Tài liệu Thực trạng áp dụng phương thức tín dụng chứng từ trong thanh toán quốc tế tại sở giao dịch ngân hàng ngoại thương

1 Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp b¸ch cña ®Ò tµi: KÓ tõ khi Ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng ra ®êi (n¨m 1990), hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt nam ®· ®æi míi mét c¸ch c¨n b¶n vÒ m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng. C¸c nghiÖp vô vµ dÞch vô Ng©n hµng th¬ng m¹i hiÖn ®¹i ®· ®îc më réng vµ ph¸t triÓn nhanh chãng, trong ®ã cã nghiÖp vô Thanh to¸n quèc tÕ. Lµ mét m¾t xÝch kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c Ng©n hµng ngµy cµng chøng tá vÞ trÝ vµ vai trß quan träng cña m×nh. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ lùa chän mét ph¬ng thøc thanh to¸n phï hîp hay sö dông mét ph¬ng tiÖn thanh to¸n th«ng dông nµo ®ã. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ ph¶i ®îc thùc hiÖn nhanh chãng, an toµn, chÝnh x¸c vµ ®¹t hiÖu qu¶ ®èi víi c¶ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng th¬ng m¹i. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ trùc tiÕp t¸c ®éng vµo viÖc rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn vèn, gi¶m thiÓu rñi ro liªn quan tíi sù biÕn ®éng tiÒn tÖ, tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña mçi níc. Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ phæ biÕn nhÊt. §ã lµ ph¬ng thøc gi¶i quyÕt tèt nhÊt viÖc ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¶ hai bªn ngêi mua vµ ngêi b¸n, nhng ®ång thêi còng l¹i lµ ph¬ng thøc x¶y ra nhiÒu sù tranh chÊp nhÊt do møc ®é phøc t¹p cña nã. T¹i ViÖt Nam, ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam lµ ng©n hµng ®Çu tiªn thùc hiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ nãi chung vµ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ nãi riªng, nhng t¹i Së Giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam - mét chi nh¸nh cÊp 1 hµng ®Çu trong hÖ thèng Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam còng vÉn kh«ng tr¸nh khái nhiÒu h¹n chÕ vÒ c¶ sè lîng vµ chÊt lîng khi ¸p dông ph¬ng thøc nµy. Mét mÆt do t¹i b¶n th©n ng©n hµng cha ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng phøc t¹p cña thùc tÕ giao dÞch xuÊt nhËp khÈu vµ sù ph¸t triÓn cña nghiÖp vô, mÆt kh¸c còng do nh÷ng nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng vµ sù bÊt cËp trong qu¶n lý vÜ m« . ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi :“ Hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i Së giao dÞch – Ng©n hµng Ngo¹i th- 2 ¬ng ViÖt Nam” lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n còng nh c¸c gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu. Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ qua c¸c n¨m víi nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i riªng cña Së Giao dÞch, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam . 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i ng©n hµng th¬ng m¹i. Ph¹m vi nghiªn cøu: Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ cña Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam tõ n¨m 2003 ®Õn nay. 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn v¨n dùa trªn lý luËn c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin, cña phÐp biÖn chøng duy vËt, ®ång thêi c¨n cø vµo ®êng lèi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. LuËn v¨n sö dông c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch th«ng tin kinh tÕ theo chØ tiªu, ph¬ng ph¸p so s¸nh, tæng hîp,... trªn c¬ së c¸c sè liÖu thèng kª cña Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam qua c¸c n¨m 2003-2005 ®Ó nghiªn cøu. 5. KÕt cÊu cña luËn v¨n. Ngoµi PhÇn më ®Çu, KÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ trong thanh to¸n quèc tÕ cña ng©n hµng th¬ng m¹i Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng ¸p dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ trong thanh to¸n quèc tÕ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng. Ch¬ng 3: Hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng. 3 CH¦¥NG 1: PH¦¥NG THøC TÝN DôNG CHøNG Tõ TRONG THANH TO¸N QUèC TÕ CñA NG¢N HµNG TH¦¥NG M¹I 1.1 TæNG QUAN VÒ HO¹T §éNG THANH TO¸N QUèC TÕ CñA C¸C NG¢N HµNG TH¦¥NG M¹I 1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ ng©n hµng th¬ng m¹i a. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét doanh nghiÖp ®îc tæ chøc, thµnh lËp vµ ho¹t ®éng díi sù kiÓm so¸t, qu¶n lý, ®iÒu chØnh cña Ng©n hµng Nhµ níc, thùc hiÖn kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, víi ho¹t ®éng chñ yÕu vµ thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶, sö dông tiÒn göi ®ã ®Ó cho vay ®Çu t vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n kh¸c nh»m thu lîi nhuËn trªn c¬ së ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n. Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét tæ chøc tµi chÝnh trung gian cã vÞ trÝ quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ, nã kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa nh c¸c doanh nghiÖp th«ng thêng kh¸c, nhng nã l¹i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh nµy ®îc diÔn ra mét c¸ch tr«i ch¶y, liªn tôc, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng thong m¹i g¾n víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kinh tÕ. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, Ng©n hµng th¬ng m¹i thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vi m« ®èi víi nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch tiÕp nhËn hoÆc cung øng tiÒn mÆt cho nÒn kinh tÕ khi cã nhu cÇu, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thêng xuyªn cã mét lîng tiÒn cung øng hîp lý ®ång thêi lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, gi¶m chi phÝ lu th«ng. Ngµy nay, ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, nÒn kinh tÕ cµng hiÖn ®¹i th× ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i cµng ph¸t triÓn h¬n. BÊt cø Ng©n hµng th¬ng m¹i nµo còng ph¶i cã ®Çy ®ñ ba nhãm ho¹t ®éng chÝnh: c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn, c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n. Ngoµi ra ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng phøc t¹p cña kh¸ch hµng, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cßn cã mét sè ho¹t ®éng vµ dÞch vô kh¸c n÷a. + C¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn. Do kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ nªn ng©n hµng tríc hÕt ph¶i cã vèn. Khi míi thµnh lËp, ng©n hµng ph¶i cã mét lîng vèn ban ®Çu tèi thiÓu b»ng vèn ph¸p ®Þnh. Lîng vèn chñ së h÷u nµy hµng n¨m ®îc bæ sung b»ng lîi nhuËn 4 gi÷ l¹i. Tuy nhiªn trong tæng nguån vèn cña ng©n hµng th× lîng vèn nµy ngµy cµng chiÕm tû lÖ rÊt nhá. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ho¹t ®éng cña m×nh, ng©n hµng ph¶i huy ®éng thªm tõ c¸c nguån sau: Mét lµ: NhËn tiÒn göi. §©y lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th¬ng m¹i mµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng kh«ng ®îc thùc hiÖn. “Ng©n hµng ®îc nhËn tiÒn göi cña tæ chøc, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tÝn dông díi c¸c h×nh thøc tiÒn göi kh«ng kú h¹n, tiÒn göi cã kú h¹n vµ c¸c lo¹i tiÒn göi kh¸c”.1 Hai lµ: Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸. C¸c giÊy tê nµy cã thÓ lµ c¸c tr¸i phiÕu cña ng©n hµng, c¸c giÊy chøng chØ tiÒn göi víi mÖnh gi¸ lín (CDs)... Th«ng thêng viÖc ph¸t hµnh c¸c tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu phôc vô cho mét môc ®Ých sö dông nhÊt ®Þnh, vÝ dô nh ®Çu t cho mét dù ¸n hay mét c«ng tr×nh. Ba lµ: Vay vèn tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ ®i vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n cña m×nh. Hä cã thÓ vay qua thÞ trêng liªn ng©n hµng hay b»ng h×nh thøc vay th¬ng m¹i. Bèn lµ: Vay vèn cña Ng©n hµng Nhµ níc. Còng gièng nh trêng hîp ®i vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, Ng©n hµng th¬ng m¹i còng chØ vay Ng©n hµng Nhµ níc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n, ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch n¶y sinh trong ho¹t ®éng ng©n hµng chø kh«ng ph¶i ®i vay ®Ó cho vay. V× vËy cã thÓ nãi “Ng©n hµng Nhµ níc lµ cøu c¸nh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i”. Ng©n hµng th¬ng m¹i vay Ng©n hµng Nhµ níc b»ng c¸ch chiÕt khÊu hay t¸i chiÕt khÊu th¬ng phiÕu, quy m« vay bÞ t¸c ®éng bëi l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt chiÕt khÊu cao hay thÊp l¹i phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ Ng©n hµng Nhµ níc ®ang ¸p dông lµ th¾t chÆt hay níi láng. Trªn ®©y lµ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. NÕu nh c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn lµm ng©n hµng ph¶i mÊt chi phÝ th× c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn sau ®©y sÏ ®em l¹i doanh thu cho Ng©n hµng. + C¸c ho¹t ®éng sö dông vèn. Ng©n hµng cã c¸c h×nh thøc sö dông vèn sau: Mét lµ: ho¹t ®éng ng©n quü. 1 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông sè 07/1997/QHX 5 Ho¹t ®éng ng©n quü lµ ho¹t ®éng liªn quan ®Õn chi tr¶ hµng ngµy cho kh¸ch hµng. Ng©n hµng lu«n ph¶i gi÷ l¹i mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh (gäi lµ tiÒn t¹i quü) ®Ó chi tr¶, vµ ng©n hµng còng cã thÓ thanh to¸n víi kh¸ch hµng b»ng tiÒn göi ë Ng©n hµng Nhµ níc lµ tiÒn dù tr÷ b¾t buéc hay tiÒn göi thanh to¸n. C¸c kho¶n nµy kÐm sinh lêi nhÊt, thËm chÝ kh«ng sinh lêi, chØ nh»m ®¸p øng tÝnh thanh kho¶n mµ th«i. Hai lµ: ho¹t ®éng tÝn dông. §©y lµ mét nghiÖp vô quan träng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. HÇu hÕt vèn cña ng©n hµng ®Òu ®îc sö dông vµo ho¹t ®éng tÝn dông. Ho¹t ®éng tÝn dông ngoµi h×nh thøc cho vay cßn cã c¸c h×nh thøc kh¸c nh b¶o l·nh hay chiÕt khÊu. Ba lµ: ho¹t ®éng ®Çu t. Trong trêng hîp cho vay kh«ng hÕt, ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng t×m n¬i ®Çu t ®Ó thu lîi nhuËn ®ång thêi gióp ph©n t¸n rñi ro. Ng©n hµng cã thÓ ®Çu t trùc tiÕp vµo kinh doanh nh ®Çu t x©y dùng dù ¸n hoÆc c«ng tr×nh. Ngoµi ra ng©n hµng còng cã thÓ ®Çu t gi¸n tiÕp th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n b»ng c¸ch mua tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu hay cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty. Trong ba ho¹t ®éng trªn, ho¹t ®éng cho vay cã ®é rñi ro cao nhÊt nhng l¹i lµ nguån thu nhËp lín cña ng©n hµng, cßn ho¹t ®éng ng©n quü an toµn nhÊt nhng hÇu nh kh«ng sinh lêi. V× vËy ®Ó võa ®¶m b¶o tÝnh sinh lêi l¹i võa ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n, ng©n hµng ph¶i kÕt hîp ba ho¹t ®éng sö dông vèn trªn mét c¸ch hîp lý. + Ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n. §©y lµ nghiÖp vô ®Æc trng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i so víi c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c. C¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c nh c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty b¶o hiÓm… vÉn cã thÓ cho vay, ®Çu t hay nhËn tiÒn göi cã kú h¹n trªn mét n¨m (cã giíi h¹n vÒ ®èi tîng) nhng dÞch vô thanh to¸n th× chØ cã Ng©n hµng th¬ng m¹i míi ®îc thùc hiÖn. “Ng©n hµng ®îc tæ chøc hÖ thèng thanh to¸n néi bé vµ tham gia hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng trong níc. ViÖc tham gia c¸c hÖ thèng thanh to¸n quèc tÕ ph¶i ®îc Ng©n hµng Nhµ níc cho phÐp”2 Ng©n hµng th¬ng m¹i lµm theo lÖnh cña chñ tµi kho¶n nh tÝnh tiÒn trªn tµi kho¶n cña ngêi mua, chuyÓn sang tµi kho¶n cña ngêi b¸n ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng hãa dÞch vô cho kh¸ch hµng. Ng©n hµng cßn cung cÊp cho kh¸ch hµng mét hÖ thèng c«ng cô thanh to¸n thuËn lîi nh sÐc, ñy nhiÖm thu, ñy nhiÖm 2 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông sè 07/1997/QHX 6 chi, thÎ thanh to¸n, thÎ tÝn dông… gióp cho kh¸ch hµng thuËn tiÖn h¬n rÊt nhiÒu trong thanh to¸n, tiÕt kiÖm ®îc thêi gian vµ chi phÝ, ®ång thêi ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n ®îc an toµn. Bªn c¹nh thanh to¸n trong ph¹m vi quèc gia, viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ngµy cµng cã xu thÕ më cöa héi nhËp, qu¸ tr×nh trao ®æi lu th«ng hµng hãa gi÷a c¸c ®èi t¸c ë c¸c níc kh¸c nhau ngµy cµng nhiÒu. Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ngoµi viÖc hç trî cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng cßn ®øng ra lµm trung gian thanh to¸n cho c¸c doanh nghiÖp. ViÖc thanh to¸n gi÷a hai bªn ®îc thùc hiÖn qua hÖ thèng ng©n hµng b»ng c¸c ph¬ng thøc ®îc tháa thuËn thuËn tiÖn nhÊt cho kh¸ch hµng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¶ hai bªn xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇn më réng quan hÖ ngo¹i th¬ng gi÷a c¸c níc. Trªn ®©y lµ ba ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu cña bÊt cø mét Ng©n hµng th¬ng m¹i nµo. Ngoµi ra, ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh, Ng©n hµng th¬ng m¹i cßn cã mét sè ho¹t ®éng kh¸c. + C¸c ho¹t ®éng kh¸c. HÇu hÕt c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i hiÖn nay ®Òu thùc hiÖn nghiÖp vô liªn quan tíi chøng kho¸n nh m«i giíi, t vÊn ®Çu t, tù doanh, b¶o l·nh cam kÕt ph¸t hµnh chøng kho¸n, lu tr÷, thanh to¸n chøng kho¸n… Ngoµi ra, theo LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, Ng©n hµng th¬ng m¹i cßn ®îc thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng nh gãp vèn mua cæ phÇn, cho thuª tµi chÝnh, kinh doanh ngo¹i hèi, vµng vµ c¸c giÊy tê cã gi¸, nhËn ñy th¸c, lµm ®¹i lý trong c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, cung cÊp c¸c dÞch vô b¶o hiÓm, t vÊn, b¶o qu¶n… C¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i cã quan hÖ bæ sung hç trî lÉn nhau, trong ®ã ho¹t ®éng huy ®éng vèn lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng sö dông vèn. Ho¹t ®éng sö dông vèn lµm t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Trªn c¬ së nh÷ng ho¹t ®éng sö dông vèn (nh ho¹t ®éng tÝn dông), Ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ thùc hiÖn ®îc c¸c ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n vµ tíi lît nã, ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n sÏ lµm t¨ng nguån vèn vµ më réng viÖc sö dông vèn v× ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n cã thÓ coi võa lµ ho¹t ®éng huy ®éng vèn võa lµ ho¹t ®éng sö dông vèn. Trªn ®©y lµ kh¸i qu¸t toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña mét Ng©n hµng th¬ng m¹i. Theo ®èi tîng vµ giíi h¹n ®îc nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ ®îc ®i sau h¬n. 7 b. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. Thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc chi tr¶ c¸c nghÜa vô vµ c¸c yªu cÇu vÒ tiÒn tÖ ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i, tµi chÝnh, tÝn dông gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n cña c¸c quèc gia kh¸c nhau ®Ó kÕt thóc mét chu tr×nh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i b»ng c¸c h×nh thøc chuyÓn tiÒn hay bï trõ trªn tµi kho¶n t¹i c¸c ng©n hµng. Hay nãi c¸ch kh¸c, thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc ph¶n ¸nh sù vËn ®éng cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi cña gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn t b¶n vµ hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia kh¸c nhau, do kh«ng c©n b»ng gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô cña c¸c bªn t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Kh¸c víi thanh to¸n trong ph¹m vi mét níc, thanh to¸n quèc tÕ thêng g¾n víi viÖc trao ®æi gi÷a ®ång tiÒn cña níc nµy sang ®ång tiÒn cña níc kh¸c. §ång tiÒn néi ®Þa víi chøc n¨ng lµ ph¬ng tiÖn lu th«ng, ph¬ng tiÖn thanh to¸n trong ph¹m vi mét quèc gia sÏ kh«ng vît ra khái giíi h¹n cña nã ®îc nÕu nh hai bªn liªn quan trong hîp ®ång kh«ng cã sù tho¶ thuËn víi nhau. Bëi v× khi ký kÕt hîp ®ång th¬ng m¹i, tÝn dông... c¸c bªn ph¶i ®µm ph¸n thèng nhÊt ®ång tiÒn nµo ®îc sö dông ®Ó thanh to¸n giao dÞch, nã cã thÓ lµ ®ång tiÒn cña níc ngêi mua, tiÒn cña níc ngêi b¸n hoÆc mét ®ång tiÒn cña mét níc nµo ®ã ®îc chän ®Ó giao dÞch thanh to¸n. C¸c ®ång tiÒn ®îc sö dông trong thanh to¸n quèc tÕ thêng lµ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ m¹nh cã kh¶ n¨ng tù do chuyÓn ®æi nh ®ång USD, ®ång EUR, ®ång GBP, ®ång FRF, ®ång JPY, ®ång DEM. Trong ®ã ®ång USD vµ EUR vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong thanh to¸n quèc tÕ bëi sù nhanh chãng vµ tiÖn lîi trong viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch nµy. Thanh to¸n quèc tÕ chñ yÕu lµ thanh to¸n qua chøng tõ, t¸ch rêi víi sù di chuyÓn cña hµng ho¸ tõ níc ngêi b¸n ®Õn níc ngêi mua. Thanh to¸n quèc tÕ cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn c¶ bªn mua lÉn bªn b¸n. NÕu c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ ®îc lµm tèt sÏ gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn, ngîc l¹i sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. HiÖn nay phÇn lín viÖc chi tr¶ trong thanh to¸n quèc tÕ ®îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng SWIFT (HiÖp héi viÔn th«ng tµi chÝnh liªn ng©n hµng toµn cÇu). Theo thèng kª cña tæ chøc nµy th× cã tíi 72% c¸c giao dÞch tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ hµng ngµy ®îc thùc hiÖn qua SWIFT. PhÇn cßn l¹i ®îc thùc hiÖn th«ng qua con ®êng ®iÖn tÝn, bu ®iÖn díi h×nh thøc uû nhiÖm thu, chi hé lÉn nhau 8 gi÷a c¸c ng©n hµng. TØ lÖ tr¶ b»ng tiÒn mÆt trong thanh to¸n quèc tÕ chiÕm mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp lu«n lu«n cã xu híng më réng thÞ trêng cña m×nh ra bªn ngoµi, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c níc kh¸c nhau. Mçi níc cã sù kh¸c nhau vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ, m«i trêng ph¸p luËt, phong tôc tËp qu¸n còng nh kho¶ng c¸ch ®Þa lý, bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷, tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c ®èi t¸c vµ hÖ thèng tiÒn tÖ kh¸c nhau khiÕn cho quan hÖ mua b¸n thanh to¸n gi÷a c¸c níc rÊt phøc t¹p vµ thêng xuyªn x¶y ra rñi ro bÊt tr¾c. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng víng m¾c nµy cÇn cã mét trung gian tµi chÝnh ®øng ra ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¶ hai bªn vµ Ng©n hµng th¬ng m¹i víi ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña m×nh ®· ®¸p øng ®îc ®ßi hái ®ã. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét m¾t xÝch kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong toµn bé d©y chuyÒn thùc hiÖn mét hîp ®ång ngo¹i th¬ng. Thùc hiÖn tèt vai trß trung gian thanh to¸n cña m×nh trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho kh¸ch hµng, cho nÒn kinh tÕ còng nh cho chÝnh b¶n th©n Ng©n hµng th¬ng m¹i. + §èi víi kh¸ch hµng: Vai trß trung gian thanh to¸n trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th¬ng m¹i gióp cho qu¸ tr×nh thanh to¸n theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®îc tiÕn hµnh nhanh chãng, chÝnh x¸c, an toµn, tiÖn lîi vµ tiÕt kiÖm tèi ®a chi phÝ. Tham gia ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, quyÒn lîi cña kh¸ch hµng ®îc ®¶m b¶o h¬n, do kh¸ch hµng ®îc ng©n hµng t vÊn ®Ó lùa chän c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n, kü thuËt thanh to¸n còng nh ®ång tiÒn thanh to¸n nh»m gi¶m thiÓu rñi ro, t¹o ra sù an t©m cho kh¸ch hµng trong giao dÞch mua b¸n víi níc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ, nÕu kh¸ch hµng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cÇn ®Õn sù tµi trî cña ng©n hµng, ng©n hµng sÏ cho vay ®Ó thanh to¸n hµng nhËp b»ng c¸ch b¶o l·nh më L/C, chiÕt khÊu chøng tõ xuÊt khÈu, ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. Qua viÖc thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ, ng©n hµng cã thÓ gi¸m s¸t ®îc t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ®Ó cã nh÷ng t vÊn cho kh¸ch hµng vµ nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ chiÕn lîc kh¸ch hµng. 9 + §èi víi nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n quèc tÕ lµ chiÕc cÇu nèi liÒn gi÷a c¸c quèc gia trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thanh to¸n quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lu th«ng hµng ho¸, t¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn cña vèn, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng khèi lîng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ, gi¶m bít c¸c chi phÝ trung gian, ®ång thêi ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ ®· thu hót mét lîng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ vµo ViÖt Nam b»ng c¸c nghiÖp vô kiÒu hèi, chuyÓn tiÒn ®Õn vµ L/C xuÊt khÈu. + §èi víi b¶n th©n Ng©n hµng th¬ng m¹i. Thanh to¸n quèc tÕ gióp ng©n hµng th¬ng m¹i ®Èy m¹nh ho¹t ®éng tÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu, ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô liªn quan nh kinh doanh ngo¹i tÖ, b¶o l·nh vµ c¸c dÞch vô kh¸c. Thanh to¸n quèc tÕ ®em l¹i kho¶n thu phÝ dÞch vô quan träng: ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ gióp cho ng©n hµng thu hót thªm kh¸ch hµng vÒ giao dÞch, tõ ®ã t¨ng quy m« ho¹t ®éng vµ thÞ phÇn cña m×nh trªn thÞ trêng. Thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña ng©n hµng: trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n quèc tÕ cho kh¸ch hµng, ng©n hµng th¬ng m¹i lu«n cã mét nguån tiÒn tËp trung chê thanh to¸n. Nguån tiÒn nµy t¬ng ®èi æn ®Þnh vµ ph¸t sinh thêng xuyªn, lµ mét nguån n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho ng©n hµng. Thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ, ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ t¹o ra ®îc vßng trßn dÞch vô khÐp kÝn, tõ ®ã ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô ng©n hµng cã liªn quan ®Õn nhau nh tµi trî xuÊt nhËp khÈu, thanh to¸n quèc tÕ, mua b¸n ngo¹i tÖ ®îc gi¸m s¸t, theo dâi kü lìng bëi nhiÒu phßng ban kh¸c nhau, h¹n chÕ rñi ro. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng cßn n¾m ®îc t×nh h×nh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong níc theo ®óng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ Nhµ níc ®Ò ra. Thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng cêng quan hÖ ®èi ngo¹i: th«ng qua viÖc b¶o l·nh cho kh¸ch hµng trong níc, thanh to¸n cho ng©n hµng níc ngoµi, ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ cã quan hÖ ®¹i lý víi ng©n hµng vµ ®èi t¸c níc ngoµi. Mèi quan hÖ nµy dùa trªn c¬ së hîp t¸c vµ t¬ng trî. Víi thêi gian ho¹t ®éng nghiÖp vô cµng l©u, mèi quan hÖ ngµy cµng réng më. 10 Tãm l¹i, cã thÓ kh¼ng ®Þnh, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ lµ mét ho¹t ®éng trung gian cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, cã t¸c dông mang l¹i thu nhËp, hç trî c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña Ng©n hµng th¬ng m¹i, gióp cho qu¸ tr×nh thanh to¸n cña kh¸ch hµng ®îc nhanh chãng, ®¶m b¶o. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ h¬n khi nghiªn cøu ®Õn c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ. 1.1.2 C¸c ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th¬ng m¹i a. Ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn Ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn lµ mét ph¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã kh¸ch hµng (ngêi tr¶ tiÒn, ngêi mua, ngêi nhËp khÈu...) yªu cÇu ng©n hµng cña m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ngêi hëng lîi (ngêi b¸n, ngêi xuÊt khÈu, ngêi cung øng dÞch vô...) ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh b»ng ph¬ng tiÖn chuyÓn tiÒn do kh¸ch hµng yªu cÇu. C¸c bªn tham gia:  Ngêi tr¶ tiÒn hay ngêi chuyÓn tiÒn (ngêi mua, ngêi m¾c nî, ngêi ®Çu t, ngêi chuyÓn kinh phÝ ra ngoµi níc, kiÒu bµo chuyÓn tiÒn vÒ níc...): Lµ ngêi yªu cÇu ng©n hµng chuyÓn tiÒn ra níc ngoµi.  Ngêi hëng lîi (ngêi b¸n, chñ nî, ngêi tiÕp nhËn vèn ®Çu t...) hoÆc lµ ngêi nµo ®ã do ngêi chuyÓn tiÒn chØ ®Þnh.  Ng©n hµng chuyÓn tiÒn: Lµ ng©n hµng thùc hiÖn lÖnh cña ngêi yªu cÇu chuyÓn tiÒn, thêng lµ ng©n hµng ë níc ngêi chuyÓn tiÒn.  Ng©n hµng ®¹i lý cña ng©n hµng chuyÓn tiÒn: Thêng lµ ng©n hµng ë níc ngêi hëng lîi. Chi phÝ chuyÓn tiÒn do ngêi chuyÓn tiÒn hoÆc ngêi tr¶ tiÒn thanh to¸n. Ng©n hµng chuyÓn tiÒn ®îc hëng c¸c chi phÝ ®ã. TiÒn chuyÓn cã thÓ lµ ®ång tiÒn cña níc tr¶ tiÒn, hoÆc ngêi hëng lîi, hoÆc mét níc thø ba. * Tr×nh tù tiÕn hµnh nghiÖp vô: NH chuyÓn tiÒn Ngêi chuyÓn tiÒn (1) NH ®¹i lý Ngêi hëng lîi Giao dÞch th¬ng m¹i (2) ViÕt ®¬n yªu cÇu chuyÓn tiÒn (b»ng th hoÆc b»ng ®iÖn) cïng víi ñy nhiÖm chi (nÕu cã tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng ) (3) ChuyÓn tiÒn ra níc ngoµi qua ng©n hµng. (4) Ng©n hµng chuyÓn tiÒn cho ngêi hëng lîi ¦u nhîc ®iÓm cña ph¬ng thøc nµy: ¦u ®iÓm: Thñ tôc hÕt søc ®¬n gi¶n, kh«ng cã chøng tõ phøc t¹p, rêm rµ, ngêi mua vµ ngêi b¸n kh«ng ph¶i tiÕn hµnh thanh to¸n trùc tiÕp víi nhau. Nhîc ®iÓm: §é an toµn trong thanh to¸n kh«ng cao, kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi b¸n, hµng ®· chuyÓn nhng viÖc tr¶ tiÒn phô thuéc vµo 11 thiÖn chÝ cña ngêi mua. Trong trêng hîp ngêi mua chuyÓn tiÒn tríc khi giao hµng mµ v× mét lý do nµo ®Êy, viÖc giao hµng cña ngêi b¸n chËm trÔ, hoÆc kh«ng ®óng theo yªu cÇu th× ngêi mua sÏ ø ®äng vèn. V× vËy, ph¬ng thøc nµy chñ yÕu ¸p dông ®Ó thanh to¸n phi mËu dÞch, c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn tr¶ nî, båi thêng, cßn nÕu ¸p dông trong thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu th× chñ yÕu ®èi víi kh¸ch hµng quen biÕt, cã tÝn nhiÖm cao. b. Ph¬ng thøc nhê thu Ph¬ng thøc nhê thu lµ mét ph¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã ngêi b¸n sau khi hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng hay cung øng dÞch vô cho kh¸ch hµng sÏ ñy th¸c cho ng©n hµng cña m×nh thu hé sè tiÒn ë ngêi mua trªn c¬ së hèi phiÕu cña ngêi b¸n lËp ra. C¸c bªn tham gia ph¬ng thøc nhê thu gåm cã: - Ngêi b¸n tøc lµ ngêi hëng lîi (Principal) - Ng©n hµng bªn b¸n lµ ng©n hµng nhËn sù uû th¸c cña ngêi b¸n (Remitting Bank) - Ng©n hµng ®¹i lý cña ng©n hµng bªn b¸n lµ ng©n hµng ë níc ngêi mua. (Collecting Bank and/or Presenting Bank). - Ngêi mua tøc lµ ngêi tr¶ tiÒn (Drawee) Cã hai lo¹i nhê thu lµ nhê thu phiÕu tr¬n vµ nhê thu kÌm chøng tõ. Mét lµ: Nhê thu phiÕu tr¬n (Clean Collection). Nhê thu phiÕu tr¬n lµ ph¬ng thøc trong ®ã ngêi b¸n ñy th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ngêi mua c¨n cø vµo hèi phiÕu do m×nh lËp ra cßn chøng tõ göi hµng sÏ ®äc göi th¼ng cho ngêi mua kh«ng qua ng©n hµng. Trong ph¬ng thøc nµy, ng©n hµng chØ ®ãng vai trß trung gian lµm dÞch vô thu hé tiÒn ngêi mua, cßn tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn hay kh«ng lµ do ngêi mua quyÕt ®Þnh.  C¸c bªn tham gia: + Ngêi b¸n, ngêi hëng lîi: Lµ ngêi ñy nhiÖm cho ng©n hµng thu tiÒn ngêi mua. + Ngêi mua, ngêi tr¶ tiÒn: Lµ ngêi cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tiÒn hµng mua cña ngêi b¸n khi ng©n hµng ®Õn yªu cÇu ®ßi thanh to¸n. + Ng©n hµng nhê thu: Lµ ng©n hµng thu tiÒn tõ ngêi mua, thêng lµ ng©n hµng phôc vô bªn mua ®ång thêi lµ ng©n hµng ®¹i lý cña ng©n hµng ngêi b¸n.  Tr×nh tù tiÕn hµnh: NH Bªn b¸n Ngêi b¸n (1) NH ®¹i lý göi hµng vµ chøng tõ Ngêi mua Ngêi b¸n sau khi göi hµng vµ chøng tõ göi hµng cho ngêi mua, lËp mét hèi phiÕu ®ßi tiÒn ngêi mua vµ ñy th¸c cho ng©n hµng cña m×nh ®ßi tiÒn hé b»ng chØ thÞ nhê thu. (2) Ng©n hµng phôc vô bªn b¸n göi th ñy th¸c nhê thu kÌm hèi phiÕu cho ng©n hµng ®¹i lý cña m×nh t¹i níc ngêi mua nhê thu tiÒn. (3) Ng©n hµng ®¹i lý yªu cÇu ngêi mua tr¶ tiÒn hèi phiÕu (nÕu lµ tr¶ tiÒn ngay) hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu (nÕu mua chÞu). 12 (4) Ng©n hµng ®¹i lý chuyÓn tiÒn thu ®îc cho ngêi b¸n, nÕu chØ lµ chÊp nhËn hèi phiÕu th× ng©n hµng sÏ gi÷ hèi phiÕu hoÆc göi l¹i cho ngêi b¸n. Khi ®Õn h¹n thanh to¸n th× ng©n hµng sÏ ®ßi tiÒn cña ngêi mua vµ thùc hiÖn viÖc chuyÓn tiÒn nh trªn.  ¦u nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy: Ph¬ng ph¸p nhê thu kh«ng kÌm chøng tõ tuy cã u ®iÓm lµ thanh to¸n t¬ng ®èi nhanh, thùc hiÖn ®¬n gi¶n nhng cã nhîc ®iÓm lµ kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi b¸n v× viÖc nhËn hµng cña ngêi mua hoµn toµn t¸ch rêi khái kh©u thanh to¸n, do ®ã ngêi mua cã thÓ nhËn hµng mµ kh«ng tr¶ tiÒn hay tr¶ tiÒn chËm. §èi víi ngêi mua ¸p dông ph¬ng thøc nµy còng cã bÊt lîi v× nÕu hèi phiÕu ®Õn sím h¬n chøng tõ th× ngêi mua ph¶i tr¶ tiÒn ngay trong khi kh«ng biÕt viÖc giao hµng cña ngêi b¸n cã ®óng theo hîp ®ång hay kh«ng. Nh vËy, víi ph¬ng ph¸p nµy, tÝnh an toµn ®èi víi c¶ ngêi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Òu thÊp, tèc ®é thanh to¸n chËm. Do vËy, nã Ýt ®îc sù dông trong thanh to¸n quèc tÕ, cã ch¨ng chØ lµ thanh to¸n c¸c chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm, hoa hång, lîi tøc... hoÆc khi hai bªn mua vµ b¸n tin cËy lÉn nhau hoÆc hai bªn cïng néi bé c«ng ty víi nhau (c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con). Hai lµ: Nhê thu kÌm chøng tõ (Documentary Collection) Nhê thu kÌm chøng tõ lµ ph¬ng thøc trong ®ã ngêi b¸n ñy th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ngêi mua kh«ng nh÷ng c¨n cø vµo hèi phiÕu mµ cßn c¨n cø vµo bé chøng tõ göi hµng göi kÌm theo víi ®iÒu kiÖn lµ nÕu ngêi mua tr¶ tiÒn hèi phiÕu th× ng©n hµng míi trao bé chøng tõ göi hµng cho ngêi mua ®Ó nhËn hµng Trong ph¬ng thøc nµy, ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n víi nhê thu phiÕu tr¬n lµ ngêi xuÊt khÈu uû th¸c cho ng©n hµng ngoµi viÖc thu hé tiÒn cßn khèng chÕ bé chøng tõ hµng ho¸ ®èi víi ngêi nhËp khÈu. Víi c¸ch khèng chÕ chøng tõ nµy, quyÒn lîi cña ngêi b¸n sÏ ®îc ®¶m b¶o h¬n.  Tr×nh tù tiÕn hµnh: NH bªn B¸n NH bªn Mua Ngêi B¸n göi hµng Ngêi Mua Tr×nh tù tiÕn hµnh nghiÖp vô nhê thu kÌm chøng tõ còng gièng nh nhê thu phiÕu tr¬n, chØ kh¸c ë kh©u (1) lµ lËp mét bé chøng tõ nhê ng©n hµng thu hé tiÒn. Bé chøng tõ gåm cã hèi phiÕu vµ c¸c chøng tõ göi hµng kÌm theo, ë kh©u (3) lµ ng©n hµng ®¹i lý chØ trao chøng tõ göi hµng cho ngêi mua nÕu nh ngêi mua tr¶ tiÒn hay chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu. Tuú theo thêi h¹n tr¶ tiÒn, ta chia ph¬ng thøc nµy thµnh hai lo¹i:  Nhê thu tr¶ tiÒn ®æi chøng tõ ( Documents Against Payment - D/P): §îc sö dông trong trêng hîp mua b¸n tr¶ tiÒn ngay.  Nhê thu chÊp nhËn ®æi chøng tõ (Documents Against Acceptance D/A): ¸p dông trong trêng hîp nhê thu tr¶ sau. So víi h×nh thøc nhê thu phiÕu tr¬n, ph¬ng thøc D/A vµ D/P ®¶m b¶o h¬n v× ng©n hµng thay mÆt ngêi b¸n khèng chÕ chøng tõ. Tuy nhiªn, hai ph¬ng thøc nµy cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh: 13 §èi víi D/P th× ngêi nhËp khÈu ph¶i tr¶ tiÒn khi nhËn ®îc bé chøng tõ hµng ho¸ mµ kh«ng ®îc kiÓm tra hµng ho¸ tríc. V× vËy, ngêi mua gÆp rñi ro trong trêng hîp hµng ho¸ kh«ng giao ®óng nh m« t¶ chøng tõ hoÆc kh«ng ®óng trong hîp ®ång. Cßn vÒ phÝa nhµ xuÊt khÈu th× ph¶i rÊt tin tëng vµo kh¶ n¨ng vµ thiÖn chÝ thanh to¸n cña b¹n hµng níc ngoµi v× c¸c ng©n hµng tham gia hoµn toµn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n. NÕu ngêi mua tõ chèi bé chøng tõ th× ngêi xuÊt khÈu ph¶i chÞu hÕt tÊt c¶ chi phÝ chuyªn chë hµng ho¸ vµ c¶ mäi rñi ro trªn ®êng vËn chuyÓn . §èi víi D/A th× ngêi xuÊt khÈu chÞu rñi ro nhiÒu h¬n so víi nhê thu D/P v× khi ®Õn h¹n tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu, ngêi mua cã thÓ kh«ng tr¶ tiÒn v× mét lý do nµo ®ã trong khi ®· nhËn hµng. Thêi gian thanh to¸n bÞ kÐo dµi do ph¶i phô thuéc vµo thêi gian chøng tõ lu©n chuyÓn tõ ng©n hµng bªn xuÊt khÈu ®Õn ng©n hµng bªn nhËp khÈu nªn ngêi xuÊt khÈu ph¶i mÊt kh¸ l©u míi thu ®îc tiÒn cßn ngêi nhËp khÈu th× cã lîi h¬n. Tãm l¹i, víi ph¬ng thøc nµy, viÖc ng©n hµng khèng chÕ c¸c chøng tõ hµng ho¸ khiÕn cho quyÒn lîi cña ngêi xuÊt khÈu còng ®îc b¶o ®¶m h¬n ph¬ng thøc nhê thu phiÕu tr¬n vµ chuyÓn tiÒn, thêi gian thanh to¸n th× ng¾n h¬n vµ chi phÝ Ýt h¬n so víi ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng th tÝn dông. Do vËy, ph¬ng thøc nµy ®îc sö dông trong ph¬ng thøc xuÊt nhËp khÈu víi nh÷ng hîp ®ång cã gi¸ trÞ nhá vµ thanh to¸n dÞch vô ®èi víi c¸c kh¸ch hµng quen vµ tin cËy. c. Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (L/C) Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ mét sù tho¶ thuËn trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng më th tÝn dông) theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng (ngêi yªu cÇu më th tÝn dông) sÏ tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho mét ngêi kh¸c (ngêi hëng lîi cña th tÝn dông) hoÆc chÊp nhËn hèi phiÕu do ngêi nµy ký ph¸t trong ph¹m vi sè tiÒn ®ã khi ngêi nµy xuÊt tr×nh cho ng©n hµng mét bé chøng tõ phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh ®Ò ra trong th tÝn dông. Mét c«ng cô v« cïng quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ th tÝn dông, nÕu kh«ng më ®îc th tÝn dông th× ph¬ng thøc thanh to¸n nµy còng kh«ng ®îc x¸c lËp. Th tÝn dông (Letter of Credit – L/C) lµ mét b¶n cam kÕt dïng trong thanh to¸n, trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng phôc vô ngêi nhËp khÈu) theo yªu cÇu cña ngêi nhËp khÈu tiÕn hµnh më vµ chuyÓn ®Õn cho ng©n hµng ë níc ngoµi (ng©n hµng phôc vô ngêi xuÊt khÈu) mét L/C cho ngêi hëng (ngêi xuÊt khÈu), cam kÕt sÏ thanh to¸n mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trong ph¹m vi thêi h¹n quy ®Þnh, víi ®iÒu kiÖn ngêi hëng ph¶i xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ phï hîp víi nh÷ng néi dung, ®iÒu kiÖn quy ®Þnh nh trong Th tÝn dông. Trªn ®©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ hiÖn nay. ViÖc lùa chän ph¬ng thøc thanh to¸n nµo lµ do hai bªn xuÊt nhËp khÈu quyÕt ®Þnh dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ nh»m tho¶ m·n quyÒn lîi cña c¶ hai phÝa. Tuy nhiªn, ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ vÉn chiÕm u thÕ, lµ mét ph¬ng 14 thøc thanh to¸n chñ yÕu. §iÒu nµy sÏ ®îc kh¼ng ®Þnh khi ®i s©u nghiªn cøu vÒ ph¬ng thøc nµy ë phÇn tiÕp theo. 1.2 TÝN DôNG CHøNG Tõ - PH¦¥NG THøC CHñ YÕU TRONG THANH TO¸N QUèC TÕ CñA NG¢N HµNG TH¦¥NG M¹I 1.2.1 C¬ së h×nh thµnh th tÝn dông Ngµy nay, viÖc më réng nÒn kinh tÕ vµ ®a d¹ng hãa c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn t¹i c¸c quèc gia. Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn xãa bá dÇn hµng rµo bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia. C¸c giao dÞch th¬ng m¹i kh«ng chØ diÔn ra gi÷a nh÷ng kh¸ch hµng quen biÕt, cã tÝn nhiÖm cao. Trong khi ngêi b¸n lu«n ngÇn ng¹i khi chuyÓn giao hµng hãa cña hä tríc khi nhËn ®îc tiÒn, cßn ngêi mua l¹i muèn n¾m ®îc hµng hãa tríc khi tr¶ tiÒn th× ph¬ng thøc nhê thu vµ chuyÓn tiÒn râ rµng ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ cña nã. V× rÊt khã cã thÓ lµm cho viÖc trao ®æi tiÒn vµ hµng ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi nªn trªn thùc tÕ c¸c bªn thêng tháa thuËn víi nhau mét biÖn ph¸p tháa hiÖp: tr¶ tiÒn khi giao hµng tîng trng, tøc lµ giao chøng tõ chuyÓn quyÒn së h÷u hay quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa. Trªn c¬ së ®ã ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ra ®êi vµ nhanh chãng trë thµnh ph¬ng thøc ®îc sö dông réng r·i vµ phæ biÕn nhÊt trong thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu. Trong ph¬ng thøc nµy, c¸c ng©n hµng kh«ng chØ ®ãng vai trß lµ trung gian thu hé mµ ®îc yªu cÇu tham gia b»ng c¸ch cam kÕt ch¾c ch¾n sÏ tr¶ tiÒn cho ngêi b¸n khi hä xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ bé chøng tõ phï hîp víi néi dung cña th tÝn dông. C¸c bªn tham gia c¬ b¶n trong ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ gåm cã: - Ngêi xin më th tÝn dông lµ ngêi mua, ngêi nhËp khÈu hµng ho¸ hoÆc lµ ngêi mua ñy th¸c cho mét ngêi kh¸c. - Ng©n hµng më th tÝn dông lµ ng©n hµng ®¹i diÖn cho ngêi nhËp khÈu, nã cÊp tÝn dông cho ngêi nhËp khÈu - Ngêi hëng lîi th tÝn dông lµ ngêi b¸n, ngêi xuÊt khÈu hay bÊt cø ngêi nµo kh¸c mµ ngêi hëng lîi chØ ®Þnh. - Ng©n hµng th«ng b¸o th tÝn dông lµ ng©n hµng ë níc ngêi hëng lîi. 1.2.2 C¸c h×nh thøc th tÝn dông chñ yÕu Ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ cã u viÖt h¬n h¼n nh÷ng ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ kh¸c. Tuy vËy, hiÖu qu¶ cña ph¬ng thøc nµy sÏ ®îc thÓ hiÖn 15 ®Çy ®ñ h¬n khi ta biÕt lùa chän lo¹i Th tÝn dông phï hîp víi yªu cÇu cña tõng t×nh huèng cô thÓ trong mèi quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ n¶y sinh gi÷a c¸c bªn. Theo quy íc quèc tÕ, Th tÝn dông bao gåm nhiÒu lo¹i. Cã thÓ ph©n biÖt chóng díi c¸c gi¸c ®é kh¸c nhau díi ®©y: C¨n cø vµo tÝnh chÊt: cã c¸c lo¹i Th tÝn dông sau: - Th tÝn dông cã thÓ huû ngang (Revocable L/C): lµ th tÝn dông mµ sau khi L/C ®îc më th× ngêi nhËp khÈu cã thÓ yªu cÇu ng©n hµng söa ®æi, bæ sung hoÆc huû bá bÊt cø lóc nµo mµ kh«ng cÇn cã sù ®ång ý cña ngêi hëng lîi L/C. - Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang (Irrevocable L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông mµ sau khi ®îc më th× ngêi yªu cÇu më Th tÝn dông sÏ kh«ng ®îc tù ý söa ®æi, bæ sung hay huû bá nh÷ng néi dung cña nã nÕu kh«ng ®îc sù ®ång ý cña ngêi hëng Th tÝn dông . §Ó ®¶m b¶o ®îc tÝnh chÊt vµ t¸c dông cña Th tÝn dông , ngµy nay hÇu hÕt Th tÝn dông ®îc më theo h×nh thøc kh«ng huû ngang. - Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang cã x¸c nhËn (Irrevocable confirmed L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang ®îc mét ng©n hµng thø ba ®øng ra ®¶m b¶o thanh to¸n bªn c¹nh ng©n hµng ph¸t hµnh Th tÝn dông. Lo¹i Th tÝn dông nµy thêng ®îc dïng khi hai bªn mua-b¸n cha cã quan hÖ tÝn nhiÖm nhau, ngêi b¸n cha tin tëng vµo uy tÝn cña ngêi mua còng nh cha tin tëng vµo uy tÝn cña ng©n hµng ph¸t hanh. - Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang cã thÓ chuyÓn nhîng (irrevocable transferable L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông kh«ng huû ngang trong ®ã quy ®Þnh quyÒn cña ngêi hëng lîi thø nhÊt cã thÓ yªu cÇu ng©n hµng më Th tÝn dông hay ng©n hµng chuyÓn nhîng Th tÝn dông do ng©n hµng më Th tÝn dông uû quyÒn chuyÓn nhîng toµn bé hay mét phÇn quyÒn thùc hiÖn Th tÝn dông cho mét hay nhiÒu ngêi kh¸c. Th tÝn dông chØ ®îc phÐp chuyÓn nhîng mét lÇn. Th tÝn dông chuyÓn nhîng thêng ®îc sö dông trong mua b¸n hµng ho¸ tay ba, khi ngêi hëng lîi thø nhÊt lµ ®¹i lý cña ngêi b¸n cuèi cïng. Tuy nhiªn lo¹i Th tÝn dông nµy còng Ýt ®îc sö dông v× chøa ®ùng nhiÒu rñi ro cho ngêi më Th tÝn dông còng nh ngêi ®îc chuyÓn nhîng do kh«ng cã sù hiÓu biÕt lÉn nhau. C¨n cø vµo thêi h¹n thanh to¸n: - Th tÝn dông tr¶ ngay (L/C at sight): lµ lo¹i Th tÝn dông trong ®ã ngêi xuÊt khÈu sÏ ®îc thanh to¸n ngay khi xuÊt tr×nh c¸c chøng tõ phï hîp víi ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong Th tÝn dông t¹i ng©n hµng chØ thÞ thanh to¸n. Trong tr- 16 êng hîp nµy ngêi xuÊt khÈu sÏ ký ph¸t hèi phiÕu tr¶ ngay ®Ó yªu cÇu thanh to¸n. - Th tÝn dông tr¶ chËm (Deferred payment L/C): lo¹i Th tÝn dông nµy quy ®Þnh viÖc thanh to¸n sÏ ®îc tiÕn hµnh vµo mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t¬ng lai. Khi chØ ®Þnh mét ng©n hµng thanh to¸n tr¶ chËm, ng©n hµng ph¸t hµnh cho phÐp ng©n hµng ®ã thùc hiÖn thanh to¸n bé chøng tõ ®îc xuÊt tr×nh phï hîp víi quy ®Þnh trong Th tÝn dông vµo mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t¬ng lai ®· nªu trong Th tÝn dông. §ång thêi, ng©n hµng ph¸t hµnh còng cam kÕt båi hoµn cho ng©n hµng thanh to¸n ®óng thêi h¹n. Mét sè h×nh thøc Th tÝn dông ®Æc biÖt. - Th tÝn dông gi¸p lng (Back to back L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông do ngêi xuÊt khÈu yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh më mét Th tÝn dông kh¸c cho ngêi kh¸c hëng c¨n cø vµo mét Th tÝn dông ®· ®îc më tríc ®ã lµm ®¶m b¶o. Néi dung cña hai Th tÝn dông lµ gÇn gièng nhau, tuy nhiªn nã l¹i hoµn toµn ®éc lËp víi nhau. NghiÖp vô Th tÝn dông gi¸p lng rÊt phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp khÐo lÐo vµ chÝnh x¸c c¸c ®iÒu kiÖn cña Th tÝn dông gèc vµ Th tÝn dông gi¸p lng. Lo¹i Th tÝn dông nµy thêng ®îc sö dông trong mua b¸n hµng ho¸ qua trung gian, khi ngêi b¸n cuèi cïng hoÆc ngêi mua kh«ng chÊp nhËn mét Th tÝn dông chuyÓn nhîng. - Th tÝn dông ®èi øng (Reciprocal L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang chØ cã hiÖu lùc khi cã mét Th tÝn dông ®èi øng víi nã còng ®îc më. Lo¹i Th tÝn dông thêng ®îc sö dông khi hai bªn mua b¸n cã quan hÖ mua b¸n hµng ®æi hµng hoÆc gia c«ng hµng ho¸. - Th tÝn dông tuÇn hoµn (Revolving L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang, sau khi sö dông xong hoÆc ®· hÕt hiÖu lùc th× nã l¹i tù ®éng cã gi¸ trÞ nh cò vµ cø nh vËy nã tuÇn hoµn cho ®Õn khi nµo tæng gi¸ trÞ ®îc thùc hiÖn hoµn tÊt. Th tÝn dông tuÇn hoµn thêng ®îc sö dông khi c¸c bªn tin cËy lÉn nhau, mua hµng thêng xuyªn theo ®Þnh kú. - Th tÝn dông ®iÒu kho¶n ®á (Red clause L/C): lµ lo¹i Th tÝn dông cã ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt, trong ®ã ngêi hëng Th tÝn dông th«ng qua ng©n hµng ph¸t hµnh ®ång ý øng tríc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ngêi hëng tríc khi hä xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ theo ®óng thêi gian quy ®Þnh. Lo¹i Th tÝn dông nµy thêng ®îc sö dông trong quan hÖ mua b¸n gi÷a c«ng ty mÑ-con, tµi trî cho ngêi b¸n ®Ó chuÈn bÞ hµng ho¸. 17 - Th tÝn dông dù phßng (Standby L/C) lµ lo¹i Th tÝn dông do ng©n hµng cña ngêi xuÊt khÈu ph¸t hµnh trong ®ã cam kÕt víi ngêi nhËp khÈu lµ sÏ thanh to¸n cho hä trong trêng hîp ngêi xuÊt khÈu kh«ng hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng theo nh Th tÝn dông ®· quy ®Þnh. 1.2.3 Quy tr×nh thanh to¸n theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (2) Ng©n hµng phôc vô ngêi nhËp khÈu (1) (7) (8) Ng©n hµng phôc vô ngêi xuÊt khÈu (5) (6) (3) (5) (6) (4) Ngêi nhËp Ngêi xuÊt (1) Ngêi nhËp khÈu khÈu lµm ®¬n xin më th tÝn dông göi khÈu ®Õn ng©n hµng cña m×nh yªu cÇu më mét th tÝn dông cho ngêi xuÊt khÈu hëng. (2) C¨n cø vµo ®¬n xin më th tÝn dông, ng©n hµng më th tÝn dông sÏ lËp mét th tÝn dông vµ th«ng qua ng©n hµng phôc vô ngêi xuÊt khÈu th«ng b¸o viÖc më th tÝn dông vµ chuyÓn th tÝn dông ®Õn ngêi xuÊt khÈu . (3) Khi nhËn ®îc th«ng b¸o nµy, ng©n hµng phôc vô ngêi xuÊt khÈu ®ãng vai trß lµ ng©n hµng th«ng b¸o sÏ th«ng b¸o cho ngêi xuÊt khÈu toµn bé néi dung th«ng b¸o vÒ viÖc më th tÝn dông ®ã vµ khi nhËn ®îc b¶n gèc cña th tÝn dông th× chuyÓn ngay cho ngêi xuÊt khÈu. (4) Ngêi xuÊt khÈu nÕu chÊp nhËn th tÝn dông th× tiÕn hµnh giao hµng, nÕu kh«ng th× tiÕn hµnh ®Ò nghÞ ng©n hµng më L/C söa ®æi, bæ sung th tÝn dông cho phï hîp víi hîp ®ång. (5) Sau khi giao hµng, ngêi xuÊt khÈu lËp bé chøng tõ theo yªu cÇu cña th tÝn dông xuÊt tr×nh th«ng qua ng©n hµng phôc vô m×nh (cã thÓ lµ ng©n hµng th«ng b¸o hoÆc ng©n hµng kh¸c) cho ng©n hµng më th tÝn dông xin thanh to¸n (6) Ng©n hµng më th tÝn dông kiÓm tra bé chøng tõ nÕu thÊy phï hîp víi th tÝn dông th× tiÕn hµnh tr¶ tiÒn cho ngêi xuÊt khÈu. NÕu thÊy kh«ng phï hîp, ng©n hµng tõ chèi thanh to¸n vµ göi tr¶ l¹i toµn bé chøng tõ cho ngêi 18 xuÊt khÈu (nÕu ngêi nhËp khÈu chÊp nhËn thanh to¸n th× ng©n hµng më th tÝn dông vÉn thanh to¸n vµ trõ phÝ sai sãt cña bé chøng tõ) (7) Ng©n hµng më th tÝn dông ®ßi tiÒn ngêi nhËp khÈu vµ chuyÓn bé chøng tõ cho ngêi nhËp khÈu sau khi ngêi nhËp khÈu tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n (8) Ngêi nhËp khÈu kiÓm tra chøng tõ, nÕu thÊy phï hîp víi th tÝn dông th× tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn, nÕu kh«ng phï hîp th× cã quyÒn tõ chèi tr¶ tiÒn. Nh÷ng chøng tõ chñ yÕu theo Th tÝn dông bao gåm: (1) Hèi phiÕu (Draft): theo c«ng íc quèc tÕ vÒ Hèi phiÕu (Uniform Law for Bills of Exchange – ULB) n¨m 1930, Hèi phiÕu ®îc hiÓu lµ mét tê lÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn do mét ngêi ký ph¸t cho ngêi kh¸c, yªu cÇu ngêi nµy khi nh×n thÊy hèi phiÕu, hoÆc ®Õn mét ngµy nhÊt ®Þnh ghi trªn hèi phiÕu ph¶i tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho mét ngêi nµo ®ã, hoÆc theo lÖnh cña ngêi nµy tr¶ cho ngêi kh¸c hoÆc tr¶ cho ngêi cÇm hèi phiÕu. (2) Ho¸ ®¬n th¬ng m¹i (Commercial Invoice): lµ chøng tõ do ngêi b¸n lËp ®Ó ®ßi tiÒn ngêi mua, chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin quan träng vÒ chuyÕn hµng nh tªn hµng, sè lîng, ®¬n gi¸, gi¸ trÞ thanh to¸n... §©y ®îc coi lµ mét trong nh÷ng chøng tõ quan träng nhÊt, kh«ng thÓ thiÕu trong nh÷ng chøng tõ xuÊt tr×nh. (3) Chøng nhËn xuÊt xø (Certificate of Origin): lµ chøng tõ chØ râ nguån gèc, xuÊt xø cña hµng ho¸ xuÊt khÈu. Chøng tõ nµy thêng do Phßng Th¬ng m¹i cÊp trªn c¬ së kª khai cña ngêi b¸n hoÆc mét bªn trung gian nµo ®ã. (4) Chøng nhËn b¶o hiÓm (Certificate of Insurance): Chøng tõ nµy do c«ng ty B¶o hiÓm hoÆc ®¹i lý cña hä lËp ra ®Ó b¶o hiÓm cho l« hµng xuÊt nhËp khÈu dùa trªn hîp ®ång b¶o hiÓm vµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn giao hµng. (5) Chøng tõ vËn t¶i: VËn ®¬n ®êng biÓn (Bill of Lading), vËn ®¬n hµng kh«ng (Airway Bill) hoÆc vËn ®¬n ®êng s¾t (Railway Bill): lµ chøng tõ ®îc h·ng vËn t¶i ph¸t hµnh, lµ b»ng chøng vÒ viÖc giao hµng cña ngêi b¸n. §èi víi ph¬ng thøc giao hµng b»ng ®êng biÓn th× vËn ®¬n ®îc xem lµ chøng tõ quan träng nhÊt, võa lµ b»ng chøng x¸c nhËn hîp ®ång chuyªn chë, võa lµ biªn lai cña Ngêi chuyªn chë x¸c nhËn ®· nhËn hµng, võa lµ chøng tõ x¸c thùc quyÒn së h÷u ®èi víi hµng ho¸. Chøng tõ vËn t¶i thêng cã nh÷ng néi dung nh tªn tµu, sè vËn ®¬n, ngµy ph¸t hµnh vËn ®¬n... 19 (6) PhiÕu ®ãng gãi (Packing list): néi dung cña chøng tõ nµy thêng m« t¶ chi tiÕt vÒ chuyÕn hµng ®· giao nh sè Container, träng lîng tÞnh, träng lîng c¶ b×, ... (7) C¸c chøng tõ kh¸c: nh phiÕu khö trïng, kiÓm ®Þnh thùc vËt, giÊy chøng nhËn chÊt lîng, sè lîng... ViÖc lËp ®îc mét bé chøng tõ hoµn h¶o (s¹ch) theo th tÝn dông ph¶i theo mét chuÈn mùc quèc tÕ vµ thùc tiÔn thùc hµnh ®îc c¸c níc tham gia c«ng nhËn. Phßng Th¬ng m¹i quèc tÕ (International Charmber of Commerce – ICC) ®· xuÊt b¶n cuèn: “Quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt vÒ tÝn dông chøng tõ” (Uniform Customs and Practice for Documentary Credits - UCP), Ên b¶n ®Çu tiªn n¨m 1933. V¨n b¶n nµy mang tÝnh chÊt ph¸p lý tuú ý, nghÜa lµ khi ¸p dông nã c¸c bªn ®¬ng sù ph¶i tho¶ thuËn ghi vµo trong th tÝn dông, ®ång thêi cã thÓ tho¶ thuËn kh¸c miÔn lµ cã dÉn chiÕu. §Õn nay, tr¶i qua qu·ng thêi gian dµi ¸p dông, nh÷ng ®iÒu lÖ trªn ®· nhiÒu lÇn ®îc chØnh söa, bæ sung ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thùc tiÔn vµ phï hîp víi tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ Ên phÈm hiÖn ®ang ®îc sö dông réng r·i lµ UCP sè xuÊt b¶n 500 b¶n söa ®æi n¨m 1993, vµ thêng ®îc viÕt t¾t lµ UCP 500. HiÖn nay Ên b¶n nµy còng l¹i ®ang ®îc nghiªn cøu söa ®æi vµ b¶n UCP600 sÏ ®îc xuÊt b¶n trong t¬ng lai gÇn. 1.2.4 §Æc ®iÓm cña th tÝn dông vµ vai trß cña Ng©n hµng th¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh to¸n theo th tÝn dông a) Th tÝn dông cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Mét lµ: th tÝn dông h×nh thµnh trªn c¬ së hîp ®ång mua b¸n, nhng sau khi ra ®êi l¹i hoµn toµn ®éc lËp víi hîp ®ång mua b¸n. Ngêi mua c¨n cø vµo hîp ®ång ®Ó lµm ®¬n yªu cÇu më Th tÝn dông. Ngêi b¸n c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kiÖn cña Th tÝn dông tiÕn hµnh giao hµng vµ nÕu xuÊt tr×nh ®îc c¸c chøng tõ cã phï hîp víi hîp ®ång hay kh«ng kh«ng ph¶i lµ tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng vµ kh«ng ¶nh hëng ®Õn tr¸ch nhiÖm thanh to¸n cña ng©n hµng. TÝnh ®éc lËp cña Th tÝn dông kh«ng huû bá tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng ph¸t hµnh khi hîp ®ång mua b¸n ®· ®îc huû bá nhng Th tÝn dông vÉn cßn hiÖu lùc. Do ®ã ngêi b¸n khi nhËn ®îc Th tÝn dông ph¶i kiÓm tra kü c¸c ®iÒu kho¶n cña Th tÝn dông, nÕu cã ®iÒu kho¶n nµo cha phï hîp ph¶i yªu cÇu ngêi mua tiÕn hµnh söa ®æi Th tÝn dông cho phï hîp tríc khi thùc hiÖn giao hµng. 20 Hai lµ: trong nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ, c¸c ng©n hµng chØ giao dÞch c¨n cø vµo chøng tõ, chø kh«ng liªn quan ®Õn hµng ho¸. Ng©n hµng cam kÕt thanh to¸n cho ngêi hëng khi hä xuÊt tr×nh ®îc bé chøng tõ mµ thÓ hiÖn trªn bÒ mÆt lµ phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n cña Th tÝn dông mµ hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµo viÖc ngêi mua ®· nhËn ®îc hµng ho¸ hay cha, hµng ho¸ cã ®óng quy c¸ch hay kh«ng. Do ®ã, quyÒn lîi cña ngêi b¸n sÏ ®îc ®¶m b¶o nÕu hä xuÊt tr×nh ®îc bé chøng tõ hoµn toµn phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n, ®iÒu kiÖn cña th tÝn dông. b) Vai trß cña ng©n hµng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ. §èi víi nhµ nhËp khÈu: Khi nhµ nhËp khÈu cha cã uy tÝn víi nhµ xuÊt khÈu, nhµ xuÊt khÈu ch¾c ch¾n kh«ng muèn giao hµng tríc khi nhËn ®îc tiÒn. Ngîc l¹i, nhµ nhËp khÈu khi cha nhËn ®îc hµng còng kh«ng hÒ muèn tr¶ tiÒn tríc, mét mÆt sÏ cã rñi ro nÕu nhµ xuÊt khÈu kh«ng giao ®îc hµng, mÆt kh¸c vèn sÏ bÞ chiÕm dông trong mét thêi gian dµi, nhÊt lµ nh÷ng hµng mµ nhµ xuÊt khÈu ph¶i s¶n xuÊt råi míi giao ®îc hµng. Sö dông ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ lµ tÝn dông chøng tõ sÏ gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÉn ®ã. Ng©n hµng, b»ng uy tÝn cña m×nh sÏ ®øng ra cam kÕt thanh to¸n. Nhµ nhËp khÈu sÏ ®îc t vÊn vÒ nh÷ng ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång ®Ó x©y dùng mét Th tÝn dông chÆt chÏ, cã lîi cho nhµ nhËp khÈu. Nhµ nhËp khÈu còng kiÓm so¸t ®îc hµng ho¸ th«ng qua viÖc nhµ xuÊt khÈu sÏ ph¶i xuÊt tr×nh nh÷ng chøng tõ chøng nhËn xuÊt xø, kiÓm ®Þnh chÊt lîng do nh÷ng c¬ quan kiÓm ®Þnh ®éc lËp ph¸t hµnh. Ng©n hµng sÏ kiÓm tra bé chøng tõ ®ã cã phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ luËt ph¸p cña tõng níc hay kh«ng, viÖc kiÓm tra nµy ®ßi hái kinh nghiÖm vµ sù chuyªn nghiÖp cao. Ngoµi ra, nÕu nhµ nhËp khÈu ®· cã uy tÝn víi ng©n hµng th× thêng c¸c ng©n hµng sÏ cÊp mét h¹n møc miÔn ký quü më Th tÝn dông cho kh¸ch hµng. §©y lµ mét trong nh÷ng u viÖt chØ cã ®îc khi ¸p dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ. Nhµ nhËp khÈu b»ng viÖc tËn dông uy tÝn cña ng©n hµng ®· tr¸nh ®îc viÖc ø ®äng vèn. §èi víi nhµ xuÊt khÈu: ChÝnh tõ ®Æc ®iÓm cña ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ ng©n hµng chØ lµm viÖc dùa trªn chøng tõ, nªn khi nhµ xuÊt khÈu ®· giao hµng vµ tËp hîp ®îc bé chøng tõ hoµn h¶o, viÖc ®îc thanh to¸n lµ ch¾c ch¾n. Dï trªn ®êng hµng ho¸ cã gÆp rñi ro th× viÖc hai bªn gi¶i quyÕt víi bªn b¶o hiÓm còng kh«ng ¶nh h-