªn lao ®éng - Vèn lu ®éng ®Çu t s¶n xuÊt b×nh qu©n/ hé 2.4.2. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh ®êi sèng thu chi cña n«ng hé - Tæng thu nhËp cña hé - C¬ cÊu c¸c kho¶n thu - Thu nhËp tÝnh trªn khÈu tÝnh theo th¸ng, theo n¨m - Tæng chi cña hé - C¬ cÊu c¸c kho¶n chi 2.4.3. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh - GO (Gi¸ trÞ s¶n xuÊt): Lµ toµn bé gi¸ trÞ cña tµi s¶n vËt chÊt vµ dÞch vô lao ®éng n«ng nghiÖp t¹o ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, thêng lµ 1 n¨m. §èi víi n«ng hé GO gåm: + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt bu«n b¸n dÞch vô GO =Qi.Pi - 13 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Qi : Khèi lîng s¶n phÈm thø i Pi : Gi¸ b¸n s¶n phÈm thø i - IC (chi phÝ trung gian): lµ toµn bé chi phÝ vËt chÊt thêng xuyªn vµ dÞch vô ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ dÞch vô kh¸c trong mét thêi kú s¶n xuÊt. IC = Ci - VA (gi¸ trÞ gia t¨ng): Lµ kÕt qu¶ cuèi cïng thu ®îc sau khi trõ ®i chi phÝ trung gian cña mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nµo ®ã. VA = GO - IC - MI (thu nhËp hçn hîp): Lµ phÇn thu nhËp thuÇn tóy cña n«ng hé s¶n xuÊt, bao gåm c¶ c«ng lao ®éng vµ lîi nhuËn trong mét thêi kú s¶n xuÊt. MI = VA - (A + T) - TiÒn c«ng lao ®éng (nÕu cã) A : KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh T: C¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép - Tû suÊt gi¸ trÞ gia t¨ng theo chi phÝ trung gian TVA = VA/ MC - Tû suÊt thu nhËp hçn hîp theo chi phÝ trung gian: TMI = MI/ IC PhÇn:III §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu 3.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn 3.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh TiÒn Phong lµ mét x· thuéc huyÖn Thêng TÝn, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 20km vÒ phÝa Nam víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 458 (ha). X· cã con s«ng NhuÖ ch¶y qua. + PhÝa §«ng gi¸p x· T©n Minh + PhÝa B¾c gi¸p víi x· V¨n Phó + PhÝa Nam vµ phÝa T©y gi¸p huyÖn Thanh Oai. X· cã ®êng giao th«ng nèi liÒn víi quèc lé 1A, lµ con ®êng nèi liÒn B¾c - - 14 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nam. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc giao lu, bu«n b¸n s¶n phÈm hµng hãa víi c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c. VÒ ®Þa h×nh, nh×n chung ®Þa h×nh cña x· t¬ng ®èi b»ng ph¼ng, ruéng ®Êt bÞ chia nhá, manh món do ®Êt canh t¸c kh«ng tËp trung nªn ¶nh hëng ®Õn ®iÒu kiÖn ch¨m sãc cña hé n«ng d©n. 3.1.1.2. KhÝ hËu - thñy v¨n X· TiÒn Phong n»m trong vïng khÝ hËu chung cña ®ång b»ng B¾c Bé, khÝ hËu trong n¨m chia lµm 4 mïa râ rÖt. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m 23,5 0C, cao nhÊt 38 - 390C, th¸ng l¹nh nhÊt xuèng tíi 8 - 90C, ®é Èm trung b×nh kho¶ng 85%, biÕn ®éng trong kho¶ng 60 - 90%. Lîng ma b×nh qu©n th¸ng trong n¨m kho¶ng 1804 mm, th¸ng cao nhÊt 419 mm, th¸ng thÊp nhÊt 142,7 mm, lîng ma thêng tËp trung vµo th¸ng 7, th¸ng 8, th¸ng 9. VÒ thñy v¨n: X· cã nh¸nh s«ng ch¶y xuyªn qua x·, cã chiÒu dµi kho¶ng 2,5km vµ réng khaáng 30 -35 (m), s«ng ®îc chia c¾t bëi nhiÒu cèng ®Ëp vµ nh¸nh s«ng nhá ®æ ra s«ng NhuÖ th«ng qua mét tr¹m b¬m lín. Nh¸nh s«ng nµy cïng víi hÖ thèng kªnh m¬ng dµy ®Æc lµ nguån cung cÊp níc chñ yÕu cho viÖc tíi tiªu cña x·. Nãi chung x· cã ®iÒu kiÖn kh¸ thuËn lîi trong viÖc cung cÊp níc cho diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. Nh×n chung ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña x· lµ rÊt thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi 3.1.2.1. T×nh h×nh ph©n bè vµ sö dông ®Êt ®ai cña x· T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña x· ®îc thÓ hiÖn qua biÓu 1. Qua biÓu 1 ta thÊy tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña x· lµ 458 (ha) vµ kh«ng biÕn ®éng qua 3 n¨m. Trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ t¬ng ®èi cao trong tæng quü ®Êt cña x·, chiÕm gÇn 75% vµ cã chiÒu híng gi¶m dÇn qua 3 n¨m. §Êt n«ng nghiÖp n¨m 2001 so víi n¨m 2000 gi¶m 0,43% (tøc gi¶m tõ 342,76 (ha) n¨m 2000 xuèng 341,30 (ha) n¨m 2001) vµ n¨m 2002 so víi 2001 gi¶m 0,47% (tøc gi¶m tõ 341,30 ha xuèng 339,7 (ha) n¨m 2002). B×nh qu©n qua 3 n¨m gi¶m 0,45%/ n¨m. Trong diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp th× ®Êt c©y hµng n¨m chiÕm tû lÖ cao gÇn 90% vµ chñ yÕu lµ ®Êt trång lóa, diÖn tÝch ®Êt trång c©y ¨n qu¶ lµ rÊt Ýt vµ hÇu nh kh«ng biÕn ®éng qua c¸c n¨m. Cßn ®Êt nu«i trång thuû s¶n th× chiÕm tû lÖ cao h¬n 8,4%. (tøc 28,79ha), qua c¸c n¨m còng kh«ng cã biÕn ®éng lín. Nh vËy th«ng qua c¬ cÊu sö dông ®Êt n«ng nghiÖp th× - 15 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Êt trång lóa vÉn lµ chñ yÕu. Ngoµi c©y lóa th× x· cha thùc sù cã thÕ m¹nh nµo kh¸c trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Êt chuyªn dïng chiÕm diÖn tÝch lín thø hai sau ®Êt n«ng nghiÖp vµ t¨ng dÇn qua 3 n¨m ®ã lµ do ngµy nay kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy ®îc n©ng cao. NhiÒu c«ng tr×nh ®îc x©y dùng ®Ó phôc vô s¶n xuÊt vµ phôc vô ®êi sèng tinh thÇn cña ngêi d©n. §Êt chuyªn dïng n¨m 2001 t¨ng 3,22% so víi n¨m 2000 ( tøc tõ 61,2 ha n¨m 2000 lªn 63,17 (ha) n¨m 2001 ) vµ n¨m 2002 lµ 63,98 (ha) t¨ng 1,28% so víi n¨m 2001. Trung b×nh 3 n¨m t¨ng 2,25%/ n¨m. - 16 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - 17 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §Êt cha sö dông chiÕm tû lÖ nhá trong quü ®Êt, qua 3 n¨m diÖn tÝch ®Êt nµy cã gi¶m ®i, trung b×nh mçi n¨m gi¶m 2,56% ®iÒu nµy chøng tá ®Êt ®ai cña x· ngµy cµng ®îc ®a vµo sö dông nhiÒu h¬n. Nh vËy qua biÓu ta thÊy c¬ cÊu sö dông ®Êt cña x· t¬ng ®èi æn ®Þnh, ë x· còng cha cã sù chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu c©y trång, ®Êt canh t¸c th× hÇu hÕt vÉn lµ trång lóa, chñ yÕu 2 vô lóa/ n¨m. Nh×n vµo mét sè chØ tiªu b×nh qu©n ta thÊy ®Êt canh t¸c tÝnh trªn khÈu n«ng nghiÖp gi¶m dÇn, mÆc dï gi¶m ®¸ng kÓ song ®ã còng lµ dÊu hiÖu ®¸ng mõng, chøng tá trong x· ®ang cã sù chuyÓn ®æi vÒ c¬ cÊu khÈu theo chiÒu híng tÝch cùc, tho¸t dÇn khái n«ng nghiÖp n«ng th«n. 3.1.2.2. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng Cïng víi ®Êt ®ai, lao ®éng lµ yÕu tè ®Æc biÖt quan träng trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ, ®iÒu nµy cµng thÓ hiÖn râ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nhÊt lµ khi tr×nh ®é c¬ giíi hãa ë níc ta cßn ë møc thÊp. ChÝnh v× vËy ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc, sö dông hîp lý nguån lao ®éng sao cho phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao th× viÖc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh d©n sè lao ®éng lµ v« cïng quan träng. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng cña x· TiÒn Phong trong 3 n¨m (2000  2002) ®îc thÓ hiÖn ë biÓu 2. Qua biÓu 2 ta thÊy, qua 3 n¨m nh©n khÈu cña x· b×nh qu©n t¨ng 1,81%/ n¨m. N¨m 2000 cã 7375 ngêi vµ ®Õn n¨m 2002 lµ 7644 ngêi. Trong ®ã khÈu n«ng nghiÖp chiÕm ®a sè, gÇn 75%. Tæng sè hé cña x· trong 3 n¨m t¨ng lªn, b×nh qu©n t¨ng 1,79%, Sè hé trong x· ®îc chia lµm 3 lo¹i chÝnh lµ hé thuÇn n«ng, hé kiªm ngµnh nghÒ dÞch vô vµ hé chuyªn ngµnh nghÒ dÞch vô (hé phi n«ng nghiÖp). Hé kiªm lµ lo¹i hé chiÕm tû lÖ cao nhÊt trong 3 lo¹i hé trªn (chiÕm h¬n 60%). §©y lµ mét tû lÖ kh¸ cao chøng tá trong x· tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh ngµnh nghÒ phô. Qua ®iÒu tra chóng t«i ®îc biÕt hiÖn trong x· ®ang tån t¹i c¸c nghÒ nh: nghÒ lµm ch¨n b«ng, nghÒ ®iªu kh¾c, nghÒ méc, thªu. - 18 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §©y lµ nh÷ng nghÒ thu hót phÇn lín lao ®éng trong x· vµo nh÷ng lóc n«ng nhµn. Lo¹i h×nh hé kiªm ®ang cã xu híng t¨ng nhanh, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 3,08%, trong khi ®ã hé chuyªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹i cã xu híng gi¶m m¹nh, b×nh qu©n mçi n¨m gi¶m 2,82%. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu hé ®ang cã xu híng t¸ch ra khái s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chuyÓn sang lµm ngµnh nghÒ hoÆc bu«n b¸n dÞch vô, lo¹i hé nµy nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng kh¸ nhanh, b×nh qu©n t¨ng 9,04%/ n¨m. VÒ lao ®éng: lao ®éng cña x· chia lµm 2 lo¹i chÝnh lµ lao ®éng n«ng nghiÖp vµ lao ®éng phi n«ng nghiÖp. Trong 3 n¨m lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 2,64%/ n¨m (tõ 3147 lao ®éng n¨m 2000 lªn 3315 lao ®éng n¨m 2002). Do trong x· cã nhiÒu ngµnh nghÒ phô cã tõ l©u ®êi nªn mÆc dï lµm trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp hä thêng nhËn hµng vÒ nhµ lµm thªm cho c¸c chñ lín nh»m t¨ng thu nhËp cho gia ®×nh, v× vËy lao ®éng ë ®©y cã tr×nh ®é tay nghÒ kh¸. Cßn vÒ lao ®éng phi n«ng nghiÖp, lo¹i h×nh lao ®éng nµy cã tèc ®é t¨ng cao h¬n, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 3,93% (tõ 798 lao ®éng n¨m 2000 lªn 862 lao ®éng n¨m 2002). Nh vËy sù chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu hé vµ c¬ cÊu lao ®éng ë x· ®ang theo chiÒu híng tÝch cùc, xu híng t¸ch dÇn khái n«ng nghiÖp. Qua t×m hiÓu t×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng cña x· TiÒn Phong qua 3 n¨m cho thÊy khÈu n«ng nghiÖp vµ lao ®éng n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû lÖ t¬ng ®èi cao. §iÒu nµy chøng tá n«ng nghiÖp vÉn lµ ngµnh cÇn chó träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· nãi chung vµ kinh tÕ n«ng hé nãi riªng. Nhng bªn c¹nh ®ã x· cÇn ph¸t huy thÕ m¹nh ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, ®a d¹ng hãa ngµnh nghÒ, t¨ng thu nhËp cho hé, gi¶m bít sù d thõa lao ®éng trong n«ng th«n vµo lóc n«ng nhµn, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ x· theo híng t¨ng dÇn tû träng ngµnh c«ng nghiÖp - dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng ngµnh n«ng nghiÖp trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña x·. 3.1.2.3. T×nh h×nh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña x· C¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®îc sù gióp ®ì cña HuyÖn Uû, cïng víi nç lùc kh«ng ngõng cña nh©n d©n trong x· nªn c¬ së h¹ tÇng, vËt chÊt kü thuËt cña x· cã nhiÒu thay ®æi. T×nh h×nh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña x· ®îc thÓ hiÖn - 19 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 á biÓu 3. B¶ng 3: T×nh h×nh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cã ®Õn n¨m 2002 DiÔn gi¶i §VT Sè lîng c¸i trêng trêng nhµ chiÕc 1 2 8 5 1 km km con chiÕc chiÕc m¸y c¸i c¸i 5 27 17,75 61 10 12 6 5 1 I. C¬ së phôc vô ®êi sèng - Tr¹m x¸ - Trêng häc (cÊp 1+2) - Trêng mÇm non - Nhµ thê + ®Òn + chïa - S©n vËn ®éng II. C¬ së phôc vô s¶n xuÊt - Tr¹m biÕn thÕ - Kªnh m¬ng m¸ng - §êng giao th«ng - Tr©u, bß cµy kÐo - ¤ t« - C«ng l«ng - M¸y lµm ®Êt - Tr¹m b¬m - Chî Nguån: Ban thèng kª x· TiÒn Phong Qua b¶ng 3 cho ta thÊy: a. VÒ hÖ thèng ®êng giao th«ng X· cã 17,75 km ®êng phôc vô nhu cÇu ®i l¹i cña nh©n dÉn trong x·, hÇu hÕt c¸c ®o¹n ®êng lµng, ®êng xãm ®Òu l¸t g¹ch hoÆc bª t«ng hãa, cßn c¸c ®o¹n ®êng liªn x· ®îc r¶i ®¸, l¸ng nhùa. Tuy cã mét sè ®o¹n ®êng ®· xuèng cÊp song nh×n chung x· cã m¹ng líi giao th«ng kh¸ tèt ®¶m b¶o ®îc nhu cÇu ®i l¹i vµ vËn chuyÓn hµng ho¸ cña nh©n d©n. b. HÖ thèng thñy lîi Do x· n»m ë vÞ trÝ thuËn lîi, cã con s«ng NhuÖ ch¹y qua, cïng víi hÖ - 20 -
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan