Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi Më §Çu
1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trªn thÕ giíi, c¸c níc cã møc sèng cao còng lµ nh÷ng níc cã nhu cÇu tiªu
thô s¶n phÈm qu¶ rÊt lín trong ®ã qu¶ t¬i lµ lo¹i thùc phÈm kh«ng thÓ thiÓu trong
c¬ cÊu b÷a ¨n hµng ngµy. Ngoµi viÖc cung cÊp chÊt kho¸ng vµ nhiÒu lo¹i Vitamin
kh¸c nhau, hoa qu¶ cßn cã t¸c dông rÊt tèt trong viÖc tiªu ho¸ thùc phÈm vµ
chèng chøng t¸o bãn còng nh mét sè biÓu hiÖn bÊt thêng kh¸c.
ë nh÷ng nh÷ng níc nµy, c©y ¨n qu¶ dîc coi lµ mét ngµnh kinh tÕ quan
träng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ x· héi
nãi chung. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét sè níc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó
ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ hoÆc tr×nh ®é s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n»m ë møc thÊp, kh«ng
tù ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng th× Nhµ níc ph¶i cã chÝnh s¸ch nhËp khÈu qu¶ t¬i
hµng n¨m. Sù ®iÒu phèi thÞ trêng mua b¸n qu¶ c¶ s¶n phÈm t¬i vµ chÕ biÕn, t¹o
nªn sù giao lu hµng ho¸ ngµy cµng réng r·i vµ trë thµnh mét nh©n tè kÝch thÝch
cho sù ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi.
ë ViÖt Nam, sau khi vÊn ®Ò l¬ng thùc gi¶i quyÕt c¬ b¶n nhu cÇu qu¶ t¬i
nhu cÇu tiªu dïng ngµy mét gia t¨ng ( b×nh qu©n tiªu dïng qu¶/ ®Çu ngêi mét
n¨m lµ 60 Kg(2000) vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2010 lµ 70Kg ). Sù giao lu hµng ho¸
trong ®ã cã qu¶ døa hai miÒn Nam B¾c t¹o nªn mét thÞ trêng tiªu thô phong phó
vµ ®a d¹ng .
Nh×n trªn tæng thÓ, ViÖt Nam hoµn toµn cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c©y
¨n qu¶. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng n¨m tríc ®©y viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cha ®îc
quan t©m ®óng møc, tèc ®é ph¸t triÓn chËm vµ cßn mang tÝnh tù ph¸t, kim ng¹ch
xuÊt khÈu qu¶ thÊp, ngay c¶ tiªu thô néi ®Þa còng cha ®¸p øng nhu cÇu ®ang cã
xu híng ngµy cµng t¨ng.
Hµ néi vèn lµ vïng cã mét sè c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n nh: cam Canh, bëi DiÔn,
hång xiªm Xu©n §Ønh. C¸c c©y trång nµy ®· ®îc trång ë ngo¹i thµnh tõ l©u ®êi.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do yªu cÇu cña thÞ trêng, bªn c¹nh c¸c c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n,
Hµ Néi cßn ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c nh: nh·n, t¸o, na dai, v¶i thiÒu.
Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu ch¬ng tr×nh dù ¸n cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt
c©y ¨n qu¶ ®· ®îc triÓn khai ë 5 huyÖn ngo¹i thµnh nh ch¬ng tr×nh 327, khuyÕn
n«ng, khuyÕn l©m. Tuy cã nh÷ng lîi thÕ vÒ thÞ trêng, khoa häc kü thuËt, ®iÒu
kiÖn kinh tÕ x· héi tèt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸ phï hîp víi mét sè c©y ¨n qu¶, nh1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ Thµnh phè Hµ néi cha khai th¸c tËn dông cã hiÖu qu¶ lîi
thÕ nµy.
Thùc tr¹ng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cña Hµ néi cßn manh món, cha h×nh thµnh
c¸c vïng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ tËp trung quy m« lín víi c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chiÕn
lîc. S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cßn cha ®îc ®Çu t vµ chó träng ®óng møc. DiÖn tÝch vên
qu¶ cßn nhá, ph©n t¸n, vên t¹p cßn nhiÒu, hiÖu qu¶ kinh tÕ cha cao.
Ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ lµ mét gi¶i ph¸p tèt cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò
kinh tÕ x· héi; ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét c¸ch l©u dµi æn ®Þnh, phï hîp víi nÒn
n«ng nghiÖp thñ ®«.Víi ý nghÜa ®ã, chuyªn ®Ò “ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ néi ” ®îc x¸c lËp.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
- Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô qu¶ trong vïng, tõ
viÖc ®¸nh gi¸ mÆt m¹nh vµ yÕu mµ x¸c ®Þnh c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chñ lùc, c¸c c©y
bæ trî vµ nhãm c¸ lo¹i c©y cã triÓn väng phôc vô nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa vµ
xuÊt khÈu.
- §¸nh gi¸ tµi nguyªn sinh th¸i Hµ Néi, x¸c ®Þnh møc ®é thÝch nghi ®èi
víi mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu
- §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
cña vïng, ®ång thêi ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p thùc hiÖn, tiªu thô qu¶ cña vïng.
3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
3.1 §èi tîng nghiªn cøu
Lµ mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu (nh·n, v¶i, hång xiªm, bëi, cam, quýt,
chuèi, ®u ®ñ, hång, na) ®· vµ ®ang tån t¹i trong ph¹m vi 5 tØnh ngo¹i thµnh Hµ
Néi
Lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i trong
vïng, c¸c yÕu tè thóc ®Èy, c¸c yÕu tè h¹n chÕ, tõ ®ã ®Ò ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn mét
sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu trong vïng.
3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu
§Ò tµi nghiªn cøu tiÕn hµnh trªn ph¹m vi 5 huyÖn ngo¹i thµnh Hµ néi: Tõ
Liªm, Thanh Tr×, Gia L©m, §«ng Anh, Sãc S¬n.
4.Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm:
- Lêi nãi ®Çu
- PhÇn I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶
- PhÇn II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ néi
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- PhÇn III: Ph¬ng híng vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n
qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ Néi
- KÕt luËn
Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, víi vèn kiÕn thøc cña b¶n th©n cßn h¹n
chÕ, nªn néi dung ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®îc sù
®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« ®Ó ®Ò tµi ®îc tèt h¬n.
Ch¬ngI:
C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔnvÒ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶
I. VÞ trÝ vµ vai trß cña c©y ¨n qu¶
1. VÞ trÝ c©y ¨n qu¶ trong kinh tÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay
LÞch sö loµi ngêi cho thÊy r»ng: ngay tõ thöa xa xa, tr¸i c©y ®· lµ mét
trong c¸c nguån thøc ¨n s½n cã trong tù nhiªn cña con ngêi nguyªn thuû. Gi¸ trÞ
dinh dìng vµ sinh tè cña c¸c lo¹i qu¶ ®· khiÕn chóng ®îc con ngêi sö dông ngµy
cµng nhiÒu trong cuéc sèng hµng ngµn n¨m nay.Theo tµi liÖu cña FAO s¶n lîng
qu¶ c¸c lo¹i toµn thÕ giíi thêi kú 1989-1991 lµ 352 triÖu tÊn/n¨m, ®Õn n¨m 2000
®· t¨ng lªn ®¹t 429,4 triÖu tÊn/n¨m ( t¨ng 22% ). Trong khi ®ã møc t¨ng t¬ng øng
cña lóa g¹o lµ 10,8%, khoai t©y 10,6%, chØ cã rau (29,8%) lµ t¨ng nhanh h¬n qu¶
c¸c lo¹i. N¨m 2000 s¶n lîng b×nh qu©n ®Çu ngêi trªn thÕ giíi lµ 73kg, cã nh÷ng
níc b×nh qu©n nµy rÊt cao nh ý 273 kg, Thæ NhÜ Kú 200 kg, Ph¸p 174 kg. N¨m
2000 tèc ®é tiªu thô qu¶ c¸c lo¹i t¨ng lªn râ rÖt, trong khi c¸c lo¹i n«ng s¶n chñ
yÕu kh¸c ®Òu gi¶m ®i (b¶ng 1):
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng trëng hµng n¨m cña c¸c n«ng s¶n chÝnh
trªn thÕ giíi n¨m 2000
S¶n xuÊt
Nhu cÇu
B×nh qu©n B×nh qu©n B×nh qu©n B×nh qu©n
Nhãm
1978-1988 1988-2000 1878-1988 1988-2000
n«ng s¶n
%
%
%
%
L¬ng thùc thùc phÈm
1,9
1,7
2,1
1,6
Ngò cèc
1,8
1,8
2,1
1,6
§Ëu ®ç
2,5
1,7
2,5
1,6
S¶n phÈm ch¨n nu«i
2,2
1,6
2,2
1,6
ChÊt bÐo vµ dÇu ¨n
3,6
2,9
3,8
2,7
§êng
1,6
1,6
2,1
1,5
§å uèng nhiÖt ®íi
2,9
1,8
2,7
2,1
Qu¶ c¸c lo¹i
2,1
2,6
2
2,4
Do gi¸ trÞ dinh dìng vµ h¬ng vÞ phong phó, mµ c¸c lo¹i hoa qu¶ vµ rau qu¶
nãi chung lµ lo¹i thøc ¨n kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ®êi sèng con ngêi vµ møc
tiªu thô ngµy cµng t¨ng.
Rau qu¶ ngµy cµng chiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp.
Nh ë NhËt b¶n trong 4 thËp kû qua tû träng rau qu¶ trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n ®·
t¨ng lªn nh sau: 15% (1960), 25% (1970), 26% (1980), 34% (1990). Trong khi
®ã, lóa g¹o tõ 47% (1960) gi¶m xuèng cßn 28% (1990).
Tríc t×nh h×nh c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu truyÒn thèng ( ngò cèc, s¶n phÈm
ch¨n nu«i, ®êng, ®å uèng nhiÖt ®íi..) trªn thÕ giíi cã xu híng t¨ng lªn chËm
hoÆc kh«ng t¨ng, nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn rÊt chó träng chiÕn lîc xuÊt khÈu c¸c
n«ng s¶n kh«ng truyÒn thèng nh rau qu¶. VÝ dô: TrÞ gi¸ rau qu¶ xuÊt khÈu giai
®o¹n 1983-1985 cña Trung Quèc ®¹t 552 triÖu USD, t¨ng 8,6 lÇn giai ®o¹n 19611963. So s¸nh t¬ng tù Th¸i Lan ®¹t 295 triÖu USD (t¨ng 49,1 lÇn), §µi loan ®¹t
544 triÖu USD ( t¨ng 14,3 lÇn).
Rau qu¶ ®· chiÕm vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong c¬ cÊu n«ng s¶n xuÊt khÈu ë nhiÒu
níc trªn thÕ giíi. Theo FAO tû träng rau qu¶ trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
khÈu n¨m 1996 ë mét sè níc nh sau: Trung Quèc 23,8%; Th¸i Lan 18,1%; Hµn
Quèc 14,4%.
Theo sè liÖu thèng kª trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (1996-2000), diÖn tÝch
c©y ¨n qu¶ c¶ níc t¨ng lªn nhanh vµ liªn tôc, tõ 260,9 ngµn ha (1996) ®· t¨ng
lªn ®¹t 438,3 ngµn ha (2000).
VÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ 5 n¨m qua còng t¨ng liªn tôc, song tèc ®é
t¨ng cha t¬ng xøng víi møc t¨ng vÒ diÖn tÝch trång, v× c©y ¨n qu¶ ph¶i tr¶i qua
thêi kú ch¨m sãc (2-4 n¨m) míi b¾t ®Çu cã qu¶ vµ n¨ng suÊt sÏ t¨ng lªn dÇn. Do
vËy, tû träng c©y ¨n qu¶ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät trong 5 n¨m qua
kh«ng t¨ng, b×nh qu©n lµ 8,3% (b¶ng2). TÝnh ra n¨m 2000 c©y ¨n qu¶ míi chiÕm
7,9% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c¶ níc.
B¶ng 2: VÞ trÝ c©y ¨n qu¶ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät c¶ níc
1996 1997 1998 1999 2000 B×nh qu©n
Lo¹i c©y
%
%
%
%
%
%
Tæng sè
100
100
100
100
100
100
Trong ®ã:
C©y l¬ng thùc
65,9 63,6 64,1 62,5 63,9 64
Rau ®Ëu
6,4
7,5
7,3
7,3
7,2
7,1
C©y c«ng nghiÖp 16,7 28,3 18,4 19,5 19,1 18,1
C©y ¨n qu¶
8,8
8,4
8,2
8,2
7,9
8,3
Nguån: Theo sè liÖu thèng kª n«ng- l©m -thuû s¶n ViÖt Nam 1990-2000
2. Vai trß cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
C©y ¨n qu¶ lµ lo¹i c©y cã gi¸ trÞ dinh dìng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c©y ¨n qu¶ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y
trång n«ng nghiÖp, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, c¶i t¹o m«i trêng sinh th¸i
nhÊt lµ c¸c tØnh trung du miÒn nói. Trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi hiÖn
nay, khi mµ vÊn ®Ò l¬ng thùc c¬ b¶n ®· ®îc gi¶i quyÕt, ®êi sèng n«ng d©n ®îc c¶i
thiÖn th× nhu cÇu vÒ tiªu thô s¶n phÈm qu¶ ngµy cµng cao c¶ vÒ sè lîng lÉn chÊt lîng. Cã thÓ nãi r»ng c©y ¨n qu¶ cã vai trß hÕt søc to lín ®èi víi con ngêi. Cô thÓ
lµ:
2.1 Qu¶ dïng cho b÷a ¨n hµng ngµy
C¸c lo¹i qu¶ lµ nguån dinh dìng quý gi¸ cña con ngêi ë mäi løa tuæi vµ
ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Trong qu¶ cã lo¹i ®êng dÓ tiªu, c¸c axit h÷u c¬, pr«tªin,
lipit, chÊt kho¸ng, pectin, tananh, c¸c hîp chÊt th¬m vµ c¸c chÊt kh¸c cã nhiÒu
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lo¹i vitamin kh¸cc nh A, B1, B2, B6,C,PP. §Æc biÖt lµ vitamin C rÊt cÇn thiÕt cho
c¬ thÓ con ngêi, vitamin A cÇn thiÕt cho trÎ em. Trong khÈu phÇn ¨n cña con ngêi
kh«ng nh÷ng cÇn ®Çy ®ñ calo mµ cÇn cã vitamin, muèi kho¸ng, c¸c axit h÷u c¬
vµ c¸c ho¹t chÊt kh¸c ®Ó c¸c hät ®éng sinh lý ®îc tiÕn hµnh b×nh thêng. Nhu cÇu
vÒ calo dùa vµo viÖc cung cÊp ®¹m, mì, hydrat cacbon tõ ®éng vËt vµ thùc vËt,
cßn vitamin vµ c¸c ho¹t chÊt kh¸c th× chñ yÕu dùa vµo qu¶ vµ rau.
BiÓu 3: S¶n lîng tÝnh theo ®Çu ngêi / n¨m ë c¸c níc trong khu vùc Ch©u ¸Th¸i B×nh D¬ng ( tõ n¨m 1985 -1987 )
S¶n lîng
S¶nlîng
STT Níc
theo ®Çu
STT Níc
theo ®Çu ngngêi
êi
(Kg/n¨m)
( Kg/ n¨m)
1
Bangladesh
13,0
11
Papua Niu Ghilª
307,8
2
Mianma
23,3
12
Philippin
113,6
3
Trung quèc
11,3
13
Srilanka
49,2
4
Campuchia
39,9
14
Th¸i Lan
104,3
5
B¾c TriÒu Tiªn
56,7
15
ViÖt Nam
61,1
6
Hµn Quèc
37,2
16
NhËt B¶n
47,1
7
Ên §é
31,3
17
Niuzil©n
170,7
8
In®«nªxia
34,2
18
óc
151,3
9
Lµo
35,5
19
TB Ch©u ¸-TBD
30,1
10
Malaixia
69,3
20
TB ThÕ Giíi
65,5
Theo tµi liÖu ®iÒu tra cña GS .TS TrÇn ThÕ Tôc vµ céng sù n¨m (1993) lîng
tiªu thô qu¶ t¬i ë Hµ Néi b×nh qu©n lµ 30/kg/ngêi.
Theo c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, ®Ó con ngêi ho¹t ®éng b×nh thêng th× hµng n¨m ph¶i cung cÊp kho¶ng 100kg qu¶/ ngêi/ n¨m( c¸c lo¹i hoa qu¶
nh nho, t¸o chuèi, xoµi, cam, m¬, mËn, chanh..). §ã lµ nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó
®Þnh kÕ ho¹ch c©y ¨n qu¶ ë mçi níc ( xem biÓu 1).
2.2 S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cung cÊp nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ
biÕn-xuÊt khÈu
Vai trß cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu ®· t¸c
®éng tíi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, t¹o nguån ngo¹i tÖ m¹nh cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ nhÊt lµ nh÷ng níc cha ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam.
Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ cña ViÖt
Nam ®· ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Nã ph¸t triÓn m¹nh vµo nh÷ng n¨m 70 víi
nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm nh: rau qu¶ hép, rau qu¶ sÊy, b¸n thµnh phÈm cña qu¶
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
(puple). Tríc nh÷ng n¨m 75, song song víi viÖc ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y ë phÝa
B¾c, viÖc s¶n xuÊt phôc vô vµ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn ngµy cµnh phong phó, ®a
d¹ng:
* MÆt hµng sÊy cã: chuèi sÊy ,v¶i sÊy, long nh·n.
* MÆt hµng níc gi¶i kh¸t:
-Níc qu¶ tù nhiªn (nguyªn chÊt): lµ s¶n phÈm mµ thµnh phÈm chñ yÕu lµ
dÞch qu¶, trong ®ã cã mét phÇn thÞt qu¶ hoÆc kh«ng chøa dÞch qu¶. Níc qu¶ tù
nhiªn cã hµm lîng dinh dìng cao, c¶m quan hÊp dÉn do cã mµu s¾c cña s¶n
phÈm rÊt gÇn víi h¬ng vÞ mµu sÊc cña nguyªn liÖu .
-Necta qu¶: cßn gäi lµ níc qu¶ ®ôc, níc qu¶ ngiÒn víi thÞt qu¶. Necta qu¶
kh¸c víi níc qu¶ tù nhiªn ë chç chøa nhiÒu thÞt qu¶ vµ ë d¹ng sÖ, chÕ biÕn b»ng
c¸ch chµ mÞn c¸c lo¹i qu¶ khã Ðp lÊy dÞch nh: chuèi, xoµi, ®u ®ñ, m½ng cÇu. Do
chøa thµnh phÇn qu¶; lµ chñ yÕu nªn Necta qu¶ còng cã gi¸ trÞ dinh dìng cao- t¬ng tù nh níc qu¶ tù nhiªn .
-Níc qu¶ c« ®Æc: lµ níc qu¶ Ðp, läc trong råi ®îc c« ®Æc tíi hµm lîng chÊt
kh« 60-70%. Cã thÓ coi níc qu¶ c« ®Æc lµ mét d¹ng b¸n chÕ phÈm ®Ó chÕ biÕn níc gi¶i kh¸t, rîu vang qu¶, rîu mïi, kem. §Ó níc qu¶ c« ®Æc cã mïi vÞ vµ gi¸ trÞ
dinh dìng cao ngêi ta øng dông nh÷ng c«ng nghÖ c« ®Æc tiªn tiÕn. Phæ biÕn h¬n
c¶ lµ c«ng nghÖ cho níc qu¶ bèc h¬i ë ®é ch©n kh«ng cao ( trªn 500mm thuû
ng©n) ®Ó nhiÖt ®é ®îc h¹ thÊp 50-600C. Còng cã thÓ ¸p dông c«ng nghÖ lµm l¹nh
®«ng: dÞch qu¶ ®îc lµm ®«ng tíi nhiÖt ®é -5 ®Õn -10 0C. Khi Êy phÇn níc trong
dung dÞch ®ãng b¨ng tríc vµ ®îc t¸ch khái dÞch qu¶ b»ng c¸ch li t©m. DÞch qu¶
®îc lµm ®Æc tõng bíc vµ s¶n phÈm cuèi cïng ®¹t ®é kh« 60-70% .
-Xir« qu¶: Lµ níc qu¶ ®îc pha thªm nhiÒu ®êng (thêng dïng ®êng kÝnh
tr¾ng) ®Ó ®é ®êng trong Xir« ®¹t 60-70% .CÇn ph©n biÖt Xiro qu¶ víi níc qu¶ c«
®Æc, 2 s¶n phÈm nµy cïng chøa dÞch qu¶, cã cïng hµm lîng ®êng cao nhng níc
qu¶ c« ®Æc kh«ng bæ sung ®êng cßn Xiro qu¶ ®êng bæ sung ®êng víi sè lîng lín.
-Squash qu¶:T¬ng tù nh Xiro qu¶ nhng chøa nhiÒu thÞt qu¶ h¬n vµ ë d¹ng
®Æc s¸nh h¬n.
-Níc qu¶ lªn men: ®îc chÕ biÕn b»ng c¸ch cho níc qu¶ lªn men rîu. Sau
thêi gian lªn men tõ 24-36 giê, ®é rîu trong s¶n phÈm ®¹t tíi 4 -5% V .Sau ®ã
s¶n phÈm ®îc triÖt trïng, ®ãng vµo bao b× kÝn vµ tiªu thô nhanh. Níc qu¶ lªn men
cã h¬ng vÞ ®Æc biÖt do nÊm men t¹o ra, l¹i chøa nhiÒu CO2 nªn cã t¸c dông tiªu
ho¸ tèt.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
-Bét qu¶ gi¶i kh¸t: Bao gåm d¹ng cao cÊp lµ d¹ng bét qu¶ hoµ tan vµ d¹ng
cÊp thÊp h¬n lµ d¹ng bét qu¶ kh«ng hoµ tan. Bét qu¶ hoµ tan ®îc chÕ biÕn tõ níc
qu¶, qua qu¸ tr×nh sÊy ®Æc võa sÊy kh« thµnh d¹ng bét , cã thªm mét sè phô gia
thùc phÈm ®Ó t¨ng thªm mµu s¾c h¬ng vÞ vµ ®é hoµ tan cho s¶n phÈm. Bét qu¶
gi¶i kh¸t kh«ng hoµ tan th× ®îc chÕ biÕn tõ qu¶ nghiÒn mÞn ( c¶ thÞt lÉn víi phÇn
x¬ ) råi sÊy kh« b»ng m¸y sÊp phun hoÆc m¸y sÊy kiÓu trôc c¸n ®Ó s¶n phÈm ®¹t
®é kh« rÊt cao, thuû ph©n chØ cßn 2-5%. Sau ®ã, s¶n phÈm ®îc gia mµu, gia h¬ng
t¬ng tù nh bét qu¶ gi¶i kh¸t hoµ tan.
-Níc qu¶ gi¶i kh¸t : Thµnh phÇn chñ yÕu lµ dÞch qu¶, chiÕm 10-50% ( tuú
theo d¹ng nguyªn liÖu vµ d¹ng s¶n phÈm) céng víi ®êng axit thùc phÈm, chÊt
mµu thùc phÈm vµ h¬ng liÖu. S¶n phÈm cã thÓ ®îc n¹p CO2 hoÆc kh«ng n¹p
CO2.
HiÖn nay c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam ®ang lËp dù ¸n x©y dùng míi c¸c c¬ së
chÕ biÕn rau qu¶ t¹i c¸c träng ®iÓm tríc m¾t lµ c¸c xÝ nghiÖp NCN §ång Giao.
Trong c¸c dù ¸n nãi trªn s¶n phÈm níc qu¶ gi¶i kh¸t lu«n ®îc coi lµ mét trong
nh÷ng s¶n phÈm chñ yÕu cña c¸c c¬ së chÕ biÕn rau qu¶ .
C«ng nghiÖp chÕ biÕn rîu vang: míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ
chñ yÕu lµ ë c¸c tØnh miÒn B¾c nh Hµ Néi, VÜnh Phóc, Th¸i Nguyªn. S¶n lîng rîu vang n¨m 1993 kho¶ng 10 triÖu lÝt, nguyªn liÖu qu¶ cÇn dïng kho¶ng 25
ngh×n tÊn . C¸c lo¹i qu¶ ®îc sö dông nh nho, døa, chuèi, mËn vµ nh÷ng lo¹i qu¶
kh¸c.
C«ng nghÖ chÕ biÕn rîu vang ®ang cã triÓn väng ph¸t triÓn do nhu cÇu tiªu
dïng cña thÞ trêng dang ngµy mét t¨ng lªn. HiÖn nay cã kho¶ng 17 nhµ m¸y chÕ
biÕn qu¶ xuÊt khÈu.Trong ®ã t«ng c«ng ty qu¶n lý 12 nhµ m¸y vµ 5 nhµ m¸y ®Þa
ph¬ng qu¶n lý ( S¬n La, S¬n T©y, H÷u Giang, Linh Xu©n, TiÒn Giang) víi t«ng
c«ng xuÊt 50.000 tÊn /n¨m vÒ ®å hép vµ 25.000 tÊn/n¨m vÒ rau qu¶ ®«ng l¹nh.
HÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ ®Òu nhËp tõ c¸c níc XHCN ( cò) nh Nga, §øc, Bungari,
Balan, Hungari vµ ®· sö dông 20-30 n¨m nay nªn thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ ®· l¹c
hËu. Nh÷ng n¨m cao ®iÓm, c¸c nhµ m¸y trªn ®· s¶n suÊt ®îc 19.000 tÊn qu¶
®ãng hép ( 1987) vµ 20.000 tÊn døa ®«ng l¹nh(1984).
Tõ sau 1990, khi bÞ mÊt thÞ trêng truyÒn thèng, qu¶ ®îc xuÊt sang thÞ trêng
Ch©u ¸ vµ T©y ¢u , song míi ë d¹ng th¨m dß, giíi thiÖu. Do vËy hiÖn nay c¸c
nhµ m¸y míi chØ sö dông 40-50% c«ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®a l¹i cßn thÊp.
Ngoµi hÖ th«ng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn nªu trªn,vµi n¨m gÇn ®©y hÖ thèng lß sÊy
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thñ c«ng chÕ biÕn long nh·n xuÊt khÈu sang Trung Quèc còng ®îc ph¸t triÓn ë
vïng nh·n ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ c¸c tØnh cã nhiÒu nh·n ë ®ång b»ng
s«ng Hång nh Hng Yªn, H¶i D¬ng, Hµ Nam.
Theo sè liÖu ®iÒu tra th× c¶ níc cã kho¶ng 140 lß sÊy, trong ®ã ®ång b»ng
s«ng Cöu Long cã 115 lß ®ång b»ng S«ng Hång cã 25 lß, tiªu thô kho¶ng 70%
nh·n t¬i trong vïng. Khèi lîng long nh·n thµnh phÈm kho¶ng 4000-5000 tÊn.
ChØ tõ n¨m 1981-1990 nghµnh rau qu¶ xuÊt khÈu ®îc khèi lîng ®¸ng kÓ vµ
thu ®îc kim ng¹ch kh¸ lín. N¨m 1981 xuÊt ®îc 42106 tÊn s¶n phÈm thu ®îc
11.992.000 USD ( chiÕm 9,7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n). VÒ xuÊt
khÈu rau qu¶ t¬i chiÕm 40-60% ( tõ n¨m 1989-1990 chØ cßn chiÕm 18-30%) kim
ng¹ch chØ ®¹o 32-36% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.Trong ®ã nhãm gia vÞ chiÕm 515% nhng kim ng¹ch xuÊt khÈu l¹i cao chiÕm 25-30%. V× vËy,ta t¨ng s¶n phÈm
chÕ biÕn, gi¶m xuÊt khÈu t¬i (n¨m 1993 kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn 6,9 triÖu
USD) .
2.3. C©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông lín trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i víi
c¸c chøc n¨ng lµm s¹ch m«i trêng, gi¶m tiÕng ån, lµm rõng phßng hé, lµm ®Ñp
c¶nh quan.
NhiÒu c©y gièng ¨n qu¶ cho nguån mËt cã chÊt lîng cao ®îc nhiÒu ngêi tiªu
dïng a thÝch. ë vïng nhiÖt ®íi c©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông b¶o vÖ dÊt chèng xãi
mßn, lµm hµng rµo c¶n b·o. ë c¸c khu d©n c, ®« thÞ ngêi ta trång c©y ¨n qu¶ víi
môc ®Ých c©y c¶nh, c©y bãng m¸t. NhiÒu c©y ¨n qu¶ cã t¸n l¸ ®Ñp, mµu s¾c hÊp
dÉn dïng trång trong c«ng viªn hoÆc c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c b¶o tµng, bÖnh
viÖn hay c¸c khu ®iÒu dìng. C¸c vïng v¶i, nh·n ë Hng Yªn, Lôc Ng¹n võa lµ
nguån s¶n phÈm dinh dìng quý võa cã ®é che phñ chèng xãi mßn, b¶o vÖ ®Êt víi
hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu so víi c¸c c©y trång tríc ®ã.
2.4. S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ gãp phÇn t¨ng thu nhËp
Mét sè c©y ¨n qu¶ mÆc dï cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh nh·n, v¶i, xoµi, nhng l¹i cã
thÓ tËn dông trång ë ®Êt qoanh vên nhµ, ®Êt ®åi vµ nh÷ng ®Êt cha ®îc khai th¸c
gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n.
II. §Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
2.1 §Æc ®iÓm kinh tÕ
C¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ thêng cã chu kú s¶n xuÊt dµi chØ trång mét lÇn, ®êi
sèng c¬ thÓ kÐo dµi vµ thu ho¹ch nhiÒu n¨m víi n¨ng suÊt cao, gi¸ trÞ gÊp 10-15
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lÇn trång lóa.Trong khi ®ã, ®Çu t cho c©y ¨n qu¶ kh«ng cao, Ýt s©u bÖnh, ®é rñi ro
thÊp ( chñ yÕu do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt mang l¹i h¬n ) so víi c©y trång kh¸c .
ChÝnh v× vËy ,c©y ¨n qu¶ ®îc ®¸nh gi¸ cao, gi÷ vai trß quan träng trong
viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång hiÖn nay ë níc ta.
2.2 §Æc §iÓm Kü ThuËt .
C©y ¨n qu¶ lµ lo¹i c©y trång c¹n, cã tÝnh chÞu h¹n cao, kh«ng kÐn ®Êt, víi
kh¶ n¨ng nµy nã tËn dông ®îc ®Êt ®ai kh«ng thÓ trång ®îc c©y l¬ng thùc, víi kü
thuËt canh t¸c trªn ®Êt dèc, c©y ¨n qu¶ cã thÓ trô l¹i vµ ph¸t triÓn b×nh thêng, sau
thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n ( thêng tõ 3-4 n¨m) ®Õn thêi kú s¶n xuÊt kinh doanh,
thêi k× nµy kÐo dµi vµi chôc n¨m thËm chÝ kÐo dµi c¶ tr¨m n¨m. Cho tíi nay vÉn
cha x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n chu k× s¶n xuÊt cña nã lµ bao nhiªu n¨m, ®iÓm nµy rÊt
thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm vÒ kü thuËt trong s¶n xuÊt
dÉn ®Õn tÝnh thêi vô cao nÕu chuyªn m«n ho¸ qu¸ s©u.§Ó gi¶m bít tÝnh thêi vô
trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh c©y ¨n qu¶ cÇn lu ý mÊy vÊn ®Ò sau:
+ Thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp b»ng
c¸ch kÕt hîp c¬ cÊu c©y ¨n qu¶ hîp lý, kÕt hîp c©y ¨n qu¶ víi c¸c lo¹i c©y trång
vµ vÇt nu«i kh¸c. Bè trÝ c¬ cÊu c©y trång hîp lý ®Ó sö dông tèi ®a lùc lîng lao
®éng vµ së dông hîp lý c¸c lo¹i vËt t kü thuËt.
+ T¹o ra c¸c gièng c©y cho s¶n phÈm kh«ng trïng nhau trong mét n¨m( c©y
tr¸i vô) ®Ó h¹n chÕ tÝnh thêi vô.
III. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
1. Nh©n tè tù nhiªn
* §Êt ®ai: lµ yÕu tè s¶n xuÊt kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña mäi nhµnh s¶n xuÊt,
®Æc biÖt lµ ngµnh trång trät, trong ®ã cã ngµnh rau qu¶. Sè lîng, chÊt lîng, vÞ trÝ
cña ®Êt ®ai cã ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt c©u ¨n qu¶.
ViÖt Nam n»m ë vïng §«ng Nam Ch©u ¸, ®Êt níc cã chiÒu dµi trªn 15 vÜ ®é
víi mÊy ngµn km gi¸p biÓn ®«ng. §Êt ®ai níc ta rÊt phong phó, c¶ níc cã 13
nhãm ®Êt chÝnh, trong ®ã nhãm ®Êt ®á chiÕm gÇn 54% ®îc ph©n bè ë trung du
miÒn nói phÝa B¾c. §©y lµ nhãm ®Êt cã chÊt lîng tèt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn
c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m vµ ®Æc biÖt lµ c©y ¨n qu¶. Cßn l¹i lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i ®Êt
nh: ®Êt ®en, ®Êt x¸m, ®Êt phï sa, ®Òu thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶.
*KhÝ hËu: khÝ hËu lµ m«i trêng sèng cña c¸c lo¹i c©y trång. V× vËy, nÕu khÝ
hËu thêi tiÕt thuËn lîi c©y trång ph¸t triÓn tèt vµ ngîc l¹i, nÕu thêi tiÕt kh«ng
thuËn lîi th× c©y trång kh«ng ph¸t triÓn ®îc hoÆc kÐm ph¸t triÓn.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖt Nam n»m trong vµnh ®ai nhiÖt ®íi giã mïa víi sù biÕn ®æi khÝ hËu
gi÷a c¸c miÒn B¾c- Nam. §iÒu ®ã cho phÐp níc ta trång ®îc nhiÒu lo¹i hoa qu¶
nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi vµ mét sè rau qu¶ gèc «n ®íi, mïa vô thu ho¹ch kÕ tiÕp
nhau nhiÒu th¸ng trong n¨m. ViÖt Nam cßn lµ mét trong nh÷ng vïng ph¸t sinh
cña mét sè c©y ¨n qu¶ nh cam, quýt, v¶i, chuèi vµ cã nguån gien di truyÒn thùc
vËt phong phó, ®a d¹ng vÒ c©y ¨n qu¶, gia vÞ vµ hoa.
Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ sinh th¸i, rau qu¶ níc ta còng bÞ ¶nh hëngcña mét sè
h¹n chÕ vµ bÊt lîi cña khÝ hËu ®èi víi n«ng nghiÖp nh : b·o lôt, thêi tiÕt kÐm æn
®Þnh do giã mïa ®«ng b¾c, dÉn tíi rñi ro vÒ chÊt lîng.
*§Þa h×nh: R¶i ®Òu kh¾p tõ B¾c tíi Nam lµ ®Þa h×nh tõ nói cao ®Õn ®ång
b»ng, s«ng suèi vµ ven biÓn ®· t¹o nªn nh÷ng lîi thÕ vÒ ®Þa lý -sinh th¸i so víi
nhiÒu níc kh¸c. C¸c hÖ thèng giao th«ng ®êng bé, ®êng biÓn vµ hµng kh«ng
thuËn tiÖn cho viÖc giao lu hµng hãa quèc tÕ vµ khu vùc.
2. Nh©n tè kinh tÕ x· héi
*Lao ®éng: lµ yÕu tè s¶n xuÊt, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña
c¸c ngµnh trong ®ã cã ngµnh rau qu¶.
ViÖt Nam lµ mét níc n«ng nghiÖp, hiÖn t¹i 80% d©n sè c¶ níc sèng ë n«ng
th«n vµ trªn 70% lùc lîng lao ®éng toµn x· héi lµm viÖc trong khu vùc nµy. Do
vËy, cã thÓ nãi lùc lîng lao ®éng cña níc ta rÊt dåi dµo vµ cã thÓ cung cÊp ®ñ lao
®éng cho s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶.
Ngêi n«ng d©n níc ta cÇn cï s¸ng t¹o, qua nhiÒu thÕ hÖ ®· tÝch lòy ®îc
nhiÒu kinh nghiÖm trång trät, chä gièng rau ®Ëu, cam, quýt, bëi, hång xoµi,
ch«m ch«m, thanh long. N«ng d©n ë nhiÒu vïng rau qu¶ thuyÒn thèng ®· thu ®îc
n¨ng suÊt vµ lîi nhuËn cao. Tuy nhiªn, chØ víi kinh nghiÖm th× nhiÒu vÊn ®Ò cha
gi¶i quyÕt ®îc, nhÊt lµ c¸c kh©u nh: gièng, phßng trõ s©u bÖnh, xö lý sau thu
ho¹ch. Nh×n chung, tr×nh ®é d©n trÝ cña níc ta cßn thÊp so víi nhiÒu níc trªn thÕ
giíi.
*C¬ së vËt chÊt kü thuËt: lµ nh©n tè rÊt quan träng ¶nh hëng ®Õn viÖc s¶n
xuÊt c©y ¨n qu¶. HiÖn nay ViÖt Nam nhËp khÈu nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt cña
mét sè níc trªn thÕ giíi do vËy níc ta ®· cã nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i
®a vµo s¶n xuÊt víi c«ng suÊt lín, chÊt lîng cao. Nhng nh×n chung chóng ta vÉn
cßn nhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu so víi thÕ giíi. V× vËy, s¶n lîng vµ chÊt lîng c¸c
lo¹i s¶n phÈm cha cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng nghiÖp níc
ta ( kÓ c¶ rau qu¶ ) cßn rÊt h¹n chÕ.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
*Phong tôc tËp qu¸n: s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ níc ta vÉn cßn mang tÝnh tù
ph¸t , s¶n xuÊt nhá, ph©n t¸n theo tËp qu¸n. Ruéng ®Êt ph©n chia nhá theo tõng
hé n«ng d©n, vèn liÕng Ýt ái nhÊt lµ ë phÝa b¾c, cµng ng¹i rñi ro, cha d¸m m¹nh
d¹n ®Çu t vµ thÝch øng kÞp thêi víi s¶n xuÊt hµng hßa theo c¬ chÕ thÞ trêng. Do
vËy, cã nh÷ng trêng hîp n«ng d©n bÞ t¸c ®éng bëi gi¸ cao h¬n, kh«ng ®¶m b¶o
ch÷ tÝn hîp ®ång. §©y lµ mét nhîc ®iÓm vµ trë ng¹i trong tæ chøc s¶n xuÊt rau
qu¶ chÕ biÕn.
*C¬ chÕ chÝnh s¸ch: lµ nh©n tè ¶nh hëng lín ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c©y ¨n
qu¶. NÕu chÝnh s¸ch ®óng nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch ngµnh rau qu¶ ph¸t
triÓn s¶n xuÊt vµ t¨ng khèi lîng xuÊt khÈu. Nhng ngîc l¹i, nÕu c¬ chÕ chÝnh schs
mµ kh«ng ®óng th× sÏ c¶n trë ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©u ¨n qu¶.
Do hoµn c¶nh níc ta mét thêi gian dµi ph¶i tËp trung cho s¶n xuÊt l¬ng thùc,
nªn kh¶ n¨ng ®Çu t cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n cã giíi h¹n. Trong ®ã ,
ngµnh rau qu¶ cha ®îc ®Çu t ®óng møc do vËy cha ph¸t huy ®îc tiÒm n¨ng vèn
cã. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhµ níc ®· cã ch×nh s¸ch ®Çu t cho ngµnh rau qu¶ thÝch
®¸ng h¬n, c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc ®îc nhµ níc quan t©m nhiÒu h¬n. Cho
nªn, ngµnh rau qu¶ ®· cã sj ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Song c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn
khÝch s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ cha khuyÕn khÝch ®îc ngµnh rau
qu¶ phat triÓn m¹nh.
3. Nh©n tè vÒ tæ chøc kü thuËt
Nh÷ng nh©n tè n«ng nghiÖp nµy bao gåm: c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt
( trang tr¹i, hîp t¸c x· , hé gia ®×nh); sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ viÖc
øng dông chóng vµo s¶n xuÊt.
C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung cac nguån lùc cña
®Þa ph¬ng cho s¶n xuÊt. Trong ngµnh n«ng nghiÖp ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn th×
h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÒu lµ trang tr¹i, cã rÊt nhiÒu nh÷ng trang tr¹i víi
quy m« hµng ngµn ha, cßn ë níc ta th× chñ yÕu l¹i lµ hé gia ®×nh, s¶n xuÊt víi
quy m« nhá bÐ, ruéng ®Êt manh món, ph©n t¸n lµ nguyªn nh©n c¶n trë s¶n xuÊt
hµng ho¸ ph¸t triÓn.
ViÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµo s¶n xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn c¸c
ph¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m khai th¸c, øng dông hîp lý vµ hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån
lùc x· héi vµo ngµnh trång trät.
Trong lÜnh vùc trång trät, viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång tríc tiªn ph¶i t×m
hiÓu nhu cÇu cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc vÒ sè lîng, chÊt lîng, mÉu m·, gi¸
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¶. Trªn c¬ së ®ã mµ cã sù bè trÝ s¾p xÕp s¶n xuÊt hîp lý ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng, thóc ®Èy nhanh t¸i s¶n xuÊt më réng.
IV T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi
1. TiÒm n¨ng vµ thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam
Víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thæ nhìng ®a d¹ng phï hîp víi yªu cÇu sinh trëng cña nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi, ViÖt Nam lµ mét trong
c¸c quèc gia cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶.
Trong khi ®ã nhu cÇu tiªu dïng tr¸i c©y trªn thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Trong
c¸c n¨m 1980-1995 thÞ trêng tr¸i c©y thÕ giíi t¨ng 20,5%. MÆc dï hiÖn nay thÞ
trêng thÕ giíi chØ nhËp khÈu h¬n 5% tæng s¶n lîng tr¸i c©y nhiÖt ®íi, song nhu
cÇu ®èi víi tr¸i c©y nhiÖt ®íi ngµy cµng t¨ng lªn. Trong c¸c n¨m 1980-1995 tr¸i
c©y nhiÖt ®íi xuÊt khÈu t¬i t¨ng m¹nh: døa t¨ng gÊp ®«i, xoµi t¨ng gÊp 6, b¬ t¨ng
gÊp 3, ®u ®ñ t¨ng 4 lÇn. HÇu hÕt c¸c lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi ®îc a chuéng trªn thÞ
trêng thÕ giíi nh xoµi, chuèi, døa, thanh long, ch«m, m¨ng côt, b¬ nh·n ®Òu rÊt
phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thæ nhìng cña nhiÒu vïng l·nh thæ ViÖt Nam.
Cïng víi sù gia t¨ng nhu cÇu tr¸i c©y cña trÞ trêng thÕ giíi, nhu cÇu tiªu
dïng tr¸i c©y trong níc còng ngµy cµng t¨ng do thu nhËp vµ møc sèng cña d©n c
ngµy cµng ®îc n©ng cao. HiÖn nay møc tiªu dïng tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ngêi ë
n«ng th«n níc ta lµ 20-30kg/ ngêi/ n¨m, ë thµnh thÞ lµ 35-45kg/ ngêi/ n¨m. Møc
nµy cßn thÊp xa h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi (n¨m 2000, møc trung
b×nh cña thÕ giíi kho¶ng 75-80kg/ ngêi/ n¨m). Víi tèc ®é t¨ng thu nhËp cña d©n
c nh nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua th× tíi n¨m 2010 møc tiªu dïng tr¸i c©y b×nh
qu©n ®Çu ngêi ë ViÖt Nam cã thÓ gÇn ®¹t tíi møc trung b×nh cña thÕ giíi hiÖn
nay. §Õn n¨m 2010, nÕu theo dù b¸o d©n sè níc ta lµ 90 triÖu ngêi vµ møc tiªu
thô tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t møc 65-70kg/ ngêi/ n¨m th× nhu cÇu tiªu thô
tr¸i c©y trong níc ta sÏ lµ 6,0-6,3 triÖu tÊn/ n¨m. Ngoµi ra, nhu cÇu cña thÞ trêng
tr¸i c©y trong níc t¨ng lªn cßn do lîng kh¸ch níc ngoµi du lÞch vµo ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m tíi sÏ ngµy cµng gia t¨ng. Tõ n¨m 2010 theo dù b¸o hµng n¨m
sè kh¸ch du lÞch níc ngoµi vµo ViÖt nam cã thÓ ®¹t møc 8 triÖu ngêi/ n¨m.
Nh vËy, cã thÓ thÊy r»ng ViÖt Nam cã nh÷ng tiÒm n¨ng to lín vÒ ®iÒu kiÖn
tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn vÒ thÞ trêng tiªu thô tr¸i c©y (c¶ thÞ trêng trong níc vµ ngoµi
níc) ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ trong nh÷ng n¨m tíi.
C¶ níc ta hiÖn cã 140 loµi c©y ¨n qu¶ thuéc gÇn 40 hä thùc vËt. Nh÷ng
n¨m qua diÖn tÝch vµ s¶n l¬ng c©y ¨n qu¶ ë níc ta t¨ng lªn nhanh chãng. N¨m
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1999 c¶ níc cã h¬n 425.000 ha c©y ¨n qu¶, ®Õn n¨m 2002 ®· cã kho¶ng 500.000
ha, trong ®ã §«ng Nam Bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm 54% diÖn tÝch
c©y ¨n qu¶ cña c¶ níc vµ cã tíi 30 lo¹i tr¸i c©y cã s¶n lîng s¶n xuÊt hµng n¨m
kh¸ lín nh xoµi, døa, m¨ng côt, da hÊu, sÇu riªng, ch«m ch«m, cam quýt. VÒ s¶n
lîng tr¸i c©y, theo sè liÖu cña côc khuyÕn n«ng-khuyÕn l©m, n¨m 1994 c¶ níc
s¶n xuÊt 2,6 triÖu tÊn tr¸i c©y, n¨m 1996 lµ 3,2 triÖu tÊn, n¨m 1998 lµ 4 triÖu tÊn,
n¨m 2000 lµ 4,5 triÖu tÊn.
Tr¸i víi tèc ®é t¨ng nhanh diÖn tÝch vµ s¶n lîng, viÖc tiªu thô s¶n phÈm
tr¸i c©y l¹i lu«n gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ ¸ch t¾c.Tr¸i c©y ViÖt Nam xuÊt khÈu rÊt
khã kh¨n, n¨m 1998 c¶ níc chØ xuÊt khÈu ®îc díi 10.000 tÊn, míi b»ng 0,25%
s¶n lîng tr¸i c©y s¶n xuÊt trong níc. C¸c n¨m 1999-2000 xuÊt khÈu tr¸i c©y cã
t¨ng song s¶n lîng xuÊt khÈu cßn rÊt nhá bÐ. Tr¸i c©y ViÖt Nam kh«ng chØ ¸ch
t¾c trong xuÊt khÈu mµ tiªu thô còng rÊt khã kh¨n ë thÞ trêng néi ®Þa vµ rÊt khã
c¹nh tranh víi tr¸i c©y cïng lo¹i nhËp khÈu. Theo tæng côc H¶i quan, chØ tÝnh
nguån nhËp khÈu chÝnh ng¹ch, hiÖn mçi n¨m níc ta nhËp khÈu tõ 20.000 ®Õn
30.000 tÊn tr¸i c©y,trong ®ã cã kho¶ng 8000 tÊn t¸o, 3000 tÊn nho, 340 tÊn nho
kh«. Ngoµi ra nguån tr¸i c©y nhËp khÈu tõ Trung Quèc qua con ®êng tiÓu ng¹ch
(bao gåm t¸o, lª, cam, quýt, nho) vµo níc ta cã khèi lîng kh¸ lín. Riªng lîng
ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu tr¸i c©y chÝnh ng¹ch hµng n¨m íc tÝnh ®· tíi 13-15 triÖu
USD/ n¨m. Nh÷ng khã kh¨n vµ ¸ch t¾c trong tiªu thô s¶n phÈm ®· h¹n chÕ viÖc
ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ vµ h¹n chÕ rÊt lín hiÖu qu¶
s¶n xuÊt còng nh lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ níc ta .
2. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam
C©y ¨n qu¶ ë níc ta tuy ®· ®îc trång tõ l©u ®êi, song tríc kia s¶n xuÊt chñ
yÕu dùa theo tËp qu¸n. Theo c¸c tµi liÖu th× sang thÕ kû 20 c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra
nghiªn cøu míi b¾t ®Çu ®îc quan t©m.
Thêi Ph¸p thuéc, tõ n¨m 1930 mét sè c¬ quan n«ng nghiÖp b¾t ®Çu ®iÒu
tra gièng c©y ¨n qu¶, thµnh lËp mét sè tr¹i nghiªn cøu ë Gia Rai-Biªn Hoµ, V©n
Du-Thanh Ho¸; tæ chøc héi thi qu¶ ngon; lËp vên ¬m gièng cÊp tØnh.
Sau n¨m 1954, B¸c Hå ph¸t ®éng tÕt trång c©y (1959), kh«ng chØ lµm
bãng m¸t, lÊy gç, lÊy qu¶ mµ cßn lµm s¹ch m«i trêng. Tõ n¨m 1960 nhiÒu n«ng
trêng trång c©y ¨n qu¶ ®îc thµnh lËp, Vô trång trät - Bé n«ng nghiÖp ®· x©y
dùng c¸c quy tr×nh kü thuËt trång cam, quýt, chuèi, døa. N¨m 1968, ViÖn c©y
c«ng nghiÖp - c©y ¨n qu¶ ®îc thµnh lËp. C«ng t¸c nghiªn cøu vÒ cam ®îc chó
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
träng tõ n¨m 1962, ®Õn n¨m 1964 cã sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia Liªn X« vµ
tõ n¨m 1976 cã c¸c chuyªn gia Cuba, cïng víi c¸c tËp ®oµn gièng cam quýt cña
Cuba viÖn trî cho ViÖt Nam. Thêi kú nµy mét sè kªt qu¶ nghiªn cøu ®· ®îc tæng
kªt nh: B¸o c¸o tæng kÕt thÝ nghiÖm vÒ cam vµ cµ phª t¹i héi nghÞ toµn quèc ë
T©y HiÕu- NghÖ An (1977), Bé n«ng nghiÖp ®· x©y dùng quy ho¹ch c¸c vïng
c©y ¨n qu¶ (cam døa quýt, chuèi) tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ. N¨m 1970 quy
ho¹ch vïng s¶n xuÊt døa MiÒn B¾c ViÖt Nam ®· ®îc x©y dùng.
Sau n¨m 1975, Bé n«ng nghiÖp ®· ph¸t ®éng phong trµo “ vên qu¶ B¸c Hå
” trong c¶ níc (1979). N¨m 1986 “ §Ò ¸n ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cã mói ë Viªt
Nam thêi kú 1986-2000 ” ®· ®îc x©y dùng, x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt
c©y ¨n qu¶ cã mói c¶ níc lµ 70 ngµn ha. N¨m 1986, Héi lµm vên ViÖt nam ®îc
thµnh lËp, m« h×nh VAC ®· ®îc phæ biÕn ngµy cµng réng, trong ®ã c©y ¨n qu¶ lµ
mét chñ lùc. Thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hîp t¸c rau qu¶ ViÖt X« 1986-1990, ch¬ng
tr×nh nghiªn cøu cÊp Nhµ níc ®· ®îc tiÕn hµnh, sau ®ã c¸c ®Ò tµi vÒ døa, cam,
chuèi, rau ®· ®îc tæng kÕt. N¨m 1990, ViÖn nghiªn cøu rau qu¶ ®· ®îc thµnh lËp,
bao gåm 3 trung t©m Phó Hé, Xu©n Mai vµ Phñ Quú. TiÕp ®ã n¨m 1994, trung
t©m c©y ¨n qu¶ Long §Þnh ®îc thµnh lËp (nay lµ ViÖn nghiªn cøu c©y ¨n qu¶
miÒn Nam). Lùc lîng nghiªn cøu c©y ¨n qu¶ ®· ®îc t¨ng cêng trong c¶ níc.
ë níc ta c©y ¨n qu¶ ®îc ph¸t triÓn díi 2 h×nh thøc :
+ Trång ph©n t¸n trong c¸c vên cña c¸c n«ng hé víi môc ®Ých tù tóc, bæ
sung dinh dìng b÷a ¨n. Tuy vËy chØ míi cã kho¶ng 15-20%sè hé cã trång c©y ¨n
qu¶ trong vên. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n«ng hé ë c¸c vïng n«ng nghiÖp kh¸c nhau,
íc tÝnh b×nh qu©n mçi n«ng hé ttrång kho¶ng 40 m 2 c©y ¨n qu¶ trong vên víi
nhiÒu lo¹i c©y truyÒn thèng nh mÝt, nh·n, æi, chuèi.
+ TËp trung trµnh vïng cã môc ®Ých s¶n xuÊt hµng ho¸, chñ yÕu lµ do c¸c
n«ng hé trång, trong ®ã cã 28 n«ng trêng cã trrång c©y ¨n qu¶ víi nhiÒu quy m«,
diÖn tÝch kh¸c nhau .
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng qu¶ tõ 3 khu vùc ®Æc trng lµ :
+ Do chñ tr¬ng cña nhµ níc vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng c©y ¨n qu¶, b¾t
®Çu tõ c¸c n«ng trêng quèc doanh, sau ®ã phæ biÕn réng ra c¸c n«ng hé trong
vïng, g¾n víi c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu, ch¼ng h¹n nh khu vùc trång døa
vïng ®Êt phÌnTø Gi¸c Long Xuyªn, ®ång Th¸p Mêi, khu vùc §ång Giao( Ninh
B×nh), Hµ Trung( Thanh Ho¸).
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Do ®iÒu kiÖn lîi thÕ vÒ sinh th¸i cña c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ cã vÞ trÝ thuËn lîi
vÒ giao th«ng vËn t¶i vµ cã rhÞ trêng tiªu thô nªn ®· h×nh thµnh vïng c©y ¨n qu¶
nh vïng qu¶ cña ®ång b»ng s«ng cñ long, §«ng Nam Bé , ngo¹i thµnh Hµ Néi
+Tõ nh÷ng vên c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n cña nh÷ng ®Þa ph¬ng ®îc thÞ trêng tiªu
thô m¹nh ph¸t triÓn nªn thanhg c¸c vïng qu¶ tËp trung nh c¸c vïng bëi N¨m Roi
(VÜnh Long). T©n TriÒu ( §ång Nai), Phóc Tr¹ch ( Hµ TÜnh), m¬ mËn (T©y
B¾c,§«ng B¾c).
Qui m« vên qu¶ cña c¸c n«ng hé s¶n xuÊt ë c¸c vïng tËp trung tuú thuéc
vµo ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai tõng vïng. Vïng ®ång b»ng S«ng Hång díi 200 m2; miÒn
Nam, miÒn Nói Trung Du PhÝa B¾c Phæ biÕn tõ 1000-2000m 2.§· cã nh÷ng ®iÖn
h×nh tæ chøc s¶n xuÊt theo kiÓu trang tr¹i c©y ¨n qu¶ c¶ vïng ®ång b»ng vµ vïng
®Êt ®åi nói. Nh÷ng vïng c©y ¨n qu¶ th©m canh vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao thêng
g¾n viÑc trång c©y ¨n qu¶ trong kinh tÕ sinh th¸i VAC võa nu«i trång thuû s¶n,
ph¸t triÓn ch¨n nu«i c«ng nghiÖp .
Víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu nhiÖt ®íi cã pha trén tÝnh «n ®íi rÊt thuËt tiÖn
cho nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ ë níc ta ph¸t triÓn. HiÖn nay tËp ®oµn c©y ¨n qu¶ ë níc
ta rÊt phong phó trong ®ã cã nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ quÝ kh«ng chØ cã ý nghÜa tiªu
dïng trong níc, mµ cßn cã ý nghÜa xuÊt khÈu cã gi¸ thÞ nh cam, nh·n, v¶i, døa,
sÇu riªng, xoµi, diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ níc ta tõ n¨m 1985 ®Õn nay ®· cã sù ph¸t
triÓn kh¸ m¹nh: n¨m 1985 míi cã 213 ngµn ha, ®Õn n¨m 1988 ®· cã 272,2 ngµn
ha vµ ®Õn n¨m 2000 ®· cã kho¶ng 500 ngµn ha vµ s¶n lîng ®¹t 7 triÖu tÊn, tæng
kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 70 triÖu USD( theo bé NN vµ PTNT).
ViÖc bè trÝ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶. Ngoµi viÖc bè trÝ trång r¶i r¸c trªn tÊt c¶ c¸c
vïng, c¸c ®Þa ph¬ng , chóng ta cßn bè trÝ trång tËp trung quy m« c©y ¨n qu¶ ë
nh÷ng vïng vµ nh÷ng ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn nh: vïng c©y ¨n qu¶ tËp trung Nam
Bé vµ miÒn nói phÝa B¾c trong ®ã 70% diÖn tÝch n»m ë c¸c vïng phÝa Nam
3. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ trªn thÕ giíi.
Ngµy nay nhiÒu níc trªn thÕ giíi quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ vµ
hä ®· giµu lªn nhê xuÊt khÈu s¶n phÈm t¬i vµ chÕ biÕn tõ qu¶ .
Nh÷ng níc cã diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ lín nh lµ MÜ, Trung Quèc, Ên §é,
vÝ dô : n¨m 1995 Trung Quèc cã 6,4 triÖu ha c©y ¨n qu¶ víi s¶n lîng kho¶ng 35
triÖu tÊn. Ên ®é cã 2,94 triÖu ha víi s¶n lîng 25,5 triÖu tÊn.
Theo thèng kª cña tæ chøc FAO n¨m 1998 s¶n lîng qu¶ toµn thÕ giíi lµ
333,6 triÖu tÊn, trong ®ã sè qu¶ mäng lµ 3329,5 triÖu tÊn chiÕm 98,8% tæng s¶n l16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
îng toµn thÕ giíi, cßn l¹i 4,1 triÖu tÊn lµ qu¶ vá cøng chiÕm 1,2% tæng s¶n lîng .
NÕu xÕp theo sè thø tù s¶n lîng ch©u ¸ ®øng ®Çu tiÕp theo lµ MÜ ,Ch©u ¢u, Ch©u
Phi, cuèi cïng lµ ch©u §¹i D¬ng.
N¨m 1998 Braxin s¶n xuÊt ra 27,5 triÖu tÊn chiÕm 8,33% tæng s¶n lîng qu¶
thÕ giíi. Sau ®ã lµ c¸c níc MÜ 25 triÖu tÊn vµ chiÕm 7,8%, Ên §é 24,6 triÖu tÊn
( chiÕm 7,48%) Italia 18,8 triÖu tÊn ( chiÕm 5,72%),Trung Quèc 18,4 triÖu tÊn
( chiÕm 5,59%) s¶n lîng qu¶ cña 5 níc nµy t¬ng ®¬ng 35% tæng s¶n lîng qu¶
trªn thÕ giíi. Ngoµi 5 níc cã s¶n lîng qu¶ lín kÓ trªn cßn cã c¸c níc kh¸c nh
Liªn X« ( cò) 14,5 triÖu tÊn, Ph¸p 11,1 triÖu tÊn, T©y Ban Nha 11,02 triÖu tÊn,
Thæ NhÜ K× 8,8 triÖu tÊn.
§Ó ph¸t triÓn diÖn tÝch vµ t¨ng s¶n lîng c©y ¨n qu¶,trªn thÕ giíi ®· chó träng
nh÷ng vÊn ®Ò nh: chän gièng míi, nghiªn cøu kü thuËt trång vµ qu¶n lý, ch¨m
sãc c©y ¨n qu¶; tíi níc gi÷ ®é Èm, chèng xãi mßn ®Êt cho c©y ¨n qu¶ ; nghiªn
cøu kü thuËt thu h¸i xö lý sau thu ho¹ch
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ch¬ng II
Thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë
ngo¹i thµnh hµ néi
I. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
ngo¹i thµnh Hµ Néi
1. §Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn
1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
Ngo¹i thµnh Hµ Néi gåm 5 huyÖn: §«ng Anh, Gia L©m, Thanh Tr×, Tõ Liªm
vµ Sãc S¬n. Hµ Néi n»m ë trung t©m vïng §ång b»ng s«ng Hång, trong ph¹m vi
tõ 2053 ®Õn 2123 vÜ ®é B¾c vµ tõ 10544 ®Õn 10602 ®é kinh §«ng. Hµ Néi
tiÕp gi¸p víi 5 tØnh: B¾c K¹n vµ Th¸i Nguyªn ë phÝa B¾c, Hµ T©y vµ Hµ Nam ë
phÝa Nam vµ T©y nam. VÞ trÝ nµy t¬ng ®èi thuËn lîi cho viÖc giao lu kinh tÕ cña
vïng trong nÒn kinh tÕ më cöa vµ lµ ®iÒu kiÖn quan träng trong viÖc thóc ®Èy
ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸.
1.2 §Êt ®ai
Hµ Néi cã tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 911.800 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ
43.465 ha chiÕm 4,76%, ®Êt l©m nghiÖp 6717 ha chiÕm 0,73% cßn l¹i lµ ®Êt
chuyªn dïng. ë ngo¹i thµnh Hµ Néi cã 3 lo¹i ®Êt chñ yÕu, ®Êt phï sa chiÕm
kho¶ng 46%, ®Êt gß ®åi b¸n s¬n ®Þa chiÕm kho¶ng 31% vµ ®Êt tròng chiÕm 23%.
Ngo¹i thµnh Hµ Néi ®îc chia lµm 2 vïng ®åi nói thÊp vµ trung b×nh víi d·y nói
Sãc S¬n cã ®Ønh cao nhÊt lµ ®Ønh Ch©n Chim víi ®é cao lµ 462m, vïng ®åi nói
cña Hµ Néi cã thÓ kÕt hîp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ du lÞch. Víi ®Þa bµn ®åi nói
thÊp, n¬i ®©y phï hîp víi nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. Vïng
®ång b»ng cña Hµ Néi lµ vïng ch©u thæ cña s«ng Hång ®· ®îc khai ph¸ tõ l©u
®êi. Vïng nµy ®Æc trng d©n c ®«ng ®óc víi tËp qu¸n canh t¸c cña c¸c vïng n«ng
nghiÖp truyÒn thèng ngo¹i thµnh. Vïng ®ång b»ng ngo¹i thµnh phï hîp víi ph¸t
triÓn nhiÒu lo¹i c©y trång ng¾n ngµy ®ßi hái vèn ®Çu t lín, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao,
®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶, hoa, c©y c¶nh. Trong ®Êt n«ng nghiÖp, diÖn tÝch
®Êt canh t¸c lµ 38.885 ha chiÕm 89,48%, ®Êt vên t¹p lµ 473 ha chiÕm 1,09%, ®Êt
mÆt níc nu«i trång thñy s¶n lµ 2820 ha chiÕm 6,49%, ®Êt trång c©y l©u n¨m
1.200 ha chiÕm 2,76% vµ ®Êt trång c©y thøc ¨n ch¨n nu«i lµ 78 ha chiÕm 0,18%.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Hµ Néi cã nhiÒu diÖn tÝch ao hå, ruéng 1 vô lóa, 1 vô c¸, ®Êt canh t¸c hµng n¨m,
®Êt trång c©y l©u n¨m, ®Êt rõng, nhÊt lµ c¸c vïng xa nh Sãc S¬n, mét sè x· cña
huyÖn Tõ Liªm, Thanh Tr×, Gia L©m, §«ng Anh cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
c©y ¨n qu¶.
BiÓu sè 4: C¬ cÊu diÖn tÝch ®Êt ®ai toµn quèc vµ vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi
ChØ tiªu
Tæng diÖn tÝch
1. §Êt n«ng nghiÖp
1.1. §Êt trång c©y hµng n¨m
1.2. §Êt vên t¹p
1.3. §Êt trång c©y l©u n¨m
1.4. §Êt ®ång cá
1.5. §Êt mÆt níc nu«i thuû s¶n
2. §Êt l©m nghiÖp
3. §Êt cha sö dông
3.1. §Êt b»ng
3.2. §Êt ®åi nói
3.2. MÆt níc
Toµn quèc
DiÖn tÝch
%
(ha)
32.868.095
100
8.104.241
24,66
5.678.655
70,07
561.369
6,93
1.453.302
17,93
71.584
0,88
339.331
4,19
10.935.362 33,27
12.087.040 36,77
868.772
7,19
8.549.550
70,73
189.313
1,57
Ngo¹i thµnh HN
DiÖn tÝch
%
(ha)
911.800
100
43.456
4,76
38.885
89,48
473
1,09
1.200
2,76
78
0,18
2.820
6,49
6.717
0,73
1.137
0,12
364
32,01
210
18,47
563
49,52
Nh vËy, diÖn tÝch ®Êt ngo¹i thµnh Hµ Néi chiÕm 2,77% so víi tæng diÖn tÝch
toµn quèc trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 0,54%, ®Êt l©m nghiÖp chiÕm 0,06%
vµ ®Êt cha sö dông chiÕm 0,009%, do ®ã ngo¹i thµnh Hµ Néi cã thÕ m¹nh ph¸t
triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cao.
1.3 Thêi tiÕt, khÝ hËu, thuû v¨n
KhÝ hËu cña Hµ Néi mang ®Æc trng cña ®ång b»ng s«ng Hång, ®ã lµ nÒn khÝ
hËu nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi Èm, cã pha trén Ýt nhiÒu tÝnh chÊt «n ®íi. Tuy nhiªn do
ngo¹i thµnh Hµ Néi cßn cã c¸c tiÓu vïng sinh th¸i ®Æc thï nh vïng ®åi gß Sãc
S¬n, vïng tròng Thanh Tr×... nªn còng cã mét sè nÐt ®Æc trng. NhiÖt ®é trung
b×nh n¨m 24C, tèi cao lµ 42,8C, tèi thÊp lµ 5,6C. Lîng ma c¶ n¨m dao ®éng
1.300 - 1.700 mm, víi n¨m cao nhÊt lµ 2.714 mm vµ n¨m thÊp nhÊt lµ 25%, b·o
¶nh hëng ®Õn Hµ Néi tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10, tû suÊt dao ®éng tõ 2,5 - 32,5%.
Sè giê nãng dao ®éng tõ 1.500 - 1.700 giê/ha, tæng bøc x¹ quang hîp tõ 55 - 62
kcal cm2/n¨m.
Nguån níc ë ngo¹i thµnh Hµ Néi ®a d¹ng, cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu phôc vô
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp dÞch vô vµ nhu cÇu sinh ho¹t. Bao gåm níc
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cña c¸c s«ng Hång, s«ng §uèng, s«ng Cµ Lå, s«ng CÇu víi tæng chiÒu dµi lµ
36,5 km2, níc cña sè lín c¸c ao hå vµ nguån níc ngÇm cã thÓ khai th¸c 1 triÖu
m3/ ngµy ®ªm. Lîng ma trung b×nh trªn ®Þa bµn kho¶ng 1500 mm. Víi nguån níc ®a d¹ng vµ phong phó nh vËy cho phÐp ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp ngo¹i thµnh. Tuy nhiªn nã còng tån t¹i khã kh¨n c¬ b¶n lµ níc mét sè n¬i
®ang bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, nguy c¬ « nhiÔm ngµy cµng cao ®Æc biÖt lµ c¸c x· ven
néi cña Thanh Tr× vµ Tõ Liªm.
Nh×n chung, nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, thêi tiÕt, khÝ hËu ë ngo¹i
thµnh Hµ Néi cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng
ho¸ tû suÊt cao. C¬ cÊu gièng c©y trång vËt nu«i phong phó nhng quy m« bè trÝ
c¸c lo¹i ®Êt ë c¸c huyÖn ngo¹i thµnh lµ kh«ng gièng nhau, ®Æc biÖt ®Êt gß ®åi.
L©m nghiÖp tËp trung chñ yÕu ë huyÖn Sãc S¬n, diÖn tÝch mÆt níc nu«i trång
thuû s¶n tËp trung phÇn lín ë Thanh Tr×.
2. §Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ - x· héi
2.1C¬ cÊu ®Êt n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh
a.Kh¸i niÖm ®Êt n«ng nghiÖp
§Êt ®ai lµ tµi nguyªn v« cïng quý gi¸ cña mäi quèc gia, lµ t liÖu s¶n xuÊt
chñ yÕu vµ ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng
nhÊt cña m«i trêng sèng vµ lµ ®Þa bµn ph©n bè d©n c. Nh vËy, ®Êt ®ai ®îc dïng
hÇu hÕt vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng, ®Êt ®ai ®îc ph©n
thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau vµ gäi tªn theo ngµnh vµ lÜnh vùc sö dông chóng.
Víi ý nghÜa ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ ®Êt ®îc sö dông chñ yÕu vµo s¶n xuÊt
c¸c ngµnh n«ng nghiÖp nh trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n hoÆc sö
dông ®Ó nghiªn cøu thÝ nghiÖm vÒ n«ng nghiÖp. Ngoµi tªn gäi ®Êt n«ng nghiÖp,
®Êt sö dông vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn ®îc gäi lµ ruéng ®Êt.
Khi nãi ®Êt n«ng nghiÖp ngêi ta nãi ®Êt sö dông chñ yÕu vµo s¶n xuÊt cña
c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, bëi v× trªn thùc tÕ cã trêng hîp ®Êt ®ai ®îc sö dông vµo
nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau cña c¸c ngµnh. Trong trêng hîp ®ã, ®Êt ®ai ®îc sö
dông chñ yÕu cho môc ®Ých ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi coi lµ ®Êt n«ng
nghiÖp, nÕu kh«ng sÏ lµ c¸c lo¹i ®Êt kh¸c (tuú theo viÖc sö dông vµo môc ®Ých
nµo lµ chÝnh).
Tuy nhiªn, ®Ó sö dông ®Çy ®ñ hîp lý ruéng ®Êt, trªn thùc tÕ ngêi ta coi ®Êt
®ai cã thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ kh«ng cÇn cã ®Çu t
lín nµo c¶, lµ ®Êt n«ng nghiÖp cho dï nã ®· ®a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hay ch20