Tài liệu Thực trạng và giải pháp bồi dưỡng kiến thức cho các chủ trang trại ở Hà Nội

1 1. Më ®Çu 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tõ cuèi thÕ kØ XIX ë ch©u ¢u ®· h×nh thµnh tæ chøc s¶n xuÊt Nhµ n−íc dùa trªn kinh tÕ trang tr¹i vµ thÓ hiÖn râ vai trß tÝch cùc cña h×nh thøc nµy. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn KT-XH cña n−íc ta vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn cña mét sè n−íc §«ng Nam ¸ trong nh÷ng n¨m qua ®· kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i ®èi víi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn KT-XH cña mçi quèc gia. ë ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®a d¹ng ®· cã t¸c dông tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KT-XH vµ thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n trªn nhiÒu ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc. §èi víi Hµ Néi trong nh÷ng n¨m qua, Thµnh uû, Uû ban nh©n d©n Thµnh phè ®· ban hµnh nhiÒu chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Do vËy, trang tr¹i cña Hµ Néi cã b−íc ph¸t triÓn víi nhiÒu m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, nhiÒu g−¬ng ®iÓn h×nh lµm ¨n giái. S¶n phÈm s¶n xuÊt ra tõ c¸c trang tr¹i cã chÊt l−îng vµ tÝnh hµng ho¸ ngµy cµng cao, gãp phÇn quan träng vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ngo¹i thµnh. Tuy nhiªn, trang tr¹i Hµ Néi cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ, trong ®ã cã sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é kiÕn thøc cña chñ trang tr¹i vµ ng−êi lao ®éng trong trang tr¹i. ChÝnh ®iÒu nµy ®· h¹n chÕ ®Õn kh¶ n¨ng øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi, kh¶ n¨ng sö dông vèn, ®Êt ®ai, lao ®éng. Trong khi ®ã víi vÞ trÝ cña Thñ ®«, yªu cÇu lín ®−îc ®Æt ra lµ: “ Hµ Néi ph¶i ®i ®Çu trong CNH-H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n”. Nh÷ng yªu cÇu, ®ßi hái trªn ®· vµ ®ang ®Æt ra mét c¸ch cÊp b¸ch vÒ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c chñ trang tr¹i nãi chung vµ cÇn lµm râ ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc cña Thµnh phè lµ: “KiÕn thøc cÇn cã cña c¸c 2 chñ trang tr¹i lµ kiÕn thøc g×? hiÖn nay hä ®· cã ch−a? cã ®Õn ®©u? cã b»ng c¸ch nµo? nhu cÇu båi d−ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i nh− thÕ nµo? néi dung cÇn båi d−ìng lµ g×? h×nh thøc, ph−¬ng ph¸p båi d−ìng ra sao ®Ó ph¸t triÓn KT-XH n«ng th«n, nhÊt lµ kinh tÕ trang tr¹i Hµ Néi. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p båi d−ìng kiÕn thøc cho c¸c chñ trang tr¹i ë Hµ Néi”. 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu 1.2.1 Môc tiªu chung Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p båi d−ìng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é qu¶n lý cho c¸c chñ trang tr¹i ë Hµ Néi. 1.2.2 Môc tiªu cô thÓ - Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ båi d−ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng néi dung vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i ë Hµ Néi. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p båi d−ìng n©ng cao tr×nh ®é cho c¸c chñ trang tr¹i ë Hµ Néi. 1.3 §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ vÊn ®Ò “Båi d−ìng kiÕn thøc cho c¸c chñ trang tr¹i”, ®ã lµ qu¸ tr×nh trang bÞ kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý kü thuËt cho chñ trang tr¹i ®Ó hä cã thÓ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ë trang tr¹i cã hiÖu qu¶ h¬n. - LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu 30 trang tr¹i thuéc 5 huyÖn ngo¹i thµnh vµ 02 quËn míi cña Hµ Néi tõ n¨m 2002-2004 vÒ thùc tr¹ng tr×nh ®é kiÕn thøc cña c¸c chñ trang tr¹i, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010. * * * 3 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ båi d−ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i 2.1 C¬ së lý luËn 2.1.1 Kh¸i niÖm vÒ båi d−ìng kiÕn thøc Båi d−ìng kiÕn thøc (theo ®Þnh nghÜa trong tõ ®iÓn b¸ch khoa) lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn mét con ng−êi nh»m lµm cho con ng−êi ®ã lÜnh héi vµ n¾m v÷ng nh÷ng tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o mét c¸ch cã hÖ thèng chuÈn bÞ cho ng−êi ®ã thÝch nghi víi cuéc sèng vµ kh¶ n¨ng nhËn mét sù ph©n c«ng nhÊt ®Þnh, gãp phÇn cña m×nh vµo sù ph¸t triÓn cña x· héi, duy tr× vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n minh loµi ng−êi. VÒ c¬ b¶n lÜnh vùc båi d−ìng lµ gi¶ng d¹y vµ häc tËp ë nhµ tr−êng g¾n víi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc vµ nh©n c¸ch. [dt 31] Båi d−ìng ®−îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých, cã tæ chøc, nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cã hÖ thèng tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o, th¸i ®é… ®Ó hoµn thiÖn nh©n c¸ch cho mçi c¸ nh©n, t¹o tiÒn ®Ó cho hä cã thÓ vµo ®êi hµnh nghÒ cã kiÕn thøc vµ ®¹t n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cao. Båi d−ìng lµ sù ph¸t triÓn cã hÖ thèng nh÷ng kiÕn thøc, kÜ n¨ng mµ mçi c¸ nh©n cÇn cã ®Ó thùc hiÖn ®óng mét nghÒ hoÆc mét nhiÖm vô cô thÓ. Sù cÇn thiÕt ®ã cã thÓ lµ do nhu cÇu c¸ nh©n cña ng−êi ®−îc båi d−ìng hoÆc do nhu cÇu ph¸t triÓn nh©n häc cña tæ chøc. Theo môc ®Ých cña ng−êi ®−îc båi d−ìng cã c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i: båi d−ìng, t−¬ng øng víi néi dung, thêi gian båi d−ìng vµ møc ®é ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. Nh− vËy, chóng ta cã thÓ hiÓu ®µo t¹o lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng g¾n víi lao ®éng nghÒ nghiÖp vµ chØ diÔn ra sau khi ng−êi tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy ®· mét lÇn ®−îc ®µo t¹o vµ c«ng nhËn bëi mét v¨n b»ng t−¬ng øng. Båi d−ìng lµ nh÷ng ng−êi ®· cã nghÒ hoÆc ®ang lµm mét nghÒ nµo ®ã nh−ng v× lÝ do thay ®æi hoÆc cã nh÷ng vÊn ®Ò míi ph¸t sinh, nghÒ cò kh«ng cßn phï hîp, cÇn ph¶i båi d−ìng nh»m n©ng cao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®Ó cã thÓ ®¶m nhËn c«ng viÖc vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n. 4 Båi d−ìng kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh trang bÞ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô, kÜ n¨ng, kÜ x¶o mµ cßn lµm t¨ng niÒm say mª nghÒ nghiÖp ®Ó hä cã thÓ ®¶m nhËn vµ hoµn thµnh tèt h¬n c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Trong ho¹t ®éng båi d−ìng cã gi¸o dôc nh»m t¨ng c−êng ph¸t triÓn kiÕn thøc, cã gi¸ trÞ ®¹o lý, nh÷ng hiÓu biÕt mµ mçi ng−êi cÇn cã trong cuéc sèng. Nh− vËy, chóng ta cã thÓ nhÊt trÝ víi kh¸i niÖm: Båi d−ìng nguån nh©n lùc lµ qu¸ tr×nh trang bÞ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cho ng−êi häc ®Ó hä cã thÓ ®¶m nhËn ®−îc nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh [2]. Båi d−ìng kiÕn thøc bao gåm nh÷ng b−íc sau: - X¸c ®Þnh nhu cÇu båi d−ìng: lµ b−íc ®Çu tiªn rÊt quan träng trong ho¹t ®éng båi d−ìng. §èi víi tõng ngµnh, trong ®Þa ph−¬ng, trong c¬ quan, tæ chøc nhu cÇu båi d−ìng bao giê còng g¾n víi chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ngµnh, ®Þa ph−¬ng, c¬ quan vµ tæ chøc ®ã. Båi d−ìng lµ ho¹t ®éng ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ tµi chÝnh lín. NÕu båi d−ìng tèt cã thÓ thu håi l¹i ®−îc chi phÝ ®ã, mang l¹i lîi Ých to lín cho c¸ nh©n vµ x· héi, ng−îc l¹i sÏ lµm t¨ng chi phÝ. Khi ®¸nh gi¸ nhu cÇu båi d−ìng cÇn xem xÐt ®Õn nhu cÇu x· héi, c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cã Ých ®Õn ®Æc thï cña tõng vïng, yªu cÇu vÒ ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é, hiÖn tr¹ng chÊt l−îng nh©n lùc. ViÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu båi d−ìng cña mét ngµnh, lÜnh vùc cã ý nghÜa rÊt lín cho c¸c c¬ së. - X¸c ®Þnh môc tiªu båi d−ìng: lµ trang bÞ cho ng−êi häc nh÷ng th«ng tin, kiÕn thøc mµ hä cÇn nh−ng ®ang thiÕu. VÒ nhËn thøc, ®ã lµ nh÷ng th«ng tin, kiÕn thøc mµ ng−êi häc nhËn ®−îc sau kho¸ båi d−ìng, vÒ t¸c ®éng lµ quan ®iÓm, niÒm tin mµ ng−êi häc cã ®−îc. - X¸c ®Þnh ®èi t−îng ®−îc båi d−ìng: trªn c¬ së môc tiªu, sè l−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng mµ x¸c ®Þnh ®èi t−îng båi d−ìng cho phï hîp. §èi víi c¸ nh©n, quyÕt ®Þnh vµ lùa chän ngµnh häc hoÆc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o, båi d−ìng ®Ó n©ng cao n¨ng lùc lµ ®Æc biÖt quan träng vÒ lËp nghiÖp cho t−¬ng lai hoÆc kh¶ n¨ng thÝch øng víi sù thay ®æi c«ng viÖc. §èi víi tæ 5 chøc, lùa chän ®óng ng−êi ®Ó båi d−ìng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho chÝnh ng−êi ®ã cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ sù ph¸t triÓn ®éi ngò lao ®éng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt lao ®éng còng nh− hiÖu qu¶ ®Çu t−. Ng−îc l¹i, sÏ l·ng phÝ vÒ thêi gian, søc lùc cña ng−êi häc vµ kinh phÝ cña Nhµ n−íc. V× vËy, lùa chän ®èi t−îng häc cÇn c¨n cø vµo nhu cÇu vµ ®éng lùc cña ng−êi häc. - X©y dùng néi dung vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng: trªn c¬ së thùc tr¹ng, nhu cÇu, môc tiªu båi d−ìng phï hîp víi ®èi t−îng ®· ®−îc x¸c ®Þnh. Néi dung båi d−ìng ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh ®Æt ra. Lùa chän ph−¬ng ph¸p båi d−ìng còng hÕt søc quan träng v× nã liªn quan ®Õn ®èi t−îng vµ môc ®Ých . Ph−¬ng ph¸p båi d−ìng sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña båi d−ìng. - X¸c ®Þnh nguån lùc vÒ båi d−ìng: nguån lùc thiÕt yÕu cho ®µo t¹o, båi d−ìng bao gåm thêi gian, nh©n lùc, ®Þa ®iÓm, c¬ së vËt chÊt, ph−¬ng tiÖn vµ tµi chÝnh cho båi d−ìng. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c yÕu tè trªn gi÷ vai trß quan träng t¸c ®éng ®Õn t©m lý, nhËn thøc cña ng−êi häc. - Tæ chøc thùc hiÖn båi d−ìng: §©y lµ kh©u quan träng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ båi d−ìng. ViÖc chuÈn bÞ c¸c b−íc trªn tèt còng nh»m phôc vô cho kh©u tæ chøc thùc hiÖn båi d−ìng cã hiÖu qu¶. - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ båi d−ìng vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng tiÕp theo: qua c¸c líp båi d−ìng ph¶i cã tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é ®¸p øng môc tiªu, yªu cÇu ®Æt ra cña kho¸ båi d−ìng ®Ó cã sù ®iÒu chØnh phï hîp. 2.1.2 H×nh thøc båi d−ìng kiÕn thøc Th«ng th−êng cã c¸c h×nh thøc båi d−ìng nh− sau: H×nh thøc båi d−ìng gióp cho mäi ng−êi võa lµm võa häc, nh»m hoµn thiÖn vµ më réng hiÓu biÕt, n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn, chuyªn m«n nghiÖp vô ®Ó thÝch nghi víi thay ®æi c«ng viÖc vµ ®êi sèng x· héi. Ngoµi ra cßn cã c¸c h×nh thøc t¹i n¬i lµm viÖc tøc lµ ng−êi häc ®−îc thùc hµnh t¹i n¬i s¶n xuÊt, hÖ thèng nµy phï hîp víi c¸c tr−êng häc nghÒ trong c«ng nghiÖp vµ kh¸ phæ biÕn trong nh÷ng n¨m qua. 6 H×nh thøc båi d−ìng lµ møc thÊp h¬n ®µo t¹o c¶ vÒ qui m«, néi dung, ch−¬ng tr×nh. H×nh thøc båi d−ìng th−êng ¸p dông cho viÖc triÓn khai hoÆc phæ biÕn c¸c néi dung míi vÒ mÆt chuyªn m«n nghiÖp vô hoÆc kü thuËt cho c¸c ®èi t−îng cÇn quan t©m. §èi víi h×nh thøc nµy, thêi gian häc tËp ng¾n, chñ yÕu võa häc lÝ thuyÕt võa häc thùc hµnh, kiÕn thøc lÝ thuyÕt kh«ng buéc ph¶i theo hÖ thèng; c¬ quan, tæ chøc vµ ng−êi d¹y th−êng kh«ng yªu cÇu ph¶i chuyªn nghiÖp. Cã nhiÒu c¸ch båi d−ìng kh¸c nhau nh−ng ®−îc h×nh thµnh bëi mét sè lý do nh− tuæi t¸c, giíi tÝnh, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ t©m lÝ x· héi. Theo Honey vµ Mumford [dt 4], kiÓu häc ®−îc chia lµm 4 nhãm: ng−êi häc thùc dông, ng−êi häc n¨ng ®éng, ng−êi häc cã ph¶n håi vµ ng−êi thÝch øng nghiªn cøu lÝ luËn. Nh÷ng ng−êi häc thùc dông lµ nh÷ng c¸ nh©n mong muèn tham gia toµn bé mét qu¸ tr×nh vµ ra quyÕt ®Þnh, ®ßi hái liªn hÖ gi÷a chñ ®Ò häc víi nh÷ng v−íng m¾c cña hä, gièng nh− viÖc n¾m râ rµng nh÷ng chuyªn m«n ®¸ng tin cËy ®Ó c¹nh tranh, t×m kiÕm c¬ héi ®Ó thùc hiÖn, tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®Æt ra vµ chØ quan t©m tíi nh÷ng néi dung cã kh¶ n¨ng ¸p dông ®−îc. Nh÷ng ng−êi häc n¨ng ®éng lµ nh÷ng c¸ nh©n häc b»ng qu¸ tr×nh thö nghiÖm, thÝch nh×n tËn m¾t, cã nhu cÇu cÇn ®−îc kÝch thÝch vµo nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c nhau, thÝch nh÷ng nhiÖm vô mang tÝnh th¸ch thøc, thÝch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò theo nhãm. Nh÷ng ng−êi cã ph¶n håi cÇn thêi gian ®Ó ph¶n håi trong khi hä tiÕp thu vµ cè g¾ng hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc nghe gi¶ng, thÝch t×m kiÕm, cÇn thêi gian ®Ó “tiªu ho¸” tr−íc khi ®Ò nghÞ hoÆc hµnh ®éng, mong muèn thùc hiÖn nh÷ng chi tiÕt vµ ®−a ra nh÷ng ph©n tÝch vµ b¸o c¸o cã c¬ së. Nh÷ng ng−êi nghiªn cøu lÝ luËn l¹i kh¸c ë chç hä thÝch lý thuyÕt trõu t−îng, thÝch tù häc, kh¸m ph¸ mèi liªn kÕt vµ kÕt hîp gi÷a ý t−ëng, sù kiÖn vµ t×nh huèng, thÝch suy diÔn vµ th¸ch thøc nh÷ng c©u hái vµ kh¶o s¸t kü l−ìng nh÷ng ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n, nh÷ng gi¶ thuyÕt… Honey vµ Mumford [dt 4]. 7 Thùc tÕ cho thÊy hÇu hÕt c¸c nhµ kinh doanh n»m trong nhãm thø nhÊt vµ thø hai (thùc dông vµ n¨ng ®éng). Hä quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò trong thÕ giíi thùc vµ thÝch qu¸ tr×nh häc trao ®æi lÉn nhau ë nh÷ng n¬i hä cã thÓ tham gia c¸c ho¹t ®éng. H×nh ¶nh ng−êi häc trong c¸c m« h×nh häc tËp vµ gi¶ng d¹y thÓ hiÖn: Häc lµ mét qu¸ tr×nh chñ ®éng vµ kiÕn t¹o; viÖc häc tËp ®−îc hoµn c¶nh hãa vµ t×nh huèng ho¸; viÖc häc tËp cã ®éng c¬ néi t¹i; viÖc häc tËp ®−îc tù tæ chøc vµ tù kiÓm tra. Båi d−ìng kiÕn thøc ng−êi lao ®éng n«ng nghiÖp cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh 3 h×nh thøc: - H×nh thøc thø nhÊt: Gäi lµ hÖ thèng häc tËp vµ tham quan (T&V) [2], ë ®©y gåm 2 phÇn häc ë trªn líp vµ ®i th¨m quan kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i hiÖn tr−êng. M« h×nh nµy t¹o ®iÒu kiÖn liªn kÕt vÒ chuyªn ngµnh, tr¸ch nhiÖm vµ nghiªn cøu. §©y lµ m« h×nh mang l¹i thµnh c«ng ë nhiÒu n−íc nhÊt lµ ch©u ¸ ®−îc ng©n hµng thÕ giíi ¸p dông ë nhiÒu n−íc trong 15 n¨m qua. - H×nh thøc thø hai: C¸n bé khuyÕn n«ng tiÕp nhËn ®Ò nghÞ cña ng−êi d©n vµ trùc tiÕp gi¶i quyÕt vµ huÊn luyÖn t¹i c¸c trang tr¹i theo ®Þnh kú. - H×nh thøc thø ba: Lµ nghiªn cøu hÖ thèng canh t¸c vµ khuyÕn n«ng, theo h×nh thøc nµy mét nhãm c¸c nhµ khoa häc ®a ngµnh cïng víi c¸n bé khuyÕn n«ng cïng tham gia gi¶i quyÕt khã kh¨n vµ thö nghiÖm c¸c gi¶i ph¸p ë ngay trang tr¹i. Ph−¬ng ph¸p nµy cã hiÖu qu¶ ë mét khu vùc nhá, nh−ng còng tèn kÐm. 2.1.3 Ph−¬ng ph¸p båi d−ìng kiÕn thøc cho lao ®éng n«ng nghiÖp * §èi víi gi¸o viªn - Ng−êi d¹y s¸ng suèt sÏ thiÕt kÕ ch−¬ng tr×nh phï hîp d¹y häc cho ng−êi lín. Bëi ng−êi lín tuæi ®ßi hái sù quyÕt t©m kh¸m ph¸, thÈm tra, thö nghiÖm vµ chÊp nhËn rñi ro. - Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cho ng−êi lín tuæi phong phó ®a d¹ng; diÔn thuyÕt, th¶o luËn nhãm, s¾m vai, kÓ chuyÖn, lµm mÉu, trß ch¬i, bµi tËp t×nh huèng, th¨m thùc ®Þa. 8 - D¹y häc thùc nghiÖm lµ ph−¬ng ph¸p quan träng bëi cã nh÷ng ®Æc tÝnh sau: + Thùc nghiÖm ph¸t triÓn cho häc viªn vÒ mÆt thÓ chÊt, tinh thÇn vµ trÝ tuÖ. + Thùc nghiÖm th«ng qua nh÷ng th«ng tin vÒ c¸c nhãm ho¹t ®éng nh− thÕ nµo vµ c¸ch ho¹t ®éng nhãm cã t¸c ®éng thÕ nµo víi c¸c nhãm kh¸c. C¶ hai ®Òu quan träng ®èi víi nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong khung c¶nh cã tæ chøc. + Thùc nghiÖm nhÊn m¹nh vµo sù ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. + Thùc nghiÖm d¹y cho häc viªn häc mét kü n¨ng mµ hä sÏ cÇn ®Õn th−êng xuyªn vÒ chuyªn m«n vµ nh©n c¸ch. - Môc tiªu chñ yÕu cña ph−¬ng ph¸p d¹y lµ ph¶i huy ®éng ®−îc tÝnh tæng hîp cña c¸c gi¸c quan cña häc viªn. Nghiªn cøu cho biÕt kÕt qu¶ thu nhËn kiÕn thøc cña ng−êi lín tuæi nh− sau: Th«ng qua ®äc s¸ch b¸o (10%); qua nghe (20%); qua nh×n thÊy(30%); kÕt hîp c¶ nghe vµ nh×n thÊy (50%); qua viÖc ng−êi häc nãi vµ viÕt (70%); qua viÖc ng−êi häc tù tay lµm (90%) [dt13] . * §èi víi häc viªn Ng−êi n«ng d©n nãi chung vµ chñ trang tr¹i nãi riªng cã qu¸ tr×nh chÊp nhËn tiÕp thu ¸p dông hay phñ ®Þnh kü thuËt míi th−êng diÔn ra 5 b−íc tuÇn tù nh− sau: nhËn thøc, quan t©m, ®¸nh gi¸, thùc nghiÖm vµ tiÕp thu (hoÆc phñ ®Þnh). - NhËn thøc: Tõ mét th«ng tin qua ®µi, b¸o, tivi hoÆc tõ hé n«ng d©n bªn c¹nh, n«ng d©n nhËn biÕt kü thuËt míi hiÖn cã vÒ s¶n xuÊt. - Quan t©m tõ th«ng tin thu nhËp ®−îc, n«ng d©n liªn hÖ víi thùc tiÔn cña m×nh n¶y sinh ý muèn ¸p dông mét kü thuËt nµo ®ã. - §¸nh gi¸: Sau khi ®· cã sù quan t©m vÒ kü thuËt nµo ®ã ng−êi n«ng d©n c©n nh¾c nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n cña kü thuËt víi ®iÒu kiÖn cña m×nh ®Ó quyÕt ®Þnh. §©y lµ b−íc rÊt quan träng ®Ó chøng minh tÝnh −u viÖt vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña tiÕn bé kü thuËt. - Thùc nghiÖm: NÕu biÕt ®¸nh gi¸ lµ kh¶ quan, th«ng qua m« h×nh tr×nh diÔn cña khuyÕn n«ng, ng−êi n«ng d©n tiÕn hµnh thö nghiÖm TBKT mµ hä muèn ¸p dông. 9 - øng dông hoÆc phñ ®Þnh: KÕt qu¶ lµm thö sÏ lµ c¨n cø ®Ó n«ng d©n cã ¸p dông vµ më réng TBKT míi hay kh«ng vµ thùc hiÖn më réng ë quy m« phï hîp. 2.1.4 Nh÷ng nguyªn t¾c häc tËp cña lao ®éng n«ng nghiÖp Häc tËp cña ng−êi lao ®éng n«ng nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh ng−êi d¹y cung cÊp mét c¬ héi cho ng−êi häc giµnh ®−îc kiÕn thøc, kü n¨ng, nhËn thøc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña s− ph¹m häc ng−êi lín, theo Goad Hanson cho r»ng ng−êi häc cã thÓ häc tèt nhÊt khi [dt 4]: - Hä tham gia tÝch cùc trong thùc tiÔn qu¸ tr×nh häc tËp, kh«ng nhËn th«ng tin mét c¸ch thô ®éng. - Hä cã tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc häc tËp cña chÝnh m×nh biÓu hiÖn qua ho¹t ®éng tËp trung vµo khÝa c¹nh xóc c¶m, nhËn thøc cã ®−îc trong qu¸ tr×nh häc tËp. - Häc th«ng qua hµnh, ng−êi lín mong muèn ®−îc tham gia luyÖn tËp, nÕu cã thÓ thùc hiÖn ®−îc c«ng viÖc Êy kÓ c¶ cÇn nhiÒu thêi gian. - ViÖc häc liªn quan ®Õn nh÷ng c¸i mµ hä ®· biÕt. Ng−êi d¹y cÇn cho vÝ dô thùc tiÔn, phï hîp vµ ®¸p øng ®−îc ®êi sèng thùc. Tõ ®ã hä cã thÓ hiÓu ®−îc trong ph¹m vi nh÷ng kiÕn thøc, kinh nghiÖm cã thÓ tham kh¶o. - Ng−êi lín th−êng chèng l¹i nh÷ng th«ng tin míi hoÆc kÜ n¨ng mµ häc c¶m thÊy bÞ Ðp buéc hoÆc phª b×nh. M«i tr−êng häc tËp kh«ng cÇn. ViÖc ®e do¹ ng−êi lín chØ g©y ra sù bùc béi, c¨ng th¼ng vµ h¹n chÕ tíi viÖc häc tËp cña hä. - Vai trß cña ng−êi gi¸o viªn lµ ng−êi t¹o ®iÒu kiÖn häc tËp tÝch cùc, tr×nh bµy th«ng tin hoÆc kÜ n¨ng t¹o ra mét hoµn c¶nh mµ trong ®ã cã thÓ x¶y ra sù kh¸m ph¸, t×m tßi. V× vËy, kü thuËt d¹y häc tÝch cùc sÏ n©ng cao kh¶ n¨ng ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng míi vµo thùc tiÔn c«ng viÖc. - Sù häc tËp cÇn cã sù phong phó vµ t¸c dông kÝch thÝch. Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cµng sèng ®éng cµng mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Nã lµ ý t−ëng tèt ®Ó huy ®éng 5 gi¸c quan cña häc viªn, ®Æc biÖt lµ thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c, xóc gi¸c. Sù thay ®æi nhÞp ®é vµ sù phong phó cña c¸c h×nh thøc häc gi¶m nhÑ t×nh tr¹ng ch¸n ng¸n, mÖt mái ®Çu ãc. 10 - ViÖc kiÓm tra môc tiªu häc tËp, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp b»ng c¸c tr¾c nghiÖm vµ theo quy tr×nh xÕp lo¹i lµ rÊt cã hiÖu qu¶ vµ häc tËp sÏ thµnh c«ng. 2.1.5 C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn c«ng t¸c båi d−ìng kiÕn thøc - Tr×nh ®é häc vÊn cña ®èi t−îng häc Tr×nh ®é häc vÊn cña ®èi t−îng häc lµ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó tiÕp thu vµ øng dông khoa häc tiªn tiÕn. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cao, kh¶ n¨ng tiÕp nhËn nhanh vµ cã kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Tr×nh ®é häc vÊn ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sè l−îng vµ chÊt l−îng tuyÓn sinh còng nh− thêi gian vµ c¬ cÊu m«n häc cho mét kho¸ båi d−ìng, lùa chän h×nh thøc båi d−ìng. C¸c nhµ nghiªn cøu tÝnh to¸n cho thÊy: n¨ng suÊt sÏ t¨ng 7% nÕu chñ hé cã häc vÊn ë møc ®é nµo ®ã vµ t¨ng lªn 11% nÕu tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së. Cø thªm mét n¨m cã thÓ lµm t¨ng h¬n 10% tiÒn c«ng ë Hµn Quèc, mét n¨m häc sÏ lµm cho s¶n l−îng trang tr¹i t¨ng 2%, ë Malaixia lµ 5% [dt 25]. - Sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ë n«ng th«n cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng vµ tèc ®é nhanh theo h−íng thu nhËp vµ lîi nhuËn cao. Sù t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ kh«ng chØ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng mµ cßn lµm cho sù biÕn ®æi ngµnh nghÒ trong x· héi còng diÔn ra nhanh chãng. §Ó cã ®−îc viÖc lµm ng−êi lao ®éng buéc ph¶i häc lÊy mét nghÒ nghiÖp nµo ®ã hoÆc ph¶i thay ®æi nghÒ kh¸c ®Ó cã c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm thËm chÝ trong lóc lµm viÖc ë n«ng th«n còng ph¶i häc ®Ó n¾m ch¾c nghÒ nghiÖp h¬n. §Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c vïng l·nh thæ kh«ng ®ång ®Òu, m¹ng l−íi giao th«ng ë nhiÒu vïng cßn yÕu kÐm, thu nhËp cña ng−êi n«ng d©n ë c¸c vïng cßn cã sù chªnh lÖch. V× vËy, cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch trî gióp vÒ båi d−ìng míi ®¶m b¶o c«ng b»ng trong gi¸o dôc. N«ng th«n n−íc ta còng ë trong t×nh tr¹ng chung cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh©n lùc cã tr×nh ®é cao ë n«ng th«n lu«n khan hiÕm. Sinh viªn tõ n«ng th«n qua ®« thÞ häc, sau khi tèt nghiÖp th−êng kh«ng muèn vÒ n«ng th«n mµ ë l¹i 11 thµnh phè ®Ó kiÕm viÖc lµm. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ c¬ së ho¹t ®éng ë n«ng th«n so víi thµnh thÞ lu«n cã kho¶ng c¸ch, Ýt cã c¬ héi häc tËp vµ th¨ng tiÕn. - HÖ thèng gi¸o dôc båi d−ìng M¹ng l−íi vµ n¨ng lùc cña c¸c tr−êng, c¸c tæ chøc båi d−ìng cã ¶nh h−ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ båi d−ìng. Do tÝnh chÊt ®Æc thï cña c¸c vïng miÒn, ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, ®Þa lý, kinh tÕ - x· héi, c¸c vïng rÊt kh¸c nhau nªn ®ßi hái cã mét m¹ng l−íi phï hîp. Mét hÖ thèng ph©n bè phï hîp, cã kh¶ n¨ng h−íng nghiÖp vµ nªn th«ng qua c¸c cÊp tr×nh ®é s¸t víi nhu cÇu. Lao ®éng kü thuËt cña ®Þa ph−¬ng lµ c¬ së cho viÖc båi d−ìng cã hiÖu qu¶. Néi dung båi d−ìng còng ph¶i ®−îc hiÖn ®¹i ho¸ chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè míi phï hîp víi ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn cña trang tr¹i hiÖn nay; ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng biÕn chuyÓn nhanh chãng cña khoa häc kü thuËt. CÊu tróc l«gic cña néi dung båi d−ìng t¹o ra nh÷ng mèi t−¬ng giao chÆt chÏ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thÝch nghi nhanh chãng thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ c«ng t¸c. C¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho c«ng t¸c båi d−ìng ®ã lµ: HÖ thèng c¸c tr−êng c¸c tæ chøc cã tr¸ch nhiÖm båi d−ìng, c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®iÒu kiÖn vËt chÊt cÇn thiÕt cho viÖc nghiªn cøu, gi¶ng d¹y, häc tËp. C¸c ph−¬ng tiÖn kü thuËt d¹y häc t¹o nªn ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc d¹y häc nh−: ©m thanh, ¸nh s¸ng, c¸c ph−¬ng tiÖn nghe nh×n, dông cô trùc quan, m« h×nh tham quan, c¸c trang tr¹i mÉu, c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶. - Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng lao ®éng T¹i c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, cã hoµn c¶nh gÇn gièng ViÖt Nam, vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra gay g¾t lµ sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng x· héi ngµy cµng t¨ng, nh−ng tØ lÖ ®−îc l¹i rÊt thÊp; lao ®éng n«ng nghiÖp d− thõa trong khi tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chËm, kh«ng ®ñ søc thu hót nh©n lùc d− thõa cña n«ng th«n. Kh«ng nh÷ng søc Ðp vÒ lao ®éng d− thõa mµ søc Ðp vÒ kü thuËt c«ng nghÖ còng rÊt lín. VÝ dô ë Hµ Néi, mÆc dï trong nh÷ng n¨m qua tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh, ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m nhanh ®Ó nh−êng chç cho c¸c khu 12 c«ng nghiÖp, c¸c khu ®« thÞ míi ra ®êi nh−ng viÖc chuyÓn lao ®éng d− thõa tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp lµ rÊt khã kh¨n do vÊn ®Ò tuæi t¸c, tr×nh ®é, kh¶ n¨ng thÝch øng vµ tiÕp thu c«ng nghÖ míi h¹n chÕ. Ngµy nay, qu¸ tr×nh tiÕn hµnh CNH - H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ng−êi ta b¾t ®Çu quan t©m tíi viÖc ®Çu t− theo chiÒu s©u, nghÜa lµ cÇn ph¶i x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt cã tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ cao. Do ®ã thu hót nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ tr×nh ®é cao vµ kh¶ n¨ng thu hót nh©n lùc cã tr×nh ®é thÊp, lao ®éng gi¶n ®¬n kh«ng nhiÒu. MÆt kh¸c, ng−êi lao ®éng tham gia vµo thÞ tr−êng lao ®éng trong thêi k× nµy kh«ng nh÷ng ph¶i ®−îc ®¹t tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vÒ chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, mµ cßn ph¶i cã t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp, kh¶ n¨ng hîp t¸c lao ®éng cao. ViÖc tõ bá thãi quen cña lao ®éng n«ng nghiÖp thñ c«ng, trong khi kiÕn thøc ®Ó cã thÓ ®¸p øng vµ cã kh¶ n¨ng tham gia thÞ tr−êng lao ®éng míi ®ßi hái ph¶i cã néi dung, h×nh thøc vµ ph−¬ng ph¸p båi d−ìng thÝch hîp. - Sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ §æi míi khoa häc c«ng nghÖ lµ b−íc ®i cÇn thiÕt tiÕp theo cña ®æi míi thÓ chÕ. Thùc tiÔn ®· chøng minh r»ng ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ (ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt) tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn ®æi míi thÓ chÕ (quan hÖ s¶n xuÊt) sao cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ. Trªn thÕ giíi, c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trong nh÷ng thèng kª qua ®· lµm thay c¨n b¶n kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt. C¸c nhµ khoa häc ®· ®−a ra ý kiÕn cho r»ng: yÕu tè th«ng tin vµ tri thøc trë thµnh ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó mét quèc gia v−¬n lªn trong cuéc ch¹y ®ua trong thÕ kØ XXI. C¹nh tranh kinh tÕ thÕ giíi mµ träng t©m lµ c¹nh tranh khoa häc vµ c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ cao. C¸c quèc gia ph¶i x©y dùng chiÕn l−îc c«ng nghÖ, trong ®ã chiÕn l−îc gi¸o dôc ®−îc ®Æt vµo vÞ trÝ trung t©m. Dùa vµo nh÷ng thµnh tùu míi vÒ c«ng nghÖ sinh häc, cã nhiÒu chuyªn ngµnh míi trong n«ng nghiÖp ®· ra ®êi nh− c«ng nghÖ enzim, c«ng nghÖ gien, 13 c«ng nghÖ vi sinh. Tõ ®ã, c¸c c¬ quan lµm nhiÖm vô båi d−ìng , cÇn cËp nhËp tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ , ®iÒu chØnh c¸c lo¹i h×nh phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ míi. 2.1.6 §Æc ®iÓm cña chñ trang tr¹i vµ lao ®éng trong trang tr¹i §Æc ®iÓm cña chñ trang tr¹i: C¸c chñ trang tr¹i lµ nh÷ng ng−ßi n«ng d©n lao ®éng cã vèn, cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt hµng ho¸ nhÊt ®Þnh. Hä bá vèn ®Çu t− khai ph¸ ®Êt hoang, mua s¾m m¸y mãc, n«ng cô, thuª m−ín lao ®éng, vay vèn d− thõa ë n«ng th«n vµ lÊy s¶n xuÊt hµng ho¸ lµm h−íng chÝnh. Trong sè c¸c chñ trang tr¹i, cã nhiÒu c¸n bé h−u trÝ vµ ®¶ng viªn, lµ c¸n bé l·nh ®¹o vµ qu¶n lý ë ®Þa ph−¬ng, lµ l·o n«ng tri ®iÒn. Sù ph©n biÖt gi÷a hä vµ ng−êi n«ng d©n b×nh th−êng chØ lµ kiÕn thøc, kinh nghiÖm lµm ¨n, lµ quyÕt t©m cao, ý chÝ lµm giµu vµ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi. §iÒu mÊu chèt cña m« h×nh kinh tÕ míi nµy lµ ph¶i cã nhiÒu chñ trang tr¹i cã tr×nh ®é kiÕn thøc, biÕt lµm giµu. Ph−¬ng h−íng chÝnh cña c¸c trang tr¹i lµ kÕt hîp s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n víi chÕ biÕn vµ tiªu thô; s¶n xuÊt g¾n víi thÞ tr−êng. NhiÒu s¶n phÈm cña c¸c trung t©m ®¹t chÊt l−îng cao ®−îc s¬ chÕ hoÆc t¸i chÕ ®Òu cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng. §Ó thùc hiÖn ®−îc ph−¬ng h−íng ®ã, c¸c chñ trang tr¹i ®· m¹nh d¹n ®Çu t−, øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi vµ kü thuËt hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn. §Æc biÖt mét sè trang tr¹i ®· ®Çu t− hµng tØ ®ång ®Ó øng dông t−íi tiªu hiÖn ®¹i, ®Çu t− chiÒu s©u ®Ó th©m canh c©y trång, vËt nu«i, mua s¾m m¸y mãc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn ngay ë vïng nguyªn liÖu. Nh− vËy, trang tr¹i nh− lµ mét m« h×nh CNH-H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam b»ng con ®−êng ph¸t huy néi lùc cña kinh tÕ hé lµ chÝnh, tù lùc tù c−êng lµ chÝnh. Do xuÊt ph¸t tõ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chñ trang tr¹i ë ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng khã kh¨n rÊt c¬ b¶n lµ thiÕu kiÕn thøc vÒ chuyªn m«n kü thuËt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. §Æc diÓm cña lao ®éng trong trang tr¹i: Lao ®éng lµm viÖc trong trang tr¹i lµ mét bé phËn cña nguån nh©n lùc trong n«ng th«n, cã thÓ hiÓu lµ nguån lùc c¬ b¶n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n; 14 lµ lùc l−îng ng−êi sö dông vµ chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña trang tr¹i hiÖn nay ®· bao gåm lùc l−îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vÒ trång trät, ch¨n nu«i, thuû s¶n, qu¶n lý kinh tÕ v.v... cã nhiÒu ng−êi ®· cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp vµ c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ vµ mét sè chuyªn gia ®· vÒ nghØ h−u víi t− c¸ch lµ t− vÊn cho c¸c chñ trang tr¹i. Ngoµi ra, lùc l−îng chiÕm sè ®«ng lµ sè lao ®éng phæ th«ng cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng hoÆc s¬ cÊp vÒ chuyªn m«n kü thuËt ®¶m nhiÖm c¸c c«ng viÖc ®¬n gi¶n trong trang tr¹i. Theo chóng t«i, qu¸ tr×nh trang bÞ kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i vµ ng−êi lao ®«ng lµ nh»m ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt vÒ kiÕn thøc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ®i lªn cña trang tr¹i: Trong thùc tÕ ®· cã nhiÒu chñ trang tr¹i hoÆc lao ®éng trong trang tr¹i ®· cã tr×nh ®é bËc ®¹i häc hoÆc trªn ®¹i häc nh−ng ë lÜnh vùc kh¸c kh«ng g¾n víi kiÕn thøc vÒ chuyªn m«n kü thuËt cña n«ng nghiÖp. V× vËy, môc tiªu cÇn g¾n víi yªu cÇu quy ho¹ch cña tõng trang tr¹i, tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng. Néi dung ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng trªn c¬ së hiÖn ®¹i ho¸, chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè míi, ph¶n ¸nh nh÷ng thµnh tùu khoa häc, kü thuËt cã t¸c dông ®−a l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n hiÖn nay. 2.1.7 Sù thay ®æi trong n«ng nghiÖp vµ yªu cÇu ®Æt ra cho c«ng t¸c båi d−ìng kiÕn thøc N«ng nghiÖp toµn cÇu hiÖn nay ®ang cã sù thay ®æi lín vÒ cÊu tróc bao gåm sù thay ®æi trong ®Æc tÝnh s¶n phÈm, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ hµnh vi tiªu dïng, trong c«ng nghÖ vµ quy m« ho¹t ®éng, trong vÞ trÝ ®Þa lý, trong m«i tr−êng kinh tÕ chÝnh trÞ. Sù thay ®æi nµy ®ang x¶y ra ë møc ®é cao. S¶n 15 xuÊt ®ang dÞch chuyÓn tõ mét hÖ thèng dùa trªn hé n«ng d©n c¸ thÓ nhá b¸n s¶n phÈm cña hä trong nh÷ng chî ®«ng ®óc sang hÖ thèng s¶n xuÊt theo hîp ®ång mµ nã ®−îc s¾p xÕp däc theo chuçi liªn tôc s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ ph©n phèi. Sonka ®· x¸c ®Þnh 3 vÊn ®Ò quan träng ®èi víi ng−êi qu¶n lý kinh doanh n«ng nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i n¾m b¾t. Thø nhÊt, mét lo¹t vÊn ®Ò mµ trong ngµnh n«ng nghiÖp ®ang ph¶i ®−¬ng ®Çu nh− quèc tÕ ho¸, c«ng nghÖ sinh häc, thay ®æi c¬ cÊu, cÊu tróc, chiÕn tranh th−¬ng m¹i, tæ chøc th−¬ng m¹i quèc tÕ (WTO), c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng [dt 12]… Nh÷ng vÊn ®Ò nµy kh«ng ®−îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch riªng rÏ mµ ph¶i xem chóng lµ mét hÖ thèng quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Thø hai, vÒ vÊn ®Ò øng dông c«ng nghÖ th«ng tin t¹o ra sù thay ®æi c¬ cÊu trong mét ngµnh kinh tÕ. Cuèi cïng, ng−êi qu¶n lý cÇn thiÕt ph¶i häc ®Ó biÕt ®¸nh gi¸, thuª m−ín vµ khai th¸c nh÷ng tµi s¶n v« h×nh nh− thÕ nµo. Trong t−¬ng lai, sù thµnh c«ng trong nÒn kinh tÕ tri thøc sÏ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n v« h×nh vÝ dô nh− khai th¸c mèi quan hÖ kinh doanh (Sonka 2000; Goldsmith vµ Gow, 2000) [dt 11]. §iÒu quan träng h¬n lµ viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng kÜ n¨ng g× mµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ mçi c¸ nh©n sÏ yªu cÇu trong t−¬ng lai vµ hÖ thèng gi¸o dôc sÏ cung cÊp c¸c kü n¨ng ®ã mét c¸ch tèt nhÊt. Sö dông kh«ng ®óng møc nguån nh©n lùc lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch mµ n«ng nghiÖp trong c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn ®ang ph¶i ®−¬ng ®Çu. Kinh nghiÖm cña c¸c n−íc cho thÊy r»ng nÕu kh«ng ph¸t triÓn kiÕn thøc vµ kü n¨ng cho chñ trang tr¹i còng nh− c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh hä th× khã cã thÓ ph¸t triÓn ®−îc c¸i g× kh¸c. ViÖc ph¸t triÓn vµ sö dông nh÷ng c«ng nghÖ hoÆc thÓ chÕ tæ chøc míi liªn quan chÆt chÏ tíi tr×nh ®é cña nguån nh©n lùc. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu th−êng xuyªn mèi quan hÖ gi÷a gi¸o dôc vµ viÖc lµm. 16 Nghiªn cøu lµ ®Ó hiÓu râ vÒ sù thay ®æi trong sÏ gióp ®ì vµ chuÈn bÞ cho tõng c¸ nh©n ®Ó thÝch øng víi sù thay ®æi cÊu tróc réng lín trong ngµnh n«ng nghiÖp lµ chuyÓn tõ kinh doanh hµng ho¸ tÜnh víi viÖc ®−a s¶n phÈm cïng lo¹i tíi thÞ tr−êng sang mét h×nh th¸i thÞ tr−êng ®−îc ®Þnh h−íng bëi ng−êi tiªu dïng víi nh÷ng s¶n phÈm rÊt ®a d¹ng. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc ®æi míi liªn tôc vµ c¸c s¶n phÈm ®−îc chuyªn m«n ho¸ cao trong hÖ thèng ph©n phèi vµ bæ trî. §Ó hiÓu ¶nh h−ëng cña sù thay ®æi c¬ cÊu x¶y ra trong ngµnh n«ng nghiÖp, trong hÖ thèng trî gióp th× cÇn ph¶i ®¬n gi¶n ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lÝ thuyÕt. Cassson ®· m« t¶ mét nÒn kinh tÕ nh− lµ mét hÖ thèng th«ng tin. Thø nhÊt, c¸c th«ng tin cho phÐp c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ phèi hîp tèt h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña hä. Thø hai, th«ng tin gióp ®ì c¸c ®¬n vÞ n©ng cao chÊt l−îng viÖc ra quyÕt ®Þnh cña hä. KÕt qu¶ lµ chÊt l−îng ra quyÕt ®Þnh cña c¸c ®¬n vÞ chÝnh lµ mét hµm sè cña th«ng tin vµ sù phèi hîp th«ng tin víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c, ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ®Çu t− ®Ò cËp ®Õn viÖc chuyÓn ®æi th«ng tin thµnh tri thøc cña ng−êi häc [dt 2128]. 2.1.8 Sù s¸ng t¹o gi¸ trÞ chuyÓn ®æi th«ng tin thµnh tri thøc Chóng ta ®ang chuyÓn sang mét nÒn kinh tÕ th«ng tin vµ nÒn kinh tÕ tri thøc; V× vËy nÒn t¶ng gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ sù s¸ng t¹o søc m¹nh còng ®ang thay ®æi. Gi¸ trÞ vµ søc m¹nh truyÒn thèng g¾n liÒn víi viÖc së h÷u nguån lùc vËt chÊt trong t−¬ng lai, nguån lùc tri thøc vËt chÊt hoÆc “vèn tri thøc cµng ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi t¹o ra sù thay ®æi trong kinh doanh tõ quan ®iÓm tËp trung vµo nhiÖm vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dùa trªn hiÖu qu¶ th«ng qua viÖc chuyªn m«n ho¸ tíi viÖc tËp trung c¶ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong ®ã nã nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña mèi quan hÖ qu¶n lý; lµm viÖc theo nhãm vµ kh¶ n¨ng trao ®æi t−¬ng t¸c gi÷a c¸c nhiÖm vô (Burton- Fines, 1999). Trong nÒn kinh tÕ tri thøc míi, gi¸ trÞ ®−îc t¹o ra tõ viÖc chuyÓn ®æi th«ng tin thµnh tri thøc. Tri thøc cã thÓ ®−îc chia thµnh hai lo¹i; thø nhÊt, tri thøc lµ vÊn ®Ò nµo ®ã nh− nh÷ng kh¸i niÖm vµ mét lÝ thuyÕt nµo ®ã cã ®−îc nh÷ng kÜ 17 n¨ng th«ng qua thùc hµnh vµ viÖc thùc nghiÖm nh÷ng kh¸i niÖm vµ lÝ thuyÕt trong thùc tiÔn, ®«i khi cßn gäi lµ “kiÕn thøc” [dt 27]. Kh¶ n¨ng qu¶n trÞ kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét ng−êi thu ®−îc th«ng qua häc tËp, lao ®éng thùc tiÔn, s¸ng t¹o vµ ®æi míi. Tri thøc cña mét ®¬n vÞ kinh doanh tån t¹i d−íi mét sè d¹ng: lùc l−îng lao ®éng (nguån vèn nh©n lùc) [dt 31]; tù hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu vµ së thÝch cña ng−êi tiªu dïng (nguån vèn kh¸ch hµng) [dt 31] vµ hÖ thèng, s¶n phÈm chÕ biÕn còng nh− n¨ng lùc cña nã (nguån vèn tæ chøc) [dt 31]. ChuyÓn ®æi gi¸ trÞ ®−îc s¸ng t¹o ra tõ tri thøc thµnh lîi thÕ c¹nh tranh bÒn v÷ng ®ßi hái mét vai trß c¬ b¶n. 2.1.9 Vai trß cña kiÕn thøc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Lao ®éng trong trang tr¹i lµ chñ thÓ cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n. Båi d−ìng kiÕn thøc cho nguån nh©n lùc ë n«ng th«n chÝnh lµ viÖc ®Çu t− vµo con ng−êi ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc ®Ých sau: + Båi d−ìng kiÕn thøc kinh tÕ, kü thuËn, qu¶n lý cho lao ®éng n«ng nghiÖp ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ trong n«ng nghiÖp. + ChuÈn bÞ cho thÕ hÖ trÎ n«ng th«n mét nghÒ ngoµi nghÒ n«ng nÕu hä muèn lµm viÖc ë mét lÜnh vùc kh¸c. Båi d−ìng kiÕn thøc nh»m h−íng n«ng d©n tíi sù thay ®æi, d¹y n«ng d©n c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p ra quyÕt ®Þnh vµ cung cÊp cho n«ng d©n nh÷ng th«ng tin kü thuËt vµ thùc tiÔn s¶n xuÊt. Båi d−ìng kiÕn thøc truyÒn b¸ nh÷ng kiÕn thøc vÒ c«ng, kü thuËt nghÖ míi. Mét ®Êt n−íc víi nh÷ng ng−êi lao ®éng ë n«ng th«n biÕt ®äc vµ biÕt viÕt sÏ thu l−îm ®−îc nhiÒu th«ng tin tèt h¬n, ®¬n gi¶n lµ hä dÔ dµng tiÕp thu nh÷ng th«ng tin d−íi d¹ng s¸ch b¸o. ViÖc giao tiÕp tèt gióp cho viÖc gi¶m chi phÝ kinh doanh vµ thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn. Båi d−ìng gióp chñ trang tr¹i n¾m b¾t, hiÓu râ vµ lùa chän nh÷ng th«ng tin vÒ kü thuËt, tæ chøc vµ thÞ tr−êng. 18 §Çu t− cho ho¹t ®éng båi d−ìng kiÕn thøc kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých cho b¶n th©n ng−êi n«ng d©n mµ cho toµn x· héi. KÕt qu¶ cña viÖc båi d−ìng trong n«ng th«n kh«ng nh÷ng mang l¹i n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ trong n«ng nghiÖp mµ cßn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong ngµnh phi n«ng nghiÖp ë hÇu hÕt c¸c n−íc - c¸c n−íc ph¸t triÓn còng nh− chËm ph¸t triÓn. Nh− SCHULTZ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng gióp ng−êi n«ng d©n ®èi phã víi viÖc “mÊt c©n b»ng” vÒ kinh tÕ [dt 9]. Do vËy khi n«ng nghiÖp cña mét ®Êt n−íc thay ®æi tõ nÒn n«ng nghiÖp truyÒn thèng sang m« h×nh n¨ng ®éng h¬n vµ dùa vµo khoa häc kü thuËt th× gi¸ trÞ cña l¹i cµng t¨ng lªn. - Gi¸o dôc quan träng kh«ng chØ ®èi víi chñ trang tr¹i, víi ng−êi lao ®éng trang tr¹i mµ ®èi víi c¶ con c¸i hä, ng−êi sÏ tiÕp tôc nghÒ n«ng nghiÖp còng nh− víi nh÷ng ng−êi muèn t×m nghÒ phi n«ng nghiÖp kh¸c. Båi d−ìng kiÕn thøc cho c¸c chñ trang tr¹i lµ mét kiÓu ®µo t¹o cho ng−êi lín th−êng ®−îc gäi lµ ®µo t¹o khuyÕn n«ng, ë ®ã ng−êi chñ trang tr¹i lµ ®èi t−îng chÝnh vµ ch−¬ng tr×nh båi d−ìng h−íng vµo nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n trong s¶n xuÊt, trong qu¸ tr×nh mµ ng−êi chñ trang tr¹i ®ang gÆp ph¶i. Bªn c¹nh nh÷ng ®¸nh gi¸, kh¼ng ®Þnh b−íc ®Çu kinh tÕ trang tr¹i ë n−íc ta ®ang ®Æt ra mét lo¹t vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, ®¸ng chó ý lµ: - Tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n nghiÖp vô cña c¸c chñ trang tr¹i cßn thÊp, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Sè chñ trang tr¹i cã b»ng tõ s¬ cÊp ®Õn ®¹i häc míi chiÕm 31%. Sè chñ trang tr¹i dù c¸c líp båi d−ìng vÒ khuyÕn n«ng, l©m míi ®¹t 13,53%, sè chñ trang tr¹i ch¨m chó theo dâi tivi, ®µi b¸o míi chiÕm 30,32%, tõ c¸c tæ chøc x· héi chiÕm 12,29% [dt 9]. - HÇu hÕt trang tr¹i ë ViÖt Nam võa míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh kho¶ng h¬n chôc n¨m trë l¹i ®©y nªn kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cßn h¹n chÕ. §Æc biÖt c¸c trang tr¹i cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, tõ hé n«ng d©n s¶n xuÊt kinh doanh víi quy m« lín h¬n, môc tiªu cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó b¸n theo nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng, th× ch¾c ch¾n víi n¨ng lùc qu¶n lÝ, kiÕn thøc vÒ kinh doanh ch−a ®−îc tÝch luü nhiÒu. 19 - Víi sù tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang diÔn ra tõng ngµy tõng giê nh− gièng c©y trång vËt nu«i, sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo rÊt ®a d¹ng, c«ng nghÖ s¶n xuÊt… trong khi c¸c chñ trang tr¹i lµ ng−êi trùc tiÕp thùc hiÖn nh÷ng c«ng nghÖ, kü thuËt nµy cÇn thiÕt ph¶i ®−îc tiÕp cËn th−êng xuyªn th«ng qua ®µo t¹o, båi d−ìng vµ s¸ch b¸o. - C¸c chñ trang tr¹i xuÊt th©n tõ nhiÒu ®èi t−îng kh¸c nhau lµ n«ng d©n, c¸n bé, bé ®éi, c«ng an… vµ nh÷ng ng−êi mÊt viÖc lµm tõ nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c cã ý chÝ vµ nguyÖn väng lµm giµu b»ng viÖc lËp c¸c trang tr¹i, hÇu hÕt ch−a qua tr−êng líp vÒ qu¶n lý kinh tÕ còng nh− chuyªn m«n kü thuËt v× vËy nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc ®µo t¹o ®Ó lµm «ng chñ thùc sù cã kiÕn thøc qu¶n lý vµ kü thuËt ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ cña s¶n xuÊt. - Cho tíi hiÖn nay chóng ta ch−a cã mét hÖ thèng gi¸o dôc chÝnh thøc cho ng−êi n«ng d©n nãi chung vµ cho ng−êi chñ trang tr¹i nãi riªng. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng kho¸ båi d−ìng phï hîp víi tõng vïng, tõng tr×nh ®é cña chñ trang tr¹i. - MÆc dï vÒ lý thuyÕt kh¼ng ®Þnh r»ng tri thøc lµ ch×a kho¸ mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, song trong thùc tÕ sè c¸c chñ trang tr¹i d¸m tù bá tiÒn ®Ó tham dù c¸c líp båi d−ìng vÒ chuyªn m«n kü thuËt vµ qu¶n trÞ kinh doanh lµ rÊt Ýt. - Bªn c¹nh t©m lý ch−a ®Çu t− vµo th× mét trë ng¹i c¬ b¶n cña c¸c chñ trang tr¹i lµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cßn h¹n chÕ, mµ míi chØ ®Çu t− vµo mét sè ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vËt chÊt cña trang tr¹i nh− c¶i t¹o ®Êt, thuª m−ín ®Êt, mét sè m¸y mãc chñ yÕu vµ gièng c©y trång phôc vô trùc tiÕp cho s¶n xuÊt cña trang tr¹i. - TÊt nhiªn cho tíi nay Nhµ n−íc ®· cã mét sè chÝnh s¸ch, ch−¬ng tr×nh dù ¸n ®µo t¹o, båi d−ìng kiÕn thøc cho ®èi t−îng ë n«ng th«n, n«ng nghiÖp nãi chung vµ cho trang tr¹i nãi riªng, song c¸c kho¸ båi d−ìng th−êng tæ chøc mét c¸ch chñ quan, thiÕu l−u ý ®Õn nhu cÇu thùc sù cña ®èi t−îng häc, trong khi ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cßn nghÌo nµn dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña kho¸ båi d−ìng ch−a cao. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch hoµn chØnh chu tr×nh. 20 - Båi d−ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i vµ lao ®éng trong trang tr¹i nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái míi vÒ ph¸t triÓn KHCN trong thêi k× CNHH§H. Khoa häc vµ c«ng nghÖ lu«n gi÷ vÞ trÝ trung t©m trong CNH-H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n. Kinh nghiÖm cña c¸c n−íc khu vùc ch©u ¸- Th¸i B×nh D−¬ng vµ cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· kh¼ng ®Þnh chuyÓn giao c«ng nghÖ ®em l¹i thµnh c«ng khi n¨ng lùc néi sinh vÒ c«ng nghÖ cña ®Êt n−íc ph¶i ®ñ tÇm ®Ó lùa chän, tiÕp nhËn, øng dông, thÝch nghi vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®ã. ChÝnh v× vËy, båi d−ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i vµ lao ®éng trong trang tr¹i ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái míi cña ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, tøc lµ ph¶i ph¸t triÓn m¹nh gi¸o dôc, ph¸t huy nguån lùc cña con ng−êi. Nguån lùc con ng−êi muèn ph¸t huy ®−îc vai trß cña m×nh th× ng−êi lao ®éng cÇn cã trÝ tuÖ cao, cã tay nghÒ thµnh th¹o, ®−îc båi d−ìng tiÕn kÞp víi nÒn khoa häc hiÖn ®¹i. Båi d−ìng cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thêi gian sö dông lao ®éng, n©ng cao thu nhËp, æn ®Þnh kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi n«ng th«n. Khoa häc c«ng nghÖ lµm biÕn ®æi tËn gèc hµng ho¸ s¶n xuÊt, ph−¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, phong c¸ch t− duy cña con ng−êi. Theo sè liÖu thèng kª phÇn ®ãng gãp cña tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ míi trong t©m t−ëng n«ng nghiÖp ë thËp niªn 70 lµ 27%, vµo cuèi thËp niªn 80 lµ 40%, trong nh÷ng n¨m 2000 lµ 50%, vµ dù kiÕn trong nh÷ng n¨m tíi møc ®ãng gãp sÏ lµ 70% [dt 11]. Víi mäi ®iÒu kiÖn gièng nhau, viÖc truyÒn b¸ nh÷ng c«ng nghÖ míi lµm t¨ng thªm sù quan t©m cña c¸c trang tr¹i. §èi víi chñ trang tr¹i vµ ng−êi lao ®éng cã nhiÒu kh¶ n¨ng nhÊt trong viÖc tù båi d−ìng kiÕn thøc theo nhu cÇu ph¸t triÓn chung th× sÏ thÝch nghi víi sù ph¸t triÓn chung. Tõ nh÷ng ®iÓm nªu trªn, râ rµng thÞ tr−êng sÏ lo¹i trõ nh÷ng s¶n phÈm; nh÷ng trang tr¹i nµo mµ ng−êi lao ®éng kh«ng theo kÞp vµ sù biÕn ®æi cña khoa häc c«ng nghÖ míi, c¸ch thøc qu¶n lý míi. ChÝnh v× vËy, t¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn gi¸o dôc ®−îc coi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c¹nh tranh.