Tài liệu Thực trạng thu hút nguồn vốn oda của wb vào tỉnh hòa bình

CHƢƠNG 1: ODA VÀ NGUỒN VỐN ODA CỦA WB. 1.1: Tổng quan về ODA 1.1.1: Khái niệm về ODA Tháng 4 năm 1944, trƣớc tình hình đại chiến thế giới sắp kết thúc, 44 nƣớc đã tham gia vào hội nghị tài chính quốc tế tại Bretton Wood (Mỹ) thành lập ra quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng tái thiết và phát triển (IBRD). IBRD chính thức đi vào hoạt động ngày 25/6/1946, còn IMF chính thức đi vào hoạt động tháng 3/1947. Sau khi chiến tranh kết thúc năm (1945), các nƣớc Châu Âu, Châu Á đều bị chiến tranh tàn phá. Riêng Mỹ ít bị thiệt hại thậm chí cò phất lên nhờ chiến tranh. GDP năm 1945 của Mỹ là 213,5 tỷ USD, bằng khoảng 48% tổng GDP của thế giới, tăng gần 2 lân so với 125,8 tỷ USD năm 1942. Để giúp đỡ các đồng minh Tây Âu khôi phục kinh tế, phát huy ảnh hƣởng chính trị, đồng thời ngăn chặn ảnh hƣởng của Liên Xô và các nƣớc xã hội chủ nghĩa Mỹ đã triển khai “kế hoạch Marsahall” thông qua ngân hàng thế giới chủ yếu là IBRD. Thông qua kế hoạch này Mỹ đã thực hiện tài trợ vón ồ ạt đƣợc ví là “ trận mƣa dollar” khổng lồ cho Tây Âu với tên gọi là khoản “Hỗ trợ phát triển chính thức ODA”. Từ đó đến nay theo sự phát triển của mối quan hệ quốc tế, nguồn vốn ODA liên tục đƣợc đƣa vào các nƣớc đang phát triển. Nghiên cứu về nguồn vốn này có rất nhiều quan điểm, trong bài viết này xin đƣa ra một số quan điểm về khái niệm nguồn vốn ODA nhƣ sau: ODA là tên gọi tắt của ba chữ tiếng Anh: Official Development Assistance, có nghĩa là Hỗ trợ phát triển chính thức hay còn gọi là Viện trợ phát triển chính thức. Khái niệm ODA đƣợc ủy ban viện trợ phát triển DAC (Development Assistance Committee) của tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đề cập vào năm 1969. Theo DAC thì ODA là nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức tù bên ngoài bao gồm các khoản viện trợ và cho vay với điều kiện ƣu đãi. ODA đƣợc hiểu là nguồn vốn đƣợc dành cho các nƣớc đang và kém phát triển đƣợc các cơ quan chính thức của chính phủ trung ƣơng và địa phƣơng hoặc các cơ quan thừa hành của chính phủ các tổ chức liên chính phủ và các tổ chức phi chính phủ tài trợ. Vốn ODA phát sinh từ nhu cầu tất yếu của một quốc gia, một địa phƣơng một nganh đƣợc tổ chức quốc tế hay nƣớc bạn xem xét và tổ chức tài trợ thông qua một hiệp định quốc tế đƣợc đại diện có thẩm quyền hai bên (bên nhận vố và bên hỗ trợ vốn) kí kết hiệp định quốc tế này đƣợc chi phối bởi Công Pháp Quốc Tế. Theo quan điểm của chƣơng trình phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) thì nguồn vốn hỗ trợ phát triền chính thức gồm cả khoản cho không và các khoản vay đối với các nƣớc đang phát triển dó là nguồn vốn do các bộ phận chính thức cam kết (nhà tài trợ chính thức), nhằm mục đích cơ bản là phát triển kinh tề và phúc lợi xã hội đƣợc cung cấp bằng các điều khoản tài chính ƣu đãi (nếu lá các khoản vay sẽ có yếu tố cho không ít nhất là 25%). Theo định nghĩa của ngân hàng thề giới WB thì ODA là khoản tài trợ hoặc giải ngân vốn vay ƣu đãi (sau khi đã trừ phần trả nợ) đƣợc cung cấp bởi các cơ quan chính thức của các nƣớc thuộc ủy ban phát triển OECD một số quốc gia và tổ chức đa phƣơng khác nhƣ ngân hàng thế giới vơi mục đích phát triển. Viện trợ quân sự không đƣợc tính vào khái niệm này. Hình thức cung cấp ODA chủ yếu là ODA không hoàn lai và ODA vay ƣu đãi có yếu tố không hoàn lại ít nhất 25%. Phƣơng thức cung cấp ODA bao gồm: Hỗ trợ cán cân thanh toán, hỗ trợ chƣơng trình và hỗ trợ theo dự án. Hỗ trợ phát triển chính thức ODA là một nguồn vốn phát triển quan trọng đối với các nƣớc đang phát triển để tăng cƣờng quản lý kinh tế, phúc lợi xã hội, tái thiết, xây dung đất nƣớc và phát triển kinh tế, hỗ trợ cán cân thanh toán, xây dụng cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế - xã hội. 1.1.2: Đặc điểm của ODA Thứ nhất: Vốn ODA là nguồn vốn có tính ƣu đãi của các nƣớc phát triển, các tổ chức quốc tế đối với các nƣớc đang và chậm phát triển. Với mục tiêu trợ giúp các nƣớc đang và chậm phát triển, vốn ODA mang tính ƣu đãi hơn bất cứ nguồn tài trợ nào khác. Đƣợc thể hiện nhƣ sau: - Ƣu đãi về lãi suất: lãi suất phải trả thấp hơn lãi suất thị trƣờng, phổ biến dƣới 3%. Nhiều khoản từ 0,25%/năm – 1%/năm, thậm chí không phải trả lãi. Ví dụ lãi suất của ADB là 1%/năm; của WB là 0,75% /năm; Nhật thì tuỳ theo từng dự án cụ thể trong năm tài khoá. Ví dụ từ năm 1997-2000 thì lãi suất là 1,8%/năm. - Ƣu đãi về thời hạn vay: Vốn ODA thƣờng có thời hạn vay dài, thƣờng từ 10 – 30 năm, thậm chí có thể 40 – 50 năm. - Ƣu đãi về thời hạn trả nợ: các khoản vay từ nguồn vốn ODA đều có thời gian ân hạn (chƣa phải trả nợ gốc) tƣơng đối dài từ 3 – 10 năm. Hết thời gian ân hạn khoản vay sẽ đƣợc trả đần theo điều kiện trả nợ của bên cho vay đã đƣợc ghi trong hợp đồng vay. - Khối lƣợng vốn vay lớn từ hàng chục đến hàng trăm triệu USD. - Thông thƣờng vốn ODA có một phần viện trợ không hoàn lại, phần viện trợ không hoàn lại này lớn hơn 25% tổng số vốn vay. - Những ƣu đãi khác: các Chính phủ còn có thể hƣởng các ƣu đãi khác nhƣ: không phải cần cố, thế chấp tài sản, có thể đƣợc xem xét hoãn nợ, giảm nợ, thậm chí có thể xóa nợ khi không có điều kiện trả đúng hạn. Nhìn chung, các nƣớc cung cấp vốn ODA đều có những chính sách và ƣu tiên riêng của mình, tập trung vào một số lĩnh vực mà họ quan tâm hay có khả năng kỹ thuật và tƣ vấn (về công nghệ, kinh nghiệm quản lý). Đồng thời, đối tƣợng ƣu tiên của các nƣớc cung cấp vốn ODA cũng có thể thay đổi theo từng giai đoạn cụ thể. Thứ hai, vốn ODA thƣờng kèm theo các điều kiện ràng buộc nhất định: Tuỳ theo khối lƣợng vốn ODA và loại hình viện trợ mà vốn ODA có thể kèm theo những điều kiện ràng buộc nhất định. Những điều kiện ràng buộc này có thể là ràng buộc một phần và cũng có thể là ràng buộc toàn bộ về kinh tế, xã hội và thậm chí cả ràng buộc về chính trị. Thông thƣờng, các ràng buộc kèm theo thƣờng là các điều kiện về mua sắm, cung cấp thiết bị, hàng hoá và dịch vụ của nƣớc tài trợ đối với nƣớc nhận tài trợ. Ví dụ, Bỉ, Đức và Đan Mạch yêu cầu khoảng 50% viện trợ phải mua hàng hóa và dịch vụ của nƣớc mình… Canada yêu cầu cao nhất, tới 65%. Thụy Sĩ chỉ yêu cầu 1,7%, Hà Lan 2,2%, hai nƣớc này đƣợc coi là những nƣớc có tỷ lệ ODA yêu cầu phải mua hàng hóa và dịch vụ của Nhà tài trợ thấp. Nhìn chung, 22% viện trợ của DAC phải đƣợc sử dụng để mua hàng hóa và dịch vụ của các quốc gia viện trợ. Nguồn vốn ODA luôn chứa đựng cả tính ƣu đãi cho nƣớc tiếp nhận và lợi ích của nƣớc viện trợ. Các nƣớc viện trợ nói chung đều không quên dành đƣợc lợi ích cho mình, vừa gây ảnh hƣởng chính trị, vừa thực hiện xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tƣ vấn vào nƣớc tiếp nhận viện trợ. Thứ ba, ODA là nguồn vốn có khả năng để lại gánh năng nợ cho chính phủ: Khi tiếp nhận và sử dụng vốn ODA, do tính chất ƣu đãi nên gánh nặng nợ nần thƣờng chƣa xuất hiện. Một số nƣớc do sử dụng chƣa hiệu quả ODA trong ngắn hạn có thể tại nên tăng trƣơngt nhấ thời nhƣng sau một thời gian dài thì lâm vào vòng nợ nần do không có khả năng trả nợ, nguyên nhân chính là do vốn ODA không có khả năng đầu tƣ trực tiếp cho sản xuất, nhất là cho xuất khẩu trong khi việc trả nợ lại dựa vào xuất khẩu thu ngoại tệ. Do đó, các nƣớc nhận ODA phải sử dụng sao cho có hiệu quả, tránh lâm vào tình trạng không có khả năng trả nợ. Do đó khi hoạch định chính sách sử dụng ODA phải phối hợp với các nguồn vốn để tăng cƣờng sứa mạnh kinh tế và khả năng xuất khẩu. 1.1.3: Vai trò của ODA đối với phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam. - ODA là nguồn bổ sung vốn quan trọng cho đầu tƣ phát triển. Hiện nay, nguồn vốn mà Việt Nam cần cho tăng trƣởng và phát triển kinh tế-xã hội kà rất lớn mà nếu chỉ huy động trong nƣớc thì không thể đáp ứng đƣợc. Do đó, ODA trở thành nguồn vốn từ bên ngoài quan trọng để đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tƣ phát triển. Với lãi suất thấp,thời hạn cho vay dài và các khoản vốn vay ODA đều có thời gian ân hạn từ 3 – 10 năm đây là điều kiện thuận lơi cho nƣớc tiếp nhận vốn đầu tƣ phát triển kinh tế . - ODA giúp cho việc tiếp thu những thành tựu khoa học, công nghệ hiện đại và phát triển nguồn nhân lực. Thông qua các dự án ODA các nhà tài trợ có những hoạt động nhằm giúp Việt Nam nâng cao trình độ khoa học công nghệ và phát triển nguồn nhân lực nhƣ: cung cấp các tài liệu kỹ thuật, tổ chức các buổi hội thảo với sự tham gia của những chuyên gia nƣớc ngoài, cử các cán bộ Việt Nam đi học ở nƣớc ngoài, tổ chức các chƣơng trình tham quan học tập kinh nghiệm ở những nƣớc phát triển, cử trực tiếp chuyên gia sang Việt Nam hỗ trợ dự án và trực tiếp cung cấp những thiết bị kỹ thuật, dây chuyền công nghệ hiện đại cho các chƣơng trình, dự án. Thông qua những hoạt động này các nhà tài trợ sẽ góp phần đáng kể vào việc nâng cao trình độ khoa học, công nghệ và phát triển nguồn nhân lực của Việt Nam và đây mới chính là lợi ích căn bản, lâu dài đối với chúng ta. - ODA giúp cho việc điều chỉnh cơ cấu kinh tế. Các dự án ODA mà các nhà tài trợ dành cho Việt Nam thƣờng ƣu tiên vào phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế kỹ thuật, phát triển nguồn nhân lực tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển cân đối giữa các ngành, các vùng khác nhau trong cả nƣớc. Bên cạnh đó còn có một số dự án giúp Việt Nam thực hiện cải cách hành chính nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nƣớc. Tất cả những điều đó góp phần vào việc điều chỉnh cơ cấu kinh tế ở Việt Nam. - ODA góp phần tăng khả năng thu hút FDI và tạo điều kiện để mở rộng đầu tƣ phát triển. Các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài khi quyết định bỏ vốn đầu tƣ vào một nƣớc, trƣớc hết họ quan tâm tới khả năng sinh lợi của vốn đầu tƣ tại nƣớc đó. Do đó, một cơ sở hạ tầng yếu kém nhƣ hệ thống giao thông chƣa hoàn chỉnh, phƣơng tiện thông tin liên lạc thiếu thốn và lạc hậu, hệ thống cung cấp năng lƣợng không đủ cho nhu cầu sẽ làm nản lòng các nhà đầu tƣ vì những phí tổn mà họ phải trả cho việc sử dụng các tiện nghi hạ tầng sẽ lên cao. Một hệ thống ngân hàng lạc hậu cũng là lý do làm cho các nhà đầu tƣ e ngại, vì những chậm trễ, ách tắc trong hệ thống thanh toán và sự thiếu thốn các dịch vụ ngân hàng hỗ trợ cho đầu tƣ sẽ làm phí tổn đầu tƣ gia tăng dẫn tới hiệu quả đầu tƣ giảm sút. - Nguồn viện trợ ODA giúp các nƣớc đang phát triển cải thiện thể chế và chính sách kinh tế. Cải thiện thể chế và chính sách kinh tế ở những nƣớc đang phát triển là chìa khoá để tạo bƣớc nhảy vọt về lƣợng trong thúc đẩy tăng trƣởng, tức là góp phần làm giảm đói nghèo. Mặt khác, viện trợ có thể nuôi dƣỡng cải cách. Khi các nƣớc mong muốn cải cách thì viện trợ nƣớc ngoài có thể đóng góp những nỗ lực cần thiết nhƣ hỗ trợ thử ngiệm cải cách, trình diễn thíđiểm, tạo đà và phổ biến các bài học kinh nghiệm. Những nƣớc mà ở đó chính phủ thực hiện những chính sách vững chắc phân bổ hợp lý các khoản chi tiêu và cung cấp dịch vụ có hiệu quả cao thì hiệu quả chung của viện trợ là lớn. Ngƣợc lại, ở những nƣớc mà chính phủ và nhà tài trợ không đồng nhất quan điểm trong việc chi tiêu, hiệu quả lại thấp thì các nhà tài trợ cho rằng cách tốt nhất là giảm viện trợ và tăng cƣờng hỗ trợ cho việc hoạch định chính sách và xây dựng thể chế cho đến khi các nhà tài trợ thấy rằng viện trợ của họ sẽ đóng góp cho sự phát triển. Qua đây ta cũng nhận thấy rằng giá trị thực của các dự án là ở chỗ thể chế và chính sách đƣợc củng cố, cải thiện việc cung cấp dịch vụ xã hội. Việc tạo ra đƣợc kiến thức với sự trợ giúp của viện trợ sẽ dẫn tới sự cải thiện trong một số ngành cụ thể trong khi một phần tài chính của viện trợ sẽ mở rộng các dịch vụ công cộng nói chung. Cơ chế quản lý tốt, ổn định kinh tế vĩ mô, Nhà nƣớc pháp quyền và hạn chế tham nhũng sẽ dẫn đến tăng trƣởng và giảm đói nghèo. Qua các nghiên cứu của các chuyên gia có thể thấy khó có thể nhận ra mối quan hệ giữa viện trợ mà các nƣớc nhận đƣợc với trình độ chính sách của họ. Tuy không có mối quan hệ về lƣợng giữa viện trợ và chất lƣợng chính sách của nƣớc nhận viện trợ nhƣng trong một số trƣờng hợp viện trợ vẫn có thể góp phần cải cách, thông qua các điều kiện đặt ra hoặc thông qua việc phổ biến ý tƣởng mới. 1.1.4: Phân loại ODA * Căn cứ theo tính chất tài trợ: - Viện trợ không hoàn lại: ngƣời nhận không có nghĩa vụ phải hoàn trả. - Tài trợ có hoàn lại: là các khoản cho vay ƣu đãi. Thƣờng ngƣời ta phải tính đƣợc mức độ không hoàn lại (hoặc thành tố ƣu đãi) lớn hơn 25% vốn vay mới đƣợc coi là ODA ƣu đãi. - Tài trợ hỗn hợp: gồm một phần viện trợ không hoàn lại và một phần viện trợ cho vay (có thể có ƣu đãi hoặc không ƣu đãi), nhƣng tổng các thành tố ƣu đãi phải trên 25%. * Căn cứ vào mục đích sử dụng: - Hỗ trợ cơ bản: là các khoản ODA dành cho thực hiện các nhiệm vụ chính của các chƣơng trình dự án đầu tƣ xây dụng cơ sở hạ tầng kinh tề - xã hội và bảo vệ môi trƣờng. Thƣờng các khoản vay ƣu đãi . - Hỗ trợ kỹ thuật: là khoản tài trợ dành cho chuyển giao tri thức, chuyển giao công nghệ, phát triển năng lực, phát triển thể chế, nghiên cứu đầu tu các chƣơng trình, dự án, phát triển nguồn nhân lực… Thƣờng là các khoản viện trợ không hoàn lại. * Căn cứ vào các điều kiện để đƣợc nhận tài trợ: - ODA không ràng buộc: ngƣời nhận không phải chịu bất cứ ràng buộc nào. - ODA có ràng buộc: ngƣời hnận phải chịu một số ràng buộc nào đó nhƣ: ràng buộc nguồn sử dụng: chỉ đƣợc mua xắm hàng hóa, thuê chuyên gia, thuê thầu… theo chỉ định. Hoặc ràng buộc bởi mục đích sử dụng: chỉ đƣợc sử dụng cho một số mục đích nhất định nào dó qua chƣơng trình, dự án… - ODA hỗn hợp: một phần có những ràng buộc, một phần không có ràng buộc nào. * Căn cứ vào hình thức thực hiện các khoản tài trợ - ODA hỗ trợ dự án: là hình thức chủ yếu của ODA nghĩa là ODA sẽ đƣợc xác định cho các dự án cụ thể. Có thể là hỗ trợ cơ bản, hỗ trợ kỹ thuật, viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay ƣu đãi. - ODA hỗ trợ phi dự án: không gắn với các dự án đầu tƣ cụ thể nhƣ: hỗ trợ cán cân thanh toán, hỗ trợ trả nợ… - ODA hỗ trợ chƣơng trình: là khoản ODA dành cho một mục đích tổng quát nào đó trong một khoảng thời gian xá định. Thƣờng là gắn với nhiều dự án chi tiết cụ thể trong một chƣơng trình tổng thể. * Căn cứ vào ngƣời cung cấp tài trợ: - ODA song phƣơng: là ODA của một Chính phủ trực tiếp tài trợ cho một Chính phủ khác. - ODA đa phƣơng: lá ODA của nhiều Chính phủ cùng đồng tài trợ cho một Chính phủ. Thƣờng có ODA đa phƣơng toàn cầu và ODA đa phƣơng khu vực. - ODA của các tổ chức phi chính phủ (NGO): nhƣ hội chữ thập đỏ quốc tế, Trăng lƣỡi liềm đỏ quốc tế, Tổ chức hòa bình xanh… 1.2: Ngân hàng thế giới (WB) và nguồn vốn ODA của Ngân hàng thế giới (WB). 1.2.1: Giới thiệu về Ngân hàng thế giới (WB). WB là tên viết tắt tiếng anh của Ngân hàng thế giới đƣợc thành lập vào ngày 25/06/1946, đây là thời điểm mà WB chính thức bắt đầu hoạt động. Trƣớc đó từ ngày 3 – 18 tháng 3 năm 1946 đã diễn ra cuộc họp cấp cao của WB và SiMF vào tháng 3 năm 1946 đƣợc tổ chức ở Sanana, Georgia. Tại cuộc họp này đã quyết định bầu ra ban Giám đốc và lựa chọn Weshiston D.C làm trụ sở của WB và IMF lúc đó. Mức vồn khởi điểm là 7.67 tỷ USD. Vào tháng 7 cùng năm cuộc họp đầu tiên của ban giám đốc đƣợc tổ chức, cho đến 18/6/1946 thì WB có tổng giám đốc đầu tiên Engenen Meyer. 1.2.1.1: Mục tiêu hoạt động của WB WB là một tổ chức Ngân hàng không nằm ngoài mục đích tiến hành hoạt động kinh doanh thu lợi trên thị trƣờng tài chính quốc tế nhƣ cung cấp những khoản vay nhằm thúc đẩy kinh tế cho các nƣớc đang phát triển thông qua các chƣơng trình vay vốn. Tuy nhiên mục đích mà cả thế giới quan tâm và ủng hộ đó là giảm nghèo và cải thiện mức sống tiêu chuẩn thông qua tăng trƣởng ổn định và đầu tƣ cho con ngƣời và tăng cƣờng chất lƣợng phát triển. 1.2.1.2: Cơ cấu tổ chức của WB Tính đến tháng 8/2011, WB có 187 nƣớc hội viên đồng thời cũng là các cổ đông góp vốn. Đại diện các cổ đông này là Hội đồng Thống đốc và là những ngƣời hoạch định chính sách của WB. Hội đồng Thống đốc của Nhóm WB và IMF định kỳ họp mỗi năm một lần. Do vậy, Hội đồng Thống đốc trao quyền điều hành công việc cụ thể cho Ban Giám đốc Điều hành gồm 25 thành viên làm việc tại trụ sở WB. Năm cổ đông lớn nhất là Pháp, Đức, Nhật, Anh và Mỹ. Chủ tịch WB hiện nay là ông Robert B. Zoellick, cũng là Chủ tich Hội đồng Thống đốc và chịu trách nhiệm quản lý chung của WB. Theo thông lệ, chủ tịch WB thƣờng mang quốc tịch Mỹ, cổ đông lớn nhất của WB. Chủ tịch Hội đồng Thống đốc có nhiệm kỳ 5 năm. Hội đồng Thống đốc bầu ra Ban Giám đốc điều hành hỗ trợ công việc Hội đồng Thống đốc tại WB. Ban Giám đốc Điều hành họp ít nhất 2 lần một tuần để giám sát các hoạt động của WB, bao gồm phê duyệt các khoản vay và bảo lãnh, các chính sách mới, ngân sách quản trị, chiến lƣợc hỗ trợ quốc gia và các quyết định tài chính và vay vốn. Các hoạt động hàng ngày của WB đặt dƣới sự chỉ đạo và quản lý của Chủ tịch, Ban Giám đốc Điều hành và các Phó Chủ tịch phụ trách theo khu vực. Nhóm Ngân hàng Thế giới (WB) là tổ chức thuộc hệ thống Liên Hợp quốc đƣợc thành lập với cơ cấu gồm 5 cơ quan: - Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế (IBRD) có nhiệm vụ cung cấp hỗ trợ tài chính cho các nƣớc thu nhập trung bình hoặc những nƣớc đang phát triển có mức tín nhiệm tín dụng cao. Để trở thành hội viên của IBRD, một quốc gia trƣớc hết phải là hội viên của IMF. - Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) đƣợc thành lập nhằm cung cấp hỗ trợ tài chính cho các nƣớc đang phát triển và thu nhập thấp. - Công ty Tài chính Quốc tế (IFC) có nhiệm vụ hỗ trợ phát triển khu vực tƣ nhân ở các nƣớc đang phát triển. - Cơ quan Bảo lãnh Đầu tƣ Đa biên (MIGA) là cơ quan có nhiệm vụ thúc đẩy đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào các nƣớc đang phát triển. - Trung tâm Quốc tế Giải quyết Tranh chấp Đầu tƣ (ICSID) Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng thế giới nhƣ sau: Hội Đồng Quản Trị Ban Giám Đốc Tổng Giám Đốc Giám Đốc Quản Lý - Huy động nguồn vốn -Kiểm soát -Chính sách tài chính và quản lý rủi ro Giám Đốc Quản Lý - Châu Mỹ La Tinh, Vịnh Caribe - Chân Âu và Trung Á, Nam Á - Trung Đông và Bắc Phi -HTPTNL Giám Đốc Quản Lý - Châu Phi, Đông Á và Thái Bình Dƣơng - Giảm nghèo và Quản lý kinh tế - Khu vực TCTN và CSHT Hệ thống dịch vụ PTGĐ PTKT và Chủ Tịch GĐQL và Thƣ Ký -Nguồn nhân lực, thƣ ký nhóm giải pháp thông tin dịch vụ chung - Kiểm toán nội bộ Tổ chức PTKT PTGĐ cao cấp Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng thế giới (WB). Mục tiêu tôn chỉ hoạt động của Nhóm WB là hỗ trợ sự phát triển và nâng cao mức sống của ngƣời dân tại các quốc gia thành viên. 1.2.1.3: Chức năng, nhiệm vụ của WB Chức năng của WB đƣợc phân công cho các tổ chức thành viên thực hiện. IBRD và IDA đi vay (phát hành trái phiếu) và cho các nƣớc thành viên vay lại (hiện WB có 186 nƣớc thành viên). Không phải nƣớc thành viên nào cũng đƣợc vay WB. Cá nhân và công ty không đƣợc WB cho vay. Chính phủ của những nƣớc đang phát triển nhƣng có thu nhập quốc dân trên đầu ngƣời trên 1305 USD/năm đƣợc vay của IBRD. Các khoản vay này có lãi suất chỉ cao hơn lãi suất mà WB đã đi vay một chút. Chính phủ của các nƣớc nghèo, có thu nhập quốc dân trên đầu ngƣời dƣới 1305 USD/năm (trong thực tế là dƣới 805USD/năm) đƣợc vay của IDA. Các khoản vay sẽ không đòi lãi suất và có thời hạn lên tới 35-40 năm. Trong hai thập kỳ đầu kể từ khi đƣợc thành lập, IBRD đã dành hơn 2/3 tổng giá trị các khoản cho vay của mình cho các dự án phát triển năng lƣợng và giao thông vận tải. Trong hai thập niên 1960 và 1970, các dự án phát triển cơ sở hạ tầng vẫn quan trọng nhất, song hoạt động của IBRD và IDA đã rất đa dạng, từ hỗ trợ giáo dục, y tế, dinh dƣỡng, kế hoạch hóa gia đình, đến hỗ trợ phát triển nông thôn và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ. Các hoạt động của IBRD và IDA đều trực tiếp liên quan đến giúp đỡ ngƣời nghèo và mang hình thức hỗ trợ tài chính lẫn kỹ thuật. Từ thập niên 1980, ngoài đầu tƣ vào vốn vật chất và vốn con ngƣời, IBRD và IDA bắt đầu cho vay để cải cách cơ cấu kinh tế và điều chỉnh chính sách ở các nƣớc đang phát triển. Phản ứng nhạy bén và chú trọng xóa nghèo là các mục tiêu hiện này của IBRD và IDA. IFC cho các dự án tƣ nhân ở các nƣớc đang phát triển vay theo giá thị trƣờng nhƣng là vay dài hạn hoặc cấp vốn cho họ. Sự tham gia của IFC nhƣ một sự bảo đảm đối với các nhà đầu tƣ khác quan tâm tới dự án và khuyến khích họ đầu tƣ vào dự án. MIGA cung cấp những bảo đảm trƣớc các rủi ro chính trị (rủi ro phi thƣơng mại) để các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài yên tâm đầu tƣ trực tiếp vào các nƣớc đang phát triển. 1.2.1.4: Hoạt động tài trợ của WB Cung cấp ODA cho các nƣớc đang phát triển là một trong các chức năng nhiệm vụ cơ bản của WB nhằm trợ giúp cho các nƣớc này phát triển kinh tế - xã hội. WB nằm trong số 3 nhà tài trợ ODA lớn nhất thế giới đó là Nhật Bản, WB và ADB. WB đứng ở vị trí số 2 sau Nhật Bản. Với mục tiêu giảm ngheo, giữ vũng đà tăng trƣởng và tăng cƣờng chất lƣợng phát triển, WB trú trọng hỗ trợ cho các nƣớc đang phát triển vào mội số lĩnh vực sau: - Đầu tƣ vào con ngƣời: đây là vấn đề quan trọng liên quan đến giáo dục, y tế cho mọi ngƣời. - Bảo vệ môi trƣờng: WB là nhà tài trợ có quỹ lớn nhất cho các dự án về môi trƣờng với tổng số 166 dự án giá trị hơn 11 tỷ USD. - Thúc đấy các chƣơng trình cải tổ kinh tế: WB hỗ trợ cho các chính phủ cải tiến các chính sách kinh tế - xã hội để tăng hiệu quả ổn định tăng trƣởng và phát triển thông qua cắt giảm thâm hụt ngân sách, giảm lạm phát, tự do hóa thƣơng mại, thiết lập hệ thống tài chính lành mạnh, hỗ trợ cán cân thanh toán. 1.2.2: Nguồn vốn ODA của WB Các nguồn viện trợ ODA của WB cho các nƣớc đang phát triển chủ yếu do quỹ IDA. Tính đến tháng 5/1998 đã có 80 nƣớc thành viên đủ điều kiện nhận viện trợ của IDA nhƣ: Việt Nam, Lào, Campuchia… WB thƣc hiện hỗ trợ thông qua các dự án và các chƣơng trình phát triển, song chủ yếu vẫn là các dự án. CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG THU HÚT NGUỒN VỐN ODA CỦA WB VÀO TỈNH HÒA BÌNH TRONG THỜI GIAN QUA. 2.1: Giới thiệu về tỉnh Hòa Bình và vai trò nguồn vốn ODA đối với phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hòa Bình. 2.1.1: Giới thiệu về tỉnh Hòa Bình Hoà Bình là tỉnh miền núi, cửa ngõ Tây - Bắc Việt Nam, phía bắc giáp tỉnh Phú Thọ; phía nam giáp tỉnh Thanh Hoá, Ninh Bình; phía đông giáp Thành Phố Hà Nội và tỉnh Hà Nam; phía tây giáp tỉnh Sơn La; trục giao thông chính là quốc lộ 6 nối liền Hà Nội với Hoà Bình và các tỉnh miền núi Tây bắc. Trung tâm tỉnh cách Hà Nội 76 km. Hoà Bình là thủ phủ của ngƣời Mƣờng, là nôi văn hoá của nền văn hoá Hoà Bình. Tháng 10 năm 2006, Hoà Bình đƣợc công nhận là Thành phố trực thuộc tỉnh. Thành phố Hoà Bình là đô thị loại 3, trung tâm đầu não về chính trị, hành chính của tỉnh, trung tâm lớn về văn hoá, khoa học, giáo dục, kinh tế của miền Tây bắc và đƣợc Chính phủ phê chuẩn là đô thị cấp vùng của Vùng Thủ đô Hà nội, nơi tập trung các dịch vụ đô thị, du lịch, đào tạo, thƣơng mại hỗ trợ trực tiếp cho Hà Nội. Toàn tỉnh có tổng diện tích 4.596 km2 bao gồm 10 huyện và 1 thành phố với 210 xã phƣờng, thị trấn trong đó có 107 xã khó khăn và 73 xã đặc biệt khó khăn; tính đến năm 2010 dân số tỉnh Hoà Bình là 778.274 ngƣời với 6 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc Mƣờng chiếm 60%, dân tộc kinh chiếm 30%, còn lại là các dân tộc Thái, Tày, Dao và H’mông. Hoà Bình có địa hình chia cắt phức tạp do có nhiều núi cao, độ dốc lớn theo hƣớng Tây Bắc - Đông Nam. Nền kinh tế chậm phát triển, cơ sở hạ tầng yếu kém, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí hạn chế, đặc biệt là vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn. Tỷ lệ dân số nông thôn chiếm 90%, chủ yếu là lao động nông nghiệp thuần tuý, thu nhập chính dựa vào trồng lúa, hoa màu, chăn nuôi gia súc, gia cầm nhỏ lẻ. Trong những năm qua, tỉnh Hoà Bình luôn quan tâm huy động các nguồn lực trong và ngoài nƣớc đầu tƣ vào tỉnh nhằm từng bƣớc phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xoá đói giảm nghèo. Giai đoạn 2007 – 2011, tỉnh Hoà Bình đã đạt đƣợc một số thành tựu đáng kể nhƣ tốc độ tăng trƣởng kinh tế bình quân 12%; thu nhập bình quân đầu ngƣời 14,1 triệu đồng/năm; sản lƣợng lƣơng thực trên 33,7 vạn tấn/năm; tổng kim ngạch xuất khẩu 43,6 triệu USD/năm; tổng thu ngân sách nhà nƣớc 787,8 tỷ đồng/năm; tỷ lệ hộ nghèo trong tỉnh từ 31% năm 2005, nay giảm còn 14% (theo chuẩn cũ); tỷ lệ trẻ em suy dinh dƣỡng 24,3%; tỷ lệ hộ nông thôn dùng nƣớc sinh hoạt hợp vệ sinh 80%, tỷ lệ hộ đƣợc dùng điện lƣới quốc gia 95%; Số bác sỹ/vạn dân 6,63. Những thành quả đạt đƣợc nêu trên có sự đóng góp hết sức to lớn của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Trong năm 2011 tỉnh Hòa Bình đã cấp giấy chứng nhận đầu tƣ cho 58 dự án, trong đó có 6 dự án đầu tƣ nƣớc ngoài với tổng vốn đăng ký là 89,5 triệu USD và 52 dự án trong nƣớc với vốn đăng ký là 7.080 tỷ đồng. So với năm 2010, số dự án đầu tƣ giảm 70%, vốn đầu tƣ đăng ký giảm 52,9%. 2.1.2: Vai trò của nguồn vốn ODA đối với phát triển kinh tế - xã hội trên đại bàn tỉnh Hòa Bình. Hòa Bình là một trong số nhƣng tỉnh đƣợc nhận nhiều nguồn vốn ODA cƣa thế giới nói chung và của Ngân hàng thế giới nói riêng. Để tỉnh thoát khỏi nghèo đói, tăng trƣởng và phát triển kinh tế thì nhu cấu vốn là hết sức cần thiết. Sau gần 20 năm tiếp nhận nguồn vốn ODA (từ năm 1993 đên nay) tỉnh Hòa Bình đã có những thay đổi đáng kể nhƣ tỷ lệ hộ nghèo năm 2002 là 36% đến năm 2008 là 18,98%, GDP bình quân đầu ngƣời năm 2002 là 2,556 triêu đồng/ ngƣời đến năm 2009 GDP binh quân đầu ngƣời la 7,709 triệu đồng/ ngƣời. Ngoài vai trò là phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Trong thời giam qua nguồn vốn ODA còn có nhũng vai trò sau: - Việc thu hút và sử dụng ODA trong thời gian qua góp phần quan trọng trong việc thực hiện thành công chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hoá, đa phƣơng hoá, giữ vững độc lập, tự chủ và chủ quyền quốc gia; - ODA đã bổ sung một nguồn vốn quan trọng góp phần cân đối nguồn vốn đầu tƣ phát triển trong các kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh; - Giai đoạn 2007 - 2011 nguồn vốn ODA đã bổ sung khoảng 11 % cho tổng vốn đầu tƣ toàn xã hội và trung bình khoảng 27% tổng đầu tƣ từ ngân sách; - Nguồn vốn ODA đã góp phần phát triển kinh tế- xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng công nghiệp hóa và hiện đại hóa, cải thiện các dịch vụ kinh tế - xã hội và xoá đói giảm nghèo; - Nguồn ODA góp phần phát triển cơ sở hạ tầng quy mô vừa và nhỏ (Điện, Đƣờng, Trƣờng, Trạm, Nƣớc sạch...), nhờ vậy đã tăng cƣờng khả năng tiếp cận với các dịch vụ cơ sở hạ tầng nông thôn, cải thiện cơ sở vật chất trƣờng học, y tế và phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy lợi, đặc biệt ở các địa bàn khó khăn, vùng sâu, vùng xa của tỉnh; - Thông qua các chƣơng trình và dự án ODA đã tiếp nhận đƣợc các thành tựu khoa học hiện đại, công nghệ và kinh nghiệm quản lý tiên tiến, tăng cƣờng năng lực và phát triển thể chế. 2.2: Thực trạng thu hút và sử dụng ODA của WB vào tỉnh Hòa Bình thời gian qua 2.2.1: Tình hình thu hút và sử dụng ODA vào tỉnh Hòa Bình trong thời gian qua Từ những thành tựu hết sức to lớn về kinh tế,văn hóa, chính trị và xã hội mà nguồn vốn ODA mang lại cho tỉnh Hòa Bình nói riêng và cho sự phát triển của đất nƣớc nói chung. Chúng ta cần xem xét chi tiết và cụ thể trong thời gian qua tỉnh Hòa Bình đã thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA nhƣ thế nào. Nhận thức đƣợc tầm quan quan trọng của nguồn vốn ODA cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian qua, các cấp Lãnh đạo, Chính quyền và các Cơ quan chức năng tỉnh Hoà Bình luôn quan tâm đến công tác thu hút, vận động nguồn vốn ODA, tạo mọi điều kiện tốt nhất để các dự án ODA hoạt động, nhằm góp phần phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, xoá đói giảm nghèo, đặc biệt ở những vùng xâu, vùng xa, vùng còn nhiều khó khăn. Cùng với các dự án đầu tƣ bằng nguồn vốn Ngân sách Nhà nƣớc, các dự án sử dụng nguồn vốn ODA đã và đang góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống sinh hoạt cho ngƣời dân đặc biệt vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc của tỉnh Hoà Bình. Từ năm 1993 đến hết năm 2005 trên địa bàn tỉnh Hòa bình có tổng số 35 dự án ODA và 02 dự án đang trong quá trình đàm phán ký kết của 11 nhà tài trợ: Nhật Bản, Bỉ, Thuỵ Sỹ, Đức, Tây Ban Nha, Ngân hàng phát triển Châu á (ADB), Ngân hàng thế giới (WB), UNFPA, Pháp, Hàn Quốc và Quỹ UNICEF; Tổng giá trị vốn ODA đƣợc ký kết cho các chƣơng trình, dự án là 80,186 triệu USD. Trong đó vốn vay 63,415 triệu USD và vốn viện trợ không hoàn lại 16,771 triệu USD; Tổng số vốn ODA giải ngân tính đến hết năm 2005 ƣớc đạt 56,1302 triệu USD bằng 70% tổng vốn ODA đã ký kết. Bảng 2.1: Tổng số vốn ODA và số vốn đã giải ngân trong giai đoạn 1993 - 2005 Đơn vị tính: triệu USD Chỉ tiêu WB ADB JICA Các nhà đầu tƣ khác Tổng vốn đầu tƣ 17 Số vốn đã giải ngân 7.67 14,572 23,508 25,106 10,25 18,8 19,4102 Nguồn: sở kế hoạch đầu tư tỉnh Hòa Bình Biểu đồ 2.1: Tổng số vốn ODA và số vốn đã giải ngân trong giai đoạn 1993 - 2005 30 25 20 Tổng vốn ĐT 15 Số vốn đã giải ngân 10 5 0 WB ADB JICA Các nhà ĐT khác Biểu đồ sinh viên tự vẽ theo số liệu sở kế hoạch đầu tư tỉnh Hòa Bình Nhìn vào bảng 2.2.1 có thể nhận thấy tổng nguồn vốn ODA đầu tƣ vào tỉnh Hòa Bình trong giao đoạn này còn thấp, với các nhà tài trợ ODA đa phƣơng nhƣ: Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) và nhà tài trợ ODA song phƣơng nhiều nhất trong giai đoank này là: JICA còn các nhà tài trợ song phƣơng khác nhƣ: Pháp, Hàn Quốc, Tây Ban Nha, Thụy Sỹ….tài trợ ODA cho Việt Nam nói chung và cho tỉnh Hòa Bình nói riêng còn thấp do trong giai đoạn này các nƣớc gặp khó khăn về kinh tế trong nƣớc nên phải tập trung nguồn lực khắc phục cho các khó khăn này, bên cạnh dó cũng có lý do xuất phát từ cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ bắt đầu xẩy ra tử năm 1997. Tốc độ giải ngân nguồn vồn ODA trên địa bàn tỉnh Hòa Bình nhìn chung còn chậm và chƣa đạt đƣợc hiệu quả cao, tỷ lệ giải ngân của các dự án còn chƣa cao bình quân cả giai đoạn là 70%. Giai đoạn 2006 - 2010 trên địa bàn tỉnh Hòa Bình có tổng số 33 Chƣơng trình, dự án ODA đang trong quá trình thực hiện và ký kết. Trong đó 2 dự án đang trong quá trình đàm phán ký kết, tổng giá trị các Chƣơng trình, dự án khoảng 115 triệu USD