Thực trạng lưu thông tiền mặt ở Việt Nam và những biện pháp nhằm giảm lưu thông tiền mặt
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Êt n−íc ta ® cã nh÷ng chuyÓn biÓn râ rÖt
trong ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®−îc
trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tuy vËy ®Ó ®æi míi toµn diÖn mét ®Êt n−íc víi nÒn
n«ng nghiÖp ®i ®Çu th× qu¶ lµ rÊt khã ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh kinh tÕ chÝnh
s¸nh vÜ m«. §iÒu ®ã cã thÓ thÊy mét c¸ch râ nÐt nhÊt qua ph−¬ng tiÖn thanh to¸n
cña n−íc ta, mét t©m lý cßn −a chuéng nh÷ng c¸i g× truyÒn thèng, mét thãi quen
sö dông tiÒn mÆt kh«ng dÔ g× thay ®æi, lµ nh÷ng lÝ do ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao tiÒn
mÆt vÉn chiÕm tØ träng lín trong l−u th«ng vµ ®−îc sö dông chñ yÕu trong thanh
to¸n. § ®Õn lóc chóng ta ph¶i nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy mét c¸ch nghiªm tóc vµ t×m
mét lèi tho¸t, mét h−íng ®i ®óng ®¾n cho vÊn ®Ò nµy bëi mét quèc gia ph¸t triÓn
hïng m¹nh thùc sù th× tù b¶n th©n nã ph¶i b¾t kÞp víi b−íc tiÕn cña c¸c n−íc
trªn thÕ giíi, muèn nh− vËy th× nã buéc ph¶i t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn trong
nÒn kinh tÕ, tøc lµ gi¶m tØ träng l−u th«ng tiÒn mÆt. Víi lý do trªn vµ kÕt hîp víi
kiÕn thøc mµ em ® biÕt nªn em ® nghiªn cøu ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng l−u th«ng
tiÒn mÆt ë ViÖt Nam vµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶m l−u th«ng tiÒn mÆt." §Ò
tµi nµy gåm cã c¸c phÇn sau:
PhÇn I : Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn tÖ.
PhÇn II : Thùc tr¹ng l−u th«ng tiÒn mÆm ë ViÖt Nam.
PhÇn III : Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m lµm gi¶m tØ träng l−u th«ng tiÒn mÆt.
Dï ® cã nh÷ng cè g¾ng, nh−ng do kiÕn thøc h¹n chÕ cña em nªn em
kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷nh thiÕu sãt, do ®ã em rÊt mong ®−îc sù gióp ®ì cña
gi¶ng viªn vµ c¸c b¹n, xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
1
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
PhÇn I
Kh¸i Qu¸t Chung VÒ TiÒn TÖ
I. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ.
1. Kh¸i nÞªm.
Theo quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c- Lªnin th× tiÒn tÖ lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt,
dïng lµm vËt ngang gi¸ chung cho tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, lµ sù thÓ hiÖn chung cña
gi¸ trÞ vµ thÓ hiÖn lao ®éng x héi ; ®ång thêi tiÒn tÖ biÓu hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt
gi÷a nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸, do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña trao ®æi
hµng ho¸ t¹o ra.
TiÒn víi c¸ch hiÓu chung nhÊt lµ bÊt cø c¸i g× ®−îc chÊp nhËn trong thanh to¸n
®Ó lÊy hµng ho¸ hoÆc trong viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî. HiÖn nay cã hai lo¹i tiÒn
tÖ chÝnh, ®ã lµ tiÒn tÖ cã gi¸ trÞ thùc vµ tiÒn tÖ quy −íc. TiÒn quy −íc gåm cã: TÝn
tÖ, tiÒn ph¸p ®Þnh vµ tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng. Trong tÊt c¶ c¸c lo¹i tiÒn ®ã
th× tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh lµ mét trong c¸c lo¹i tiÒn m¹nh, ®ã lµ lo¹i tiÒn giÊy do
ng©n hµng trung −¬ng(NHTW) ph¸t hµnh. Lo¹i tiÒn nµy cã gi¸ trÞ thùc rÊt thÊp,
cã thÓ xem nh− kh«ng ®¸ng kÓ, ®©y lµ lo¹i tiÒn ®−îc h×nh thµnh dùa trªn yÕu tè
chñ quan cña chÝnh phñ. ChÝnh phñ c¨n cø vµo c¸c quy luËt kinh tÕ, ®iÒu kiÖn
kinh tÕ x héi cña ®Êt n−íc còng nh− cña thÕ giíi ®Ó tõ ®ã ph¸t hµnh tiÒn mét
c¸ch hîp lý. Do ®ång tiÒn ph¸p ®Þnh cã gi¸ trÞ kh«ng ®¸ng kÓ nªn nã cã thÓ bÞ
l¹m ph¸t hoÆc gi¶m ph¸t.Tuy nhiªn, tiÒn mÆt ph¸p ®Þnh lµ lo¹i tiÒn ®−îc tÝn
nhiÖm nhÊt bëi v× ®©y lµ ®ång tiÒn cña chÝnh phñ vµ nã cã hiÖu lùc trao ®æi trªn
toµn lnh thæ. HiÖn nay, tiÒn cã gi¸ trÞ thùc chñ yÕu lµ tiÒn vµng, v× tiÒn vµng cã
gÝa trÞ thùc nªn nã cã nhiÒu −u ®iÓm h¬n so víi tiÒn giÊy nh− møc æn ®Þnh cña
®ång tiÒn, gi¸ trÞ trao ®æi, ph¹m vi trao ®æi. B©y giê, tiÒn vµng Ýt ®−îc sö dông
h¬n. Vµng hiÖn nay ®−îc sö dông chñ yÕu nh»m môc ®Ých thùc hiÖn chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ cña NHTW hoÆc sö dông nh− nh÷ng hµng ho¸ trang søc, nã Ýt sö dông
lµm vËt trao ®æi.
2, Chøc n¨ng.
2
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
* TiÒn tÖ theo quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× gåm cã 5 chøc n¨ng
sau:
- Chøc n¨ng th−íc ®o gi¸ trÞ: Gi¸ trÞ cña mçi hµng ho¸ ®−îc biÓu hiÖn
b»ng mét l−îng tiÒn nhÊt ®Þnh. TiÒn tÖ cã thÓ lµm th−íc ®o gi¸ trÞ v× b¶n th©n nã
còng lµ mét hµng ho¸, còng cã gi¸ trÞ nh− nh÷ng hµng ho¸ kh¸c.
- Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn l−u th«ng lµ mét chøc n¨ngkh¸c cña tiÒn tÖ. Lóc
nµy, tiÒn lµm m«i giíi trong trao ®æi hµng ho¸ vµ ph¶i lµ tiÒn mÆt.
- Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn cÊt tr÷: Lµm chøc n¨ng nµy tiÒn rót khái l−u
th«ng vµ nhÊt thiÕt ph¶i cã ®ñ gi¸ trÞ. ChØ tiÒn vµng, tiÒn b¹c, tiÒn thái, b¹c nÐn
vµ c¸c cña c¶i b»ng vµng, b¹c míi lµm ®−îc chøc n¨ng nµy.
- Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n: Khi tiÒn ®−îc dïng ®Ó tr¶ nî, dïng
®Ó trao ®æi hµng ho¸... lµ khi tiÒn thùc hiÖn chøc n¨ng nµy.
- Chøc n¨ng tiÒn tÖ quèc tÕ: TiÒn ®−îc dïng kh«ng chØ trong ph¹m vi mét
quèc gia mµ cßn cã thÓ sö dông ra ngoµi ph¹m vi quèc gia, khi nµy tiÒn thùc
hiÖn chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi.
*Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, tiÒn tÖ cã ba chøc n¨ng
tiªu biÓu lµ: Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn trao ®æi, chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn ®o l−êng vµ
tÝnh to¸n gi¸ trÞ vµ chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn tÝch luü.
- Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn trao ®æi: TiÒn lµ vËt ngang gi¸ chung, lµ trung
gian lµm cho sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a ng−êi nµy víi ng−êi kh¸c trë nªn thuËn
lîi h¬n. Ph−¬ng tiÖn trao ®æi lµ chøc n¨ng quan träng nhÊt cña tiÒn tÖ. NÕu
kh«ng cã chøc n¨ng nµy th× tiÒn tÖ sÏ kh«ng cßn.
- Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn ®o l−êng vµ tÝnh to¸n gi¸ trÞ: ViÖc ®o gi¸ trÞ hµng
ho¸ dÞch vô b»ng tiÒn còng gièng nh− viÖc ®o khèi l−îng b»ng c©n vµ ®o kho¶ng
c¸ch b»ng mÐt. §¬n vÞ tiÒn tÖ lµ mét th−íc do ®−îc sö dông phæ biÕn trong c¸c
quan hÖ x héi. Nhê chøc n¨ng nµy mµ tÝnh chÊt tiÒn tÖ ho¸ ngµy cµng phæ biÕn
trong ®o l−êng sù ph¸t triÓn cña x héi, ®o l−êng møc sèng cña con ng−êi...Nã
® t¹o ra mét nÒn kinh tÕ mang tÝnh chÊt tiÒn tÖ.
- Chøc n¨ng ph−¬ng tiÖn tÝch luü: TÝch luü lµ c¬ së ®Ó t¸i s¶n xuÊt vµ më
réng s¶n xuÊt cho nªn nã còng lµ c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ. TiÒn cã ®−îc chøc
n¨ng nµy lµ v× nã lµ ph−¬ng tiÖn trao ®æi, lµ tµi s¶n cã tÝnh láng cao nhÊt.
3
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
3, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tiÒn tÖ
Khi nÒn kinh tÕ s¬ khai, lóc bÊy giê ch−a cã ng©n hµng, tiÒn sö dông trong
trao ®æi lµ hiÖn vËt (tiÒn hµng ho¸) lµ nh÷ng lo¹i tiÒn ®−îc lµm ra tõ c¸c d¹ng vËt
chÊt mµ b¶n th©n nã ® cã gi¸ trÞ sö dông s½n, nã kh«ng do mét tæ chøc nµo ph¸t
hµnh. Khi nÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, loµi ng−êi ®
t×m kiÕm vµ khai th¸c ®−îc kim lo¹i cïng víi sù béc lé nhiÒu nh−îc ®iÓm cña
tiÒn hµng ho¸ khi kim lo¹i ®−îc chän lµm vËt ngang gi¸ chung víi −u ®iÓm nh−:
Cã ®é bÒn, gän, gi¸ trÞ phæ biÕn. §Ó thuËn tiÖn cho l−u th«ng tiÒn kim lo¹i, ng©n
hµng ® quy ®Þnh thèng nhÊt viÖc ®óc tiÒn nh− vÒ kÝch th−íc, h×nh d¸ng, träng
l−îng cho mçi ®¬n vÞ tiÒn tÖ, ®Æt tªn cho ®ång tiÒn, quy −íc c¸c bé phËn chia
nhá cña ®ång tiÒn. TiÒn kim lo¹i do nhµ n−íc vµ c¸ nh©n ®óc nh−ng ®Òu ph¶i
®−îc nhµ n−íc qu¶n lý, ®iÒu nµy ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña nghiÖp vô ph¸t hµnh
tiÒn. ChÝnh nhê ®ång tiÒn nµy mµ nÒn kinh tÕ ®i vao æn ®Þnh h¬n, còng dùa trªn
c¬ së ®ã, nhµ n−íc lóc bÊy giê kh«ng chØ ph¸t hµnh b»ng tiÒn kim lo¹i mµ cßn
ph¸t hµnh ra tiÒn giÊy. Nh− vËy, trong giai ®o¹n nµy ® xuÊt hiÖn tiÒn kim lo¹i vµ
tiÒn giÊy, tuy nhiªn ch−a xuÊt hiÖn ng©n hµng.
Ng©n hµng xuÊt hiÖn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do yªu cÇu cña nÒn kinh
tÕ. Ng©n hµng th−¬ng m¹i (NHTM) lµ ng©n hµng xuÊt hiÖn ®Çu tiªn, trong giai
®o¹n ®Çu nµy ho¹t ®éng cña ng©n hµng cßn rÊt s¬ khai, ng©n hµng sÏ ph¸t hµnh
ra c¸c chøng th− hay c¸c kú phiÕu ®óng b»ng gi¸ trÞ cña vµng mµ kh¸ch hµng göi
vµo ng©n hµng, chÝnh mµ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¸c giÊy tê ®ã ra vµng lu«n ®¶m
b¶o ®−îc thuËn tiÖn. Tuy nhiªn, víi tèc ®é bu«n b¸n l−u th«ng ngµy cµng t¨ng,
nhu cÇu vÒ tiÒn ngµy cµng nhiÒu thóc ®Èy sù ra ®êi cña hµng lo¹t NHTM. §iÒu
nµy dÉn tíi trong l−u th«ng cã rÊt nhiÒu kú phiÕu ng©n hang kh¸c nhau, nhiÒu
ng©n hµng v× môc tiªu lîi nhuËn ® ph¸t hµnh kú phiÕu ra l−u th«ng kh«ng cã
vµng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n lµm cho ng−êi d©n nghi ngê vµ mÊt uy tÝn
cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng nhá vµ hä ®æ x« nhau ®Õn c¸c ng©n hµng lín,
do ®ã ng©n hµng lín cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« vµ th©u tãm c¸c ng©n hµng
nhá. Bªn c¹nh ®ã,víi nhiÒu lo¹i giÊy ®−îc ®−a vao l−u th«ng lµm cho tiÒn tÖ mÊt
æn ®Þnh, do ®ã buéc nhµ n−íc ph¶i can thiÖp ®Ó thèng nhÊt viÖc ph¸t hµnh tiÒn vµ
®¶m bao an toµn cho l−u th«ng giÊy b¹c ng©n hµng b»ng c¸ch chØ cho mét sè
4
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
ng©n hµng thùc hiÖn ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng gäi lµ ng©n hµng ph¸t hµnh.
Ng©n hµng ph¸t hµnh lµ nh÷ng ng©n hµng cã vèn lín, sè l−îng chi nh¸nh nhiÒu,
cã uy tÝn trªn thÞ tr−êng.
Cuèi thÕ kû XIX, mét sè n−íc ® h×nh thµnh ng©n hµng ph¸t hµnh, c¸c
ng©n hµng ph¸t hµnh nµy ® thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng cña NHTW. Vµ ®Õn ®Çu
thÕ kû XX th× c¸c chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn ® hoµn toµn t¸ch khái chøc n¨ng
kinh doanh tiÒn tÖ cña NHTM, ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña NHTW, vµ NHTW trë
thµnh c¬ quan ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn trong mét quèc gia. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
c«ng nghÖ ng©n hµng ngµy cµng hiÖn ®¹i ® cho phÐp thay thÕ mét phÇn giÊy b¹c
ng©n hµng, tiÒn kim lo¹i do NHTW ph¸t hµnh b»ng tiÒn ®iÖn tö, ®iÒu nµy mang
l¹i mét lîi Ých to lín cho bÊt kú mét quèc gia nµo v× nã gióp cho viÖc t¨ng tèc ®é
lu©n chuyÓn vèn cho nÒn kinh tÕ.
II. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn.
NHNN ViÖt Nam trùc thuéc chÝnh phñ, chÝnh phñ uû quyÒn cho NHNN
thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n−íc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng. NHNN ®éc quyÒn
ph¸t hµnh tiÒn, nh−ng kh«ng v× thÕ mµ ph¸t hµnh mét c¸ch tù ý, tuú tiÖn. Tr−íc
khi ph¸t hµnh tiÒn NHNN ph¶i c¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c sau:
1. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn dùa trªn c¬ së tr÷ kim lµm ®¶m b¶o.
Nguyªn t¾c nµy quy ®Þnh khèi l−îng giÊy b¹c ng©n hµng ph¸t hµnh vµo
l−u th«ng ph¶i ®−îc ®¶m b¶o b»ng dù tr÷ kim lo¹i quý hiÖn cã trong kho dù tr÷
cña ng©n hµng. ViÖc ®¶m b¶o nµy ph¶i ®−îc duy tr× theo mét trong c¸c h×nh thøc
sau:
- Nhµ n−íc quy ®Þnh mét h¹n møc ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng, khèi
l−îng giÊy b¹c ng©n hµng ph¸t hµnh n»m trong h¹n møc th× kh«ng cÇn ph¶i cã
kim lo¹i quý (vµng) lµm ®¶m b¶o, nh−ng nÕu v−ît qu¸ h¹n møc ®ã th× khèi
l−îng v−ît qu¸ h¹n møc ®ßi hái ph¶i cã 100% vµng lµm ®¶m b¶o.
- Nhµ n−íc sÏ quy ®Þnh møc tèi ®a l−îng giÊy b¹c trong l−u th«ng mµ
kh«ng quy ®Þnh møc dù tr÷ vµng ®¶m b¶o cho l−îng giÊy b¹c ®ã. Nh−ng nÕu
ph¸t hµnh giÊy b¹c v−ît qu¸ møc quy ®Þnh ®ã th× ph¶i cã vµng lµm ®¶m b¶o.
5
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
- Nhµ n−íc quy ®Þnh møc dù tr÷ vang tèi thiÓu cho khèi l−îng giÊy b¹c
ph¸t hµnh, phÇn cßn l¹i ph¶i ®−îc ®¶m b¶o b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ nh− th−¬ng
phiÕu, chøng kho¸n chÝnh phñ vµ c¸c tµi s¶n cã kh¸ccña NHTW.
2. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn cã ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸.
Cïng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, khèi l−îng hµng ho¸ l−u th«ng
ngµy cµng t¨ng, ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu tiÒn ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu trao ®æi hµng
ho¸ vµ dÞch vô. MÆt kh¸c do yªu cÇu ®¸p øng chi tiªu cña chÝnh phñ. Sau chiÕn
tranh thÕ giíi II, nguyªn t¾c 1. gÇn nh− ®−îc chÊm døt. Thay vµo ®ã lµ sù ®¶m
b¶o b»ng hµng ho¸ cho viÖc ph¸t hµnh tiÒn. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh l−u th«ng xuÊt
hiÖn míi nhËn thøc vÒ tiÒn, thÕ giíi ® phi tiÒn tÖ ho¸ vai trß cña vµng, c¸c lo¹i
tiÒn dÊu hiÖu ra ®êi vµ thay thÕ cho tiÒn kim lo¹i vµng trong l−u th«ng. §Ó l−u
th«ng tiÒn tÖ æn ®Þnh, NHTW ®Æt ra nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn ®−îc ®¶m b¶o
b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸.
Theo nguyªn t¾c nµy, ®¶m b¶o duy nhÊt cho khèi l−îng tiÒn trong l−u
th«ng giê ®©y lµ hµng ho¸, th«ng qua c¸c chøng kho¸n cña chÝnh phñ hoÆc c¸c
giÊy nhËn nî ®−îc ph¸t hµnh tõ c¸c doanh nghiÖp. Yªu cÇu ph¸t hµnh tiÒn dùa
vµo c¬ së hµng ho¸ nh»m duy tr× võa ®ñ cho nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ, trªn c¬ së
ph−¬ng tr×nh trao ®æi cña Fisher víi néi dung nh− sau:
M.V=P.Y
Trong ph−¬ng tr×nh nµy, Fisher quan niÖm r»ng, khèi l−îng tiÒn cÇn ®−îc
t¹o ra cho nÒn kinh tÕ (M), trong ®ã tiÒn mÆt lµ bé phËn h¹t nh©n, phô thuéc vµo
ba biÕn sè: P ( møc gi¸ c¶ b×nh qu©n cña hµng ho¸ ), Y ( tæng s¶n l−îng ),V
(vßng quay tiÒn tÖ ).
Dùa vµo nguyªn t¾c trªn NHTW cÇn ph¶i dù tÝnh khèi l−îng tiÒn ph¸t
hµnh, tøc lµ dù kiÕn møc cÇu tiÒn. Nhu cÇu tiÒn ®−îc quyÕt ®Þnh bëi tæng s¶n
phÈm quèc d©n thùc tÕ, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ dù tÝnh vµ tèc ®é l−u th«ng tiÒn
tÖ, ta cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc:
M=P.Q-V
Trong ®ã:
M : Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña tiÒn cung øng.
P : Møc biÕn ®éng gi¸ dù tÝnh.
6
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
Q : Tû lÖ t¨ng tr−ëng thùc tÕ dù tÝnh.
V : Sù biÕn ®éng tèc ®é l−u th«ng tiÒn tÖ dù tÝnh.
III. C¸c kªnh ph¸t hµnh tiÒn.
1. Th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông gi÷a NHTW víi c¸c NHTM.
C¨n cø vµo nhu cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ, c¨n cø vao l−îng tiÒn cung
øng t¨ng thªm trong n¨m kÕ ho¹ch, dùa vµo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nhu
cÇu vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHTW cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay ng¾n
h¹n d−íi h×nh thøc t¸i cÊp vèn: ChiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸,
cho vay cã ®¶m b¶o b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ vµ c¸c lo¹i cho vay kh¸c.
Khi NHTW cho c¸c tæ chøc tÝn dông vay lµm t¨ng bé phËn tiÒn mÆt trong
l−u th«ng hoÆc lµm t¨ng sè d− tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông t¹i NHTW. KÕt
qu¶ lµm t¨ng tiÒn trung −¬ng (MB). N− vËy, qua viÖc NHTW cho c¸c NHTM
vay, NHTW ® ph¸t hµnh mét l−îng tiÒn vµo l−u th«ng cßn NHTM nhËn ®−îc
mét kho¶n tÝn dông tõ NHTW lµ mét nguån vèn gióp NHTM m¬ réng ho¹t ®éng
kinh doanh.
2. Kªnh thÞ tr−êng më.
Th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr−êng më, NHTW mua c¸c giÊy tê cã gi¸ trªn
thÞ tr−êng, nghÜa lµ ® ®−a mét khèi l−îng tiÒn vµo l−u th«ng, hµng ho¸ mµ
NHTW mua lµ c¸c tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c chøng tõ cã gi¸ ng¾n h¹n. Khi
NHTW mua c¸c chøng tõ cã gi¸ trªn thÞ tr−êng th× tiÒn tõ NHTW ra l−u th«ng,
kÕt qu¶ lµ tiÒn cung øng sÏ t¨ng lªn b»ng ®óng gi¸ trÞ cña chøng tõ cã gi¸ ®ã.
C¸c chøng tõ cã gi¸ ®−îc NHTW n¾m gi÷ trë thµnh tµi s¶n cã cña NHTW t−¬ng
øng víi nã lµ mét sù t¨ng lªn cña bªn tµi s¶n nî hoÆc tiÒn mÆt hoÆc tiÒn dù tr÷.
Kªnh nµy ®ang ®−îc sö dông phæ biÕn, ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn v× ®©y lµ kªnh rÊt linh ho¹t.
3. Kªnh ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n−íc.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thu chi cña ng©n s¸ch, th«ng th−êng thu cã tÝnh
chÊt thêi vô mµ chi th× diÔn ra th−êng xuyªn, do ®ã t¹i mét thêi ®iÓm ng©n s¸ch
cã thÓ bÞ thiÕu vèn ng¾n h¹n. §Ó ®¸p øng nhu cÇu chi, ®−îc sù ®ång ý cña chÝnh
phñ, Quèc héi, NHTW t¹m øng cho ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ b»ng
7
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
nhiÒu h×nh thøc ®Î xö lý thiÕu hôt. Nh− vËy NHTW ® cung øng mét khèi l−îng
tiÒn cho ng©n s¸ch chi tiªu. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ NHTW ® ph¸t hµnh tiÒn th«ng
qua kªnh ng©n s¸ch.
4. Ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ngo¹i hèi.
Khi NHTW thùc hiÖn mua ngo¹i hèi trªn thÞ tr−êng hèi ®o¸i, ®©y còng lµ
mét kªnh ph¸t hµnh tiÒn. Khi NHTW mua ngo¹i tÖ lµm dù tr÷ ngo¹i tÖ cña
NHTW t¨ng, ®ång thêi mét l−îng tiÒn còng ®−îc ®−a vµo l−u th«ng qua viÖc
thanh to¸n tiÒn cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n b¸n ngo¹i tÖ cho NHTW . Ng−îc l¹i khi
NHTW b¸nngo¹i tÖ, dù tr÷ ngo¹i tÖ cña NHTW gi¶m, tiÒn trung −¬ng còng
gi¶m.
Nh− vËy, tuy theo tõng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh mµ c¸c kªnh cung øng tiÒn cña
mçi quèc gia ®−îc NHTW sö dông ph¹m vi réng, hÑp kh¸c nhau. Song dï tiÒn
®−îc cung øng theo kªnh nµo còng ph¶i ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ.
8
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
PhÇn II
Thùc Tr¹ng L−u Th«ng TiÒn MÆt ë ViÖt Nam
1. Thùc tr¹ng l−u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam.
Víi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ më vöa vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më
cña nhµ n−íc, quan hÖ ®èi ngo¹i ngµy cµng réng më, t¹o ra c¸c quan hÖ ®èi
ngo¹i vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x héi, nhÊt lµ quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn
tÖ thÕ giíi. Thu nhËp cña ng¬õi d©n dÇn dÇn ®î−c c¶i thiÖn vµ kh«ng ngõng gia
t¨ng. ViÖc sö dông tiÒn mÆt trong l−u th«ngb ngµy mét nhiÒu h¬n so víi thêi kú
bao cÊp víi sù tån t¹i cña tem phiÕu, lµm cho l−u th«ng hµng ho¸ ¸ch t¾t. §ång
tiÒn ViÖt Nam lu«n tôc thay ®æi vÒ mÉu m, mµu s¾c, kÝch thí−c chÊt liÖu... víi
c¸c mÖnh gi¸ hÕt søc phong phó vµ ngµy cµng lín ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiÒn mÆt
rÊt lín trong d©n c−. Võa qua NHNN ViÖt Nam ® cho l−u th«ng tiÒn mÆt rÊt ®a
d¹ng vÒ mÖnh gi¸, ®¸ng chó ý h¬n c¶ lµ NHNN ViÖt Nam ® cho l−u th«ng c¸c
lo¹i tiÒn míi nhÊt vµo ngµy 17/12/2003. §ång tiÒn míi ®î−c phÐp l−u th«ng
trong ®ît nµy gåm cã bèn mÖnh gÝa,c¸c ®ång tiÒn kim lo¹i gåm cã ba mÖnh
gi¸lµ 200®, 1000®, 5000® cßn ®ång tiÒn polimer cã hai mÖnh gÝa lµ 100000® vµ
500000®. TiÒn mÆt cã nhiÒu mÖnh gi¸ lµ do nhu cÇu kh¸c nhau cña nh©n d©n, do
®ã ® t¹o ra ®−îc sù tiÖn lîi cña tiÒn mÆt. NÕu nh− tr−ít ®©y víi hÖ thèng ng©n
hµng mét cÊp, NHNN ch−a hoµn toµn chñ ®éng trong lÜnh vùc in ®óc tiÒn, ®iÒu
tiÕt l−îng tiÒn cung øng, v©n dông ch− ®óng quy luËt l−u th«ng tiÒn tÖ nªn ®
ph¸t hµnh trµn lan, g©y nªn l¹m ph¸t, ®ång tiÒn mÊt gi¸ nghiªm trong; Th× nay,
viÖc h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, b−íc vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi,
nghiÖp vô ph¸t hµnh tiÒn cña NHNN b−íc ®Çu tá ra cã chÊt l−îng h¬n vµ hiÖu
qu¶ h¬n trong qu¸ tr×nh thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ th¾t chÆt, më cöa biªn giíi ® lµm cho l−u th«ng hµng ho¸ trë nªn tr«i
ch¶y h¬n, nÒn kinh tÕ b¾t ®Êu ®i lªn, l¹m ph¸t tõ ba con sè xuèng cßn mét con
sè, søc mua ®ång tiÒn dÇn dÇn æn ®Þnh. Tuy nhiªn, trong thêi kú ®Çu cña cuéc
c¶i c¸ch nµy víi mét ®Êt n−íc cã xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ rÊt thÊp, do ®ã c«ng
9
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
nghÖ thanh to¸n ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®
t¹o ra t©m lý thÝch sö dông tiÒn mÆt. Trong nh÷ng n¨m võa qua, NHNN ® thùc
hiÖn c¬ chÕ ph¸t hµnh tiÒn cã hiÖu qu¶ b»ng viÖc t¨ng ph¸t hµnh tiÒn ®Ó kÝch
thÝch kinh tÕ mµ vÉn gi÷ mét tû lÖ l¹m ph¸t trong møc an toµn. Môc ®Ých cña
viÖc nµy lµ ®Ó t¨ng vèn cho vay cho c¸c NHTM, võa ®Ó thªm vèn ®Çu t− vµo c¸c
c«ng tr×nh kÝch cÇu. Thùc tÕ lµ n¹n khan hiÕm tiÒn ®ång cña c¸c NHTM trong
thêi gian qua cho thÊy nhu cÇu ®Çu t− cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®ang
t¨ng m¹nh, ®©y lµ thÓ hiÖn tèt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
TiÒn mÆt l−u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng hiÖn vÉn chiÕm tû träng lín
trong tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn ®ång, nh−ng cã xu h−íng gi¶m qua c¸c
n¨m. Cô thÓ: N¨m 1997 lµ 30,8%, n¨m 1998 lµ 26,6%, n¨m 1999 la 29,1% vµ
theo thèng kª míi nhÊt cña NHNN trong n¨m 2002 vµ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m
2003 tû lÖ nµy chØ cßn 24%, tuy cã gi¶m chËm nh−ng ®©y lµ con sè tÝch cùc so
víi møc xÊp xØ 30% so víi n¨m 1999.
§Ó l−u th«ng tiÒn mÆt ®−îc thuËn lîi, NHNN ® nhiÒu lÇn ph¸t hµnh tiÒn
míi víi mÖnh gi¸ lín h¬n tiÒn cò. Cô thÓ : N¨m 2001 NHNN ® ph¸t hµnh tiÒn
cã mÖnh gi¸100.000®, n¨m 2003 NHNN ph¸t hµnh tiÒn cã mÖnh gi¸ 500.000®.
Tuy nhiªn, ®Ó ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu tiÒn mÆt cña nÒn kinh tÕ, NHNN ® ph¸t
hµnh ng©n phiÕu thanh to¸n víi mÖnh gi¸ lín 500.000®, 1.000.000®, 5.000.000®
cã thêi h¹n thanh to¸n 6 th¸ng, thùc chÊt th−¬ng phiÕu lµ tiÒn mÆt cã kú h¹n.
Ng©n phiÕu xuÊt hiÖn ® cã nhiÒu −u ®iÓm so víi chi tr¶ tiÒn mÆt cã mÖnh gi¸
nhá. Víi mÖnh gi¸ lín nªn vËn chuyÓn gän nhÑ, kiÓm ®Õm dÔ dµng, nh−ng thêi
h¹n l−u th«ng cña ng©n phiÕu ng¾n, chi phÝ ph¸t hµnh vµ thu ®æi khi ®Õn h¹n
còng lµ vÊn ®Ò tån t¹i khiÕn cho ng©n phiÕu l−u th«ng trong ph¹m vi hÑp. C¸c
nhµ kinh tÕ cho r»ng, sím hay muén th× ng©n phiÕu ph¶i ®−îc lo¹i bá khái l−u
th«ng. Th¸ng 4/2002, mét l−îng ng©n phiÕu lín ® rót khái l−u th«ng vµ chÊm
døt hoµn toµn viÖc thanh to¸n b»ng th−¬ng phiÕu. §Ó thay thÕ l−îng ng©n phiÕu
rót khái l−u th«ng, NHNN ® ph¸t hµnh 1.000 tû ®ång ®Ó l−u th«ng víi mÖnh gi¸
50.000® vµ 100.000®.
Trong nh÷ng n¨m qua, tû träng tiÒn mÆt l−u th«ng cã chiÒu h−íng suy
gi¶m, ®©y lµ mét dÊu hiÖu tèt. Cô thÓ, tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh
10
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt n¨m 2001 lµ 11%( tû träng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n
kh«ng dïng tiÒn mÆt bao gåm c¶ ng©n phiÕu thanh to¸n ); tû träng thanh to¸n
tiÒn mÆt so víi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 lµ 11% (
trong tæng ph−¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh«ng cã ng©n phiÕu ),
qua sè liÖu nµy cho thÊy, tuy tû träng thanh to¸n tiÒn mÆt so víi thanh to¸n
kh«ng dïng tiÒn mÆt ë hai thêi ®iÓm 2001 vµ 2002 lµ 11% nh−ng ® chøng tá tèt
®é thanh to¸nkh«ng dïng tiÒn mÆt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 t¨ng nhanh h¬n so víi
n¨m 2001 v× ng©n phiÕu thanh to¸n rót khái l−u th«ng. §iÒu nµy chøng tá xu
h−íng tiÒn mÆt l−u th«ng gi¶m vµ ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
nh−: Thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng, thanh to¸n b»ng sÐc, thanh to¸n b»ng
thÎ, ...
HiÖn nay, do lîi thÕ cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh−: An toµn,lîi
thÕ vÒ thêi gian kh«ng gian, gi¶m chi phÝ giao dÞch... nªn xu h−íng gia t¨ng
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ gi¶m thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ dÔ hiÓu. Tõ
n¨m 2000, xu h−íng ph¸t triÓn chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng lµ t¨ng c−êng tin häc
trong hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung , hÖ thèng ph©n phèi nãi
riªng, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tõng b−íc héij nhËp thÞ tr−êng tµi
chÝnh quèc tÕ. Tiªu biÓu lµ c¸c ng©n hµng sau:
- Ng©n hµng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam víi sù nh¹y bÐn tr«ng kinh doanh, tõ
th¸ng 8/2000 ® ®−a vµo sö dông m« h×nh b¸n lÎ. Nã lµ hÖ thèng ng©n hµng b¸n
lÎ theo tiªu chuÈn quèc tÕ mang tªn Vietcombank Vison 2010 (VCB 2010). VCB
2010 cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®ång bé víi nhiÒu hÖ thèngdÞch vô kh¸c nhau nh−:
ThÎ thanh to¸n , m¸y rót tiÒn ATM, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö quèc tÕ, ng©n hµng ®iÖn
tö. Ng©n hang Ngoai th−¬ng ViÖt Nam lµ ng©n hµng ®Çu tiªn gãp phÇn lµm gi¶m
l−u th«ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ th«ng qua øng dông khoa häc kû thuËt hiÖn
®¹i vµo l−u th«ng tiÒn tÖ.
- Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh hiÖn ®ai ho¸ hÖ thèng ph©n phèi, ngµy
11/4/2000, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ® chÝnh
thøc khai tr−¬ng vµ ®−a vµo ho¹t ®éng h×nh thøc tr¶ tiÒn tù ®éng (ATM). HÖ
thèng gåm hai trung t©m xö lý ë Hµ Néi vµ Thµnh Phè Hå ChÝ Minh kÕt nèi víi
11
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
nhau th«ng qua kªnh thuª bao truyÒn th«ng ; 4 m¸y ATM lo¹i CD 6200 cña
OLIETTI ®Æt ë c¸c së giao dÞch.
- Ng©n hµng th−¬ng mai cæ phÇn ¸ ch©u (ACB) vµ nhiÒu ng©n hµng cæ
phÇn kh¸c ® øng dông tin häc vµo l−u th«ng tiÒn tÖ. §©y chÝnh lµ yÕu tè t¸c
®éng m¹nh mÏ ®Õn viÖc l−u th«ng tiÒn tÖ, gãp phÇn lu©n chuyÓn hµng ho¸, t¹o ra
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ.
2. Nh÷ng thµnh t−u vµ h¹n chÕ l−u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam.
KÓ tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945, nÒn kinh tÕ n−íc ta tr¶i qua nhiÒu
giai ®o¹n kh¸c nhau. Trong mçi giai ®o¹n ®ã, viÖc l−u th«ng tiÒn tÖ còng diÔn ra
kh¸c nhau, ®Æt biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc l−u th«ng tiÒn tÖ cã nh÷ng
b−íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ víi nh÷ng thµnh tùu to lín; §ång thêi còng cã nh÷ng
khã kh¨n nhÊt ®Þnh.
2.1. Thµnh tùu.
MÆc dï, hiÖn nay tiÒn mÆt l−u th«ng cã xu h−íng gi¶m nh−ng kh«ng thÓ
kh«ng cã tiÒn mÆt trong l−u th«ng v× tiÒn mÆt mang l¹i mét sè lîi Ých rÊt qun
träng:
- TiÒn mÆt cã tÝnh láng cao nhÊt nªn nã cã thÓ dïng ®Ó mua bÊt kú c¸i g× ë
®©u mµ kh«ng cÇn ph¶i m¾t mét kho¶n phÝ nµo vµ kh«ng ph¶i tèn thêi gian ®Ó
chuyÓn ®æi nh− c¸c giÊy tê kh¸c sang tiÒn.
- §ång tiÒn cña mét quèc gia lµ biÓu hiÖn cho ®Æc tr−ng vµ tiÒm lùc kinh
tÕ cña quèc gia ®ã, nh÷ng ®ång tiÒn m¹nh cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn nÒn kinh tÕ cña
toµn thÕ giíi nh− USD cña Mü, EUR cña liªn minh ch©u ©u... khi ®ã cã nh÷ng
thay ®æi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh.
- §ång tiÒn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong nh÷ng th−¬ng vô nhá, trong nh÷ng
ho¹t ®éng mua b¸n chi tiªu hµng ngµy cña c¸ nh©n, hé gia ®×nh.
2.2. H¹n chÕ.
Dï cã mét vµi −u ®iÓm cña viÖc l−u th«ng tiÒn mÆt, nh−ng chóng ta ph¶i
c«ng nhËn viÖc sö dông qu¸ nhiÒu tiÒn mÆt trong l−u th«ng sÏ lµm chËm tèc ®é
l−u th«ng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ tèc ®é l−u th«ng cña tiÒn tÖ tû lª víi
tèc ®é l−u th«ng cña hµng ho¸, do ®ã sÏ ¶nh h−ëng sÊu ®Õn nÒn kinh tÕ.
12
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
- V× l−îng tiÒn mÆt l−u th«ng lín vµ bÊt cø ai cã tiÒn ®Òu cã thÓ sö dông
®Ó mua hµng ho¸ nªn nã dÔ bÞ gi¶m gi¸ vµ ®i vao l−u th«ng dÔ dµng.
- Chi phÝ ®Ó ®¸p øng tiÒn mÆt cho l−u th«ng lµ rÊt lín kÓ tõ khi in ®óc, b¶o
qu¶n, dù tr÷, thu håi, thay thÕ tiÒn, cho ®Õn kh©u tiªu huû tiÒn.
- TiÒn ®−îc chuyÓn rÊt nhiÒu lÇn tõ tay ng−êi nµy sang tay ng−êi kh¸c, do
®ã mµ nã dÔ bÞ ®¸nh c¾p, r¸ch n¸t , víi sè l−îng lín th× vËn chuyÓn kång kÒnh ,
rÊt khã kh¨n.
- TiÒn kh«ng chøa gi¸ trÞ hÊp dÉn, tøc lµ nã kh«ng sinh lêi nh− c¸c giÊy tê
cã gÝa kh¸c, gi¸ trÞ cña tiÒn phô thuéc vµo møc gi¸ do ®ã nÕu cÇm tiÒn trong tay
khi nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t cao th× gÝa trÞ ®ång tiÒn gi¶m ®i nhanh chãng.
Nh− vËy, viÖc n¾m gi÷ vµ l−u th«ng tiÒn mÆt qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho chi l−u
th«ng vµ n¾m gi÷ tiÒn mÆt lín, kh«ng an toµn, cßn ¶nh h−ëng tíi l−u th«ng hµng
ho¸. Nh−ng nhÊt thiÕt ph¶i cã tiÒn mÆt l−u th«ng nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiÒn mÆt
cña nÒn kinh tÕ. V× vËy, NHTW ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nÒn
kinh ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt.
13
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
PhÇn III
Nh÷ng Gi¶i Ph¸p Nh»m Lµm Gi¶m TiÒn MÆt L−u Th«ng
1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh.
NHNN kh«ng chØ x©y dùng, ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu
lùc cao mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®ã ®Ó
t¹o ra m«i tr−êng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng l−u th«ng tiÒn tÖ.
§Ó h¹n chÕ tiÒn mÆt l−u th«ng, NHNN cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p hµnh
chÝnh sau:
1.1. Nh÷ng biÖn ph¸p trong thanh to¸n tiÒn mÆt:
- Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ thanh to¸n tiÒn mÆt khi thùc hiÖn trao
®æi hµng ho¸ nh−: Nh÷ng hµng ho¸ nµo khi thanh to¸n th× ®−îc dïng tiÒn mÆt,
giíi h¹n gi¸ trÞ thanh to¸n dïng tiÒn mÆt, giíi h¹n ph¹m vi thanh to¸n dïng tiÒn
mÆt.
- Ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nghiªm kh¾c ®èi víi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m
nh÷ng quy ®Þnh vÒ l−u th«ng tiÒn mÆt.
- NHNN ph¶i giao cho mét bé phËn ®Ó tæ chøc thùc thi gi¸m s¸t, xö lý c¸c
hµnh vi vi ph¹m.
1.2. Nh÷ng biÖn ph¸p trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt:
- CÇn ph¶i cã mét hÖ thèng v¨n b¶n, nghÞ ®Þnh cô thÓ râ rµng, t¹o ra m«i
tr−êng ph¸p lý cho c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ho¹t ®éng nh−
: Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ trong thanh to¸n sÐc, thanh to¸n ®iÖn tö,
thanh to¸n b»ng UNT, UNT...
- NHNN cÇn ph¶i æn ®Þnh, hoµn thiÖn m«i tr−êng ph¸p lý, tæ chøc c¬ cÊu
l¹i hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam mét c¸ch toµn diÖn ®Ó n©ng cao vai trß cña
m×nh, ®a d¹ng ho¸ dÞch vô ng©n hµng lµ dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.
- C¸c c¬ chÕ míi vÒ thanh to¸n ®iÖn tö vµ c¸c v¨n b¶n cã liªn quan cÇn
®−îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn nh− : Ch÷ ký ®iÖn tö, b¶o mËt an, an toµn, x¸c thùc
ch÷ ký ®iÖn tö, kiÓm so¸t hÖ thèng.
- CÇn hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t hÖ thèng thanh to¸n t¹i NHNN
phï hîp víi hÖ thèng thanh to¸n tËp trung hiÖn ®¹i.
14
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
- CÇn ph¶i ban hµnh c¸c th«ng t−, h−íng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p
luËt ®Ó mäi ng−êi biÕt ®−îc c¸ch thøc thanh to¸n.
2. BiÖn ph¸p c«ng nghÖ.
§Ó gi¶m tiÒn mÆt l−u th«ng, trong khi l−îng tiÒn l−u th«ng ngµy cµng t¨ng
do nhu cÇu vÒ trao ®æi hµng ho¸ ngµy cµng cao th× b¾t buéc c¸c ng©n hµng ph¶i
cã c¸c biÖn ph¸p l−u th«ng kh¸c ®Ó thay thÕ l−u th«ng b»ng tiÒn mÆt nh− l−u
th«ng qua thanh to¸n ®iÖn tö, thanh to¸n b»ng sÐc. §Ó thùc hiÖn tèt viÖc nµy,
ng©n hµng cÇn quan t©m thùc hiÖn tèt c¶ quy tr×nh c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ m¸y
mãc nh− sau:
2.1. C¸c biÖn ph¸p vÒ quy tr×nh.
- C¸c ng©n hµng ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc nh©n sù hîp lý ®Ó tõ ®ã ®−a ra
nh÷ng chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch hîp lý trong ho¹t ®«ng l−u th«ng tiÒn tÖ.
- C¸c ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng chuyªn gia vÒ thiÕt bÞ m¸y mãc, ph¶i cã
®éi ngò cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao ®Ó ®iÒu hµnh gi©y chuyÒn c«ng nghÖ ®ã vµ
®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu c«ng nghÖ míi.
- C¸c ng©n hµng k«ng ng−ng tuyÓn dông, ®ao to¹ nh÷ng con ng−êi cã
tr×nh ®é, cã n¨ng lùc, cã kinh nghiÖm trong viÖc øng dông c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc
®Ó ®¸p øng víi c«ng nghÖ míi.
- Ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý nh÷ng hµnh vi cè ý lµm sai, lîi dông c«ng
nghÖ ®Ó rót tiÒn, lu©n ®Ò cao nh÷ng ng−êi cã phÈm chÊt tèt, chÞu khã cÇn cï.
2.2. C¸c biÖn ph¸p vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ.
- C¸c ng©n hµng nªn sö dông m¸y tÝnh mét c¸ch phæ biÕn trong ho¹t ®éng
thanh to¸n, ®Æc biÖt lµ m¹ng m¸y vi tÝnh.
- Kh«ng ngõng øng dông nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i; ®ång thêi
kh«ng ngõng nghiªn cøu, s¶n xuÊt nh÷ng c«ng nghÖ míi. Ng©n hµng ph¶i t¹o ra
nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ tiÒn mÆt nh−: ThÎ, sÐc..
- Thùc hiÖn nèi m¹ng gi÷a c¸c NHTM víi nhau ®Ó giao dÞch trùc tiÕp, rót
ng©n thêi gian thanh to¸n, tõng b−íc thÝ ®iÓm nèi m¹ng gi÷a ng©n hµng víi
kh¸ch hµng, tr−íc lµ kh¸ch hµng lín cã uy tÝn ®Î thùc hiÖn giao dÞch t¹i nhµ.
15
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
- §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc thanh to¸n qua NHTM: Ph¸t hµnh sÐc thanh
to¸n c¸ nh©n cã ®¶m b¶o chi tr¶ cña NHTM. §èi víi kh¸ch hµng uy tÝn, ng©n
hµng cã thÓ ¸p dông cho vay thÊu chi ; ph¸t triÓn dÞch vô thÎ tÝn dông, thÎ ATM,
thÎ thanh to¸n quèc tÕ. §ßi hái cÇn ph¶i nhanh chãng øng dông c¸c s¶n phÈm
c«ng nghÖ tin häc, më m¹ng l−íi thanh to¸n thÓ toµn quèc.
3. BiÖn ph¸p kinh tÕ.
§Ó thu hót khuyÕn khÝch d©n c− thanh to¸n qua ng©n hµng nh»m gi¶m gièi
l−îng giao dÞch b»ng tiÒn mÆt, ng©n hµng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch −u ®i khi
kh¸ch hµng sö dông c¸c dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng nh−:
- Gi¶m phÝ hoÆc kh«ng thu phÝ dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng cña d©n
c−. NÕu kh¸ch hµng më tµi kho¶n tiÒn göi vµ thùc hiÖn thanh to¸n qua tµi kho¶n
®ã sÏ ®−îc ng©n hµng cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c lo¹i Ên chØ, chøng tõ miÔn phÝ mµ
kh«ng ph¶i nép bÊt cø kho¶n lÖ phÝ nµo.
- §èi víi mét sè kh¸ch hµng héi ®ñ ®iÒu kiÖn, NHTM cã thÓ −u ®i li
suÊt cho vay vµ thêi gian thÈm ®Þnh khi kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay. §èi víi c¸c
®èi t−îng cã thu nhËp coa khi më tµi kho¶n vµ thanh to¸n qua ng©n hµng ®−îc
miÔm gi¶m mét sè lo¹i thuÕ nhÊt ®Þnh trong tõng tr−êng hîp cô thÓ.
- Ng©n hµng nªn khuyÕn mi kh¸ch hµng bµng c¸ch göi quµ l−u niÖm ®èi
víi nh÷ng kh¸ch hµng th−êng xuyªn giao dÞch vµ cã sè d− b×nh qu©n trªn tµi
kho¶n tiÒn göi æn ®Þnh.
4. BiÖn ph¸p t©m lý.
§Ó xo¸ bá mét thãi quen sö dông tiÒn mÆt ¨n s©u vµo t©m lý ng−êi d©n lµ
mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng, tuy nhiªn ®©y lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt, do ®ã chóng ta
ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p truyªn truyÒn s©u réng qua b¸o chÝ, ph−¬ng tiÖn truyÒn
th«ng ®¹i chóng còng nh− lµ viÖc gi¸o dôc ý thøc cho ng−êi d©n ®Ó hä thÊy ®−îc
lîi Ých l©u dµi cho nÒn kinh tÕ còng nh− cho chÝnh b¶n th©n hä khi sö dông h×nh
thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tiÕp cËn víi
nh÷ng c«ng nghÖ thanh to¸n hiÖn ®¹i ,tiÖn lîi. §iÒu nµy ®ßi hái ng©n hµng ph¶i
cã c¸ch tuyªn truyÒn s©u réng víi ng−êi d©n ®Ó tõ ®ã t¹o lßng tin trong nh©n
d©n.
16
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
§èi víi c¸c doanh nghiÖp, cÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nh− khuyÕn
m¹i, cho vay thÊu chi, t¹o uy tÝn cña m×nh, ®Ó thu hót hä tham gia thanh to¸n qua
hÖ th«ng ng©n hµng.
17
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
KÕt luËn
NÕu vÝ nÒn kinh tÕ lµ c¬ thÓ cña mét con ng−êi th× khi ®ã ng©n hµng sÏ lµ
nh÷ng m¹ch m¸u vµ ®ång tiÒn lµ m¸u cña ng−êi ®ã, mµ m¸u cña con ng−êi
quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña con ng−êi ®ã, trong c¬ thÓ cã m¸u nhiÒu qu¸ sÏ
lµm cho c¬ thÓ mÊt th¨ng b»ng nh− cao huyÕt ¸p, rèi lo¹n m¹ch m¸u...Nh−ng
trong c¬ thÓ cã Ýt m¸u qu¸ con ng−êi cã thÓ tö vong. Do vËy, ®Ó cã mét thÓ lùc
tèt, trÝ lùc tèt th× trong c¬ thÓ cña ng−êi ®ã ph¶i cã mét l−îng m¸u phï hîp. Nh−
vËy, ®ång tiÒn cã vai trß ®èi víi nÒn kinh tÕ nh− lµ vai trß cña m¸u ®èi víi con
ng−êi. Khèi l−îng tiÒn mÆt trong l−u th«ng nhiÒu hay Ýt ®Òu ¶nh h−ëng tíi nÒn
kinh tÕ. Th«ng th−êng mét nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× tû lÖ l−u thong tiÒn mÆt
cµng gi¶m xuèng. HiÖn nay, ViÖt Nam ® vµ ®ang triÓn khai tõng b−íc ®−îc c¸c
dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµo ®êi sèng nh©n d©n ®Ó n©ng cao vai
trß ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®¸p øng yªu cÇu kinh tÕ cña thêi kú khu vùc ho¸
toµn cÇu ho¸.
Qua ®Ò tµi nµy, em mong muèn NHNN ViÖt Nam sÏ ho¹t ®éng tèt h¬n
nhiÖm vô cña m×nh lµ thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n−íc trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng
th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p hîp lý, t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý
chÆt chÏ, th«ng tho¸ng, ®Ó tõ ®ã hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i ho¹t ®éng tèt
h¬n trªn lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ; Vµ ®ång tiÒn ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc thanh
to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt dÇn dÇn cã vÞ trÝ cao trªn thÕ giíi.
18
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
tµi liÖu tham kh¶o
1. B¸o c¸o th−êng niªn ( NHNN ViÖt Nam ) 1999, 2000, 2001.
2. Gi¸o tr×nh ng©n hµng trung −¬ng (Häc viªn Ng©n hµng).
3. Gi¸o tr×nh Marketing ng©n hang (Häc viÖn Ng©n hµng).
4. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ (Häc viÖn Ng©n hµng).
5. TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr−êng tµi chÝnh (Frederic S. Mishkin)
6. Chøng kho¸n ViÖt Nam sè 12-2002.
7. Nghiªn cøu kinh tÕ sè 295-2002.
8. Kinh tÕ thÕ giíi sè 6-2002.
9. T¹p chÝ ng©n hµng.
19
TiÓu luËn m«n Ng©n hµng Trung −¬ng
môc lôc
Lêi nãi ®Çu................................................................................................. 1
PhÇn I: Kh¸i qu¸t chung vÒ tiÒn tÖ.................................................... 2
I. Kh¸i niÖm, chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ.............. 2
1. Kh¸i niÖm. ......................................................................................... 2
2. Chøc n¨ng.......................................................................................... 2
3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ.......................................................... 4
II. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn................................................................ 5
1. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn dùa trªn c¬ së tr÷ kim lµm ®¶m b¶o....... 5
2. Nguyªn t¾c ph¸t hµnh tiÒn cã ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸..................... 5
III. C¸c kªnh ph¸t hµnh......................................................................... 6
1. Th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông gi÷a NHTW víi c¸c NHTM............. 6
2. Kªnh thÞ tr−êng më ........................................................................... 7
3. Kªnh ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n−íc......................... 7
4. Ph¸t hµnh tiÒn th«ng qua kªnh ngo¹i hèi .......................................... 7
PhÇn II: Thùc tr¹ng l−u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam ................... 8
1. Thùc tr¹ng l−u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam ....................................... 8
2. Nh÷ng thµnh t−u vµ h¹n chÕ l−u th«ng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam.......... 11
PhÇn III: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m lµm gi¶m tiÒn mÆt l−u th«ng12
1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh ...................................................................... 12
2. BiÖn ph¸p c«ng nghÖ ....................................................................... 13
3. BiÖn ph¸p kinh tÕ............................................................................. 14
4. BiÖn ph¸p t©m lý.............................................................................. 15
KÕt luËn .................................................................................................... 16
Tµi liÖu tham kh¶o
.......................................................................... 17
Môc lôc ..................................................................................................... 18
20
- Xem thêm -