Tài liệu Thực trạng, giải pháp hoàn thiện cơ chế và phương thức chuyển giao hồ sơ cuộc kiểm toán có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý

KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC -----H•I------- ĐỀ TÀI KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ THỰC TRẠNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ VÀ PHƯƠNG THỨC CHUYỂN GIAO HỒ SƠ CUỘC KIỂM TOÁN CÓ DẤU HIỆU TỘI PHẠM CHO CƠ QUAN CHỨC NĂNG XỬ LÝ Chủ nhiệm đề tài: Ths. Đặng Văn Hải 7547 02/11/2009 Hà Nội, 2009 Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu 5 Chư¬ng I Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện cơ chế và 8 phương thức chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 1.1. §Æc ®iÓm téi ph¹m ph¸t hiÖn trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n 8 vµ vai trß cña KTNN, cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, xö lý c¸c vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n 1.1.1. Khái niệm tội phạm vµ c¸c dấu hiÖu cña téi ph¹m 8 1.1.1.1. Khái niệm tội phạm 8 1.1.1.2. Các dấu hiêu của tội phạm 8 1.1.2. §Æc ®iÓm cña téi ph¹m ph¸t hiÖn qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n 14 1.1.2.1. VÒ chñ thÓ 18 1.1.2.2. VÒ hµnh vi 19 1.1.2.3. VÒ kh¸ch thÓ 20 1.1.3. Trách nhiệm cña KTNN, cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong 21 ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, xö lý c¸c vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n 1.2. Cơ chế và phương thức chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu 24 hiệu tội phạm cho cơ quan chøc n¨ng xö lý theo ph¸p luËt 1.2.1. Cơ chế chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu hiệu tội phạm 24 cho cơ quan chøc n¨ng xö lý theo ph¸p luËt 1.2.2. Phương thức chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu hiệu tội 25 phạm cho cơ quan chøc n¨ng xö lý theo ph¸p luËt 1.3. Thùc tr¹ng thùc hiÖn cơ chế và phương thức chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chøc n¨ng xö lý 1 26 1.3.1. Những kết quả đã đạt được trong việc thực hiện c¬ chÕ vµ 26 ph−¬ng thøc chuyển giao hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 1.3.2. Những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện c¬ chÕ vµ 28 ph−¬ng thøc chuyển giao hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 1.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong việc thực 29 hiện c¬ chÕ vµ ph−¬ng thøc chuyển giao hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý Ch−¬ng II Ph−¬ng h−íng, néi dung vµ c¸c gi¶i ph¸p hoàn thiện cơ chế 31 và phương thức chuyển giao hồ sơ cuộc kiểm toán có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 2.1. Ph−¬ng h−íng hoàn thiện cơ chế và phương thức chuyển 31 giao hồ sơ cuộc kiểm toán có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 2.1.1. X¸c ®Þnh râ vai trò, tr¸ch nhiÖm của KTNN trong đấu 31 tranh phòng, chống tham nhũng 2.1.2. T¨ng c−êng phối hợp với các cơ quan chức năng trong 32 việc xử lý hành vi tham nhũng ®−îc ph¸t hiÖn thông qua hoạt động kiểm toán 2.1.3. Trong quá trình phối hợp cần có sự phân định rõ chức năng giữa KTNN – cơ quan cung cấp thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm với cơ quan điều tra – cơ quan tiếp nhận thông tin và có trách nhiệm chứng minh tội phạm. 2 32 2.2. Néi dung hoµn thiÖn cơ chế chuyển giao hồ sơ kiến nghị 33 xử lý hình sự 2.2.1. Nội dung hoµn thiÖn cơ chế chuyển giao hồ sơ kiến nghị 33 xử lý hình sự 33 2.2.1.1. Hoàn thiện về pháp luật 2.2.1.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy giúp Tổng Kiểm toán Nhà nước tổ chức thực hiện tốt việc chuyển giao hồ sơ vụ việc có dấu hiệu 36 tội phạm cho cơ quan điều tra xử lý 2.2.1.3. Xác định rõ trách nhiệm của Kiểm toán viên, Tæ kiểm toan, §oµn kiểm toán, KiÓm to¸n Nhµ n−íc chuyªn ngµnh, khu vùc, 42 c¸c vô chøc n¨ng trong việc ph¸t hiÖn hµnh vi tham nhòng vµ kiÕn nghÞ chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan điều tra xử lý 3.2. Hoàn thiện phương thức chuyển giao hồ sơ cuộc kiểm toán có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan điều tra xử lý 3.2.1. Lập hồ sơ cuộc kiểm toán có dấu hiệu tội phạm để chuyển 45 45 giao cho cơ quan điều tra xử lý 3.2.2. Thủ tục giao nhận hồ sơ 46 3.3. Giải pháp hoàn thiện cơ chế và phương thức chuyển 46 giao hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 3.3.1. Tổ chức tập huấn chuyên sâu về Luật kiểm toán nhà nước, 46 Luật phòng, chống tham nhũng và các văn bản pháp luật có liên quan cho đội ngũ cán bộ, công chức Kiểm toán Nhà nước 3.3.2. Thông qua kiểm toán phát hiện kịp thời và kiªn quyÕt kiến nghị xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, tham nhũng, l·ng phÝ 47 3.3.3. T¨ng c−êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t chÊt l−îng kiÓm to¸n vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn 3 48 3.3.4. Kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực cán bộ bảo 49 đảm cho Vô Ph¸p chÕ hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao 3.3.5. Xây dựng văn bản pháp luật liên tịch phối hợp giữa 49 KTNN với các cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý các vụ việc có dấu hiệu tội phạm do KTNN phát hiện và kiến nghị xử lý 51 KÕt luËn 4 PHẦN MỞ ĐẦU 1. TÝnh cÊp thiÕt của đề tài KiÓm to¸n Nhµ n−íc (KTNN) víi vÞ thÕ c¬ quan chuyªn m«n do Quèc héi thµnh lËp, ho¹t ®éng ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt, có vai trò và trách nhiệm to lớn trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, mµ trực tiếp là tội phạm tham nhũng. Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc nãi chung vµ trong phßng, chèng tham nhòng nãi riªng tr−íc hÕt ®−îc kh¼ng ®Þnh t¹i §iÒu 3 LuËt kiÓm to¸n nhµ n−íc quy ®Þnh vÒ môc ®Ých kiÓm to¸n: “Ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n−íc phôc vô viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Nhµ n−íc trong qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc; gãp phÇn thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng tham nhòng, thÊt tho¸t, l·ng phÝ, ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt; n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc”; khoản 10 Điều 15: “ChuyÓn hå s¬ cho c¬ quan ®iÒu tra vµ c¸c c¬ quan kh¸c cña Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn kiÓm tra, xö lý nh÷ng vô viÖc cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt cña tæ chøc, c¸ nh©n ®· ®−îc ph¸t hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n”. Đặc biệt, LuËt phßng, chèng tham nhòng được Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 8 thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/6/2006 đã xÕp KiÓm to¸n Nhµ n−íc vµo nhãm c¸c c¬ quan trùc tiÕp cã tr¸ch nhiÖm ph¸t hiÖn vµ phèi hîp xö lý tham nhòng bao gåm: c¬ quan Thanh tra nhµ n−íc, c¬ quan §iÒu tra, KiÓm to¸n Nhµ n−íc, ViÖn kiÓm s¸t, Toµ ¸n. Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, KTNN kh«ng cã chøc n¨ng ®iÒu tra, xö lý hµnh vi ph¹m téi, do vËy, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n khi ph¸t hiÖn c¸c vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m, KTNN ph¶i chuyÓn hå s¬ vô viÖc ®ã cho c¬ quan chøc n¨ng cã thÈm quyÒn ®Ó xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tè tông h×nh sù. Trong nh÷ng n¨m qua, qua thùc tiÔn ho¹t ®éng cña m×nh KTNN ®· chuyÓn mét sè hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m mµ cô thÓ lµ téi ph¹m tham nhòng, lµm thÊt tho¸t tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc cho c¬ quan chøc n¨ng ®Ó xö lý theo ph¸p luËt. Song, viÖc chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®Ó xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ch−a cã mét c¬ chÕ vµ ph−¬ng thøc râ rµng, cô thÓ; ch−a cã sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a KTNN víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng, nªn 5 viÖc chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®Ó xö lý theo ph¸p luËt cßn cã nhiÒu bÊt cËp, cÇn ph¶i lµm s¸ng tá vÒ c¬ së khoa häc, c¬ së ph¸p lý còng nh− c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nµy, nh»m khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n vÒ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®· ®−îc ph¸t hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n, gãp phÇn phßng, chèng tham nhòng tÝch cùc vµ hiÖu qu¶. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy cã ý nghÜa vµ gi¸ trÞ thùc tiÔn cao, ®¸p øng ®ßi hái cÊp thiÕt hiÖn nay trong ho¹t ®éng KTNN. 2. Môc đích nghiªn cøu của ®Ò tµi Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi gåm: - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ téi ph¹m, ®Æc biÖt lµ téi ph¹m tham nhòng; vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña KTNN, cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, xö lý vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n; nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ viÖc chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng xö lý. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thùc hiÖn c¬ chÕ vµ ph−¬ng thøc chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng xö lý; - §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ ph−¬ng thøc chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m cho c¬ quan chøc n¨ng xö lý. 3. §èi tưîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi - Đèi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ viÖc lËp vµ chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng xö lý. - Ph¹m vi ®Ò tµi nghiªn cøu c¬ chÕ vµ ph−¬ng thøc chuyÓn giao hå s¬ vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m, chủ yếu là tham nhũng ph¸t hiÖn trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KTNN cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng xö lý. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi §Ò tµi sö dông phư¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh−: ph−¬ng ph¸p tæng hîp, so s¸nh, ph©n tÝch, kh¶o s¸t, thèng kª, hÖ thèng ho¸… 6 5. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®−îc tr×nh bµy thµnh 2 ch−¬ng: Chư¬ng I: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện cơ chế và phương thức chuyển giao hồ sơ vô viÖc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý Ch−¬ng II: Ph−¬ng h−íng, néi dung vµ c¸c gi¶i ph¸p hoàn thiện cơ chế và phương thức chuyển giao hồ sơ cuộc kiểm toán có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan chức năng xử lý 7 Chư¬ng I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN CƠ CHẾ VÀ PHƯƠNG THỨC CHUYỂN GIAO HỒ SƠ CUỘC KIỂM TOÁN CÓ DẤU HIỆU TỘI PHẠM CHO CƠ QUAN CHỨC NĂNG XỬ LÝ 1.1. §Æc ®iÓm téi ph¹m ph¸t hiÖn trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ vai trß cña Kiểm toán Nhà nước, cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng trong ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, xö lý c¸c vô viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n 1.1.1. Khái niệm tội phạm vµ c¸c dấu hiÖu cña téi ph¹m 1.1.1.1. Khái niệm tội phạm Theo quy ®Þnh t¹i Điều 8 Bé luËt h×nh sù nước Cộng hoà XHCN Việt Nam năm 1999: “Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bé luËt h×nh sù, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật XHCN”. Định nghĩa tội phạm trên đây là định nghĩa có tính khoa học thể hiện tập trung nhất quan điểm của Nhà nước ta về tội phạm. Định nghĩa này không những là cơ sở cho việc nhận thức đúng đắn về tội phạm mà còn là cơ sở để áp dụng đúng đắn những điều luật quy định về từng tội phạm cụ thể. 1.1.1.2. Các dấu hiÖu của tội phạm Dấu hiệu của tội phạm là những quy định của pháp luật nhằm để phân biệt giữa hành vi bị coi là tội phạm với những hành vi không phải là tội phạm. Theo luật hình sự Việt Nam, hành vi bị coi là tội phạm có bốn dấu hiệu là: - Tính nguy hiểm cho xã hội; 8 - Tính có lỗi; - Tính trái pháp luật hình sự; - Tính phải chịu hình phạt. Trong bốn dấu hiệu trên, dấu hiệu thứ nhất và dấu hiệu thứ hai là dấu hiệu về nội dung, dấu hiệu thứ ba là dấu hiệu về hình thức pháp lý và dấu hiệu thứ tư là dấu hiệu về hậu quả pháp lý. a. Tính nguy hiểm cho xã hội Tính nguy hiểm cho xã hội là dấu hiệu cơ bản, quan trọng nhất, quyết định những dấu hiệu khác của tội phạm. Hành vi nào đó sở dĩ bị quy định trong luật hình sự là tội phạm và phải chịu trách nhiệm hình sự vì nó có tính nguy hiểm cho xã hội. Nguy hiểm cho xã hội, về khách quan có nghĩa là gây ra hoặc đe doạ gây ra thiệt hại đáng kể cho các quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. Đó là những quan hệ xã hội có tính tương đối quan trọng hoặc quan trọng và khi bị xâm hại có thể gây ra những thiệt hại hoặc những ảnh hưởng đáng kể cho điều kiện tồn tại và phát triển của chế độ XHCN. Điều 8 Bé luËt h×nh sù Việt nam đã xác định những quan hệ xã hội đó là độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, tính mạng, sức khoẻ, tự do, danh dự, nhân phẩm, sở hữu, các quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân. Những hành vi bị coi là tội phạm, theo luật hình sự Việt nam, phải là những hành vi xâm phạm đến các quan hệ xã hội là dấu hiệu của tội phạm cho phép làm sáng rõ tính giai cấp trong quan niệm về tội phạm và qua đó cũng cho phép khẳng định thêm tính giai cấp của luật hình sự nói riêng cũng như của pháp luật nói chung. Tính nguy hiểm cho xã hội của tội phạm không những là căn cứ để phân biệt hành vi là tội phạm với những hành vi vi phạm khác mà còn là cơ sở để đánh giá mức độ nghiêm trọng nhiều hay ít của hành vi phạm tội và qua đó giúp cho việc cá thể hoá trách nhiệm hình sự được chính xác. 9 Tính nguy hiểm cho xã hội của tội phạm có tính khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của nhà làm luật. Với ý nghĩa là thuộc tính khách quan của tội phạm, tính nguy hiểm cho xã hội hoàn toàn có thể được con người nhận thức và nhận thức đúng. Do vậy, khi khẳng định hành vi nhất định là hành vi nguy hiểm cho xã hội thì không có nghĩa đó là sự áp đặt theo ý muốn chủ quan của con người mà đó chỉ là sự xác nhận thực tế khách nhau của hành vi hoặc có liên quan đến hành vi. Những tình tiết đó, trước hết phải kể đến là: - Tính chất của quan hệ xã hội bị xâm hại; - Tính chất của hành vi khách quan, trong đó bao gồm cả tính chất của phương pháp, thủ đoạn, của công cụ và phương tiện phạm tội; - Mức độ thiệt hại gây ra hoặc đe doạ gây ra cho quan hệ xã hội bị xâm hại; - Tính chất và mức độ lỗi; - Động cơ, mục đích của người có hành vi phạm tội; - Hoàn cảnh chính trị - xã hội lúc và nơi hành vi phạm tội xảy ra; - Nhân thân của người có hành vi phạm tội; - Những tình tiết giảm nhẹ hoặc tăng nặng trách nhiệm hình sự khác. Những tình tiết trên đây không những có ý nghĩa đối với người áp dụng luật hình sự mà trước hết nó là cơ sở để các nhà làm luật xác định những hành vi nào là hành vi nguy hiểm cho xã hội và cấu thành tội phạm để quy định trong Bộ luật hình sự. b. Tính có lỗi Lỗi là thái độ chủ quan của con người đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội của mình và đối với hậu quả của hành vi đó thể hiện dưới dạng cố ý hoặc vô ý. Người bị coi là có lỗi khi người đó thực hiện hành vi gây thiệt hại cho xã hội nếu hành vi ấy là kết quả của sự tự lựa chọn và quyết định của chủ thể trong khi có đủ điều kiện quyết định thực hiện xử sự khác phù hợp với đòi hỏi của xã hội. Xử sự của người bình thường bao giờ cũng là sự thống nhất của các yếu tố khách quan và chủ quan. Hai mặt khách quan và chủ quan của tội phạm có liên hệ chặt chẽ với nhau. Không thể có hành vi nguy hiểm cho xã hội mà không 10 có lỗi của người phạm tội. Chính vì tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi đã bao gồm cả tính có lỗi cho nên có ý kiến cho rằng không thể coi tính có lỗi là dấu hiệu độc lập với dấu hiệu nguy hiểm cho xã hội. Trong Bé luËt h×nh sù Việt nam, tính có lỗi được nêu trong định nghĩa về tội phạm là dấu hiệu độc lập với tính nguy hiểm cho xã hội nhưng không phải để tách tính có lỗi ra khỏi tính nguy hiểm cho xã hội mà để nhấn mạnh tính chất quan trọng của tính có lỗi. Luật hình sự Việt nam không chấp nhận việc quy tội khách quan, nghĩa là quy trách nhiệm hình sự cho người chỉ căn cứ vào việc người đó đã thực hiện hành vi gây thiệt hại cho xã hội mà không căn cứ vào lỗi của họ. Chúng ta áp dụng hình phạt không phải để trừng trị hành vi mà để trừng trị người đã thực hiện tội phạm nhằm cải tạo, giáo dục họ. Mục đích giáo dục, cải tạo này chỉ có thể đạt được nếu hình phạt được áp dụng cho người có lỗi. Đối với người không có lỗi, hình phạt không thể phát huy được tác dụng giáo dục, cải tạo. c. Tính trái pháp luật hình sự Theo Điều 8 Bé luËt h×nh sù của nươc Cộng hoà XHCN Việt Nam, hành vi nguy hiểm cho xã hội chỉ có thể bị coi là tội phạm nếu “… được quy định trong Bộ luật hình sự…”. Như vậy, tính được quy định trong luật hình sự hay tính trái pháp luật hình sự là dấu hiệu đòi hỏi phải có ở hành vi bị coi là tội phạm. Việc quy định này là sự thừa nhận nguyên tắc đã được ghi nhận trong Tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền của Liên hợp quốc: “không ai bị kết án vì một hành vi mà lúc họ thực hiện luật pháp quốc gia hay quốc tế không coi là tội phạm” (khoản 2 Điều 1). Trong sự thống nhất với việc xóa bỏ nguyên tắc tương tự và cấm hồi tố, việc khẳng định tính trái pháp luật hình sự của tội phạm là biểu hiện cụ thể của nguyên tắc pháp chế XHCN. Trong Bé luËt h×nh sù, tính trái pháp luật hình sự không những chỉ được thể hiện ở Điều 8 mà còn được thể hiện ở Điều 2 và Điều 7. Điều 2 Bé luËt h×nh sù quy định: “Chỉ người nào phạm một tội đã được Bé luËt h×nh sù quy định mới phải chịu trách nhiệm hình sự..”. Khoản 2 Điều 7 quy định: “Điều luật quy định một tội phạm mới, một hình phạt nặng hơn, một tình tiết tăng nặng mới hoặc 11 hạn chế phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm tình phạt, xoá án tích và các quy định khác không có lợi cho người phạm tội, thì không áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành”. Việc quy định tính trái pháp luật hình sự là dấu hiệu của tội phạm không những là cơ sở đảm bảo cho đường lối đấu tranh phòng chống tội phạm được thống nhất, bảo đảm cho quyền dân chủ của công dân không bị những hành vi xử lý tuỳ tiện vi phạm mà còn là động lực thúc đẩy cơ quan lập pháp kịp thời bổ sung, sửa đổi luật theo sát sự thay đổi của tình hình chính trị, kinh tế, xã hội. Tinh trái pháp luật hình sự tuy chỉ là dấu hiệu về mặt hình thức pháp lý, phản ánh tính nguy hiểm cho xã hội, nhưng nếu coi nhẹ nó sẽ dẫn đến tình trạng tuỳ tiện trong việc xác định tội phạm, việc xác định tội danh và quyết định mức độ xử lý sẽ không được thống nhất. Nhưng ngược lại, nếu quá coi trọng tính trái pháp luật hình sự sẽ dẫn đến tình trạng xác định tội phạm một cách hình thức, máy móc. Nhằm tránh những trường hợp như vậy, khoản 4 Điều 8 Bé luËt h×nh sù đã quy định: “Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm, nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể, thì không phải là tội phạm….” Luật hình sự Việt nam coi tính trái pháp luật hính sự là dấu hiệu của tội phạm nhưng không phải là dấu hiệu duy nhất mà chỉ là dấu hiệu biểu hiện mặt hình thức pháp lý của dấu hiệu tính nguy hiểm cho xã hội - dấu hiệu cơ bản của tội phạm. Hai dấu hiệu – tính nguy hiểm cho xã hội và tính trái pháp luật hình sự có quan hệ biện chứng của mối quan hệ giữa nội dung và hình thức. Tính trái pháp luật hình sự tuy có tính độc lập tương đối nhưng vẫn là dấu hiệu được xác định bởi dấu hiệu tính nguy hiểm cho xã hội. Chỉ trên cơ sở thừa nhận tính nguy hiểm cho xã hội, kết hợp tính nguy hiểm cho xã hội và tính trái pháp luật hình sự mới có thể nhận thức được tính trái pháp luật hình sự một cách đầy đủ. d. Tính phải chịu hình phạt Tính phải chịu hình phạt là dấu hiệu của tội phạm nhưng không phải là thuộc tính bên trong của tội phạm như hai dấu hiệu trên. Do vật, Điều 8 Bé luËt h×nh sù của nước Cộng hoà XHCN Việt Nam không đề cập dấu hiệu này trong 12 định nghĩa tội phạm. Hành vi bị coi là tội phạm vì về nội dung, nó có tính nguy hiểm cho xã hội và về hình thức, có tính trái pháp luật hình sự chứ không phải vì nó có tính chịu hình phạt. Ngược lại, hành vi sở dĩ có tính chịu hình phạt, vì là tội phạm – vì nguy hiểm cho xã hội và trái pháp luật hình sự. Như vậy, tính phải chịu hình phạt là dấu hiệu kèm theo của tính nguy hiểm cho xã hội và tính trái pháp luật hình sự. Tính chất này không những chỉ thể hiện ở chỗ chỉ hành vi phạm tội mới phải chịu hình phạt trong từng trường hợp phạm tội cụ thể. Tính nguy hiểm cho xã hội vừa là cơ sở của việc phân hoá tính chịu hình phạt trong luật vừa là cơ sở để cá thể hoá hình phạt trong thực tiễn áp dụng luật hình sự. Tính chịu hình phạt được coi là dấu hiệu của tội phạm vì nó được xác định bởi chính những thuộc tính khách quan bên trong của tội phạm. Chỉ có hành vi phạm tội mới phải chịu biện pháp trách nhiệm là hình phạt; không có tội phạm thì cũng không có hình phạt. Nói tội phạm có tính chịu hình phạt có nghĩa là bất cứ hành vi phạm tội nào, do tính nguy hiểm cho xã hội cũng đều bị đe dọa phải chịu hình phạt là biện pháp cưỡng chế nhà nước có tính nghiêm khắc nhất trong hệ thông những biện pháp cưỡng chế nhà nước. Nhưng điều đó không có nghĩa là việc áp dụng và thi hành trong thực tế hình phạt cụ thể là có tính chất bắt buộc tuyệt đối cho mọi trường hợp phạm tội. Trong thực tế vẫn có trường hợp người phạm tội không phải chịu hình phạt. Đó là những trường hợp có tội nhưng được miễn trách nhiệm hình sự, được miễn hình phạt hoặc được miễn chấp hành hình phạt. Vì có những trường hợp như vậy nên có ý kiến cho rằng không nên coi tính phải chịu hình phạt là dấu hiệu của tội phạm. Quan niệm như vậy là không thấy được mối liên hệ giữa tội phạm và hình phạt. Trong các hành vi của con người, chỉ có tội phạm là hành vi có thể áp dụng hình phạt. Có thể có tội mà không phải chịu hình phạt nhưng không thể áp dụng hình phạt khi không có tội. Nếu không coi tính phải chịu hình phạt là dấu hiệu của tội phạm thì sẽ không thấy được hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất luôn gắn liền với tội phạm và chỉ có thể áp dụng đối với người có hành vi phạm tội. Trong những trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự, được miễn hình phạt hoặc được 13 miễn chấp hành hình phạt, người phạm tội tuy không phải chịu hình phạt nhưng không có nghĩa tội phạm mà họ thực hiện không có tính chịu hình phạt mà trái lại, khả năng đe doạ phải chịu hình phạt vẫn có. Người phạm tội không phải chịu hình phạt vì đã được miễn với những lý do khác nhau. Đó là những lý do đã được quy định trong các điều 25, 54, 57 và 60 của Bé luËt h×nh sù. Như vậy, nói tội phạm có tính chịu hình phạt có nghĩa là bất cứ hành vi phạm tội nào cũng đều bị đe dọa có thể phải chịu biện pháp cưỡng chế nhà nước nghiêm khắc nhất là hình phạt. 1.1.2. §Æc ®iÓm cña téi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KTNN Ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ nưíc lµ viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, trung thùc cña b¸o c¸o tµi chÝnh; viÖc tu©n thñ ph¸p luËt; tÝnh kinh tÕ, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ nưíc. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n−íc có mục đích phôc vô viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Nhµ n−íc trong qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc; gãp phÇn thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng tham nhòng, thÊt tho¸t, l·ng phÝ, ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt; n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc. §èi t−îng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc lµ ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc cña c¸c ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 63 cña LuËt KTNN, c¸c ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n bao gåm: 1. Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¬ quan kh¸c ë trung −¬ng. 2. C¬ quan ®−îc giao nhiÖm vô thu, chi ng©n s¸ch nhµ n−íc c¸c cÊp. 3. Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, c¬ quan kh¸c ë ®Þa ph−¬ng. 4. §¬n vÞ thuéc lùc l−îng vò trang nh©n d©n. 5. §¬n vÞ qu¶n lý quü dù tr÷ cña Nhµ n−íc, quü dù tr÷ cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, quü tµi chÝnh kh¸c cña Nhµ n−íc. 14 6. Tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi nghÒ nghiÖp, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp cã sö dông kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ n−íc. 7. §¬n vÞ sù nghiÖp ®−îc ng©n s¸ch nhµ n−íc b¶o ®¶m mét phÇn hoÆc toµn bé kinh phÝ. 8. Tæ chøc qu¶n lý tµi s¶n quèc gia. 9. Ban Qu¶n lý dù ¸n ®Çu t− cã nguån kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ n−íc hoÆc cã nguån gèc tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc. 10. Héi, liªn hiÖp héi, tæng héi vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®−îc ng©n s¸ch nhµ n−íc hç trî mét phÇn kinh phÝ ho¹t ®éng. 11. Doanh nghiÖp nhµ n−íc. 12. Ngoµi c¬ quan, tæ chøc, ®¬n vÞ quy ®Þnh t¹i c¸c kho¶n tõ kho¶n 1 ®Õn kho¶n 11 §iÒu nµy, ®¬n vÞ nhËn trî gi¸, trî cÊp cña Nhµ n−íc, ®¬n vÞ cã c«ng nî ®−îc Nhµ n−íc b¶o l·nh mµ kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp nhµ n−íc cã thÓ thuª doanh nghiÖp kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÓm to¸n; doanh nghiÖp kiÓm to¸n ph¶i thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n theo chuÈn mùc, quy tr×nh kiÓm to¸n nhµ n−íc vµ göi b¸o c¸o kiÓm to¸n cho KiÓm to¸n Nhµ n−íc. Nh− vËy, ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n lµ c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc cã qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc. Tõ thùc tiÔn kiÓm to¸n nh÷ng n¨m qua cho thÊy cßn nhiÒu sai ph¹m trong qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2006, KTNN ®· kiÕn nghÞ t¨ng thu, gi¶m chi, ghi thu- ghi chi qu¶n lý qua ng©n s¸ch nhµ n−íc, xö lý c¸c kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷, víi tæng sè tiÒn h¬n 25.297,5 tØ ®ång; trong ®ã: t¨ng thu thuÕ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c trªn 7.925,9 tØ ®ång; gi¶m chi ng©n s¸ch nhµ n−íc trªn 3.861,5 tØ ®ång; kiÕn nghÞ ghi thu - ghi chi qu¶n lý qua ng©n s¸ch nhµ n−íc trªn 7.568,6 tØ ®ång; xö lý c¸c kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷, nî ®äng thuÕ trªn 3.187,7 tØ ®ång; cho vay t¹m øng kh«ng ®óng quy ®Þnh, sai ph¹m kh¸c… trªn 2.753,8 tØ ®ång. ChØ tÝnh riªng kÕt qu¶ kiÓm to¸n n¨m 2006, KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý tài chính hơn 7.600 tỉ đồng, trong đó: số kiến nghị tăng thu ngân sách gần 1.900 tỉ đồng gồm các loại thuế, các loại phí, lệ phí và thu khác. Nguyên nhân: doanh nghiệp 15 hạch toán, kê khai báo cáo tài chính không trung thực, có cả sai sót, gian lận (tức sai sót cố ý), hạch toán vào giá thành cả chi phí không hợp lý, hợp lệ hoặc do sai thuế suất. Cũng có tồn tại ở khâu kiểm tra thuế bước một, hoặc do phạm vi kiểm tra thuế không thể bao quát hết. Nếu số tiền gần 1.900 tỉ đồng này không bị phát hiện, rất có thể ngân sách bị thất thu. Phần chi ngân sách có gần 1.340 tỉ đồng phải giảm, tức chiếm 20% so với tổng số trên 7.600 tỉ đồng phải xử lý tài chính. 1.340 tỉ đồng phải giảm chi ngân sách có nhiều loại khác nhau: Loại “giảm trừ dự toán, giảm thanh toán” chiếm gần 247 tỉ đồng. Đây là tiền các đơn vị đã tính toán sai số lượng chi, sai số tiền phải thanh toán cho nhà thầu nhưng chưa trả, Kiểm toán Nhà nước phát hiện, kiến nghị phải giảm trừ dự toán và giảm thanh toán; nếu thực hiện đúng kiến nghị thì ngân sách không bị mất đi. Loại hai là “quyết toán sai niên độ”, tức là chi rồi, có thể chi đúng nhưng lại hạch toán vào niên độ không phù hợp qui định. Khoản này chiếm gần 206 tỉ đồng. Loại thứ ba là “địa phương bố trí hoàn vốn”. Tức sử dụng vốn, kinh phí sai mục đích, dùng tiền của việc A chi cho việc B nên phải bố trí nguồn vốn hợp pháp khác của đơn vị để hoàn trả, đảm bảo sử dụng đúng qui định... Khoản này chiếm gần 140 tỉ đồng. Loại thứ tư “giảm chi khác” chiếm 550 tỉ đồng. Ở đây có cả sai phạm và cả do cơ chế, qui định bất cập, như chi vượt tổng mức đầu tư, chi ngoài dự toán... Loại cuối cùng và đáng quan tâm nhất là “sai chế độ, phải thu hồi nộp ngân sách”. Khoản này là 140 tỉ đồng, trong đó có cả chi thường xuyên và chi xây dựng cơ bản... Sau khoản thu, khoản chi là khoản phải ghi thu - ghi chi quản lý qua ngân sách nhà nước, đã thu rồi nhưng “cất giữ” không đúng qui định gồm 1.350 tỉ đồng. Đó là học phí, viện phí, phí giao thông..., các lệ phí đã thu nhưng 16 chưa được nộp vào kho bạc. Thêm gần 300 tỉ đồng là các khoản tiền tạm giữ do thu nộp phạt, chống buôn lậu... hiện đang để tại kho bạc nhưng chưa được xử lý theo đúng qui định. Phần cuối cùng của hơn 7.600 tỉ đồng là tiền nhà nước đã bị cho vay, cho tạm ứng sai qui định, đến cuối năm vẫn chưa thu hồi được chiếm 1.570 tỉ đồng cùng một số sai phạm khác chiếm hơn 1.100 tỉ đồng. Tuy nhiªn, trong c¸c hµnh vi vi ph¹m nªu trªn th× chØ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m nghiªm träng ®· ®−îc Bé luËt h×nh sù cña n−íc ta quy ®Þnh lµ téi ph¹m do nh÷ng ng−êi cã tr¸ch nhiÖm trong c¸c ®¬n vÞ ®−îc kiÓm to¸n thùc hiÖn míi ®−îc xem xÐt ®Ó xö lý vÒ h×nh sù. Theo quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù, nhãm téi ph¹m do c¸c chñ thÓ cã chøc vô, quyÒn h¹n thùc hiÖn nµy ®−îc gäi lµ téi ph¹m vÒ chøc vô, quyÒn h¹n, bao gåm 2 nhãm lµ: téi ph¹m vÒ chøc vô vµ téi ph¹m vÒ tham nhòng, trong ®ã nhãm téi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n chñ yÕu lµ téi ph¹m tham nhòng. VÒ khái niệm tham nhũng: Khoản 2, Điều 1 Luật phòng, chống tham nhũng quy định: “Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi”. Theo đó, hành vi tham nhũng gồm có ba yếu tố là: yếu tố chức vụ, quyền hạn; yếu tố lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó và yếu tố vụ lợi. Thiếu một trong các yếu tố trên thì không là hành vi tham nhũng mà có thể là vi phạm pháp luật khác. Nh− vËy, tham nhòng ®−îc m« t¶ d−íi d¹ng hành vi, bao gåm ba yÕu tè: Thø nhÊt, hµnh vi nµy ®−îc thùc hiÖn bëi mét ®èi t−îng ®Æc biÖt lµ ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n; Thø hai, ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n ®· cã sù lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®ã khi thùc hiÖn nhiÖm vô, c«ng vô ®−îc giao; Thø ba, hµnh vi nµy thùc hiÖn víi môc ®Ých v× vô lîi. YÕu tè vô ®−îc hiÓu kh«ng chØ lµ vô lîi cho c¸ nh©n m×nh mµ cßn cã thÓ lµ vô lîi cho c¬ quan, tæ chøc, ®¬n vÞ, ®Þa ph−¬ng m×nh hoÆc tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c. Lîi Ých ®−îc h−íng 17 tíi ë ®©y kh«ng chØ lµ lîi Ých vÒ vËt chÊt mµ cã thÓ lµ c¶ lîi Ých vÒ tinh thÇn. Lîi Ých ®ã cã thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. §−îc coi lµ hµnh vi tham nhòng nÕu cã ®ñ c¶ 3 yÕu tè, nÕu thiÕu mét trong c¸c yÕu tè ®ã th× vÉn kh«ng lµ tham nhòng, nh−ng cã thÓ lµ mét hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c (ch¼ng h¹n: hµnh vi cè ý lµm tr¸i, l¹m dông tÝn nhiÖm chiÕm ®o¹t tµi s¶n)... Tõ kh¸i niÖm tham nhòng nªu trªn, chúng ta cã thÓ thÊy c¸c téi ph¹m tham nhòng cã c¸c ®Æc ®iÓm sau ®©y: 1.1.2.1. VÒ chñ thÓ Chñ thÓ cña téi ph¹m tham nhòng ph¶i lµ ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n. Nh÷ng ®èi t−îng ®−îc coi lµ ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n ®· ®−îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 1 cña LuËt phßng, chèng tham nhòng bao gåm: a) C¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc; b) Sü quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp, c«ng nh©n quèc phßng trong c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc Qu©n ®éi nh©n d©n, sÜ quanm h¹ sÜ quan nghiÖp vô, sÜ quan, h¹ sÜ quan chuyªn m«n – kü thuËt trong c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc C«ng an nh©n d©n; c) C¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý trong doanh nghiÖp cña Nhµ n−íc, c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý lµ ng−êi ®¹i diÖn phÇn vèn gãp cña Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp. d) Ng−êi ®−îc giao thùc hiÖn nhiÖm vô, c«ng vô cã quyÒn h¹n trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô, c«ng vô ®ã. Nh− vËy, cã bèn nhãm ®èi t−îng ®−îc coi lµ ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n. Nhãm thø nhÊt lµ c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc ®−îc quy ®Þnh cô thÓ trong Ph¸p lÖnh c¸n bé, c«ng chøc n¨m 1998 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2000, n¨m 2003). §©y lµ nhãm ®èi t−îng chñ yÕu, chiÕm tû lÖ lín vÒ sè l−îng trong sè ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt phßng, ch«ng tham nhòng. §ång thêi, c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc còng lµ nhãm ®èi t−îng th−êng nắm gi÷ nh÷ng vÞ trÝ, c«ng viÖc liªn quan ®Õn vèn, tµi s¶n nhµ n−íc hoÆc tiÕp xúc trùc tiÕp, gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña c«ng d©n, doanh nghiÖp cã nhiÒu c¬ héi ®Ó thùc hiÖn hµnh vi tham nhòng nªn cÇn ®−îc thÓ chÕ ho¸ vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ ®Ó gi¶m thiÓu nguy c¬ tham nhòng. 18 Nh÷ng ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n nªu t¹i §iÓu b) lµ nhãm ®èi t−îng cã ®Þa vÞ ph¸p lý t−¬ng ®èi ®Æc thï, thuéc c¸c lùc l−¬ng vò trang nh©n d©n vµ ®−îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i LuËt Quèc phßng vµ LuËt C«ng an nh©n d©n. Nhãm ®èi t−îng thø ba nªu t¹i §iÓm c) cã thÓ ®−îc chia thµnh 2 lo¹i: thø nhÊt, nh÷ng c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý trong doanh nghiÖp cña Nhµ n−íc; thø hai, c¸n bé, l·nh ®¹o, qu¶n lý lµ ng−êi ®¹i diÖn phÇn vèn gãp cña Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp. Nh÷ng ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n quy ®Þnh t¹i ®iÓm d) còng ®· ®−îc quy ®Þnh lµ ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n t¹i PhÇn c¸c téi ph¹m vÒ chøc vô, Bé luËt H×nh sù. Theo ®ã, bªn c¹nh ®èi t−îng lµ c¸n bé, c«ng chøc nhµ n−íc, nh÷ng ng−êi tuy kh«ng ph¶i lµ c¸n bé, c«ng chøc nh−ng ®−îc giao nhiÖm vô, c«ng vô vµ cã quyÒn h¹n trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô, c«ng vô ®ã còng ®−îc coi lµ ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n vµ thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt phßng, ch«ng tham nhòng. 1.1.2.2. VÒ các hành vi §iÒu 3 cña LuËt Phßng, chèng tham nhòng quy ®Þnh c¸c hµnh vi tham nhòng bao gåm: 1. Tham « tµi s¶n. 2. NhËn hèi lé. 3.L¹m dông chøc vô, quyÒn h¹n chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 4. Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n trong khi thi hµnh nhiÖm vô, c«ng vô v× vô lîi. 5. L¹m quyÒn trong khi thi hµnh nhiÖm vô, c«ng vô v× vô lîi. 6. Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n g©y ¶nh h−ëng víi ng−êi kh¸c ®Ó trôc lîi. 7. Gi¶ m¹o trong c«ng t¸c v× vô lîi. 8. §−a hèi lé, m«i giíi hèi lé ®−îc thùc hiÖn bëi ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña c¬ quan, tæ chøc, ®¬n vÞ hoÆc ®Þa ph−¬ng v× vô lîi. 9. Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n sö dông tr¸i phÐp tµi s¶n cña Nhµ n−íc v× vô lîi. 10. Nhòng nhiÒu v× vô lîi. 19