Tài liệu Thực trạng quan hệ phân phối và những giải pháp cơ bản góp phần hoàn thiện quan hệ phân phối trong thời gian tới ở nước ta.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 §Ò tµi: §Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam - Thùc tr¹ng vµ triÓn väng. Lêi më ®Çu Ngµy nay, c¸c quèc gia trªn hµnh tinh chóng ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· tõng bíc t¹o lËp nªn c¸c mèi quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, tõng bíc tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau nh»m ®a l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho mçi bªn. ChÝnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù biÓu hiÖn râ nÐt cña hai xu híng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra hÕt søc s«i ®éng vµ ®Æc biÖt quan träng trong nh÷ng n¨m qua. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®æi míi kinh tÕ, phï hîp víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN tõ ngµy 28/07/1995, tham gia DiÔn ®µn Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng APEC tõ ngµy 17/11/1998 vµ gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ cã 10 quèc gia: Brun©y, Campuchia, Mianma, Lµo, Malaixia, Philippin, Xinhgapo, Th¸i Lan, Indonªxia vµ ViÖt Nam. ViÖc gia nhËp ASEAN vµ khèi mËu dÞch tù do ASEAN (The Free Trade Area -AFTA) lµ mét cè g¾ng cña ViÖt Nam trong viÖc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, qua ®ã c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng, hiÖn ®ang ®ãng mét vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta. Kh«ng chØ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn mµ c¸c níc ASEAN ®Òu nhËn thÊy ViÖt Nam lµ mét ®i¹ chØ kh¸ hÊp dÉn thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Cã thÓ thÊy r»ng, ViÖt nam lµ mét thÞ trêng ®«ng d©n, cã tµi nguyªn kh¸ phong phó, nguån nh©n c«ng dåi dµo, chi phÝ lao ®éng rÎ h¬n c¸c níc ASEAN kh¸c. Tuy r»ng, qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®· béc lé sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ cña c¸c nhµ ®Çu t ASEAN. §©y lµ mét yÕu tè kh¸ch quan. B¶n th©n c¸c nhµ ®Çu t ASEAN còng ®ang ë trªn nÊc thang thø ba cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña Ch©u ¸ nªn còng lµ nh÷ng níc kªu Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 gäi vèn ®Çu t níc ngoµi. ChÝnh v× thÕ, ®Ó t¹o dùng lîi thÕ thu hót vèn FDI kh«ng lo¹i trõ viÖc tõ ®ã c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN tÝch cùc ®Èy m¹nh ®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi. ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ ®Êt ®ai, tµi nguyªn, lao ®éng vµ thÞ trêng. M«i trêng chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi kh¸ æn ®Þnh. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ kinh tÕ, n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi, c¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm so víi c¸c níc thµnh viªn ASEAN kh¸c. §Ò tµi “§Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt nam - thùc tr¹ng vµ triÓn väng” do em thùc hiÖn nh»m t×m ra nh÷ng u ®iÓm, nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng lÜnh vùc - ngµnh nghÒ... cã kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI cña c¸c níc ASEAN ®Ó cã thÓ x©y dùng c¸c danh môc khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t ASEAN theo n¨ng lùc s½n cã khi ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt nam. Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ®Çu t trùc tiÕp Níc ngoµI I. kh¸i niÖm vµ c¬ së h×nh thµnh cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 1. kh¸i niÖm ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi Theo quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF (International Monetary Fund) : §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI-Foreign Direct Investment) ®îc ®Þnh nghÜa : lµ luång ®Çu t thùc tÕ ch¶y vµo ®Ó cã ®îc mét lîi Ých qu¶n lý l©u dµi trong mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë mét nÒn kinh tÕ kh¸c ngoµi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 §Þnh nghÜa ®îc ®a ra víi môc ®Ých nhÊn m¹nh ®Õn vai trß còng nh vÞ trÝ cña nhµ ®Çu t vµ ph©n biÖt FDI víi ®Çu t gi¸n tiÕp cña t nh©n va doanh nghiÖp (Portfolio Investment) lµ ho¹t ®éng mua b¸n tµi s¶n, cæ phiÕu ë níc ngoµi ®Ó thu lîi nhuËn (nhng ë møc kh«ng qu¸ lín, cha ®¹t ®Õn tû lÖ cæ phÇn khèng chÕ ®Ó buéc ph¶i ®øng ra ®iÒu hµnh mét dù ¸n ®Çu t). Do ®ã, nhµ ®Çu t kh«ng trùc tiÕp tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp. Còng víi môc ®Ých trªn, Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO (World Trade Organization) còng ®a ra ®Þnh nghÜa cña m×nh nh sau : §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi xuÊt hiÖn khi mét nhµ ®Çu t níc nµy thiÕt lËp tµi s¶n ë mét níc kh¸c víi ý ®Þnh qu¶n lý tµi s¶n ®ã vµ vai trß qu¶n lý nµy lµ c¸i ®Ó ph©n biÖt víi ®Çu t gi¸n tiÕp. §èi víi ViÖt Nam, nÕu c¨n cø vµo møc ®é tham gia qu¶n lý qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t vµ ph¸t huy t¸c dông cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc hiÓu nh sau : §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI - Foreign Direct Investment) : lµ h×nh thøc ®Çu t trong ®ã ngêi bá vèn ®Çu t vµ ngêi sö dông vèn lµ mét chñ thÓ. Cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ngêi níc ngoµi (c¸c chñ ®Çu t) trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý, sö dông vèn ®Çu t vµ vËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t nh»m môc ®Ých thu håi vèn vµ sinh lîi. VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë níc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. §©y lµ h×nh thøc ®Çu t mµ chñ ®Çu t níc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô vµ cho phÐp hä trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh ®èi träng mµ hä bá vèn. §Ó lµm râ h¬n kh¸i niÖm trªn, ta cã thÓ nªu ra ®©y mét sè ®Æc trng chñ yÕu còng nh mèi quan hÖ cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nh sau: * ChuyÓn vèn tõ níc ®Çu t sang níc nhËn ®Çu t kÌm theo viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ. * ThiÕt lËp quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ quyÒn qu¶n lý (hoÆc ®ång qu¶n lý) cña nhµ ®Çu t ®èi víi doanh nghiÖp cña hä ë níc nhËn ®Çu t, kÌm theo viÖc chuyÓn giao kü n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 * Nh»m môc ®Ých sinh lêi, nhµ ®Çu t ®îc hëng lîi nhuËn hoÆc chÞu mäi rñi ro trong kinh doanh, ®îc quyÒn sö dông lîi nhuËn ®Ó më réng kinh doanh hoÆc chuyÓn vÒ níc. 2. c¬ së h×nh thµnh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi Trong lÞch sö thÕ giíi, §Çu t Trùc tiÕp cña Níc ngoµi ®· tõng xuÊt hiÖn ngay tõ thêi tiÒn T b¶n th«ng qua con ®êng x©m chiÕm thuéc ®Þa . C¸c C«ng ty cña Anh, Hµ Lan, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha lµ nh÷ng C«ng ty ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy díi h×nh thøc ®Çu t vèn, kü thuËt vµo c¸c níc thuéc ®Þa ®Ó khai th¸c ®ån ®iÒn vµ cïng víi nã lµ nh÷ng ngµnh khai th¸c kho¸ng s¶n nh»m cung cÊp c¸c nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë chÝnh quèc. Ho¹t ®éng ®Çu t trong thêi kú nµy chñ yÕu phôc vô lîi Ých cho c¸c níc T b¶n- Thùc d©n, mµ cô thÓ lµ c¸c c«ng ty vµ c¸c nhµ T b¶n kÕch xï, thËm chÝ cã n¬i hä v¬ vÐt, bãc lét ®Õn cïng kiÖt, chØ mét phÇn nhá läi Ých ®îc ®em l¹i cho níc b¶n ®Þa, chñ yÕu chØ nh»m duy tr× vµ b¶o ®¶m cho bé m¸y khai th¸c thuéc ®Þa ë b¶n xø. Khi Chñ nghÜa T b¶n bíc sang giai ®o¹n míi, ®¸nh dÊu b»ng sù kiÖn "C«ng x· Pari" th× ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cµng cã qui m« to lín h¬n. Tõ sau nh÷ng n¨m 50 khi phong trµo gi¶i phãng d©n téc ph¸t triÓn m¹nh, hµng lo¹t c¸c níc thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa tho¸t khái ¸ch ®« hé cña chÕ ®é thùc d©n vµ b¾t tay vµo x©y dung nÒn kinh tÕ ®éc lËp cña m×nh, nhng thiÕu rÊt nhiÒu thø cÇn thiÕt kh¸c nh vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc vµ sù ra ®êi cña phe XHCN, c¸c níc T b¶n giµu cã kh«ng thÓ tiÕp tôc bµnh tríng sang c¸c níc chËm ph¸t triÓn b»ng con ®êng x©m lîc, n« dÞch nh tríc ®©y mµ ph¶i b»ng con ®êng chung sèng hoµ b×nh, hîp t¸c cïng cã lîi, trong ®ã cã hîp t¸c ®Çu t vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn cho nh÷ng níc cã mong muèn tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tríc sù bïng næ cña FDI, nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn ®· tiÕn hµnh nhiÒu chiÕn lîc “më cöa”, tÝch cùc thu hót nguån vèn nµy, tham gia vµo c¹nh tranh thÞ trêng quèc tÕ, thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ c¸c níc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc NICs (Newly Industrializing Countries) nh÷ng n¨m khëi ®Çu (thËp kû 60-70) ®Òu ph¶i dùa vµo vèn níc ngoµi (vèn ODA vµ FDI) ®Ó C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, thùc hiÖn chiÕn lîc “híng vÒ xuÊt khÈu” thµnh c«ng ®· t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c níc nµy, trë thµnh nh÷ng con rång Ch©u ¸ nh Hµn Quèc, §µi Loan, Singapore, Hång K«ng. Kh¸i qu¸t lîc sö h×nh thµnh cña FDI cho chóng ta thÊy râ h¬n b¶n chÊt cña FDI. Cã thÓ nãi b¶n chÊt s©u xa hay nguyªn nh©n h×nh thµnh cña nã xuÊt ph¸t tõ lîi Ých kinh tÕ. Ho¹t ®éng FDI lµ mét ho¹t ®«ng kinh tÕ quèc tÕ, chÝnh v× vËy môc tiªu cña nã còng nh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c suy cho cïng lµ lîi nhuËn. Theo Lªnin th× “XuÊt khÈu T b¶n” lµ mét trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña Chñ nghÜa §Õ quèc vµ ®· trë thµnh ®Æc trng c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn míi nhÊt vÒ kinh tÕ trong thêi kú “§Õ quèc Chñ nghÜa”. TiÒn ®Ò cña viÖc xuÊt khÈu T b¶n lµ “T b¶n thõa” xuÊt hiÖn trong c¸c níc tiªn tiÕn. Nhng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, khi mµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ®Çu t ra níc ngoµi, ®a søc s¶n xuÊt x· héi vît ra khái khu«n khæ chËt hÑp cña mét quèc gia, h×nh thµnh nªn qui m« s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ. ii. vai trß cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi Trong thêi ®¹i vµ bèi c¶nh thÕ giíi ngµy nay, trªn c¬ së ®¶m b¶o ®em l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn, vai trß cña ho¹t ®éng FDI ®îc hiÓu lµ do sù t¸c ®éng ®ång thêi cña b¶n th©n ho¹t ®éng ®Çu t ®«Ý víi c¶ níc ®i ®Çu t vµ níc tiÕp nhËn ®Çu t. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, xin ®îc ®Ò cËp tíi vai trß cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khi ë vÞ trÝ cña níc nhËn ®Çu t, còng nh c¸c níc ph¸t triÓn khi ë vÞ trÝ níc ®i ®Çu t. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1. ®èi víi níc ®i ®Çu t Thø nhÊt, níc ®i dÇu t cã thÓ tËn dông ®îc lîi thÕ so s¸nh cña níc nhËn ®Çu t. §èi víi c¸c níc ®i ®Çu t, hä nhËn thÊy tû suÊt lîi nhuËn ®Çu t ë trong níc cã xu híng ngµy cµng gi¶m, kÌm theo hiÖn tîng thõa t¬ng ®èi t b¶n. B»ng ®Çu t ra níc ngoµi, hä tËn dông ®îc lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt thÊp cña níc nhËn ®Çu t (do gi¸ lao ®éng rÎ, chi phÝ khai th¸c nguyªn vËt liÖu t¹i chç thÊp bëi c¸c níc nhËn ®Çu t lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, thêng cã nguån tµi nguyªn phong phó nhng do h¹n chÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ nªn cha ®îc khai th¸c, tiÒm n¨ng cßn rÊt lín) ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn ®èi víi viÖc s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu cña níc nhËn ®Çu t, nhê ®ã mµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t. Thø hai, kÐo dµi chu kú sèng cña s¶n phÈm th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ. Th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp, c¸c c«ng ty cña c¸c níc ph¸t triÓn chuyÓn ®îc mét phÇn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp (phÇn lín lµ m¸y mãc thiÕt bÞ) ë giai ®o¹n cuèi cña chu kú sèng cña chóng sang níc nhËn ®Çu t ®Ó tiÕp tôc sö dông nh s¶n phÈm míi ë c¸c níc nµy, hoÆc Ýt ra còng nh c¸c s¶n phÈm ®ang cã nhu cÇu trªn thÞ trêng níc nhËn ®Çu t, nhê ®ã mµ tiÕp tôc duy tr× ®îc viÖc sö dông c¸c s¶n phÈm nµy, t¹o thªm lîi nhuËn cho nhµ ®Çu t. Víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc kü thuËt nh ngµy nay th× bÊt cø mét trung t©m kü thuËt tiªn tiÕn nµo còng cÇn ph¶i lu«n lu«n cã thÞ trêng tiªu thô c«ng nghÖ lo¹i hai, cã nh vËy míi ®¶m b¶o thêng xuyªn thay ®æi c«ng nghÖ, kü thuËt míi. Thø ba, th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ më réng thÞ trêng, tr¸nh ®îc hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cña níc nhËn ®Çu t khi xuÊt khÈu s¶n phÈm lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ sang ®©y (®Ó gãp vèn) vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm s¶n xuÊt t¹i ®©y sang c¸c níc kh¸c (do chÝnh s¸ch u ®·i cña c¸c níc nhËn ®Çu t nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña c¸c c¬ së cã vèn ®Çu t nøoc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ngoµi), nhê ®ã mµ gi¶m ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh víi hµng nhËp tõ c¸c níc. Thø t, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ë níc ®i ®Çu t. Cïng víi viÖc ®em tiÒn ®i ®Çu t s¶n xuÊt ë c¸c níc kh¸c vµ nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã vÒ níc sÏ lµm cho nhu cÇu ®ång néi tÖ t¨ng. §iÒu nµy sÏ ¶nh hëng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång néi tÖ so víi ®ång ngo¹i tÖ theo chiÒu híng gi¶m dÇn. Sù gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i nµy sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc t¨ng cêng xuÊt khÈu, nhê ®ã t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc. 2. ®èi víi níc nhËn ®Çu t Thø nhÊt, ®Çu t sÏ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung cña nÒn kinh tÕ. VÒ mÆt cÇu, v× ®Çu t lµ bé phËn lín vµ hay thay ®æi chñ chi tiªu nªn nh÷ng thay ®æi thÊt thêng vÒ ®Çu t cã ¶nh hëng lín ®Õn s¶n lîng va thu nhËp vÒ mÆt ng¾n h¹n. VÒ mÆt cung, khi thµnh qu¶ cña ®Çu t ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn, kÐo theo s¶n lîng tiÒm n¨ng t¨ng theo, do ®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m xuèng. S¶n lîng t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m cho phÐp t¨ng tiªu dïng. T¨ng tiªu dïng ®Õn lît m×nh l¹i kÝch thÝch s¶n xuÊt h¬n n÷a. S¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· h«i. Thø hai, ®Çu t sÏ t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. §Çu t níc ngoµi sÏ gi¶i quyÕt phÇn nµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi do tÝch luü néi bé thÊp, ®Æc biÖt sÏ ph¸ vì “c¸i vßng luÈn quÈn” cña c¸c níc kÐm ph¸t triÓn : TiÕt kiÖm, ®Çu t thÊp Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thu nhËp b×nh qu©n thÊp TÝch luü vèn thÊp N¨ng suÊt thÊp Bëi chÝnh nã, c¸i “vßng luÈn quÈn”, ®· lµm h¹n chÕ quy m« ®Çu t vµ ®æi míi kü thuËt trong ®iÒu kiÖn nÒn khoa häc kü thuËt còng nh lùc lîng s¶n xuÊt trªn thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §ång thêi qua ®ã cho chóng ta thÊy chØ cã “më cöa” ra bªn ngoµi míi tËn dông ®îc tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña níc m×nh ®Ó tõ ®ã mµ ph¸t huy vµ t¨ng cêng néi lùc cña chÝnh m×nh. C¸c níc NICs trong gÇn 30 n¨m qua nhê nhËn ®îc trªn 50 tû USD ®Çu t níc ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ cïng víi mét chÝnh s¸ch kinh tÕ n¨ng ®«ng vµ cã hiÖu qu¶ ®· trë thµnh nh÷ng con rång ch©u ¸. Thø ba, ®Çu t sÏ lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña c¸c níc trªn thÕ giíi cho thÊy, con ®êng tÊt yÕu cã thÓ t¨ng trëng nhanh víi tèc ®é mong muèn (9-10%) lµ t¨ng cêng ®Çu t nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §Çu t sÏ gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi vÒ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®a nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, ®Þa thÕ,kinh tÕ, chÝnh trÞ … C¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu c«ng nghÖ, c¬ cÊu s¶n phÈm vµ lao ®éng, c¬ cÊu l·nh thæ sÏ ®îc thay ®æi theo chiÒu híng ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt níc. Thø t, ®Çu t sÏ lµm t¨ng cêng kh¶ n¨ng khoa häc- c«ng nghÖ cña quèc gia. Th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp , c¸c c«ng ty (chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty ®a quèc gia) ®· chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ níc m×nh hoÆc c¸c níc kh¸c sang níc nhËn ®Çu t. MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 chi phèi, song ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn ®îc lµ chÝnh nhê sù chuyÓn giao nµy mµ c¸c níc chñ nhµ nhËn ®îc nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn (trong ®ã cã nh÷ng c«ng nghÖ kh«ng thÓ mua ®îc b»ng quan hÖ th¬ng m¹i ®¬n thuÇn) cïng víi nã lµ kinh nghiÖm qu¶n lý, ®éi ngò lao ®éng ®îc ®µo t¹o, rÌn luyÖn vÒ nhiÒu mÆt (tr×nh ®é kü thuËt, ph¬ng ph¸p lµm viÖc, kû luËt lao ®éng …). III. c¸c nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 1. m«i trêng chÝnh trÞ §èi víi nh©n tè chÝnh trÞ, ®©y lµ mét vÊn ®Ò ®îc quan t©m ®Çu tiªn cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi khi cã ý ®Þnh ®Çu t vµo mét níc mµ ®èi víi hä cßn cã nhiÒu kh¸c biÖt. Khi ®ã mét ®Êt níc víi sù æn ®Þnh vµ nhÊt qu¸n vÒ chÝnh trÞ còng nh an ninh vµ trËt tù x· héi ®îc ®¶m b¶o sÏ bíc ®Çu g©y cho hä ®îc t©m lý yªn t©m t×m kiÕm c¬ héi lµm ¨n còng nh cã thÓ ®Þnh c l©u dµi. M«i trßng chÝnh trÞ æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó kÐo theo sù æn ®Þnh cña c¸c nh©n tè kh¸c nh kinh tÕ, x· héi. §ã còng chÝnh lµ lý do t¹i sao c¸c nhµ ®Çu t khi tiÕn ®Çu t vµo mét níc l¹i coi träng yÕu tè chÝnh trÞ ®Õn vËy. 2. m«i trêng kinh tÕ §èi víi nh©n tè kinh tÕ, bÊt cø quèc gia nµo dï giµu hay nghÌo, ph¸t triÓn hoÆc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cÇn nguån vèn níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc tuú theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, tèc ®é t¨ng trëng cao, c¸n c©n th¬ng m¹i vµ thanh to¸n æn ®Þnh, chØ sè l¹m ph¸t thÊp, c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp… th× kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t sÏ cao. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ngoµi ra, víi c¸c nhµ ®Çu t th× mét quèc gia cã lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, thuËn lîi cho lu th«ng th¬ng m¹i, sÏ t¹o ra ®îc søc hÊp dÉn lín h¬n. Nã sÏ lµm gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, còng nh kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng lín h¬n, réng h¬n. Cßn tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn th× ®ay lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña hä. Bëi nã cßn chøa ®ùng nhiÒu tiÒm n¨ng do viÖc khan hiÕm vèn vµ c«ng nghÖ mµ viÖc khai th¸c vµ sö dông cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tµi nguyªn lµm nguyªn nhiªn liÖu quý gi¸ ch¼ng h¹n nh dÇu má, khÝ ®èt … ®ã lµ nh÷ng nguån sinh lêi hÊp dÉn thu hót nhiÒu mèi quan t©m cña nh÷ng tËp ®oµn ®Çu t lín trªn thÕ giíi. 3. m«i trêng v¨n ho¸ - x· héi M«i trêng v¨n ho¸- x· héi ë níc nhËn ®Çu t còng lµ mét vÊn ®Ò ®îc c¸c nhµ ®Çu t rÊt chó ý vµ coi träng. HiÓu ®îc phong tôc tËp qu¸n, thãi quen, së thÝch tiªu dïng cña ngêi d©n níc nhËn ®Çu t sÏ gióp cho nhµ ®Çu t thuËn lîi h¬n trong viÖc triÓn khai vµ thùc thi mét dù ¸n ®Çu t. Th«ng thêng môc ®Ých ®Çu t lµ nh»m cã chç ®øng hoÆc chiÕm lÜnh thÞ trêng cña níc së t¹i víi kú väng vµo sùc tiªu thô tiÒm n¨ng cña nã. Ch×nh v× vËy mµ trong cïng mét quèc gia, vïng hay miÒn nµo cã sùc tiªu dïng lín, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ®i kÌm víi thÞ hiÕu tiªu dïng t¨ng lªn sÏ thu hót ®îc nhiÒu dù ¸n ®Çu t h¬n. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng ®Çu t ®îc hiÖn thùc ho¸ vµ ®i vµo ho¹t ®éng ®ßi hái quèc gia tiÕp nhËn ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o mét c¬ së h¹ tÇng ®ñ ®Ó ®¸p øng tèt nhÊt nh÷ng nhu cÇu ®Çu t kÓ tõ lóc b¾t ®Çu x©y dùng, triÓn khai dù ¸n cho ®Õn giai ®o¹n s¶n xuÊt kinh doanh khi dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng. §ã lµ c¬ së h¹ tÇng c«ng céng nh Giao th«ng - Liªn l¹c…, c¸c dÞch vô ®¶m b¶o cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt nh §iÖn, níc …, còng nh c¸c dÞch vô kh¸c phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh Tµi chÝnh- Ng©n hµng. 4. m«i trêng ph¸p lý Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ph¸p luËt vµ bé m¸y hµnh ph¸p cã liªn quan chi phèi ho¹t ®éng cña nhµ ®Çu t tõ khi b¾t ®Çu t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t cho ®Õn khi dù ¸n kÕt thóc thêi h¹n ho¹t ®éng. §©y lµ cÊu thµnh cã t¸c ®éng trùc tiÕp còng nh gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t. NÕu m«i trêng ph¸p lý cïng bé m¸y vËn hµnh nã t¹o nªn sù th«ng tho¸ng, cëi më vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, còng nh søc hÊp dÉn vµ ®¶m b¶o lîi Ých l©u dµi cho nhµ ®Çu t th× cïng víi c¸c cÊu thµnh kh¸c sÏ t¹o nªn mét m«i trêng ®Çu t cã søc thu hót m¹nh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. iv. c¸c h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI 1. c¸c h×nh thøc phæ biÕn §èi víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, mçi níc ®Òu cã c¬ së lý luËn vµ quan ®iÓm phï hîp víi ®Æc ®iÓm hoµn c¶nh riªng cña m×nh. §iÒu nµy cho phÐp hä t×m thÊy ë mçi lý luËn nh÷ng khÝa c¹nh riªng, nh÷ng h¹n chÕ riªng cña FDI. §©y lµ ®iÒu v« cïng quan träng gióp chä hä cã nh÷ng quan ®iÓm vµ vËn dông cô thÓ h¬n trong viÖc x©y dùng chiÕn lîc vÒ FDI cña riªng m×nh. Tõ c¸ch tiÕp cËn trªn, trong thùc tiÔn FDI cã nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau. Nhng nh÷ng h×nh thøc ¸p dông phæ biÕn lµ : * Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång (BCC- Business Cooperation on an Contractual Basis). * Doanh nghiÖp liªn doanh (JV - Joint - venture Enterprise ). * Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi (100% Foreign- invested Enterprise). * Hîp ®ång x©y dùng - vËn hµnh - chuyÓn giao (BTO - Built - Transfer - Operation Contract). * Khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, ®Æc khu kinh tÕ. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2. C¸c h×nh thøc t¹i viÖt nam Theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt nam ®îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 12/11/1996, ë ViÖt Nam cã c¸c h×nh thøc ®Çu t sau : * Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (BBC) : ®©y lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t trong ®ã c¸c bªn tham gia hîp ®ång ký kÕt tho¶ thuËn ®Ó tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam, trªn c¬ së quy ®Þnh râ ®èi tîng, néi dung kinh doanh, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho c¸c bªn tham gia. Theo h×nh thøc nµy th× mçi bªn hîp doanh vÉn cã t c¸ch ph¸p nh©n riªng, kh«ng h×nh thµnh mét ph¸p nh©n míi. * Doanh nghiÖp liªn doanh (JVC) : ®îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ®îc ký gi÷a mét bªn hoÆc nhiÒu bªn níc ngoµi ®Ó kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Doanh nghiÖp liªn doanh ®îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiªm h÷u h¹n, cã t c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. Tû lÖ gãp vèn cña bªn níc ngoµi do c¸c bªn liªn doanh tho¶ thuËn víi nhau. Theo LuËt §Çu t níc ngoµi cña ViÖt nam, vèn gãp cña bªn níc ngoµi kh«ng thÊp h¬n 30% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kh«ng ®îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh. * Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi : lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhµ ®Çu t níc ngoµi (tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ngêi níc ngoµi) do nhµ ®Çu t níc ngoµi thµnh lËp t¹i níc chñ nhµ, tù qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã t c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. * Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh- chuyÓn giao (BOT) : lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Ó x©y dùng kinh doanh c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt (nh cÇu ®êng, s©n bay, bÕn c¶ng … t¹i ViÖt Nam) trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Víi h×nh thøc nµy, c¸c chñ ®Çu t chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh x©y dùng, kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi gian ®ñ ®Ó thu håi vèn ®Çu t vµ cã lîi Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nhuËn hîp lý. Sau khi dù ¸n kÕt thóc, toµn bé c«ng tr×nh sÏ ®îc chuyÓn giao cho níc chñ nhµ mµ kh«ng thu bÊt cø kho¶n tiÒn nµo. * Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao- kinh doanh (BTO) : víi h×nh thøc nµy, sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t chuyÓn giao c«ng tr×nh cho níc chñ nhµ. ChÝnh phñ níc chñ nhµ giµnh cho nhµ dÇu t quyÒn kinh doanh c«ng tr×nh ®ã trong thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý. * Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT) : víi h×nh thøc nµy, sau khi x©y dùng xong, chñ ®Çu t chuyÓn giao c«ng tr×nh cho níc chñ nhµ. Níc chñ nhµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t níc ngoµi thùc hiÖn dù ¸n kh¸c ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý. * §Çu t vµo Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghÖ cao. Quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong thÞ trêng ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®îc coi lµ quan hÖ xuÊt nhËp khÈu vµ ph¶i theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt xuÊt nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp trong khu chÕ xuÊt ®îc hëng chÕ ®é u ®·i nh nhau : trong khu chÕ xuÊt ¸p dông chÕ ®é tù do thuÕ quan, tù do mËu dÞch. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp trong khu c«ng nghiÖp ®îc ®iÒu chØnh theo luËt kh¸c nhau : c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi th× theo LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c doanh nghÖp ViÖt Nam th× theo LuËt doanh nghiÖp. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam míi chØ thÊy chñ yÕu lµ ba h×nh thøc BBC, JVC vµ doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi. C¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t theo c¸c h×nh thøc kh¸c nh BOT, BTO … ®ang ®îc xóc tiÕn vµ hy väng sÏ hÊp dÉn vµ thu hót ®îc c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. IV. Xu híng vËn ®éng cña FDI : - HÇu hÕt FDI ®îc thùc hiÖn trong nh÷ng khu vùc cã t¬ng ®èi nhiÒu vèn cña thÕ giíi ( trong khèi OECD ). Nh vËy dßng FDI l¹I kh«ng ch¶y tõ n¬I nhiÒu vèn sang n¬I hiÕm vèn mµ l¹I ch¶y chñ yÕu trong khu vùc c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. V× môc ®Ých cña ®Çu t lµ t×m kiÕm lîi nhuËn nªn tiÒn vèn chØ ch¶y ®Õn n¬I nµo cã kh¶ n¨ng lµm cho ®ång tiÒn sinh s«I n¶y në thªm chø kh«ng ch¶y ®Õn n¬I lµm cho chóng c¹n kiÖt ®i. V× thÕ, c¸c níc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ( thuéc khèi OECD ) lµ n¬I cã m«I trêng ®Çu t tèt, ®ång vèn ®îc sö dông cã hiÖu qu¶, quay vßng nhanh vµ Ýt rñi ro. Nh÷ng níc nghÌo, tuy thiÕu vèn nhng l¹I sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, kinh doanh nhá, manh món khã chen ch©n vµo thÞ trêng thÕ giíi. Bá vèn vµo c¸c níc nµy, rñi ro lín nªn kÐm hÊp dÉn. V× vËy nÕu ë ®Çu thÕ kû, trªn 70% vèn ®Çu t ®æ vµo c¸c níc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn, th× sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 khu vùc T©y ¢u lµ n¬I thu hót nhiÒu vèn ®Çu t nhÊt. Ngµy nay 80% tæng vèn FDI híng vµo c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. HiÖn nay, Mü trë thµnh níc nhËp khÈu t b¶n lín nhÊt thÕ giíi vµ Mü còng trë thµnh con nî lín nhÊt thÕ giíi, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1991 nî níc ngoµI cña Mü lªn ®Õn 670 tû USD. - FDI chñ yÕu ®îc thùc hiÖn trong né bé khu vùc. Do nh÷ng u thÕ vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý vÇ c¸c diÒu kiÖn t¬ng ®ång, nªn FDI chñ yÕu ®îc thùc hiÖn gi÷a c¸c níc trong cïng khu vùc. Ch¼ng h¹n, c¸c níc NICs lµ c¸c chñ ®Çu t lín ë c¸c níc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸I B×nh D¬ng, nhÊt lµ vïng §«ng Nam ¸. - Cã sù thay ®æi lín trong trong t¬ng quan lùc lîng gi÷a c¸c níc chñ ®Çu t quèc tÕ. NÕu ë ®Çu thÕ kû 20 Anh, Ph¸p, Mü, §øc, Hµ Lan lµ nh÷ng níc dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu vèn ra níc ngoµI th× ®Õn gi÷a thÕ kû, Mü nh¶y lªn ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ khèi lîng t b¶n ®Çu t ra níc ngoµI, sau ®ã ®Õn Anh vµ Ph¸p. Cßn tõ thËp niªn 70 trë vÒ ®©y NhËt B¶n, CHLB §øc v¬n lªn vît qua Anh, Ph¸p trong lÜnh vùc xuÊt khÈu vèn ®Çu t vµ ®e do¹ vÞ trÝ sè 1 cña Mü. §Õn thËp kû 90 NhËt B¶n ®· vît lªn chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu sau ®ã ®Õn Ph¸p vµ ®Èy Mü xuèng hµng thø 3 trong xuÊt khÈu FDI c¶ vÒ khèi lîng lÉn tû träng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong hµng ngò c¸c chñ ®Çu t cña thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn mét sè níc ®ang ph¸t triÓn cã tèc ®é ®©ï t ra ngoµI kh¸ cao. Tuy r»ng, lîng FDI cña c¸c chñ míi nµy chØ chiÕm kho¶ng 2% tæng sè vè ®Çu t quèc tÕ nhng nã ®¹I diÖn cho xu thÕ ®I lªn. Næi bËt trong sè ®ã lµ c¸c níc NICs ë Ch©u ¸. - LÜnh vùc ®Çu t còng cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. ë ®Çu thÕ kû, c¸c níc ®Çu t ra ngoµI thêng híng vµo c¸c lÜnh vùc truyÒn thèng nh khai th¸c tµI nguyªn thiªn nhiªn, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n – chñ yÕu lµ híng vµo c¸c ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng ®Ó khai th¸c nh©n c«ng rÎ vµ nguån tµI nguyªn thiªn nhiªn ë c¸c níc nµy. Ngµy nay, lÜnh vùc ®Çu t ®· Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. C¸c chñ ®Çu t thêng tËp trung vµo lÜnh vùc dÞch vô chñ yÕu lµ th¬ng m¹I vµ tµI chÝnh. Sè cßn l¹I cña t b¶n xuÊt khÈu chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ngµnh cã hµm lîng c«ng nghÖ kü thuËt cao nh nghµnh ®IÖn tö, chÕ t¹o « t«… Riªng ®èi víi c¸c níc chËm ph¸t triÓn, c¸c chñ ®Çu t thêng híng vµo: + C¸c dù ¸n võa vµ nhá, nh÷ng ngµnh nhanh thu håi vèn ®Ó gi¶m tíi møc tèi ®a sù rñi ro. + C¸c dù ¸n cho phÐp lîi dông triÖt ®Ó c¸c ®iÒu kiÖn u ®·I mµ c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t dµnh cho hä + C¸c ngµnh khai th¸c tµI nguyªn chiÕn lîc nh quÆng s¾t, than, dÇu má… + C¸c ngµnh cã thÞ trêng tiªu thô ngay t¹I níc së t¹i. + C¸c ngµnh sö dông nhiÒu nh©n c«ng vµ khã c¬ giíi ho¸. - §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ trë thµnh khu vùc hÊp dÉn ®Çu t níc ngoµI v× khu vùc nµy n»m trong vïng kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. MÆt kh¸c, khu vùc nµy cã nhiÒu hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t nh gi¸ nh©n c«ng rÎ, m«I trêng ®Çu t ngµy cµng ®îc c¶I thiÖn vµ so víi c¸c níc ph¸t triÓn th× khu vùc nµy cã møc ®é c¹nh tranh thÊp h¬n. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 1988- 1998: I. T×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI t¹I ViÖt Nam giai ®o¹n 1988-1998: TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997, tæng sè dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc cÊp giÊy phÐp lµ 2257 triÖu USD, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 31.438 triÖu USD. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ãng mét vai trß quan träng vµo c«ng cuéc ®æi míi vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 níc. Cô thÓ lµ ®Çu t vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt chiÕm 80% tæng vèn ®Çu t, vµo nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh bu ®iÖn, viÔn th«ng, th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö, ho¸ chÊt, s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p xe m¸y, «t«, øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong tr«ng trät vµ ch¨n nu«i... §ãng gãp cña ®Çu t nícngoµi vµo GDP ngµy cµng t¨ng: n¨m 1993 lµ 5,6 %, n¨m 1994 lµ 7,5%, n¨m 1995 lµ 8,3 %, n¨m 1996 lµ 10 %, n¨m 1997 lµ 13 %. Ngoµi ra c¸c dù ¸n FDI thu hót h¬n 27 v¹n lao ®éng ViÖt Nam vµo c«ng viÖc vµ t¹o ra hµng chôc v¹n viÖc lµm kh¸c cã liªn quan. §iÒu nµy ®· kÝch thÝch vµ n¨ng cao chÊt lîng còng nh cêng ®é lao ®éng ViÖt Nam. §Çu t níc ngoµi cßn t¨ng cêng kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña ViÖt Nam. TÝnh ®Õn ngµy 19/10/1998 c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng cã tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 3223,5 triÖu USD vµ riªng 10 th¸ng ®Çu n¨m 1998 ®· cã 1,81 tû USD ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. Sau ®©y lµ 10 níc vµ l·nh thæ ®øng ®Çu vÒ FDI t¹i ViÖt Nam. Níc, vïng l·nh Sè dù ¸n thæ Singapo §µi loan Hång k«ng NhËt b¶n Hµn quèc 181 309 184 213 191 Vèn ®Çu t 6447 4268 3734 3500 3154 Tû träng (%) VÞ trÝ 20 13,3 11,6 11,4 9,8 1 2 3 4 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ph¸p 96 1465 Malayxia 59 1370 Mü 70 1230 Th¸i lan 78 1109 BV.island Anh 55 1089 Nguån: SCCI Bé KÕ ho¹ch ®Çu t. 4,6 4,3 3,8 3,4 3,3 6 7 8 9 10 Thùc tÕ cho thÊy, sè vèn ®Çu t ®îc cÊp giÊy phÐp qua c¸c n¨m nh×n chung gia t¨ng nhng gi¶m sót ë n¨m 1997 ®Æc biÖt lµ n¨m 1998. Vèn thùc hiÖn, doanh thu, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chØ tiªu nép ng©n s¸ch cña c¸c dù ¸n FDI gia t¨ng hµng n¨m, nhng ®Õn n¨m 1998, do ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nªn gi¶m sót rÊt nhiÒu. B¶ng: T×nh h×nh thùc hiÖn ®Çu t FDI t¹i ViÖt Nam 1988 - 1998 §¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD ChØ tiªu 91 92 93 94 95 96 97 15/98 921 Vèn thùc 206 380 1112 1939 2672 2607 3250 hiÖn Doanh thu 149 208 449 956 1869 2450 3266 1100 Xu©t khÈu 52 112 257 352 440 786 1500 689 Nép NSNN 128 195 263 315 130 Sè dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp n¨m 1997 gi¶m so víi n¨m 1996 ( tõ 501 dù ¸n xuèng cßn 479 dù ¸n ), vèn ®¨ng ký gi¶m m¹nh ( tõ 9212 triÖu USD xuèng cßn 5548 triÖu USD ) vµ hÕt th¸ng 10 n¨m 1998 míi thu hót ®îc 1,81 tû USD vèn ®Çu t. II. Kh¸i qu¸t chung vÒ ASEAN vµ quan hÖ kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN: 1 . Kh¸i qu¸t vÒ hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ( viÕt t¾t lµ ASEAN). HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ -ASEAN thµnh lËp t¹i Bangkok n¨m 1967 gåm 6 níc thµnh viªn: Brun©y, Indonªxia, Malayxia, Philipin, Singapo vµ Th¸i Lan víi môc tiªu lµ ®Èy m¹nh t¨ng trëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ trong khu vùc, t¨ng cêng sù hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau vÒ hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc. Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995 ViÖt Nam ®· ®îc kÕt n¹p lµm thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. Míi ®©y th¸ng 4 n¨m Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1999 t¹i Hµ Néi ®· tæ chøc kÕt n¹p V¬ng quèc Campuchia lµm thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN, hoµn thµnh ý tëng vÒ mét ASEAN gåm tÊt c¶ 10 quèc gia khu vùc. Khu vùc ASEAN ®îc coi lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ rÊt cao vµ duy tr× trong mét thêi gian dµi. Tû träng cña ASEAN trong GDP thÕ giíi ®· t¨ng tõ 2,4 % vµo n¨m 1970 lªn trªn 5 % n¨m 1995 vµ dù b¸o sÏ ®¹t 5,7 % n¨m 2000. VÞ trÝ cña ASEAN trong th¬ng m¹i quèc tÕ t¨ng liªn tôc: tõ 1,8 % trong xuÊt khÈu vµ 2,2 % trong nhËp khÈu cña thÕ giíi t¨ng lªn t¬ng øng 6,1 % vµ 4 % n¨m 1995. Con sè dù b¸o cho n¨m 2000 lµ 8 % trong xuÊt khÈu vµ 6 % trong nhËp khÈu. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã mét vai trß ®Æc biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ASEAN. N¨m 1979, chØ cã 4 % ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo c¸c níc ph¸t triÓn lµ ch¶y vµo c¸c níc ASEAN. Con sè nµy ®· t¨ng lªn 10,9 % n¨m 1980, 22,8 % n¨m 1995 vµ dù kiÕn lµ 26,6 % n¨m 2000. Tuy nhiªn, sau hai n¨m cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra, nÒn kinh tÕ ASEAN suy tho¸i trÇm träng. Theo ®¸nh gi¸ míi nhÊt cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ( ADB ), tèc ®é t¨ng trëng GDP trung b×nh cña ASEAN n¨m 1998 lµ -6,9 %, møc thÊp nhÊt trong 30 n¨m qua. §Æc biÖt, ®iÒu nghÞch lý x¶y ra ®èi víi nhãm c¸c níc ASEAN vèn tríc ®©y ®îc coi lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt l¹i chÝnh lµ nh÷ng níc cã tèc ®é t¨ng trëng thÊp nhÊt hiÖn nay. ChØ xÐt riªng n¨m 1998, tèc ®é t¨ng trëng cña In®«nªxia lµ -15,3 %, Th¸i Lan lµ -0,8 %, Xingapo vµ Philipin lµ -0,2 %. TiÕp ®Õn lµ nh÷ng thµnh viªn kh¸c, tuy kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ nhng so víi n¨m 1997, tèc ®é t¨ng trëng còng gi¶m sót ®¸ng kÕ nh Myanma lµ 6 %, Brun©y lµ 4,5 % vµ Lµo lµ 6,9 % vµ ViÖt nam lµ 6,5 %. Sù gi¶m sót vÒ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña ASEAN liªn quan ®Õn sù gi¶m sót cña c¸c chØ sè kinh tÕ c¬ b¶n kh¸c. Sang n¨m 1999, kinh tÕ ASEAN ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi dï vÉn cßn mê nh¹t. Tèc ®é t¨ng trëng GDP cña Th¸i Lan n¨m 1999 sÏ ë møc -0,2 %, Philipin lµ 2,6%, Malayxia lµ -0,1 %, Xingapo lµ 1,9 %, In®«nªnxia lµ -5 %. Tû lÖ l¹m ph¸t ë In®«nªxia sÏ gi¶m tõ 70 % xuèng 15 %, Th¸i Lan tõ 8 % xuèng 3 %, Malayxia, Philipin tõ 8 % xuèng 4 %, Brun©y, Myanma, Lµo gi¶m tõ 23 % xuèng 14,5 %. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2 . Quan hÖ th¬ng m¹i - ®Çu t ViÖt Nam vµ ASEAN. Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc thµnh viªn ASEAN vèn h×nh thµnh tõ l©u ®êi, tuy cã lóc th¨ng trÇm nhng nh×n chung vÉn ngµy cµng ph¸t triÓn. KÓ tõ khi ViÖt nam ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi (n¨m1987 ) víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¶ quan hÖ th¬ng m¹i lÉn quan hÖ hîp t¸c vµ ®Çu t gi÷a níc ta vµ c¸c níc ASEAN ®ang ®îc n©ng lªn cao h¬n. Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam víi ASEAN, nÕu n¨m 1990 míi ®¹t 871,5 triÖu USD th× n¨m 1996 ®· lªn tíi 4651,1 triÖu USD b»ng 533,7 % tøc lµ b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 32,2 %. VÒ xuÊt khÈu, tæng kim ng¹ch cña ViÖt Nam vµo ASEAN nÕu n¨m 1990 míi ®îc 339,4 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1996 ®· ®¹t 1677,7 triÖu USD b»ng 494,3 % tøc lµ b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 30,5 %. VÒ nhËp khÈu, tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµo ASEAN nÕu n¨m 1990 míi ®¹t 532,1 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1996 ®· ®¹t 2973,4 triÖu USD b»ng 558,8 %, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 33,2 %. §Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam víi khèi lîng lín vµ chiÕm tû träng kh¸ so víi tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi vµo níc ta. TÝnh hÕt n¨m 1997, c¸c níc ASEAN ®Çu t vµo ViÖt Nam 376 dù ¸n, víi tæng vèn ®¨ng ký lµ 8687,3 triÖu USD, chiÕm 16,4 % tæng sè dù ¸n vµ 27,5 % tæng sè vèn ®¨ng ký ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. B×nh qu©n vèn ®¨ng ký cña mét dù ¸n lµ 23,1 triÖu USD, cao gÊp rìi møc b×nh qu©n chung 14,2 triÖu USD. ASEAN cã 5 níc n»m trong danh s¸ch 20 níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi cã qui m« ®Çu t trùc tiÕp lín nhÊt t¹i ViÖt Nam, trong ®ã Singapo lµ níc ®øng ®Çu c¶ khèi vµ ®øng ®Çu thÕ giíi. Nh vËy ASEAN lµ b¹n hµng lín vµ lµ chñ ®Çu t quan träng cña ViÖt Nam, gãp phÇn tÝch cùc vµo tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. Cho dï cuéc khñng ho¶ng ®· g©y nhiÒu t¸c h¹i song nã sÏ dÞu ®i, c¸c níc ASEAN sÏ phôc håi vµ t¨ng trëng víi nhÞp ®é kh«ng cßn nh tríc nhng sÏ bÒn v÷ng h¬n. 3. Khu vùc AFTA. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA ®îc c¸c níc ASEAN tho¶ thuËn thµnh lËp t¹i héi nghÞ thîng ®Ønh lÇn thø t ( 1992) ë Singapo. AFTA cã ba môc tiªu chñ yÕu nh sau: + Thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i ASEAN b»ng viÖc gi¶m vµ lo¹i bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong néi bé khu vùc. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 + Thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ASEAN b»ng viÖc t¹o dùng ASEAN thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t quèc tÕ. + Lµm cho ASEAN thÝch øng víi c¸c xu híng vµ c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ thêng xuyªn biÕn ®æi. Tham gia AFTA, c¸c níc thµnh viªn sÏ cã hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n, kh¶ n¨ng th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ trêng thÕ giíi. MÆt kh¸c, liªn kÕt kinh tÕ khu vùc sÏ lµm t¨ng ®Çu t néi bé c¸c níc ASEAN còng nh ®Çu t níc ngoµi vµo khu vùc. Møc ®é hÊp dÉn ®èi víi ®Çu t cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi t¨ng lªn, c¸c chi nh¸nh hiÖn cã cña hä trong khu vùc sÏ cã c¬ héi bµnh tríng nhanh chãng sang c¸c thµnh viªn kh¸c. III. Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµI cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 88-98: 1. Giai ®o¹n 1988-1995(Tríc khi vµo ASEAN): Vµo nh÷ng n¨m 80 quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN míi ®îc thiÕt lËp trë l¹i chñ yÕu lµ quan hÖ th¬ng m¹i. Sau khi ViÖt Nam ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi n¨m 1997, c¸c níc ASEAN míi tham gia ®Çu t tuy cßn dÌ dÆt. Trõ Singapo vµ Malayxia, c¸c níc cßn l¹i tham gia vµo nh÷ng lÜnh vùc cha ph¶i lµ nh÷ng lÜnh vùc ®îc u tiªn. C¸c dù ¸n thêng nhá c¶ vÒ qui m« vµ chËm vÒ tiÕn ®é. Víi viÖc ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi th¸ng 12/1987, dßng vèn ®Çu t quèc tÕ tõ nhiÒu khu vùc, díi nhiÒu h×nh thøc ®· ch¶y m¹nh vµo thÞ trêng ViÖt Nam. §iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc ViÖt Nam trë thµnh mét thÞ trêng ®Çu t hÊp dÉn c¶ vÒ qui m« c¶ vÒ lîi thÕ so s¸nh kh¸c nh lao ®éng vµ tµi nguyªn... NhiÒu quèc gia ASEAN ®· cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong sè 10 quèc gia vµ l·nh thæ ®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt Nam. TÝnh ®Õn th¸ng 1/1995, Singapo ®øng vµo hµng thø ba vµ lµ quèc gia ASEAN cã tæng dù ¸n vµ vèn lín nhÊt trong ®Çu t trùc tiÕp cña ASEAN vµo ViÖt Nam. C¸c nhµ ®Çu t Singapo cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, 29 dù ¸n c«ng nghiÖp, 1 dù ¸n th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ, 11 dù ¸n n«ng - l©m - ng, 14 dù ¸n x©y dùng kh¸ch s¹n, 8 dù ¸n giao th«ng, bu ®iÖn, cßn l¹i lµ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Singapo chñ yÕu ®Çu t vµo mét sè ®Þa bµn cã c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi tèt nh Hµ Néi, Hå ChÝ Minh, S«ng BÐ, sè cßn l¹i triÓn khai trªn 18 tØnh, thµnh kh¸c.