Tài liệu Thực trạng sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5–6 tuổi ở một số trường mầm non tỉnh tây ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Võ Thị Kim Phượng THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THÍ NGHIỆM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5–6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TỈNH TÂY NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Võ Thị Kim Phượng THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THÍ NGHIỆM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5–6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TỈNH TÂY NINH Chuyên ngành : Giáo dục Mầm non Mã số : 60 14 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HOC: TS. NGUYỄN THỊ HỒNG PHƯỢNG Thành phố Hồ Chí Minh - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này do chính tôi thực hiện, những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn chưa được công bố ở bất cứ công trình nào. Tác giả Võ Thị Kim Phượng LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến: Ban Giám hiệu, phòng Sau Đại học, quý thầy cô khoa Giáo dục Mầm non, Thư viện trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Ban Giám hiệu, tập thể giáo viên và các cháu trường mầm non (mẫu giáo) tỉnh Tây Ninh: trường Mầm non 1/6, trường Mầm non Thái Chánh, trường Mầm non Tuổi Ngọc, trường Mầm non Hiệp Ninh, trường Mầm non Rạng Đông, trường Mầm non Thực Hành, trường Mầm non Sao Mai, trường Mầm non Trưng Vương, trường Mẫu giáo Hoàng Yến, trường Mẫu giáo Sơn Ca, trường Mẫu giáo Vành Khuyên, trường Mẫu giáo Hướng Dương, trường Mầm non tư thục Ngôi Sao Sanh, trường Mầm non tư thục Hoa Mai, trường Mầm non tư thục Ánh Dương đã hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của gia đình và đồng nghiệp trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin cảm ơn sự hướng dẫn, chỉ bảo nhiệt tình của TS. Nguyễn Thị Hồng Phượng - người đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 14 tháng 09 năm 2015 Tác giả Võ Thị Kim Phượng MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN ....................................................................................... 5 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề việc sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm ............................................................................................................. 5 1.2. Các khái niệm công cụ: Hoạt động thí nghiệm, việc tổ chức hoạt động, biện pháp tổ chức ................................................................................................ 10 1.3. Tâm lý nhận thức ở trẻ 5-6 tuổi có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. ............... 12 1.4. Việc tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non ............................................................................................................. 13 Tiểu kết Chương 1 ....................................................................................................... 36 Chương 2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THÍ NGHIỆM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TỈNH TÂY NINH.......... 37 2.1. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu thực trạng .................................................... 37 2.1.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng ................................................................... 37 2.1.2. Nhiệm vụ nghiên cứu thực trạng .................................................................. 37 2.2. Phương pháp nghiên cứu thực trạng ................................................................... 37 2.2.1. Các phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 37 2.2.2. Phương pháp thống kê toán học ................................................................... 39 2.3. Kết quả tìm hiểu thực trạng sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở một số trường mầm non tỉnh Tây Ninh..... 39 2.3.1. Trình độ chuyên môn và thâm niên công tác của giáo viên mâm non tham gia trả lời phiếu thăm dò ý kiến .......................................................... 39 2.3.2. Thực trạng nhận thức của giáo viên mầm non về sự cần thiết, hiệu quả của việc tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ............... 41 2.3.3. Thực trạng sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi và nguyên tắc sử dụng các biện pháp. ...................... 45 2.3.4. Thực trạng những khó khăn giáo viên gặp phải khi tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi. ......................................................... 49 2.3.5. Thực trạng về hình thức, các bước tổ chức và đề tài thí nghiệm mà giáo viên tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi. ............................................... 51 2.3.6. Thực trạng hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi khi tham gia hoạt động thí nghiệm.................................................................................... 56 Tiểu kết Chương 2 ....................................................................................................... 62 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG CẢI THIỆN THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THÍ NGHIỆM CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON TỈNH TÂY NINH .................................................................................... 64 3.1. Căn cứ và nguyên tắc đề xuất định hướng cải thiện ........................................... 64 3.2. Các định hướng cải thiện thực trạng sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non .......................... 64 3.2.1. Bồi dưỡng và tập huấn ứng dụng lý luận căn bản cho giáo viên mầm non về các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm. ................................... 64 3.2.2. Giảm tần suất làm việc của giáo viên mâm non, giảm số lượng trẻ/lớp. ..... 72 3.2.3. Gợi ý cách tổ chức hoạt động thí nghiệm trong điều kiện số trẻ/lớp đông .................................................................................................. 72 3.2.4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá việc tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ ở trường mầm non để có biện pháp chấn chỉnh, động viên, khen thưởng kịp thời. ............................................................................................ 74 3.3. Nghiên cứu thử nghiệm định hướng cải thiện đã đề xuất ................................... 75 3.3.1. Mục đích nghiên cứu thử nghiệm ................................................................. 75 3.3.2. Đối tượng thử nghiệm ................................................................................... 75 3.3.3. Phạm vi thử nghiệm ...................................................................................... 75 3.3.4. Thời gian thử nghiệm ................................................................................... 76 3.3.5. Tổ chức thử nghiệm ...................................................................................... 76 3.3.6. Kết quả nghiên cứu thử nghiệm.................................................................... 78 3.4. Trưng cầu ý kiến chuyên gia về tính khả thi của một số định hướng cải thiện đã đề xuất. .................................................................................................. 85 Tiểu kết Chương 3 ....................................................................................................... 87 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................... 93 PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải ĐYC Đạt yêu cầu ĐC Đối chứng GV Giáo viên GVMN Giáo viên mầm non HĐ Hoạt động HTNT Húng thú nhận thức KĐYC Không đạt yêu cầu KNNT Kỹ năng nhận thức MG Mẫu giáo MN Mầm non TN Thử nghiệm TTN Trước thử nghiệm STN Sau thử nghiệm DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng tổng hợp các dạng hoạt động thí nghiệm ở trường mầm non........... 16 Bảng tiêu chí đánh giá hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ................................................ 30 Bảng 1.3. Bảng thang điểm thống nhất cho các tiêu chí đánh giá hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ....................................................................................................... 32 Bảng 1.4. Bảng thang điểm đánh giá chung về mức độ hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi .......... 32 Bảng 1.5. Bảng tiêu chí đánh giá hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm................................................................. 33 Bảng 1.6. Bảng thang điểm thống nhất cho các tiêu chí đánh giá hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm .............. 35 Bảng 1.7. Bảng thang điểm đánh giá chung về mức độ hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm............................... 35 Bảng 2.1. Trình độ chuyên môn của giáo viên mầm non .......................................... 39 Bảng 2.2. Thâm niên công tác của giáo viên mầm non ............................................. 40 Bảng 2.3. Số năm dạy lớp mẫu giáo 5-6 tuổi của giáo viên mầm non....................... 40 Bảng 2.4. Nhận thức của giáo viên mầm non về sự cần thiết của việc tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ........................................ 41 Bảng 2.5. Nhận thức của giáo viên mầm non về hiệu quả của hoạt động thí nghiệm........................................................................................................ 42 Bảng 2.6. Nhận thức của giáo viên mầm non về những kỹ năng nhận thức được hình thành, phát triển qua hoạt động thí nghiệm .............................. 42 Bảng 2.7. Những nhiệm vụ giáo viên mầm non thực hiện được trong các hoạt động thí nghiệm ......................................................................................... 43 Bảng 2.8. Những biện pháp giáo viên sử dụng khi tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi và mức độ hiệu quả của từng biện pháp .................................................................................................... 45 Bảng 2.9. Bảng thống kê mức độ hiệu quả của từng biện pháp qua 5 hoạt động thí nghiệm ........................................................................................ 46 Bảng 2.10. Các nguyên tắc giáo viên đảm bảo khi sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi .............................. 48 Bảng 2.11. Những khó khăn giáo viên gặp phải khi tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi ............................................................. 49 Bảng 1.1. Bảng 1.2. Bảng 2.12. Những hình thức tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 56 tuổi của giáo viên mâm non và mức độ sử dụng .................................... 51 Bảng 2.13. Những đề tài thí nghiệm giáo viên đã từng tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi ...................................................................................................... 52 Bảng 2.14. Các bước tổ chức hoạt động thí nghiệm của giáo viên mầm non .............. 54 Bảng 2.15. Biểu hiện hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm ......................................................................................... 57 Bảng 2.16. Biểu hiện hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm ......................................................................................... 58 Bảng 2.17. Mức độ hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm ......................................................................................... 61 Bảng 3.1. So sánh mức độ hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm của giáo viên giữa nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm trước thử nghiệm ........................................................................................ 79 Bảng 3.2. So sánh mức độ hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm giữa nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm trước thử nghiệm ........................................................................................ 79 Bảng 3.3. So sánh hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm của giáo viên nhóm đối chứng trước và sau thử nghiệm .............. 80 Bảng 3.4. So sánh mức độ hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm của nhóm đối chứng trước và sau thử nghiệm........ 81 Bảng 3.5. So sánh hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm của giáo viên nhóm thử nghiệm trước và sau thử nghiệm............ 81 Bảng 3.6. So sánh hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm của nhóm thử nghiệm trước và sau thử nghiệm ............. 83 Bảng 3.7. So sánh hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm của giáo viên nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm sau thử nghiệm........................................................................................................ 84 Bảng 3.8. So sánh hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động thí nghiệm của nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm sau thử nghiệm........................................................................................................ 85 Bảng 3.9. Kết quả thống kê các ý kiến về các định hướng cải thiện hiệu quả sử dụng các biện pháp tổ chức hoạt động thí nghiệm cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non đã đề xuất ............................................... 86