Tài liệu Thực trạng phát triển và thu hút fdi vào khu công nghiệp và khu chế xuất

a-Lêi më ®Çu b-Néi dung Ch-¬ng I: Lý luËn chung vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµI, khu c«ng nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt. I-Lý luËn chung 1. Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t-: " §Çu t- hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t theo nghÜa réng lµ sù hy sinh c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµo ®ã víi kú väng sÏ thu ®-îc nh÷ng kÕt qu¶, nh÷ng gi¸ trÞ míi lín h¬n c¸c nguån lùc ®· bá ra trong t-¬ng lai. Nguån lùc cã thÓ lµ tiÒn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng, trÝ tuÖ…Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã cã thÓ lµ tµi s¶n, tµi chÝnh (tiÒn vèn), tµi s¶n vËt chÊt (nhµ m¸y, ®-êng s¸ …), tµi s¶n trÝ tuÖ (tr×nh ®é chuyªn m«n khoa häc, kÜ thuËt…)… Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c h×nh thøc ®Çu t- còng ngµy mét ®a d¹ng h¬n. Trong mét nÒn kinh tÕ ®ãng, nguån vèn ®Çu t- ®Ó ph¸t tiÓn kinh tÕ chØ cã thÓ dùa vµo nguån vèn huy ®éng trong n-íc( vèn tÝch luü tõ ng©n s¸ch Nhµ n-íc, vèn ®Çu tcña doanh nghiÖp, vèn tÝch luü trong d©n..). Nh-ng trong nÒn kinh tÕ më cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× nguån vèn ®Çu t- ph¸t triÓn ngoµi vèn trong n-íc cßn cã sù ®ãng quan träng cña nguån vèn n-íc ngoµi. Sù ph¸t tiÓn nhanh chãng cña c¸c n-íc NICs, ASEAN trong hai thËp kû gÇn ®©y cho thÊy ý nghÜa cña ho¹t ®éng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn n-íc ngoµi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc nµy. Ngay c¶ ®èi víi nh÷ng n-íc ph¸t triÓn hµng ®Çu thÕ giíi nh- Mü, NhËt, Anh, Ph¸p ..còng võa ®Çu t- ra nø¬c ngoµi võa tranh thñ thu hót ®Çu t- quèc tÕ. 2. Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi: " §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ h×nh thøc ®Çu t- quèc tÕ mµ chñ ®Çu t- n-íc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô, cho phÐp hä trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh ®èi t-îng hä bá vèn ®Çu t-, cïng c¸c ®èi t¸c n-íc së t¹i chia sÎ rñi ro vµ lîi nhuËn" VÒ b¶n chÊt ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ nh÷ng h×nh thøc xuÊt khÈu t- b¶n, mét h×nh thøc cao h¬n cña xuÊt khÈu hµng ho¸. §©y lµ hai h×nh thøc ®-îc c¸c tËp 1 ®oµn n-íc ngoµi sö dông triÖt ®Ó trong chÝnh s¸ch th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr-êng hiÖn nay. §TTTNN lµ xu thÕ tÊt yÕu, mét xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ng-îc. ViÖc c¸c n-íc ph¸t triÓn ®Çu t- ra n-íc ngoµi tr-íc hÕt v× quyÒn lîi cña chÝnh hä. C¸c n-íc ph¸t triÓn ®µu t- ra n-íc ngoµi ®Ó kiÕm nhiÒu lîi nhuËn h¬n. Tuy nhiªn còng ph¶i kh¼ng ®Þnh mét ®iÒu: c¸c n-íc tiÕp nhËn ®Çu t- còng v× quyÒn lîi cña b¶n th©n m×nh. Tãm l¹i ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi mang l¹i quyÒn lîi cho c¶ hai bªn (bªn ®Çu t-, bªn tiÕp nhËn ®Çu t-) v× vËy nã sÏ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng vµ l©u dµi. 3.T¸c ®éng cña FDI ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ cña ViÖt Nam nãi riªng. a) FDI bï ®¾p sù thiÕu hôt vèn vµ ngo¹i tÖ: §èi víi c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ th× viÖc cÇn ph¶i lµm lµ t¹o ®-îc có huých ®ñ m¹nh ®Ó ph¸ vì c¸i vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi. Tuy nhiªn ®Ó t¹o ®-îc có huých ®ã c¸c n-íc nµy ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng thiÕu hôt vèn vµ kÜ thuËt. Vèn lµ c¬ së ®Ó t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm trong n-íc, ®æi míi c«ng nghÖ kÜ thuËt, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng… tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò t¨ng thu nhËp, t¨ng tÝch luü cho sù ph¸t triÓn toµn x· héi. Nh-ng ®Ó t¹o vèn cho nÒn kinh tÕ nÕu chØ tr«ng chê vµo tÝch luü néi bé th× hËu qu¶ khã tr¸nh khái lµ sù tôt hËu trong sù ph¸t triÓn chung cña toµn thÕ giíi. Nh- vËy vèn n-íc ngoµi sÏ lµ mét có huých ®Ó ®ét ph¸ "c¸i vßng luÈn quÈn". Trong ®ã FDI lµ mét nguån quan träng ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn mµ Ýt g©y nî nÇn. b) FDI mang l¹i c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é kÜ thuËt cao, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn cho n-íc tiÕp nhËn vèn ®Çu t-. C«ng nghÖ míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn nh- vò b·o chÊt x¸m trë thµnh th«ng sè chñ yÕu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ tÊt yÕu lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm th«, nguyªn liÖu s¬ chÕ gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ. §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i- xu thÕ nµy ®e do¹ h-íng xuÊt khÈu nguyªn liÖu th« vµ nguyªn liÖu s¬ chÕ cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Nh- vËy ®Ó tho¸t khái ®ãi nghÌo kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c, chóng ta cÇn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc m×nh. Muèn thùc hiÖn CNH-H§H th× ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt lµ ph¶i cã c«ng nghÖ. XÐt vÒ l©u dµi th× ®©y lµ mét lîi Ých c¨n b¶n nhÊt cho n-íc tiÕp nhËn ®Çu t-. §øng trªn gi¸c ®é c«ng nghÖ mµ nãi con ®-êng ®Ó cã c«ng 2 nghÖ nhanh nhÊt, tèn Ýt vèn nhÊt ®ång thêi ®é rñi ro thÊp nhÊt lµ th«ng qua con ®-êng thu hót FDI-thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ. Trªn thùc tÕ FDI kh«ng chØ thóc ®Èy sù ®æi míi vª c«ng nghÖ ë c¸c n-íc tiÕp nhËn ®Çu t- mµ cßn gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, thay ®æi cÊu thµnh s¶n phÈm vµ xuÊt khÈu, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c nghµnh nghÒ míi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh ®ßi hái hµm l-îng c«ng nghÖ kÜ thuËt cao. H¬n thÕ n÷a FDI cßn ®em l¹i kinh nghiÖm qu¶n lý, kÜ n¨ng kinh doanh vµ tr×nh ®é kÜ thuËt cao cho c¸c ®èi t¸c trong n-íc tiÕp nhËn ®Çu t- th«ng qua nh÷ng ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ qu¸ tr×nh võa häc võa lµm. FDI mang l¹i cho hä nh÷ng kiÕn thøc s¶n xuÊt phøc t¹p trong khi tiÕp nhËn c«ng nghÖ cña c¸c n-íc ®Çu t-, thóc ®Èy c¸c n-íc nhËn ®Çu t- ph¶i cè g¾ng ®µo t¹o kÜ s-, nh÷ng nhµ qu¶n lý cã chuyªn m«n, tr×nh ®é ®Ó tham gia vµo c¸c c«ng ty liªn doanh víi n-íc ngoµi. c) FDI t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho n-íc tiÕp nhËn ®Çu t-: Thùc ra ®©y lµ t¸c déng kÐp: t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm còng cã nghÜa lµ t¨ng thªm thu nhËp cho ng-êi lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn ta-ng tÝch luü trong n-íc. FDI trùc tiÕp ¶nh h-ëng ®Õn c¬ héi t¹o c«ng ¨n viÖc lµm th«ng qua viÖc thu hót lao ®éng vµo c¸c doanh nghiÖp vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Qua mèi quan hÖ hîp t¸c víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n-íc FDI cßn gi¸n tiÕp t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho nhiÒu lao ®éng kh¸c b»ng c¸c ho¹t ®éng: thu mua nguyªn vËt liÖu, gia c«ng, dÞchvô…Tuy nhiªn sù ®ãng gãp cña FDI vµo viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo n-íc tiÕp nhËn ®Çu t- nh- vÒ phong tôc tËp qu¸n, v¨n ho¸, chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng kÜ thuËt… d) FDI thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp HiÖn nay xu h-íng toµn cÇu ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ th× viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp còng lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu ®Ó phï hîp víi thêi ®¹i. FDI lµ mét bé phËn quan träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, th«ng qua ®ã c¸c quèc gia sÏ tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh liªn minh liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i thay ®æi c¬ cÊu kinh 3 tÕ trong n-íc cho phï hîp víi sô ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mçi quèc gia phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn chung thÕ giíi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng FDI.FDI gãp phÇn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ bëi v× FDI lµm xuÊt hiÖn nhiÒu lÜnh vùc ngµnh nghÒ míi, n©ng cao tr×nh ®é kÜ thuËt, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng… NhËn thøc ®-îc vai trß quan träng cña nguån vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®Æc biÖt lµ §TTTNN ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ngay tõ khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p nh»m thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. Cho ®Õn nay sau 13 n¨m tiÕn hµnh thu hót §TTTNN chóng ta ®· ®¹t ®-îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ nh-ng vÉn cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cßn tån t¹i cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p th¸o gì . Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p nh»m t¹o ra m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn h¬n ®ã lµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc ®Çu t-. HiÖn nay ë ViÖt Nam theo ph¸p luËt quy ®Þnh th× cã c¸c h×nh thøc ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi nh- sau:  Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh.  Doanh nghiÖp liªn doanh.  Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµI.  Hîp ®ång x©y dùng-kinh doanh-chuyÓn giao (BOT Build-operate-transfer)  X©y dùng-chyÓn giao-kinh doanh (BTO).  X©y dùng-chuyÓn giao(B-O).  H×nh thøc khu chÕ xuÊt ( export processing zone ).  H×nh thøc khu c«ng nghiÖp ( Industrial Zone ): Trong c¸c h×nh thøc trªn KCN-KCX tá ra lµ cã triÓn väng trong thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ ngån vèn FDI ®ång thêi hai h×nh thøc nµy l¹i rÊt phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ -x· héi cña ViÖt Nam hiÖn nay. II- Tæng quan vÒ Khu c«ng nghiÖp vµ Khu chÕ xuÊt: Kh¸i niÖm : 1.1 Kh¸i niÖm KCX: Theo ®iÒu lÖ cña HiÖp héi KCX thÕ giíi ( WEPZA), KCX ®-îc hiÓu theo nghÜa réng, bao gåm t¸t c¶ c¸c kkhu vùc ®-îc ChÝnh Phñ c¸c n-íc cho phÐp h¹ot ®éng nh4 c¶ng tù do,khu mËu dÞch tù do, KCN tù do hoÆc bÊt k× khu vùc ngo¹i th-¬ng hay khu vùc kh¸c ®-îc WEPZA c«ng nhËn. §Þnh nghÜa nµy ®ång nhÊt KCX víi khu vùc ®-îc miÔn thuÕ Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn hîp quèc (UNIDO) quan niÖm KCX lµ khu vùc ®-îc giíi h¹n vÒ hµnh chÝnh, cã khi vÒ ®Þa lý, ®-îc h-ëng mét chÕ ®é thuÕ quan cho phÐp tù do nhËp khÈu thiÕt bÞ vµ mäi s¶n phÈm nh»m môc ®Ých s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.ChÕ ®é htuÕ quan ®-îc ban hµnh cïng nh÷ng quy ®Þnh cña luËt ph¸p -u ®·i, chñ yÕu vÒ thuÕ, nh»m thu hót ®µu t- n-íc ngoµi. Trªn thÕ giíi cïnh víi sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- quèc tÕ, KCX dÇn dÇn xuÊt hiÖn d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: Khu mËu dÞch tù do(Free Trade Zone hay Free Zone), kho qu¸ c¶ng (Bonded warehouse), khu qu¸ c¶ng (Bonded Erea), §Æc khu kinh tÕ (Special Economic Zone).. C¶ng tù do lµ khu vùc c¶ng trong ®ã quy chÕ h¶i quan ®-îc thiÕt chÕ ®éc lËp. ë ®©y vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, hµng ho¸ tÇu thuyÒn ra vµo mét c¸ch tù do, chÝnh quyÒn kh«ng ®¸nh thuÕ c¸c lo¹i nguyªn liÖu, vËt t- vµ c¸c b¸n thµnh phÈm nhËp nhËp khÈu. Nh-ng c¸c hµng hãa nhËp vµo thÞ tr-êng néi ®Þa ph¶i chÞu thuÕ h¶i quan b×nh th-êng. Khu mËu dÞch tù do th× kh«nhg nhÊt thiÕt ph¶i lµ c¶ng tù do, ë ®ay cã s½n c¸c c¬ së kü thuËt vµ ph-¬ng tiÖn bèc xÕp, vËn chuyÓn chÕ biÕn l¾p r¸p, c¸c thiÕt bÞ phôc vô vËn t¶i biÓn, vËn t¶i biÓn vµ hµng kh«ng, c¸c nghiÖp vô chung chuyÓn hµng ho¸. Mäi hµng ho¸ ®Òu ®-îc nhËp, xu¸t tõ khu mét c¸ch tù do, kh«ng ph¶i chÞu thuÕ h¶i quan. Kho qu¸ c¶ng, khu qu¸ c¶ng cã môc ®Ých t-¬ng tùkhu mËu dÞch tù do, ë ®©y hµng ho¸ ®-îc tù do nhËp vµo mµ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ t¸i xuÊt, trõ c¸c hµng hãa nhËp vµo thÞ tr-êng néi ®Þa. §ång thêi trong c¸c kho nµy cßn tån t¹i h×nh thøc kho qu¸ c¶ng chÕ biÕn, tøc lµ mét khu vùc khÐp kÝn, c¸c hµng ho¸ ®-îc nhËp khÈu tù do vµ ®-îc chÕ biÕn, gia c«ng, bao b× ®ãng gãi cã hay kh«ng sö dông vËt liÖu hay phô kiÖn néi ®Þa. Theo qui chÕ ban hµn kÌm theo nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ n-íc Céng Hoµ X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam “ KCX l¯ mét khu c«ng nghiÖp tËp trung c¸c doanh 5 nghiÖp chÕ xuÊt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn xuÊt khÈu. KCX lµ mét khu khÐp kÝn, cã danh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh, biÖt lËp víi c¸c vïng l·nh thæ ngoµi khu chÕ xuÊtb»ng hÖ thèng t-êng rµo, kh«ng cã d©n c- sinh sèng, do ChÝnh phñ hoÆc thñ t­íng ChÝnh phñ kÝ quyÕt ®Þnh th¯nh lËp”. KCX ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ nhiÒu mÆt: nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu , tuÕ c«ng ty, ®-îc cung cÊp c¬ së h¹ tÇng tèt vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®Ó ng-êi s¶n xuÊt t¹i ®©y cã lîi nhuËn cao nhÊt.. Kh¸i niÖm nµy ®-îc hiÓu theo nghÜa hÑp. Nh- vËy dï theo ®Þnh nghÜa nµo th× KCX ®Òu ®-îc hiÓu lµ khu vùc tù do, n»m ngoµi chÕ ®é thuÕ quan cña mét n-íc, chuyªn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô cho xuÊt khÈu. 1.2 Kh¸i niÖm KCN: HiÖn nay trªn thÕ giíi cã hai c¸ch hiÓu vÒ KCN: Thø nhÊt, KCN lµ khu vùc l·nh thæ réng cã nÒn t¶ng lµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ®an xen víi nhiÒu ho¹t ®éng dÞch vô s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, dÞch vô sinh ho¹t, vui ch¬i gi¶i trÝ, khu th-¬ng m¹i, v¨n phßng nhµ ë..Theo quan niÖm nµy, KCNthùc chÊt lµ khu hµnh chÝnh - kinh tÕ, trong ®ã s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng chñ yÕu, cßn c¸c ho¹t ®éng kh¸c chØ mang tÝnh chÊt bæ trî cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Thø hai, KCN lµ khu vùc cã giíi h¹n l·nh thæ nhÊt ®Þnh, trong ®ã tËp trung c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ dÞch vô s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp, kh«ng cã d©n c- sinh sèng. ViÖt nam ®Þnh nghÜa “KCN l¯ khu tËp trung c¸c doanh nghiÖp s°n xuÊt h¯ng c«ng nghiÖp, cã danh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh, kh«ng cã d©n c- sinh sèng; do ChÝnh phñ hoÆc Thñ t-íng ChÝnh phñ kÝ quyÕt ®Þnh thµnh lËp. Trong KCN cã thÓ cã doanh nghiÖp chÕ xuÊt.” §Æc ®iÓm : 2.1 §Æc ®iÓm KCX: MÆc dï c¸c n-íc kh¸c nhau th× cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ KCX kh¸c nhau somg mét KCX ®iÓn h×nh sÏ cã c¸c ®Æc ®iÓm: 6 Mét lµ : nhËp khÈu tù do nguyªn vËt liªu vµ kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l-îng. §©y lµ -u ®·i ®Æc biÖt so víi s¶n xuÊt trong n-íc. MÆt kh¸c doanh nghiÖp trong KCX cßn ®-îc miÔn thuÕ doanh thu, thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra vµ xuÊt khÈu. H¬n n÷a, DNCX cßn ®-îc nhËn vµi sù hç trî trong quan hÖ hîp t¸c víi nÒn kinh tÕ trong n-íc. Hai lµ, c¸c DNCX th-êng ®-îc ChÝnh phñ n-íc chñ nhµ quy ®Þnh miÔn thuÕ thu nhËp c«ng ty vµ thuÕ l·i cæ phÇn tõ 3 ®Õn 10 n¨m. Ba lµ, DNCX th-êng ®-îc -u ®·i trong hµnh chÝnh nh- cung cÊp thñ tôc h¶i quan nhanh chãng, miÔn thùc nhiÒu quy ®Þnh ®-îc ¸p dông trong n-íc (h¹n chÕ ng-êi n-íc ngoµi chuyÓn lîi nhuËn vÒ n-íc, h¹n chÕ ng-êi n-íc ngoµi qu¶m lý..) Bèn lµ, DNCX ®-îc sö dông c¬ së h¹ tÇng tèt (®-êng x¸, ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i..) vµ ®-îc trî cÊp trong sö dông mét sè yÕu tè : thuÕ ®iÖn, n-íc rÊt thÊp .. Tuy nhiªn KCX cã nh÷ng h¹n chÕ : do chóng lµ c¸c khu ®Êt riªng biÖt nªn khã cã thÓ ®iÒu hµnh viÖc khuyÕn m¹i, ph¸t triÓn dÞch vô ®Õn møc ®ñ hÊp dÉn nhµ ®Çu t-. H¬n n÷a nÕu cã sù sai lÇm trong lùa chän vÞ trÝ th× viÖc ph¸t triÓn thµnh c«ng KCX lµ rÊt khã. V× vËy, theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng thÕ giíi, nh×n chung trªn thÕ giíi cã kho¶ng 40 ®Õn 50% KCX ®· thµnh c«ng, chñ yÕu tËp trung ë Ch©u ¸ sè l¹i n»m ë ch©u Mü La Tinh vµ khu vùc Ca-ri-bª ; 20-30% thµnh c«ng ë tõng mÆt, cßn l¹i tíi 30% lµ thÊt b¹i tËp trung vµo c¸c khu vùc Ch©u Phi vµ Trung §«ng. KCN vµ KCX kh¸c nhau ë chç : 2.2 Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a KCN vµ KCX  KCX x©y dùng ®Ó thu hót c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu cßn KCN ®-îc më ra cho tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp (bao gåm c¶ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ tiªu thô trong n-íc). Nh- vËy, trong KCN cã thÓ cã DNCX.  KCN cho phÐp c¸c c«ng ty thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ (bao gåm c¶ c«ng ty100% vèn trong n-íc).  Doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nÕu n»m trong KCN sÏ ®-îc h-ëng -u ®·i nh- trong KCX vµ còng sÏ ®-îc h-ëng -u ®·i nh- träng KCN. 7 2.3 C¸c ®iÒu kiÖn trong ph©n bè KCN: KCN lµ h×nh thøc tæ chøc kh«ng gian l·nh thæ c«ng nghiÖp lu«n g¾n liÒn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vµ h×nh thµnh m¹ng l-íi ®« thÞ, ph©n bè d©n c- hîp lý. Do vËy viÖc ph©n bè KCN ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn;  Cã kh¶ n¨ng x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng thuËn lîi, cã hiÖu qu¶, cã ®Êt ®Ó më réng, nÕu cã thÓ liªn kÕt thµnh côm c«ng nghiÖp. §Æc biÖt lµ ph¶i cã quy m« phï hîp víi ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ chÝnh g¾n víi ®iÒu kiÖn kÕt cÊu h¹ tÇng.  Cã thÞ tr-êng ®Çu vµo (lao ®éng, nguyªn nhiªn vËt liÖu..) ®Çy ®ñ vµ thuËn lîi vµ cã thÓ dÔ dµng thay thÕ khi cã sù cè s¶y ra.  Cã thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm.  KÕt hîp chÆt chÏ ph¸t triÓn KCN víi quy ho¹ch ®« thÞ, ph©n bè d©n c-, ®¶m b¶o an ninh quèc phßng.  Ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn kÕt cÊu h¹ tÇng ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng tr×nh kü thuËt ®Êu nèi víi h¹ tÇng trong khu nh- : ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i.. Do vËy viÖc lùa chän vÞ trÝ ®Ó x©y dùng KCN lµ hÕt søc quan träng bëi nã kh«ng chØ quýet ®Þnh sù thµnh b¹i cña b¶n th©n KCN mµ cßn ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng, cña ®Êt n-íc. Môc tiªu cña KCN vµ KCX: Ngµy nay KCN- KCX ®· trë thµnh mét h×nh thøc rÊt phæ biÕn trªn thÕ giíi bëi v× nã lµ n¬i héi tô môc tiªu cña c¸c nhµ ®Çu t- vµ cña n-íc chñ nhµ. 3.1 Môc tiªu cña nhµ ®Çu t-:  Di chuyÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng ®ßi hái tr×nh ®é kÜ thuËt cao, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· tiªu chuÈn ho¸, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ßi hái nhiÒu tµi nguyªn vµ lao ®éng sèng.  T×m thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm.  TËn dông chÕ ®é -- ®·i vÒ tµi chÝnh cña n-íc chñ nhµ cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c«ng ty ( miÔn gi¶m thuÕ, phÝ dÞch vô víi gi¸ rÎ..).  Kh¾c phôc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr-êng trong n-íc. 8 3.2 Môc tiªu cña n-íc chñ nhµ :  Thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®Ó bæ sung nguån vèn thiÕu hôt, häc tËp kü n¨nglao ®éng vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn .. thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trong n-íc.  Khai th¸c thÞ tr-êng trong n-íc, t¹o nguån hµng xuÊt khÈu, c¶i thiÖn c¸n c©n th-¬ng m¹i, gãp phÇn héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.  Th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c s¶n phÈm cã chÊt l-îng, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm tõng b-íc n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, ®ång thêi th«ng qua c¹nh tranh gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ.  T¹o viÖc lµm: ph¸t triÓn KCN-KCX sÏ t¹o thªmviÖc lµm gãp phÇn gi¶i quyÕt nËn th¸t nghiÖp cao ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. 4.. Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng KCN-KCX ë ViÖt Nam NÒn kinh tÕ n-íc ta vÉn ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp kÐm, cßn thÊp xa sovíi c¶ c¸c n-íc trong khu vùc, m¸y mãc, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ hÇu hÕt lµ l¹c hËu, n¨ng xuÊt lao ®éng vµ chÊt l-îng thÊp, s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh kÐm.. §Ó thùc hiÖn CNHH§H, x©y dùng nÒn c«ng nghiÖp h-íng vµo xuÊt khÈu th× nhu cÇu vÒ vèn còng nhkhoa häc c«ng nghÖ lµ kh¸ lín.Trong khi ®ã tû lÖ tiÕt kiÖm trong n-íc mÆc dï cã t¨ng sau nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ nh-ng vÉn cßn qu¸ thÊp. §Ó tõng b-íc kh¾c phôc t×nh tr¹ng khã kh¨n th× chóng ta cµn ph¶i x©y dùng thµnh c«ng KCN-KCX. ThËt vËy, x©y dùng KCN-KCX chóng ta sÏ:  Thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ tËp ®oµn t- b¶n lín®Ó x©y dùng c¸c c¸c ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu.  Kh¾c phôc t×nh tr¹ng yÕu kÐm vÒ kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng trªn diÖn réng vµ nguån vèn ®Çu t- h¹n hÑp.  T¹o sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong kim ng¹ch vµ c¬ cÊu hµng hµng xuÊt khÈu trªn c¬ së ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu cã sù tham gia cña c¸c c«ng ty n-íc ngoµi. 9  T¹o m«i tr-êng ph¸p lý riªng cã nhiÒu -u ®·i víi c¬ chÕ tËp trung, cã hiÖu qu¶, thñ tôc hµnh chÝnh ®¬n gi¶n th«ng tho¸ng cho nhµ ®Çu t- trong KCN-KCX.  KCN- KCX lµ gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ ®èi víi vÊn ®Ò t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ ®éi ngò lao ®éng. Nh»m më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña KCN-KCX tõ th¸ng 10 n¨m1991 ChÝnh Phñ ®· ban hµnh quy chÕ vÒ KCX vµ th¸ng 4 n¨m 1997 ®· ban hµnh quy chÕ vÒ KCN. Ho¹t ®éng cña KCN-KCX ®· troÎ thµnh mét nÐt míi ®Æc thï trong nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, gãp phÇn kh«ng nhá vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ. ch-¬ng II : Thùc tr¹ng ph¸t triÓn vµ thu hót FDI vµo KCN-KCX I - Thùc tr¹ng thu hót FDI vµo viÖt nam thêi gian qua Cïng víi viÖc ban hµnh LuËt ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cuèi n¨m 1987, ho¹t ®éng ®Çu t-, s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nµy ngµy cµng cã vai trß qu¹n träng, bæ sung nguån vèn vµ ®ãng gãp tÝch cùc cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc. Trong nh÷ng n¨m 1991 ®Õn 1995, vèn FDI chiÕm 25,7% vµ tõ n¨m 1996 ®Õn nay, chiÕm gÇn 30% tæng vèn ®Çu t- cña toµn x· héi, thóc ®Èy khai th¸c ph¸t huy nhiÒu nguån lùc trong n-íc, gãp phÇn gi÷ v÷ng nhÞp ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ hµng n¨m. Tû lÖ ®ãng gãp cña khu vùc §TTTNN trong GDP còng t¨ng dÇn qua c¸c n¨m, tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m1999 lÇn l-ît lµ :2%; 3,6%; 6,1%; 7,4%; 9,1%; 9%; 10,1% ;10,3%. §Õn nay ®· cã gÇn 3100 dù ¸n cña 65 n-íc vµ vïng l·nh thæ ®-îc cÊp giÊy phÐp, tæng vèn ®Çu t- ®¨ng ký gÇn 43 tû USD trong ®ã vèn t¨ng thªm cña c¸c dù ¸n ®ang thùc hiÖn lµ trªn 5,5 tû USD. Trõ c¸c dù ¸n hÕt h¹n, gi¶i thÓ, hiÖn cã kho¶ng 2500 dù ¸n cßn hiÖu lùc víi vèn ®¨n ký ®¹t gÇn 36 tû USD. Vèn thùc hiÖn ®¹t gÇn 18 tû USD vµ hiÖn chiÕm 23% tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi. trong giai ®o¹n tõ 1991 ®Õn nay ®Çu t- n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc mÆc dï ®· cã nhiÒu th¨ng trÇm, ®Æc biÖt vµo giai ®o¹n cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë ch©u ¸ n¨m1997. Qua b¶ng d-íi ®©y chóng ta phÇn nµo thÊy ®-îc bøc tranh toµn c¶nh t×nh h×nh FDI vµo ViÖt Nam N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 10 1997 1998 1999 2000 6t th¸ng Vèn ®¨ng ký Vèn thùc hiÖn % 1014 1658 2723 4404 7437 8298 5443 2356 151 483 213 394 1099 1946 2617 2646 3250 1956 100 600 -34,4 -43,6 -35,9 -43 -40 -20 -23 giÈm V§K % gi¶m VTH B1:T×nh h×nh ®Çu t- qua cac n¨m( TriÖu USD ) Nguån : Bé KH&§T STT Ngµnh Tæng vèn ®Çu t- Tû träng (%) 1 C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 18,5 51 2 N«ng l©m ng- nghiÖp 1,4 4 3 DÞch vô 16,5 45 Nguån : Bé KH&§T B2:C¬ cÊu FDI theo ngµnh( Tû USD ) II - Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KCN -KCX ë ViÖt Nam 1. Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña KCN - KCX ë ViÖt Nam: KÓ tõ khi KCX T©n ThuËn - TpHCM ra ®êi vµo cuèi n¨m 1991, ®Õn nay, c¶ n-íc ®· h×nh thµnh m¹ng l-íi 65 KCN vµ 3 KCX, ph©n bæ réng trªn c¸c vïng cña c¶ n-íc. Qóa tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c KCN-KCX ViÖt Nam chóng ta cã thÓ chia thµnh hai giai ®o¹n: 1.1 Giai ®o¹n 1988-1994 MÆc dï, kh¸i niÖm KCX lÇn ®Çu tiªn ®-îc ®Ò cËp trong LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi vµo n¨m 1987 nh-ng cho ®Õn th¸ng 10 n¨m 1991 th× NghÞ ®Þnh 322\H§BT do Héi ®ång Bé tr-¬ng ban hµnh th× ®Þnh nghi· vÒ KCX, chñ thÓ ®Çu t-, ph¹m vi ®Çu t-, h×nh thøc ®Çu t-, tæ chøc qu¶n lý vµ mét sè chÕ ®é cã liªn quan míi ®-îc quy ®Þnh trong 11 NghÞ ®Þnh nµy. Còng theo quy chÕ nµy th× chñ ®Çu t- vµo KCX sÏ ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i nh-:  Doanh nghiÖp ®-îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ, phô tïng, vËt t-, nguyªn vËt liÖu vµ hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n-íc ngoµi; ®Æc biÖt lµ miÔn thuÕ ®èi víi s¶n phÈm vµ hµng ho¸ xuÊt khÈu ra n-íc ngoµi;  VÒ thuÕ lîi tøc: doanh nghiÖp thuéc khu vùc s¶n xuÊt ®-îc h-ëng møc thuÕ lîi tøc 10% vµ ®-îc miÔn thuÕ 4 n¨m kÓ t- khi kinh doanh b¾t ®Çu cã l·i; ®èi víi doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc dÞch vô th× møc thuÕ xuÊt lµ 15% vµ thêi gian miÔn thuÕ lµ 2n¨m. So víi c¸c doanh nghiÖp bªn ngoµi KCX còng nh- c¸c n-íc trong khu vùc th× c¸c doanh nghiÖp trong KCX cña chóng ta ®-îc h-ëng nhiÒu -u ®·i h¬n: thuÕ xuÊt thÊp h¬n, danh môc -u ®·i dµi h¬n. VÝ dô nh- Trung Quèc møc thuÕ xuÊt 15%, 20% vµ thêi gian miÔn thuÕ lµ 2 n¨m cho c¶ hai khu vùc s¶n xuÊt vµ dÞch vô. MÆc dï quy chÕ KCX ban hµnh vµo th¸ng 10 n¨m 1991 nh-ng viÖc chuÈn bÞ ®Ó x©y dùng KCX ®Çu tiªn (KCX T©n ThuËn, tp Hå ChÝ Minh) ®· ®-îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1989. Sau ®ã trong giai ®o¹n nµy lÇn l-ît 5 KCX ®· ra ®êi :KCX Linh Trung - tp HCM (1992); KCX An §ån- §µ N½ng vµ KCX H¶i Phßng (1993); KCX Néi Bµi vµ CÇn Th¬ (1994). DiÖn tÝch toµn bé 6 khu lµ 937 ha, tæng sè vèn ®Çu t- cña c¸c dù ¸n lªn tíi 315 triÖu USD, dù tÝnh cã kho¶ng 690 ®Õn 770 nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®-îc thµnh lËp khi c¸c KCX ®i vµo ho¹t ®éngvµ toµn bé diÖn tÝch ®i vµo ho¹t ®éng. Tuy nhiªn sau 3 n¨m ho¹t ®éng, viÖc ph¸t triÓn KCX tá ra kh«ng thµnh c«ng: trong 6 khu chØ cã KCX T©n ThuËn ®-îc ®-a vµo ho¹t ®éng; KCX H¶i Phßng bÞ thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng; c¸c khu cßn l¹i tèc ®é c©y dùng rÊt chËm. Trong thêi kú nµy chØ cã 28 trong cè 900 dù ¸n ®Çu t- n-íc ngoµi vµo khu; sè vèn ®Çu t- vµo KCX chØ ®¹t 3.3% sè vèn ®· ®¨ng kÝ vµ 8% c¸c nhµ ®Çu t- vµo KCX trong tæng sè c¸c nhµ ®Çu t- ®-îc cÊp giÊy phÐp. Trong ®ã, riªng KCX T©n ThuËn ®· thu hót 89.% sè dù ¸n vµ 79.4% tæng sè vèn ®Çu t-. TÊt c¶ c¸c dù ¸n doanh ngiÖp KCX ®Òu lµ c¸c dù ¸n 100% vèn n-íc ngoµi. ViÖc ®ãng gãp cña KCX ®èi víi xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ do thêi k× nµy phÇn lín c¸c doanh nghiÖp míi b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng. 12 1.2 Giai ®o¹n 1995 ®Õn nay §Ó tr¸nh cho KCX gÆp ph¶i thÊt b¹i, kÓ tõ th¸ng 10 n¨m 1995 Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh cho phÐp chuyÓn c¸c KCX ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ thµnh c¸c KCN tËp trung. Hai KCX Néi Bµi CÇn Th¬ lµ nh÷ng KCX ®Çu tiªn trë thµnh KCN. §ång thêi ë ViÖt Nam xuÊt hiÖn lo¹i h×nh hçn hîp gi÷a KCX vµ KCN. KÓ tõ khi NghÞ ®Þnh 192/cp vÒ quy chÕ KCN, KCN ®· tá ra thÝch hîp h¬n víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, khai th¸c ®-îc nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña ®Êt n-íc nh-:  Cã thÓ thóc ®Èy ®-îc xuÊt khÈu, mµ vÉn khai th¸c ®-îc thÞ tr-êng néi ®Þa.  Nh÷ng doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu 100% th× cã thÓ thµnh lËp trong KCX n»m trong KCN ®-îc h-ëng mäi -u ®·i nh- doanh nghiÖp chÕ xuÊt.  Cã thÓ thu hót ®-îc c¶ ®Çu t- trong n-íc vµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµo khu. Sau khi ban hµnh quy chÕ nµy, hµng lo¹t c¸c KCN ®-îc ra ®êi, chñ yÕu tËp trung vµo nh÷ng vïng kinh tÕ träng ®iÓm : Hµ Néi, H¶i Phßng, TpHCM. Trong nh÷ng n¨m ®Çu, víi chñ tr-¬ng x©y dùng KCN-KCX ®Ó t¹o m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn nh»m thu hót §TTTNN nªn hÇu hÕt c¸c KCN- KCX ®Òu do c¸c doanh nghiÖp cã vèn n-íc ngoµi ®Çu t- x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. C¸c KCN- KCX do n-íc ngoµi x©y dùng cã hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i, chÊt l-îng cao cã thÓ ®¸p øng ®-îc ®ßi hái cña c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cho yªu cÇu s¶n xuÊt s¶n xuÊt s¶n phÈm chÊt l-îng cao, phôc vô xÊt khÈu. Tõ n¨m 1995 c¸c KCN do doanh nghiÖp trong n-íc x©y dùng ngµy cµng nhiÒu, th-êng tËp trung Ýt vèn h¬n, võa x©y dùng võa khai th¸c ®em vµo kinh doanh, h-íng chñ yÕu vµo ngµnh c«ng nghiÖp mang ®Þnh h-íng xuÊt khÈu nh-ng vÉn cã thÓ tiªu thô trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ còng ®· t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Do quy chÕ KCN vµ quy chÕ KCX cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau nh-ng còng cã nhiÒu ®iÓm trïng nhau nªn ®Õn 24/4/1997 ChÝnh Phñ ®· ban hµnh NghÞ §Þnh 36/cp vÒ quy chÕ KCN-KCX thay thÕ cho c¸c quy chÕ tr-íc ®©y, quy chÕ nµy ®· ®-a ra mét sè -u ®·i h¬n cho c¸c doanh nghiÖp trong KCN-KCX, nh»m thu hót m¹nh mÏ ®Çu t- vµo khu. 2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña KCN-KCX: 13 2.1. §¸nh gi¸ vÒ ph©n bè vµ h×nh thøc ®Çu t- trong KCN-KCX: §Õn nay chóng ta ®· h×nh thµnh m¹ng l-íi 68 KCN (trong ®ã cã 1 KCNC, 3KCX vµ 64 KCN ) ®-îc ph©n bè trªn 27 tØnh, phï hîp víi nhÞp ®é ph¸t triÓn vµ víi lîi thÕ cña c¸c vïng kinh tÕ trªn c¶ n-íc: miÒn B¾c cã 14, miÒn Trung cã 13, miÒn Nam cã 41 trong ®ã cã 20 khu ®¹t tr×nh ®é hiÖn ®¹i,13 khu cã vèn §TNN ®Ó x©y dùng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇngvµ cã ®iÒu kiÖn thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi. Tæng diÖn tÝch chiÕm ®Êt cña c¸c KCN, KCX ch-a kÓ KCN Dung QuÊt lµ trªn 1v¹n ha. Tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn h¹ tÇng lµ 2033 triÖu USD, trong ®ã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lµ 40%, vèn trong n-íc lµ 60%. Vèn thùc hiÖn ®¹t d-íi 50%, cã 22 KCN, KCX ®· x©y dùng hoµn chØnh, hoÆc c¨n b¶n ®· hoµn thµnh c¬ së h¹ tÇng. So víi sè dù ¸n vµ sè vèn ®¨ng kÝ cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®· ®-îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng theo luËt ®Çu t- n-íc ngoµi th× tû träng FDI vµo KCN-KCX chØ ®¹t 18% vÒ dù ¸n vµ 18.5% vÒ vèn ®¨ng kÝ. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp KCN lµ doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, sè l-îng c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp trong n-íc lµ rÊt nhá vµ th-êng ®-îc thµnh lËp tr-íc khi ra ®êi KCN v× trong KCN th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i thuª ®Êt víi gi¸ cao h¬n bªn ngoµi, h¬n n÷a, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cßn cã thÓ dïng quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn vµo liªn doanh. 2.2. §¸nh gi¸ vÒ tèc ®é triÓn khai Trõ 3 KCX T©n ThuËn, Linh Trung, CÇn Th¬ ®-îc cÊp giÊy phÐp tõ n¨m 19911992 cßn c¸c KCN kh¸c ®-îc cÊp giÊy phÐp tõ n¨m 1994 trë vÒ ®©y. Riªng n¨m 1997 thµnh lËp 22 KCN trong ®ã cã 11 KCN phñ kÝn ®-îc trªn 50% diÖn tÝch ®Êt c«ng nghiÖp. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1999 cã 79 dù ¸n FDI víi sè vèn 219 triÖu USD ®-îc cÊp giÊy phÐp vµo KCN-KCX t¨ng 43,6% so víi sè dù ¸n thu hót ®-îc n¨m 1998. §Çu t- trong n-íc cã 108 dù ¸n víi tæng sè vèn lµ 2.887 tû ®ång, t¨ng gÇn 4 lÇn so víi n¨m 1998. Do tÝnh chÊt quan träng cña KCN nãi chung vµ KCNC nãi riªng hhèi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc, hiÖn nay, tuy ®· tån t¹i nhiÒu khu khoa häc- c«ng 14 nghiÖp, nhiÒu n-íc vÉn tiÕp tôc cã kÕ ho¹ch x©y dùng nhiÒu KCNC míi ®Æc biÖt lµ ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖ Nam còng ®· x©y dùng 2 KCNC ®Çu tiªn cña m×nh lµ KCNC Hoµ L¹c vµ KCNC thµnh phè Hå ChÝ Minh víi diÖn tÝch 1600 ha. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu c¸c c¬ së s¶n xuÊt võa vµ nhá n»m xen kÏ trong c¸c khu d©n c- g©y tiÕn ån, khãi bôi vµ nh÷ng « nhiÔm kh¸c vÒ m«i tr-êng. HiÖn nay cã nhiÒu ®Þa ph-¬ng chñ tr-¬ng x©y dùng c¸c KCN võa vµ nhá ®Ó tõng b-íc di dêi c¸c c¬ së s¶n xuÊt nµy ra ngoµi khu vùc d©n c-. ë Hµ Néi ®· tiÕn hµnh x©y dùng 2 KCN võa vµ nhá víi diÖn tÝch mçi khu tõ 15 ®Õn 20 ha, víi gi¸ thuª l¹i ®Êt hîp lý, phï hîp víi yªu cÇu cña doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn ®Õn nay sè sè doanh nghiÖp ®¨ng kÝ thuª l¹i ®Êt ®· lÊp ®Çy 100% diÖn tÝch. Mét sè chØ tiªu vÒ ho¹t ®éng cña KCN vµ KCX tÝnh ®Õn 30 th¸ng 6 n¨m 2000 (®-îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo N§36/CP) ST ChØ tiªu Sè liÖu T 1 68 khu Tæng sè KCN-KCX 3 khu Trong ®ã: KCX 2 Tæng diÖn tÝch ®Êt ( kh«ng kÓ Dung QuÊt) 11.000 ha 3 Tæng sè vèn x©y dùng h¹ tÇng 2.033 triÖu USD Trong ®ã ®· thùc hiÖn 40% Sè doanh nghiÖp thµnh lËp trong khu 1090 doanh nghiÖp Trong ®ã doanh nghiÖp cã FDI 600 dn (55%) Tæng sè vèn ®Çu t- ®¨ng kÝ 8,07 TØ USD Trong ®ã FDI 6,5 TØ USD (80%) Tæng diÖn tÝch ®Êt ®· cho thuª 2300 ha 4 5 6 (35%®Êt c«ng nghiÖp) 15 Nguån Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nguån §TNN vµo ViÖt Namcã xu h-íng gi¶m sót m¹nh: n¨m 1999 chØ b»ng 21% n¨m 1998 vµ 6 th¸ng n¨m 2000 mÆc dï cã t¨ng c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh- sè vèn nh-ng vÉn thÊp h¬n n¨m 1996. Nh-ng ®èi víi kh¶ n¨ng ®Çu tvµo KCN-KCX tuy kh«ng t¨ng m¹nh nh-ng kh«ng gi¶m nhanh so víi t×nh h×nh ®Çu t- n-íc ngoµi. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ FDI vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua chñ yÕu lµ tõ NhËt B¶n, c¸c n-íc NICs vµ ASEAN, trong khi ®ã nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc nµy l¹i bÞ ¶nh h-ëng nÆng nÒ bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nªn hä buéc ph¶i c¾t gi¶m ®Çu t- ra n-íc ngoµi. H¬n n÷a, trong khi ViÖt Nam thay ®æi chÝnh s¸ch ®Çu t- (söa ®æi luËt ®Çu t- n¨m 1996) ®· lµm cho c¸c nhµ ®Çu t- e ng¹i chê ®îi th× nh÷ng n-íc thu hót ®Çu t- lín nh- Trung Quèc, Ên §é vµ c¸c n-íc trong khu vùc l¹i dang triªt ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót FDI Theo quy ho¹ch ®Õn n¨m 2010 c¶ n-íc sÏ cã 96 KCN tuy nhiªn tèc ®é ph¸t triÓn KCN-KCX ph¶i c©n xøng víi tèc ®é ph¸t triÓn CNH-H§H ®Êt n-íc nªn vÊn ®Ò kh«ng ph¶i sè l-îng KCN ®-îc cÊp giÊy phÐp mµ lµ kh¶ n¨ng lÊp ®Çy KCN b»ng c¸c dù ¸n. Ph¸t triÓn KCN hîp lý lµ viÖc lµm cÇn thiÕt nÕu kh«ng sÏ dÉn tíi 2 hiÖn t-îng phæ biÕn: Mét lµ: X©y dùng xong KCN mµ Ýt ng-êi thuª m-ín sÏ g©y l·ng phÝ nghiªm träng vÒ vèn vµ quü ®Êt ®ai. Hai lµ: C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c KCN lµm gi¶m m¹nh tiÒn thuª ®Êt ®ai, nhµ x-ëng lµm cho Nhµ n-íc thÊt thu thuÕ, c¸c doanh nghiÖp KCN lµn ¨n kÐm hiÖu qu¶. §Õn nay chóng ta ®· cã 21 KCN lÊp ®Çy trªn 50% diÖn tÝch ®Êt c«ng nghiÖp, ®-îc ®¸nh gi¸ lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong giai ®o¹n ®Çu, riªng thµnh phè Hå ChÝ Minh, tØnh B×nh D-¬ng vµ §ång Nai ®· cã 16 khu d-îc lÊp ®Çy 50%. 2.3. §¸nh gi¸ vÒ c¬ chÕ qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi KCN vµ KCX Tõ nh÷ng v¨n b¶n ®Çu tiªn trªn nghÞi ®Þnh sè 322 cña H§BT ngµy 18 th¸nh 10 n¨m 1991 vÒ KCX t¹i ViÖt Nam, ®Õn nay lo¹i h×nh nµy ®-îc ®Ò cËp vµ chi tiÕt thi 16 hµnh trong luËt §TNN, ®Æc biÖt lµ nghÞ ®Þnh 10/cp ban hµnh ngµy 23 th¸ng 10 n¨m 1998 vÒ mét sè biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o ho¹t ®äng FDI t¹i ViÖt Nam víi nh÷ng quyÕt ®Þnh th«ng tho¸ng h¬n, -u ®·i nhiÒu h¬n cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong KCN vµ KCX. Trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n luËt nµy, c¸c bé ngµnh cã liªn quan ®· ban hµnh c¸c th«ng t- h-íng dÉn LuËt vµ NghÞ ®Þnh t¹o c¬ së ph¸p lý ®Ó qu¶n lý ho¹t ®äng KCN v¯ KCX theo ngyªn t¾c “mét cöa” th«ng qua c¬ chÕ uû quyÒn cho c¸c ban qu¶n lý KCN vµ KCX cÊp tØnh. Thñ t-íng ChÝnh phñ còng thµnh lËp mét c¬ quan riªng lµ ban qu¶n lý KCN vµ KCX ViÖt Nam ®Ó trùc tiÕp t- vÊn cho Thñ t-íng ChÝnh phñ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn KCN vµ KCX. §Õn nay ®· cã 19 Ban qu¶n lý KCN vµ KCX cÊp tØnh ®-îc thµnh lËp, trong ®ã cã hai ban qu¶n lý chuyªn tr¸ch qu¶n lý mét KCN lµ Ban qu¶n lý KCN Dung QuÊt vµ Ban qu¶n lý KCN ViÖt Nam Singapore. NhiÖm vô chÝnh cña Ban qu¶n lý KCN cÊp tØnh lµ vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t-, cÊp giÊy phÐp ®Çu t- vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp KCNKCX. Ngoµi ra BQL c¸c KCN-KCX cÊp tØnh cßn ®-îc uû quyÒn xÐt duyÖt kÕ ho¹ch xuÊt, nhËp khÈu, qu¶n lý lao ®éng, h¶i quan, x©y dùng vµ cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng ho¸ trong KCN vµ KCX. Nh- vËy b»ng c¬ chÕ uû quyÒn cho Ban qu¶n lý KCN-KCX cÊp tØnh sÏ rót ng¾n ®-îc thñ tôc hµnh chÝnh phÇn nµo gi¶i to¶ vÒ mÆt t©m lý cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc ta ®èi víi khu vùc FDI nãi chung vµ KCN- KCX nãi riªng. §Ó thèng nhÊt qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c KCN tõ 17/8/2000 Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh 99/2000 Q§ TTg vÒ viÖc tæ chøc l¹i Ban qu¶n lý KCN ViÖt Nam. Theo quyÕt ®Þnh nµy c¸c Ban qu¶n lý KCN ViÖt Nam ®-îc chuyÓn vÒ vµ trùc thuéc Bé KÕ ho¹ch §Çu t-. QuyÕt ®Þnh 1000/2000 Q§ TTg vÒ viÖc chuyÓn giao Ban qu¶n lý KCN cÊp tØnh vÒ trùc thuéc UBND TØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung -¬ng ( Trõ Ban qu¶n lý KCN Dung QuÊt vµ Ban qu¶n lý KCN ViÖt Nam -Singapore). Theo quyÕt ®Þnh nµy Ban qu¶n lý KCN CÊp tØnh trùc tiÕp qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña KCN ®ång thêi l¹i chÞu sù chØ ®¹o vÒ tæ chøc qu¶n lý cña UBND cïng cÊp, vµ chÞu sù chØ ®¹o vÒ nghiÖp vô cña Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ qu¶n lý chuyªn ngµnh. Hy väng ho¹t ®éng qu¶n lý cña c¸c KCN ViÖt Nam sÏ tr¸nh khái nh÷ng chång chÐo vÒ thÈm quyÒn vµ ®¬n gi¶n ho¸ mét sè thñ tôc hµnh chÝnh. 17 2.4 §¸nh gi¸ vÒ ®ãng gãp cña KCN - KCX ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Víi 68 KCN hiÖn cã th× sè l-îng KCN cña n-íc ta ®ang ®i dÇn vµo giai ®o¹n æn ®Þnh vµ chuyÓn sang thêi gian n©ng cao chÊt l-îng ho¹t ®éng. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c KCN ®ang dÇn râ nÐt víi tèc ®é ph¸t triÓn kh¸ vµ t-¬ng ®èi bÒn v÷ng trong mÊy n¨m nay. ViÖc ph¸t triÓn KCN-KCX ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc: Mét lµ: Thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr-ëng. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng ®-êng lèi ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi th× nhu cÇu vÒ vèn lµ rÊt lín. Trong khi ®ã l-îng vèn ®Çu t- trong n-íc chØ ®¹t kho¶ng 50-60% sè vèn ®Çu t- cÇn thiÕt. Nh- vËy sè cß l¹i ph¶i t¹i ra tõ ®Çu t- n-íc ngoµi, sö dông nguån vèn n-íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn lµ sù cÇn thiÕt, lµ biÖn ph¸p th«ng minh ®Ó rót ng¾n thêi gian tÝch luü. §Ó thu hót ®-îc vèn §TTTNN trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t hiÖn nay, ViÖt Nam cÇn n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, xo¸ bá nh÷ng c¶n trë cho tù do th-¬ng m¹i, t¹o m«i tr-êng vÜ m« æn ®Þnh. ChÝnh v× vËy, KCN-KCX ra ®êi lµ con ®-êng thÝch hîp ®Ó thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Víi sè l-îng gÇn 1100 doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong KCN -KCX trong ®ã cã 600 lµ doanh nghiÖp n-íc ngoµi chiÕm 81,25%(6,5 tû USD) l-îng vèn ®¨ng kÝ cã thÓ nãi r»ng KCN ®· tõng b-íc thùc hiÖn ®-îc môc thiªu ®Æt ra. Còng nh- n¨m 1999, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 c¸c KCN t¹o gi¸ trÞ s¶n l-îng chiÕm trªn 25% gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp vµ 16% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n-íc víi doanh sè ®¹t 1,6 tØ USD ( xuÊt khÈu 1,1 tØ USD), tû lÖ xuÊt khÈu d¹t 65% t¨ng 25% so víi cïng k× n¨m tr-íc c¶ vÒ doanh sè vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Nh- vËy tÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 2000 gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng cña KCN vµ KCX ®¹t 7,5 tØ USD trong ®ã xuÊt khÈu 5.2 tØ USD chiÕm kho¶ng 55% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña khu vùc FDI. B¶ng 3 : KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp KCN KCX §¬n vÞ: tr USD 18 1996- ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 6/2000 1- Doanh thu 400 1400 1870 2450 1600 7720 2 XuÊt khÈu 320 800 1300 1700 1100 5220 57,2 69,4 69,4 68,75 67,61 53,3 52,2 65,96 69,6 63,2 6/2000 3. Tû lÖ xuÊt khÈu so víi 80 doanh thu(%) 4.XuÊt khÈu KCN so víi tæng gi¸ trÞ 40,7 XK FDI(%) Hai lµ: KCN-KCX t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm. TÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 2000 c¸c KCN ®· thu hót ®-îc h¬n 18 v¹n lao ®éng, theo dù ®o¸n trong vßng 10 n¨m tíi sÏ cÇn thªm kho¶ng 50-60 v¹n lao ®éng, ®©y lµ mét con sè nhá so víi tæng sè lao ®éng ë n-íc ta, Tuy nhiªn xÐt mét c¸ch riªng biÖt th× t¸c ®éng cña KCN-KCX lªn thÞ tr-êng lao ®éng cña n-íc ta lµ rÊt m¹nh mÏ, gi¶m h¼n n¹n thÊt nghiÖp kh«ng chØ th«ng qua viÖc t¹o chç lµmviÖc mét c¸ch trùc tiÕp mµ cßn th«ng qua nhu cÇu vÒ dÞch vôvµ x©y dùng. Trong sè h¬n 18 v¹n lao ®éng nµy th×: Nam Bé 17 v¹n, B¾c Bé h¬n 4000, Trung Bé 7000 chÝnh thøc vµ hµng v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp phôc vô c¸c ho¹t ®éng cña KCN: x©y dùng, gia c«ng, cung øng dÞch vô c«ng nghiÖp,d©n sinh.. Møc tr¶ c«ng lao ®éng trong KCN-KCX th-êng b»ng hoÆc cao h¬n møc l-¬ng cho c«ng viÖc t-¬ng ®-¬ng bªn ngoµivµ cao h¬n chi phÝ c¬ héi cña hÇu hÕt nh÷ng ng-êi ®-îc thuª lµm viÖc trong khu. H¬n n÷a ®iÒu kiÖn lµm viÖc trong khu tèt h¬n h¼n bªn ngoµi. Ba lµ: Tõng b-íc tiÕp cËn vµo thÞ tr-êng thÕ giíi, khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, häc hái ph-¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 19 ViÖt Nam b-íc vµo c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ víi xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp vÒ mÆt c«ng nghÖ, chÊt l-îng s¶n phÈm thÊp, khã cã thÓ t¹o ra søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc. H¬n n÷a ®i ®«i víi c«ng nghÖ l¹c hËu lµ vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr-êng. Th«ng qua tiÕp nhËn FDI, n-íc ta ®· tiÕp nhËn ®-îc mét sè kü thuËt c«ng nghÖ tiÕn bé trong nhiÒu ngµnh. MÆc dï phÇn lín thiÕt bÞ ®-a vµo n-íc ta thuéc lo¹i trung b×nh trªn thÕ giíi nh-ng vÉn tiªn tiÕn h¬n c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã cña ta. §ån thêi th«ng qua lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi chóng ta cã thÓ tiÕp thu ®-îc tr×nh ®é qu¶n lý, n©ng cao tay nghÒ c«ng nh©n ®Æc biÖt lµ t¸c phong c«ng nghiÖp, lao ®éng cã kØ luËt. §©y lµ ®ãng gãp quan träng cña FDI ë ViÖt Nam, gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, ®a d¹ng mÉu m·, tõ ®ã n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¶i thiÖn m«i tr-êng lao ®éng. Bèn lµ : Ph¸t triÓn KCN-KCX sÏ t¹o ra mèi liªn hÖ t¸c ®éng trë l¹i nÒn kinh tÕ. Th«ng qua viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu trong n-íc vµ c¸c dÞch vô gia c«ng chÕ biÕn s¶n phÈm cho KCN-KCX, thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. H¬n n÷a th«ng qua c¹nh tranh sÏ cã mét sè c¸c doanh nghiÖp ngoµi KCN-KCX sÏ ph¸t triÓn gãp phÇn ®-a nÒn kinh tÕ n-íc ta ph¸t triÓn. Còng nh- nhiÒu n-íc ph¸t triÓn kh¸c ViÖt Nam hy väng t¸c dông nµy sÏ ph¸t huy khi chóng ta ph¸t triÓn KCN-KCX v× n-íc ta lµ ®Êt n-íc cã tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng l¹i phong phó vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn. 3-Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i 3.1 Quy ho¹ch ph¸t triÓn: Cho ®Õn nay chóng ta ®· h×nh thµnh m¹ng l-íi 68 KCN ®¹t 75% so víi quy ho¹ch (dù kiÕn ®Õn n¨m 2000 sÏ cã 90 khu) nh-ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ trong bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc vµ kh¶ n¨ng thu hót FDI hiÖn nay th× chóng ta cã nªn tiÕp tôc x©y dùng thªm c¸c KCN míi hay kh«ng? ViÖc x©y dùng KCN ph¶i xuÊt ph¸t tõ hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi, tõ vÞ trÝ ®Þa lý cña khu vùc chø kh«ng thÓ lµm theo phong trµo, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu chñ quan mang tÝnh côc bé. §Ó x©y dùng vµ ®-a vµo ho¹t ®éng mét KCN ®ßi hái huy ®éng mét nguån lùc lín : vèn ®Çu t-, nh©n lùc, kü thu©t, tµi nguyªn thiªn nhiªn..vµ khi 20