Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lêi nãi ®Çu
ViÖc chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn
kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN, nÒn kinh tÕ níc ta còng nh mçi
doanh nghiÖp ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc míi
trong ®ã cã sù chªnh lÖch t¨ng vät kho¶ng c¸ch gi÷a v¨n minh, tiªn tiÕn
vµ l¹c hËu lµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt. Lé tr×nh thùc hiÖn AFTA sím h¬n dù
®Þnh, HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ViÖt - Mü ®· ®îc quèc héi th«ng qua vµ cã
hiÖu lùc, søc Ðp cña héi nhËp vµ c¹nh tranh toµn cÇu ®ang lín dÇn. NghÞ
quyÕt Quèc héi vÒ nhiÖm vô n¨m 2002 vµ ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña
ChÝnh phñ ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m cao cña c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n íc
trong viÖc tËp trung mäi nç lùc cho sù ph¸t triÓn. Th¸ng 9 n¨m 2001,
Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Khãa IX ®· ra NghÞ quyÕt vÒ
s¾p xÕp, ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ n íc, NghÞ quyÕt
Trung ¬ng 3 cã ®i vµo cuéc sèng trë thµnh hiÖn thùc hay kh«ng cßn phô
thuéc vµo phÇn lín sù vËn ®éng cña h¬n 60. 000 doanh nghiÖp trong c¶
níc. Do vËy, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vµ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
lµ nh©n tè quan träng ®Ó chóng ta cã thÓ ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái bøc
xóc cña t×nh h×nh míi. ChÝnh phñ ®· triÓn khai nhiÒu chñ tr ¬ng, chÝnh
s¸ch ®Ó tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, ph¸t huy quyÒn tù chñ kinh doanh, n©ng
cao hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp Nhµ níc. Mét trong nh÷ng chñ tr¬ng
quan träng ®ã lµ : Cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. §©y lµ quyÕt
®Þnh ®óng ®¾n cña Nhµ níc nh»m kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm, tr×
trÖ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
Em lµ sinh viªn n¨m cuèi cña Khoa Qu¶n lý, em rÊt qua t©m ®Õn
vÊn ®Ò héi nhËp vµ c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ
trêng khu vùc vµ thÕ giíi. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cæ phÇn hãa c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc. Sau khi kÕt thóc häc ch¬ng tr×nh LuËt Kinh tÕ cña
Khoa LuËt, em ®· lÜnh héi ®îc nhiÒu kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt. Nªn em xin
m¹nh d¹n ®îc ®Ò cËp ®Õn ®Ò tµi :
cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
2
MÆc dï ®· cè g¾ng häc hái, su tÇm tµi liÖu nhng ch¾c ch¾n em
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ khiÕm khuyÕt.
Em kÝnh mong c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o chØ b¶o em thªm.
Em xin tr©n träng c¶m ¬n!
3
néi dung
I- Nh÷ng VÊN §Ò chung vÒ cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp Nhµ níc
1. Kh¸i niÖm cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc:
C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së
nguån vèn cÊp ph¸t cña ng©n s¸ch Nhµ níc vµ do ®ã tÊt c¶ c¸c sù ho¹t
®éng ®Òu chÞu sù kiÓm so¸t vµ chi phèi trùc tiÕp cña Nhµ n íc. Còng nh
nhiÒu níc trªn thÕ giíi, khu vùc kinh tÕ Nhµ níc ho¹t ®éng hÕt søc kÐm
hiÖu qu¶, ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc do cÊp ®Þa ph¬ng qu¶n lý.
Nh vËy, cã thÓ thÊy r»ng vÊn ®Ò s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc cÇn ph¶i ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch c¬ b¶n. §Ó gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò nµy gi¶i ph¸p h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng vµ ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu kinh doanh hiÖn ®¹i - §ã lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn.
Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc lµ chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ
Nhµ níc ta nh»m ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u trong doanh nghiÖp Nhµ
níc, n©ng cao hiÖu qu¶ cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. §Ó thùc hiÖn
chñ tr¬ng ®ã, Nhµ níc ban hµnh kh¸ nhiÒu c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi
hµnh. §ã lµ quyÕt ®Þnh sè 202/CT ngµy 8/6/1992 cña Chñ tÞch Héi ®ång
Bé trëng vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n íc thµnh c«ng
ty cæ phÇn, kÌm theo ®Ò ¸n chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n íc thµnh
c«ng ty cæ phÇn; ChØ thÞ sè 84/TTg ngµy 4/3/1993 cña Thñ tíng ChÝnh
phñ vÒ xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n íc vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u c¸c doanh nghiÖp Nhµ
níc. NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 7/5/1996 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn mét sè
doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn; Th«ng t sè 50/TCDN
ngµy 30/8/1996 cña Bé tµi chÝnh híng dÉn thùc hiÖn; NghÞ ®Þnh 28/CP
cña ChÝnh phñ; NghÞ ®Þnh sè 25/CP ngµy 26/3/1997 vÒ söa ®æi mét sè
®iÓu cña nghÞ ®Þnh sè 28/CP vµ nghÞ ®Þnh sè 44/CP ngµy 2/6/1998 vÒ
söa ®æi mét sè ®iÒu trong nghÞ ®Þnh sè 28/CP. HiÖn nay lµ NghÞ ®Þnh sè
64/CP ngµy 19/6/2002 vÒ viÖc "ChuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh
c«ng ty cæ phÇn".
Theo c¸c v¨n b¶n trªn cæ phÇn ho¸ ë níc ta lµ c¸ch nãi t¾t cña
chñ tr¬ng chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn.
4
§iÒu I Th«ng t sè 50/TCDN ngµy 30/8/1996 cña Bé Tµi chÝnh qui ®Þnh:
"doanh nghiÖp Nhµ níc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn (hay cßn gäi lµ
cæ phÇn doanh nghiÖp Nhµ níc)" lµ mét biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp
Nhµ níc tõ së h÷u Nhµ níc sang h×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn,
trong ®ã tån t¹i mét phÇn së h÷u Nhµ níc.
Nh vËy: “Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc lµ viÖc chuyÓn
doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi nh÷ng doanh
nghiÖp mµ Nhµ níc thÊy kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Çu t, nh»m
t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng trong trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn
lµm chñ thùc sù doanh nghiÖp, huy ®éng vèn toµn x· héi ®Ó ®Çu t ®æi
míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng trëng kinh
tÕ” .
2. C«ng ty cæ phÇn
Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi h×nh thøc doanh nghiÖp sang h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn.
C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp, trong ®ã :
- Vèn ®iÒu lÖ ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ
phÇn;
- Cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c
cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo doanh nghiÖp;
- Cæ ®«ng cã quyÒn tù do chuyÓn nhîng cæ phÇn cña m×nh cho
ngêi, (trõ cæ ®«ng së h÷u cæ phÇn u ®·i biÓu quyÕt);
- Cæ ®«ng cã thÓ lµ tæ chøc; c¸ nh©n; sè lîng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ
ba vµ kh«ng h¹n chÕ sè lîng tèi ®a;
- C«ng ty cæ phÇn cã quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng
theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n.
C«ng ty cæ phÇn cã t c¸ch ph¸p nh©n kÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy
chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh.
Hay nãi c¸ch kh¸c, c«ng ty cæ phÇn lµ mét tæ chøc kinh doanh cã
t c¸ch ph¸p nh©n do mét sè ngêi, mét sè tæ chøc kinh tÕ x· héi tù
nguyÖn gãp vèn díi h×nh thøc mua cæ phiÕu cña c«ng ty gäi lµ cæ ®«ng.
C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý h÷u h¹n trong phÇn vèn gãp
5
cña m×nh. §iÒu nµy cho phÐp c«ng ty cã t c¸ch ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó huy
®éng nh÷ng lîng vèn lín n»m r¶i r¸c thuéc thiÒu c¸ nh©n trong x· héi.
Khi c«ng ty míi thµnh lËp yªu cÇu cÇn cã mét l îng vèn nhÊt ®Þnh.
Trªn c¬ së sè v«n ban ®Çu c«ng ty x¸c ®Þnh sè cæ phiÕu vµ mÖnh gi¸ cæ
phiÕu. C¸c lo¹i cæ phiÕu bao gåm: Cæ phiÕu u ®·i, cæ phiÕu th«ng thêng, cæ phiÕu míi. Ngoµi ra, c«ng ty cæ phÇn ®îc ph¸t hµnh tr¸i kho¸n
®Ó huy ®éng thªm vèn.
C¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c«ng ty ®îc chuyÓn nhîng dÔ dµng
trªn thÞ trêng chøng kho¸n, v× thÕ bÊt kÓ cæ phiÕu ®îc chuyÓn chñ bao
nhiªu lÇn cuéc sèng cña c«ng ty vÉn tiÕp tôc mét c¸ch b×nh th êng mµ
kh«ng bÞ ¶nh hëng. §ång thêi, nhê c¬ chÕ nµy nã ®· t¹o nªn sù di
chuyÓn linh ho¹t c¸c luång vèn x· héi theo c¸c nhu cÇu vµ c¬ héi ®Çu t
®a d¹ng cña c¸c c«ng ty vµ c«ng chóng.
II- T¹i sao ph¶i cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
1. §Æc ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam hiÖn nay
Doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta ra ®êi vµ ho¹t ®éng trong c¬ chÕ
kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung víi mét thêi gian dµi. MÆt kh¸c, do h×nh thµnh
tõ nh÷ng nguån gèc kh¸c nhau vµ ®îc s¶n xuÊt trªn c¬ së cña nhiÒu
quan ®iÓm nªn c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc trng kh¸c biÖt so víi nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®ã lµ:
- Quy m« doanh nghiÖp phÇn lín nhá bÐ, c¬ cÊu ph©n t¸n, biªu
rhiÖn ë sè lîng lao ®éng vµ møc ®é tÝch luü vèn.
- Tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ l¹c hËu (tõ 2-3 thÕ hÖ, c¸ biÖt tíi
5-6 thÕ hÖ), trõ mét sè rÊt Ýt (18%0 sè doanh nghiÖp Nhµ n íc ®îc ®Çu t
míi ®©y (sau khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi), phÇn lín c¸c doanh nghiÖp
Nhµ níc ®· ®îc thµnh lËp kh¸ l©u, cã tr×nh ®é kü thuËt thÊp. V× vËy khi
chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¶ trong níc lÉn
quèc tÕ cña doanh nghiÖp Nhµ níc rÊt yÕu, ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t
®éng, kh¶ n¨ng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
Do nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn nªn khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng,
c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng cßn ®îc bao cÊp mäi mÆt nh tríc ®©y,
mÆt kh¸c l¹i bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c c¹nh tranh quyÕt liÖt, nªn
nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng trô næi, dÉn ®Õn ph¸n s¶n, gi¶i thÓ.
6
2. Sù ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
Tríc khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, níc ta cã h¬n 6. 000 doanh
nghiÖp Nhµ níc, n¾m gi÷ 88% tæng sè vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong
nÒn kinh tÕ nhng hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp, chØ cã kho¶ng 50% doanh
nghiÖp Nhµ níc lµ cã l·i, trong ®ã thùc sù lµm ¨n hiÖu qu¶ vµ cã triÓn
väng l©u dµi chØ chiÕm díi 30%. Trªn thùc tÕ doanh nghiÖp Nhµ níc
nép ng©n s¸ch chiÕm 80-85% tæng sè thu nhng nÕu trõ khÊu hao c¬ b¶n
vµ thuÕ gi¸n thu th× doanh nghiÖp Nhµ níc chØ ®ãng gãp ®îc trªn 30%
ng©n s¸ch Nhµ níc. §Æc biÖt nÕu tÝnh ®ñ chi phÝ, tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Êt
theo gi¸ thÞ trêng th× c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc hÇu nh kh«ng t¹o ra ®îc tÝch luü. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ n íc
kh«ng t¬ng xøng víi phÇn ®Çu t cña Nhµ níc cho nã còng nh kh«ng t¬ng xøng víi tiÒm lùc cña chÝnh doanh nghiÖp Nhµ níc.
Tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, t×nh h×nh nµy cã phÇn do hËu qu¶
nÆng nÒ cña thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp tr íc ®©y vµ ¶nh hëng nghiªm träng cña chiÕn tranh. M¸y mãc, thiÕt bÞ ®· qu¸ l¹c hËu, lçi
thêi vµ hiÖn cã ®Õn 54, 3% doanh nghiÖp Nhµ níc Trung ¬ng vµ 74%
doanh nghiÖp Nhµ níc ®¹i ph¬ng cßn s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thñ c«ng.
ChÝnh ®iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ
n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp Nhµ níc.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng vµ tÝnh tÊt yÕu cña viÖc cæ phÇn
ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· sím ®Ò ra chñ tr¬ng,
chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n íc ngay tõ ®Çu
nh÷ng n¨m 1990, tõng bíc thùc hiÖn vµ ®æi míi cho phï hîp víi tõng
giai ®o¹n cña tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa.
3. Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc
NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP ngµy 19/6/2002 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc
chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· nªu râ:
ChuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m c¸c
môc tiªu:
- Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, c¸c tæ chøc
kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong níc vµ níc ngoµi ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng
nghÖ, t¹o thªm viÖc lµm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, n©ng cao søc c¹nh
tranh, thay ®æi c¬ cÊu doanh nghiÖp Nhµ níc.
7
- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi kinh doanh trong doanh nghiÖp cã cæ
phÇn vµ nh÷ng ngêi ®· giãp vèn ®îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph¬ng
thøc qu¶n lý, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu
qu¶, t¨ng tµi s¶n Nhµ níc, n©ng cao thu nhËp cña ngêi lao ®éng, gãp
phÇn t¨ng trëng kinh tÕ ®Êt níc.
Nh vËy mét trong nh÷ng môc ®Ých quan träng cña cæ phÇn hãa lµ
®Ó doanh nghiÖp thu hót vèn nhµn rçi trong vµ ngoµi níc vµo ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Mét mÆt nã sÏ
gãp phÇn th¸o gì søc ¸p cho ng©n s¸ch Nhµ níc, mÆt kh¸c doanh
nghiÖp cæ phÇn cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« kinh doanh, ®Çu t ®æi míi
d©y chuyÒn c«ng nghÖ, g¾n tr¸ch nhiÖm víi lîi Ých cña chÝnh ng êi lao
®éng nªn sÏ thóc ®Èy t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh.
Cæ phÇn ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng ®îc thËt sù lµm chñ
doanh nghiÖp. Lîi Ých cña ngêi lao ®éng g¾n ch¹t víi hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña chÝnh c«ng ty, do ®ã ngêi lao ®éng lµm viÖc víi tinh thÇn
tr¸ch nhiÖm cao, lµm viÖc cho chÝnh b¶n th©n m×nh, bªn c¹nh ®ã ®ßi hái
Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban Gi¸m ®èc còng ph¶i thËt sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
trong ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh.
Thùc hiÖn cæ phÇn hãa sÏ kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng bu«ng láng
trong qu¶n lý, t×nh tr¹ng "v« chñ" cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o sö dông
c¸c nguån lùc cho ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, t¨ng kh¶
n¨ng c¹nh tranh, ®øng v÷ng trªn thÞ trêng. MÆt kh¸c cæ phÇn hãa doanh
nghiÖp Nhµ níc sÏ t¹o tiÒn ®Ò cho thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam
ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc thùc hiÖn chñ tr ¬ng
chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc.
Nh vËy, cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc gióp cho doanh
nghiÖp Nhµ níc ®æi míi toµn diÖn c¶ vÒ ph¬ng thøc qu¶n lý, gi¶i ph¸p
vÒ vèn, c«ng nghÖ, s¶n phÈm, kh¶ n¨ng c¹nh trnah, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn theo thêi gian, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc
hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ
thÕ giíi.
III- qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam - nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ
8
1. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
Tõ gi÷a n¨m 1992 Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng (nay lµ Thñ tíng
ChÝnh phñ) ®· cã quyÕt ®Þnh vÒ thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp
Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn nhng trong thêi gian nµy vÉn cha cã
doanh nghiÖp Nhµ níc nµo thùc hiÖn chuyÓn ®æi.
Ngµy 4/3/1993 Thñ tríng ChÝnh phñ ®· ra chØ thÞ 84/TTg vÒ tiÕp
tôc thÝ ®iÓm chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Qua
4 n¨m thùc hiÖn (1992-1996) ®· cã 5 doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng
ty cæ phÇn.
Ngµy 7/5/1996 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP ®Ó ®¸p
øng nh÷ng ®ßi hái cña thùc tiÔn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n íc ®¹t
ra. KÕt qu¶ lµ cuèi n¨m 1997 chóng ta ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®îc 13
doanh nghiÖp.
Ngµy 29/6/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 44/CP vÒ
chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn. TÝnh ®Õn cuèi
n¨m 1998 c¶ níc ®· cã 116 doanh nghiÖp Nhµ níc chuyÓn thµnh c«ng ty
cæ phÇn.
Ngµy 19/6/2002 ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§64/CP vÒ chuyÓn
doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn.
HiÖn nay, doanh nghiÖp Nhµ níc cßn kho¶ng 5.911 doanh nghiÖp,
c¶ níc ®· cã 771 doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc cæ phÇn ho¸ (Sè liÖu n¨m
2000), tuy sè lîng doanh nghiÖp Nhµ níc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn
cha nhiÒu, thêi gian ho¹t ®éng cßn Ýt sang cæ phÇn ho¸ ®· kh¼ng ®Þnh ® îc vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ.
2. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc
KÕt qu¶ ®iÒu tra 240 doanh nghiÖp sau h¬n mét n¨m hoµn thµnh
viÖc cæ phÇn ho¸ cho thÊy nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp t¨ng
tõ 1, 5-2 lÇn, doanh thu t¨ng tõ 1, 4-1, 5 lÇn, tæng lîi nhuËn thùc hiÖn
t¨ng h¬n 200% thu nhËp cña ngêi lao ®éng t¨ng 1, 4 ®Õn 2 lÇn, trong
khi ®ã lao ®éng ®îc tuyÓn dông t¨ng thªm tõ 10-20%.
Môc tiªu cña cæ phÇn hãa lµ huy ®éng thªm vèn trong níc, ®æi
míi ph¬ng thøc ®Ó qu¶n lý t¹o ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn. Nãi riªng
vÒ viÖc huy ®éng vèn, trong sè 771 doanh nghiÖp Nhµ n íc cæ phÇn ho¸
9
cã gi¸ trÞ phÇn vèn Nhµ níc 3. 000 tû ®ång, qua cæ phÇn ho¸ ®· thu
thªm ®îc 2000 tû ®ång cña c¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n. §ång thêi th«ng
qua viÖc b¸n cæ phiÕu, Nhµ níc ®· thu thªm h¬n 1. 150 tû ®ång ®Ó ®Çu
t vµ gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp Nhµ níc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Bªn c¹nh ®ã phÇn vèn Nhµ n íc t¹i c¸c doanh
nghiÖp cæ phÇn ho¸ kh«ng mÊt ®i mµ l¹i t¨ng thªm tõ 10-15% so víi gi¸
trÞ trªn sæ s¸ch.
KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i hay kh«ng ®îc chøng minh
b»ng viÖc chia cæ tøc hµng quý, hµng th¸ng. Sau cæ phÇn ho¸, doanh thu
cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ®Òu t¨ng gÊp hai lÇn so víi tr íc. §iÓn h×nh lµ
c«ng ty §iÖn l¹nh n¨m 1999 doanh thu 178 tû ®ång gÇn gÊp 5 lÇn so víi
tríc khi cæ phÇn ho¸. C«ng ty cæ phÇn thuû s¶n H¹ Long sau khi hoµn
thµnh cæ phÇn ho¸, doanh sè t¨ng 30% n¨m. N¨m 2001 mÆc dï thÞ tr êng
xuÊt khÈu gÆp nhiÒu khã kh¨n nhng doanh sè cña c«ng ty dù kiÕn vÉn
®¹t h¬n 130 tû ®ång. VÒ lîi tøc cæ phÇn, vÒ vèn, råi nép ng©n s¸ch ®Òu
t¨ng so víi tríc khi cæ phÇn, kh«ng nh÷ng thÕ viÖc cæ phÇn ho¸ cßn t¹o
thªm viÖc lµm cho ngêi lao ®éng.
Khi doanh nghiÖp chuÈn bÞ cæ phÇn ho¸, ngêi lao ®éng rÊt lo l¨ng
bëi khi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tµi s¶n trong doanh nghiÖp kh«ng cßn
lµ cña Nhµ níc n÷a, c¸c «ng chñ cã thÓ sa th¶i c«ng nh©n. Nh ng thùc
chÊt tõ khi cæ phÇn ho¸ ®Õn nay cha cã c«ng nh©n nµo bÞ sa th¶i. Riªng
c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh thµnh phè Hå ChÝ Minh t¨ng tõ 334 ng êi
lªn 731 ngêi, c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn Long An tõ 900 ngêi lªn 1. 280
ngêi.
3. Nh÷ng h¹n chÕ
Chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ lµ mét trong 4 néi dung ®æi míi qu¶n lý
doanh nghiÖp Nhµ níc ®· ®îc triÓn khai tõ gi÷a n¨m 1992 theo tinh
thÇn cña quyÕt ®Þnh sè 202CT-H§BT. MÆc dï ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh
tùu nhÊt ®Þnh nhng vÉn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp tiÕp tôc ph¹i gi¶i quyÕt.
Râ rµng lµ CPH ®· mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho doanh nghiÖp,
Nhµ níc còng nh ngêi lao ®éng. Nhng t¹i sao qu¸ tr×nh CPH diÔn ra vÉn
cßn chËm, chóng ta h·y t×m hiÓu mét sè nguyªn nh©n.
10
3. 1. Tõ phÝa Nhµ níc vµ ®Þa ph¬ng.
Mét lµ: C¸c ngµnh, c¸c cÊp ë Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng cha qu¸n
triÖt c¸c quan ®iÓm chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ CPH mét sè
DNNN chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn.
Hai lµ, C«ng t¸c chØ ®¹o cña Nhµ níc cßn chËm vµ lóng tóng Nhµ
níc cha cã c¸c v¨n b¶n ®ñ tÇm cì vÒ mÆt ph¸p lý nh luËt, ph¸p lÖnh vÒ
CPH.
Ba lµ, mét sè chÝnh s¸ch chÕ ®é cô thÓ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp
CPH cha ®ñ søc hÊp dÉn, kh«ng l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp h¨ng h¸i tiÕn
hµnh CPH.
3. 2. Tõ phÝa ngêi lao ®éng
MÆc dï víi kÕt qu¶ kh¶ quan bíc ®Çu ë c¸c doanh nghiÖp CPH
nhng ngêi lao ®éng vÉn cßn nhiÒu b¨n kho¨n lo ng¹i vµ ®©y chÝnh lµ
mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn tiÕn tr×nh CPH cßn
chËm ch¹p.
Thø nhÊt , tÖ tham nhòng trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vÉn th êng
xuyªn x¶y ra vµ ngµy cµng gia t¨ng g©y thÊt tho¸t tiÒn cña tµi s¶n cho
Nhµ níc cña doanh nghiÖp lµm cho ngêi lao ®éng cha thùc sù tin tëng
vµ hÖ thèng l·nh ®¹o cña doanh nghiÖp khi chuyÓn sang doanh nghiÖp
cæ phÇn.
Thø hai , ngêi lao ®éng kh«ng biÕt lÊy tiÒn ®©u ®Ó mua cæ phÇn.
Trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®êi sèng cña ®a sè ng êi lao ®éng
lµm viÖc trong c¸c DNNN ®îc n©ng cao, nhng kh¸ nhiÒu ngêi chØ ®ñ ¨n
cha cã tÝch luü vÒ tiÒn vµ tµi s¶n.
Thø ba, do ngêi lao ®éng lo l¾ng vÒ viÖc lµm cña hä sau CPH.
LiÖu sau CPH viÖc lµm cña hä cßn ®îc tiÕp tôc h¬n?
Thø t, do ngêi lao ®éng lo l¾ng ®Õn vÊn ®Ò thu nhËp sau khi thùc
hiÖn CPH ngêi lao ®éng rÊt lo l¾ng ®Õn viÖc nµy bëi nã ¶nh h ëng ®Õn
®êi sèng cña hä vµ gia ®×nh.
TÊt c¶ nh÷ng lo l¾ng trªn cña ngêi lao ®éng lµ chÝnh ®¸ng bëi nã
gÇn gòi, thiÕt thùc víi ngêi lao ®éng.
3. 3. Tõ phÝa doanh nghiÖp
Thø nhÊt lµ, vÊn ®Ò tµi s¶n vµ nî cña c¸c DNNN. ViÖc x¸c ®Þnh
gi¸ trÞ doanh nghiÖp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n xung quanh vÊn ®Ò nµy.
11
Thø hai lµ, do mét sè doanh nghiÖp cha nhËn thøc râ tÇm quan
träng vµ môc tiªu CPH thiÕu thèng nhÊt trong chØ ®¹o cña cÊp uû, c«ng
®oµn, ban gi¸m ®èc, vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp.
Thø ba lµ, nhiÒu doanh nghiÖp cha h×nh dung hÕt quy tr×nh CPH,
c¸c thñ tôc cßn qu¸ míi mÎ víi hä.
Thø t lµ, c¸c doanh nghiÖp lo ng¹i sau khi CPH bÞ "ph©n biÖt ®èi
xö" mÆc dï chñ tr¬ng cña Nhµ níc lµ quyÒn lîi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
ngang nhau.
3. 4. Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c
- §Êt níc ta cßn nghÌo, lîng tiÒn tÝch luü trong d©n c cßn Ýt c¸c
DNNN phÇn lín lµm ¨n cßn kÐm hiÖu qu¶. Ngêi d©n cha cã thãi quen
chÞu rñi ro b»ng c¸ch ®Çu t mua cæ phiÕu.
- ThÞ trêng vèn cha ph¸t triÓn, thÞ trêng chøng kho¸n míi ®îc
h×nh thµnh nªn ho¹t ®éng cha cã hiÖu qu¶ cha t¹o thuËn lîi cho viÖc
thóc ®Èy CPH.
- Huy ®éng vèn cña toµn x· héi lµ mét môc tiªu chñ yÕu cña CPH
DNNN nhng tû lÖ cæ phÇn hãa b¸n ra ngoµi cßn qu¸ thÊp.
12
Iv- Quy tr×nh chuyÓn ®æi doanh nghiÖp Nhµ níc
thµnh c«ng ty cæ phÇn.
Danh nghiÖp Nhµ níc chuyÓn ®æi thµnh c«ng ty cæ phÇn, ®îc thùc
hiÖn theo nh÷ng bíc sau:
Bíc 1: ChuÈn bÞ cæ phÇn hãa
C¸c bé, c¬ quan ngang bé c¬ quan thuéc ChÝnh phñ (gäi t¾t lµ c¸c
bé), c¸c Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng (gäi t¾t
lµ Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh), c¸c tæng c«ng ty lËp danh s¸ch cho doanh
nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa tõng n¨m b¸o c¸o Thñ tíng ChÝnh phñ vµ
gëi cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n íc
trong danh s¸ch cæ phÇn hãa b¸o c¸o dùkiÕn danh s¸ch c¸c thµnh viªn
trong Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp lªn bé, Uû ban nh©n d©n
cÊp tØnh, tæng c«ng ty ®Ó quy ®Þnh. C¸c bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh,
tæng c«ng ty quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp
thuéc quyÒn qu¶n lý vµ quyÕt ®Þnh tõng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa trong
tõng n¨m. Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tuyªn
truyÒn, gi¶i thÝch cho ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp m×nh nh÷ng
chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®Ó tæ chøc thùc hiÖn.
Bíc 2: X©y dùng ph¬ng ¸n cæ phÇn hãa
Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp tæ chøc kiÓm kª tµi s¶n, vËt
t tiÒn vèn, c«ng nî cña doanh nghiÖp vµ dù kiÕn gi¸ trÞ thùc tÕ cña
doanh nghiÖp lªn bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty.
C¸c bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty phèi hîp víi c¬
quan qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh vÒ
gi¸ cæ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp, lµm v¨n b¶n tháa thuËn víi bét
Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Bé tµi chÝnh quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ
doanh nghiÖp cã møc vèn Nhµ níc ghi trªn sæ kÕ to¸n ®Õn thêi ®iÓm cæ
phÇn hãa trªn 10 tû ®ång, nÕu tõ 10 tû ®ång trë xuèng th× sÏ do bé, Uû
ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty quyÕt ®Þnh.
Ban qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp lËp ph¬ng ¸n dù kiÕn cæ phÇn hãa
doanh nghiÖp vµ dù th¶o ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn.
Bíc 3: Phª duyÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn ph¬ng ¸n cæ phÇn hãa
13
Thñ tíng ChÝnh phñ phª duyÖt ph¬ng ¸n vµ quyÕt ®Þnh chuyÓn
doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn víi doanh nghiÖp Nhµ níc
cã gi¸ trÞ thuéc vèn Nhµ níc do c¬ quan cã thÈm quyÒn ®· quyÕt ®Þnh lµ
trªn 10 tû ®ång, c¸c Bé Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh chuyÓn
doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi doanh nghiÖp cã
vèn Nhµ níc ®· ®îc quyÕt ®Þnh tõ 10 tû ®ång trë xuèng.
Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¸n cæ phÇn
cña doanh nghiÖp cho c¸c cæ ®«ng; triÖu tËp §¹i héi cæ ®«ng ®Ó th«ng
qua ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn.
Bíc 4: Ra m¾t c«ng ty cæ phÇn vµ ®¨ng ký kinh doanh
Gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng doanh nghiÖp Nhµ níc bµn giao cho héi
®ång qu¶n trÞ c«ng ty cæ phÇn; lao ®éng, tiÒn vèn, tµi s¶n, danh s¸ch, hå
s¬ cæ ®«ng vµ toµn bé c¸c hå s¬ tµi liÖu sæ s¸ch cña doanh nghiÖp (tr íc
sù chøng kiÕn cña ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp vµ ®¹i diÖn c¬
quan qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ níc).
Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty cæ phÇn hoµn tÊt c¸c c«ng viÖc cßn l¹i,
®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
14
V. Mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn chi
phÝ Doanh nghiÖp Nhµ níc.
X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc tríc khi cæ phÇn hãa.
Gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña
doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa mµ ngêi mua, ngêi b¸n cæ phÇn
®Òu chÊp nhËn ®îc. Gi¸ trÞ thùc tÕ phÇn vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp lµ
gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp sau khi ®· trõ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶.
C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp:
Sè liÖu trong sæ kÕ to¸n cña doanh nghiÖp t¹o thêi ®iÓm cæ phÇn
hãa.
- Gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n t¹i doanh nghiÖp x¸c ®Þnh trªn c¬ së
hiÖn tr¹ng vÒ phÈm chÊt, tÝnh n¨ng kü thuËt, nhu cÇu sö dông cña ng êi
mua tµi s¶n vµ gi¸ thÞ trêng t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa.
- Lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp vÒ vÞ trÝ ®¹i lý, uy tÝn mÆt
hµng (nÕu cã). Lîi thÕ nµy thÓ hiÖn ë tû suÊt lîi nhuËn thùc hiÖn tÝnh
trªn vèn kinh doanh b×nh qu©n 3 n¨m tríc khi cæ phÇn hãa. Gi¸ trÞ lîi
thÕ nãi trªn chØ tÝnh tèi ®a 30% vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp.
- Khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp kh«ng nhÊt thiÕt
ph¶i thuª kiÓm to¸n ®éc lËp, nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn ®óng
quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kÕ to¸n, thèng kª th× c¬ quanq§øc gi¸ trÞ
doanh nghiÖp xem xÐt thuª tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp x¸c ®Þnh, tiÒn
thuª kiÓm to¸n ®îc tÝnh vµo chi phÝ cæ phÇn hãa
Gi¸ thÞ trêng dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ tµi s¶n
- §èi víi tµi s¶n mµ trªn thÞ trêng cã lu th«ng th× gi¸ thÞ trêng lµ
gi¸ ®ang mua hoÆc ®ang b¸n cña tµi s¶n ®ã.
- §èi víi tµi s¶n chuyªn dïng hoÆc lµ s¶n phÈm ®Çu t x©y dùng th×
c¨n cø vµo gi¸ ®Çu t ë thêi ®iÓm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, do cÊp
cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh.
- NÕu lµ tµi s¶n ®Æc thï kh«ng lu th«ng trªn thÞ trêng th× tÝnh
theo tµi s¶n cïng lo¹i cã c«ng suÊt, tÝnh n¨ng kü thuËt t ¬ng ®¬ng, nÕu
kh«ng cã tµi s¶n t¬ng ®¬ng th× tÝnh theo gi¸ trÞ tµi s¶n ®· ghi trªn sæ kÕ
to¸n.
15
VI-TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa trong thêi gian qua
chËm l¹i nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p
1. Nguyªn nh©n
- M«i trêng kinh tÕ ®ang tiÕp tôc cã khã kh¨n, do ¶nh hëng cña
cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÒ trong khu vùc; thÞ tr êng tiªu thô s¶n
phÈm bÞ thu hÑp l¹i, s¶n phÈm tån kho nhiÒu, gi¸ c¶ hÇu hÕt c¸c mÆt
hµng gi¶m xuèng. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña khu vùc doanh nghiÖp
Nhµ níc ®¹t thÊp nhÊt trong c¸c n¨m gÇn ®©y.
- C¬ chÕ chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa chËm ®îc ban hµnh ®ång bé,
thiÕu cô thÓ, quy tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp qu¸ phøc t¹p, cßn
nhiÒu ®iÓm cha phï hîp. M«i trêng kinh tÕ cha thùc sù b×nh ®¼ng, cha
t¹o ®îc mÆt b»ng thèng nhÊt vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ cïng c¹nh tranh ph¸t triÓn.
- PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®Òu thiÕu vèn, c«ng nî d©y
da nhiÒu, c«ng nghÖ kü thuËt l¹c hËu, lao ®éng d thõa, s¶n phÈm lµm ra
khã tiªu thô, kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh, do ®ã cha hÊp dÉn ngêi mua cæ
phÇn.
- ViÖc lùa chän doanh nghiÖp cæ phÇn hãa lµm ch a tèt, cßn kh¸
nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh khã kh¨n, hiÖu qu¶ thÊp, t×nh h×nh tµi
chÝnh kh«ng lµnh m¹nh, cha cã biÖn ph¸p cñng cè nhng ®· ®a vµo kÕ
ho¹ch cæ phÇn hãa, dÉn ®Õn mét sè doanh nghiÖp kh«ng triÓn khai ® îc
hoÆc viÖc b¸n cæ phÇn kÐo dµi.
- ViÖc tæ chøc chØ ®¹o triÓn khai ë mét sè bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng vµ
táng c«ng ty Nhµ níc cha s©u s¸t, kÞp thêi. Mét sè bé ngµnh, ®Þa ph¬ng,
tæng c«ng ty Nhµ níc cha nhËn thøc ®Çy ®ñ ý nghÜa chñ tr¬ng cæ phÇn
hãa, do ®ã thiÕu chñ ®éng vµ cha kiªn quyÕt triÓn khai thùc hiÖn.
- ViÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ®¬ng nhiªn cã ¶nh hëng ®Õn vÞ trÝ c«ng t¸c, viÖc lµm vµ quyÒn lîi cña mét bé phËn c¸n bé
qu¶n lý ®îc tiÕp t¹i doanh nghiÖp Nhµ níc vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ
níc trung gian, v× vËy cã mét sè c¸n bé chÇn chõ, do dù ch a muèn cæ
phÇn hãa, trong khi ®ã c¸c c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn cha cã biÖn
ph¸p xö lý kÞp thêi vµ kiªn quyÕt.
16
- Trong qu¸ tr×nh triÓn khai cæ phÇn hãa, míi cã kh©u x¸c ®Þnh
gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®îc quy ®Þnh râ thêi h¹n (kh«ng qu¸ 15 ngµy kÓ tõ
ngµnh thµnh lËp héi ®ång gi¸ trÞ), cßn l¹i tÊt c¶ c¸c kh©u kh¸c ch a quy
®Þnh, do ®ã cha x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ
doanh nghiÖp trong viÖc b¶o ®¶m triÓn khai cæ phÇn hãa.
- ViÖc khèng chÕ møc mua cæ phÇn hãa cßn qu¸ chÆt chÏ, cøng
nh¾c, dÉn ®Õn trêng hîp mét sè doanh nghiÖp cÇn huy ®éng ®ñ vèn cho
ho¹t ®éng kinh doanh tuy cha ho¹t ®éng ®ñ nhng do bÞ khèng chÕ nªn
mét sè c¸ nh©n, ph¸p nh©n cã tiÒn mµ kh«ng ®îc mua thªm.
- ViÖc quy ®Þnh c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp kh«ng ®îc mua cæ
phÇn vît qu¸ møc cæ phÇn b×nh qu©n cña cæ ®«ng trong doanh nghiÖp,
võa h¹n chÕ viÖc huy ®éng vèn, võa kh«ng t¹o ®îc niÒm tin vµ sù
khuyÕn khÝch cho c¸c cæ ®«ng kh¸c mua cæ phÇn.
- Mét sè biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy c¸c c¸n bé l·nh ®¹o doanh
nghiÖp chØ ®îc mua cæ phÇn u ®·i kh«ng vît qu¸ møc cæ phÇn u ®·i
b×nh qu©n cña cæ ®«ng trong doanh nghiÖp lµm cho nh÷ng l·nh ®¹o cã
sè n¨m lµm viÖc cho Nhµ níc cao h¬n møc b×nh qu©n bÞ thiÖt thßi, dÉn
®Õn c¸c c¸n bé nµy cha thËt sù hå hëi tham gia cæ phÇn hãa.
- Mét nguyªn nh©n rÊt lµ quan träng ®ã lµ ë ta cha cã mét thÞ trêng chøng kho¸n hoµn chØnh nªn cha cã ph¬ng thøc thÝch hîp ®Ó giao
dÞch cáo phiÕu tõ ®ã cha t¹o thuËn lîi cho viÖc thóc ®Èy cæ phÇn hãa.
2. Mét sè biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy c«ng t¸c cæ phÇn hãa doanh
nghiÖp Nhµ níc.
Ban hµnh ®ång bé vµ hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt. HÖ thèng
ph¸p luËt ph¶i phï hîp víi m«i trêng míi, lµm c¨n cø ph¸p lý cho viÖc
s¾p xÕp l¹i viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp trong m«i trêng kinh doanh
míi, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i cô thÓ, râ rµng, thèng nhÊt vµ æn
®Þnh ®Ó t¹o sù kÝch thÝch cho s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, t¹o sù hÊp
dÉn ®èi víi ngêi ®Çu t. Nhanh chãng söa ®æi mét sè quy ®Þnh hiÖn hµnh
cha phï hîp, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n íc thùc hiÖn cæ phÇn hãa.
- T¹o lËp m«i trêng thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
c«ng ty cæ phÇn. Chó träng ®Õn viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi¶m tèc ®é l¹m
ph¸t, t¨ng cêng vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n, cã chÝnh s¸ch hç trî
vÒ tµi chÝnh nh miÔn thuÕ lîi tøc, thuÕ thu nhËp trong thêi gian ®Çu cña
17
doanh nghiÖp cæ phÇn hãa ®Ó kÝch thÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia
mua cæ phiÕu, sím ®a thÞ trêng chøng kho¸n vµo ho¹t ®éng ®Ó thóc ®Èy
viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn.
- T¹o ra "s©n ch¬i" b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp Nhµ níc vµ c«ng
ty cæ phÇn, gi÷a c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc víi c¸c lo¹i h×nh doanh
nghiÖp kh¸c vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh.
- Lùa chän doanh nghiÖp Nhµ níc lµ lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn ®Ó
cã cæ phÇn hãa, chuyÓn toµn bé hay chuyÓn mét bé phËn doanh nghiÖp
Nhµ níc sang c«ng ty cæ phÇn vµ tæ chøc c«ng ty cæ phÇn nh thÕ nµo ®Ó
ph¸t huy ®îc u thÕ cña h×nh thøc nµy, ®ång thêi n©ng cao ®îc hiÖu qu¶
kinh tÕ.
- ChÝnh phñ cÇn t¨ng cêng chØ ®¹o vµ thêng xuyªn kiÓm ®iÓm tiÕn
®é triÓn khai cæ phÇn hãa cña c¸c bé, ngµnh, c¸c ®Þa ph ¬ng vµ c¸c tæng
c«ng ty, kÞp thêi th¸o gì khã kh¨n, víng m¾c, biÓu d¬ng nh÷ng ®¬n vÞ
lµm tèt, phª b×nh nh÷ng ®¬n vÞ triÓn khai yÕu kÐm.
- §èi víi c¸n bé c¸c cÊp qu¶n lý trùc tiÕp doanh nghiÖp ®îc giao
nhiÖm vô triÓn khai cæ phÇn hãa nÕu kh«ng ®ñ n¨ng lùc hoÆc kh«ng
nghiªm tóc chÊp hµnh chñ tr¬ng cæ phÇn hãa th× ph¶i chän ngêi kh¸c
thay thÕ.
- T¨ng cêng ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ cæ phÇn hãa trªn
c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó phæ biÕn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n
vµ lo¹i Ých cña cæ phÇn hãa.
- Xãa bá c¸c quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ viÖc mua cæ phÇn.
- Cho phÐp c¸c tæ chøc b¶o l·nh ®îc tham gia x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña
doanh nghiÖp Nhµ níc tríc khi cæ phÇn hãa.
- Hç trî cho c¸c c«ng ty cæ phÇn trong viÖc ®µo t¹o l¹i ®èi víi
ngêi lao ®éng.
- T¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp vay vèn ®Ó mua cæ
phÇn.
18
VII. Thùc tiÔn t¹i mét doanh nghiÖp Nhµ níc ®· cæ
phÇn ho¸
c«ng ty cæ phÇn GiÊy H¶i Phßng (Hapaco)
Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa, nh÷ng thµnh
qu¶ ®¹t ®îc lµ rÊt quan ®¸ng ghi nhËn, nhng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c
doanh nghiÖp ®Òu ho¹t ®éng "ThuËn buåm, xu«i giã" sau khi chuyÓn
®æi së h÷u, nhÊt lµ nh÷ng víng m¾c do c¬ chÕ mang l¹i th× kh«ng thÓ
lµm ng¬.
Lµ mét doanh nghiÖp Nhµ níc ®Çu tiªn nhËp d©y chuyÒn s¶n xuÊt
giÊy ®Õ, Hapaco gÆp ngay ph¶i mét r¾c rèi lµ Quèc héi võa th«ng qua
LuËt ThuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt, trong ®ã quy ®Þnh giÊy vµng m· kh«ng
khuyÕn khÝch tiªu thô. Víi lý do ®©y lµ d©y chuyÒn s¶n xuÊt lo¹i hµng
hãa nµy kh«ng ®îc khuyÕn khÝch, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· kiªn quyÕt
c¶n trë Hapaco. Ph¶i tr¶i qua rÊt nhiÒu khã kh¨n cuèi cïng Hapaco ®·
®îc Thñ tíng ChÝnh phñ ký vµ ®Ò nghÞ c¸c c¬ quan gi¶i quyÕt vµ t¹o
®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp nhËp hµng. §ã lµ nÒn t¶ng ®Çu tiªn gióp
Hapaco trë thµnh ®¬n vÞ xuÊt khÈu giÊy ®Õ lín nhÊt ViÖt Nam. Kh«ng
nh÷ng thÕ, ®ã cßn lµ ®éng lùc cho Hapaco thùc sù chuyÓn m×nh sau cæ
phÇn hãa. Ngay tõ khi míi cæ phÇn hãa 1 bé phËn lÊy tªn lµ c«ng ty Cæ
phÇn H¶i ¢u (n¨m 1998), quyÒn lµm chñ cña ngêi lao ®éng ®· thùc sù
ph¸t huy, chi phÝ ®Çu vµo gi¶m tíi trªn 10% vµ sau 16 th¸ng sau khi
chuyÓn ®æi, vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®· t¨ng trªn 3 lÇn. Sau ®ã bé phËn
cßn l¹i cña c«ng ty GiÊy H¶i Phßng còng ®îc cæ phÇn hãa vµ hîp nhÊt
víi c«ng ty cæ phÇn H¶i ¢u trë thµnh c«ng ty cæ phÇn GiÊy H¶i Phßng
(n¨m 1999). Sù hîp nhÊt sau cæ phÇn hãa gi÷a 2 bé phËn nµy ®· t¹o
®éng lùc míi cho Hapaco, ®a doanh nghiÖp nµy bíc lªn thÞ trêng chøng
kho¸n víi gi¸ cæ phiÕu lu«n dÉn ®Çu tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn mÊy n¨m
gÇn ®©y ®Òu ®¹t trªn 40%/n¨m.
Tõ mét doanh nghiÖp tríc bê vùc ph¸ s¶n, Hapaco ®· v¬n lªn trë
thµnh mét c«ng ty cã tiÕng trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Víi Hapaco, cæ
phÇn hãa chÝnh lµ con ®êng ®óng ®¾n ®Ó ®i ®Õn ®îc thµnh c«ng ngµy
h«m nay.
19
KÕt luËn
Cæ phÇn hãa tríc hÕt ngêi lao ®éng trong DNNN cã tr¸ch nhiÖm
h¬n v× ngêi c«ng nh©n khi ®· mua cæ phiÕu th× hä cã tr¸ch nhiÖm cao
h¬n ®èi víi c«ng viÖc cña chÝnh hä. NÕu hä kh«ng lµm viÖc cã hiÖu qu¶
th× cæ tøc cña hä sÏ bÞ gi¶m ®i. Sau khi cæ phÇn hãa, gi¶ dô c«ng ty r¬i
vµo t×nh tr¹ng xÊu th× ngêi c«ng nh©n ph¶i chÊp nhËn rñi ro, hä ph¶i
g¸nh chÞu rñi ro, rñi ro ë ®©y ®îc chia ®Òu.
Cæ phÇn ho¸ l¹i cã ®iÓm rÊt næi bËt ®ã lµ tÝnh n¨ng ®éng vµ tÝnh
tù chñ. QuyÒn lîi cña hä trong héi ®ång qu¶n thÞ kh«ng bÞ giíi h¹n, huy
®éng ®ång vèn còng n¨ng ®éng h¬n, tøc lµ n¨ng ®éng h¬n h¼n trong
kinh doanh. §iÒu nµy cã nghÜa n©ng cao ®êi sèng c«ng nh©n viªn.
Còng cã mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc sau khi cæ phÇn hãa lµm
¨n kÐm h¬n so víi tríc, tuy nhiªn theo kÕt qu¶ ®iÒu tra th× cha thÊy cã
doanh nghiÖp nµo bÞ ph¸ s¶n hoÆc cã nî ®äng qu¸ lín. Khi quyÕt ®Þnh
cho doanh nghiÖp chuyÓn ®æi, ®iÒu quan träng nhÊt cÇn tÝnh ®Õn lµ kh¶
n¨ng tù lËp cña doanh nghiÖp sau ®ã, kh«ng nªn v× sè lîng mµ kh«ng
tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ vµ t¸c ®éng x· héi cña nã. Lµm nh vËy sÏ ¶nh hëng
®Õn lßng tin cña ngêi lao ®éng cña nh÷ng doanh nghiÖp ®·, ®ang vµ sÏ
®æi míi khi mµ hä biÕt r»ng, ph¶i tù lùc c¸nh sinh trong c¬ chÕ thÞ tr êng
v¬n lªn ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh bÊp bªnh nh hiÖn
t¹i.
Doanh nghiÖp Nhµ níc sau khi chuyÓn ®æi, doanh nghiÖp cã
nhiÒu c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc l¹i s¶n xuÊt më réng thÞ trêng, mÆt
hµng vµ ngµnh nghÒ kinh doanh. Vèn cã thÓ huy ®éng tõ chÝnh ng êi lao
®éng trong doanh nghiÖp.
20
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Sù gi¶ng d¹y vµ gãp ý cña c¸c ThÇy, C« gi¸o Khoa LuËt Kinh tÕ trêng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ néi
2. LuËt Doanh nghiÖp 1999.
3. LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc 1995
4. C¸c NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ tõ 1992 ®Õn nay.
5. Gi¸o tr×nh LuËt Kinh tÕ – trêng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh
Hµ néi.
6. C¸c s¸ch, b¸o.
21
.DOC 
20 
58 
80 
