TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
--------------
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA: 2008 – 2012
Giảng viên hướng dẫn:
Trương Thanh Hùng
Bộ môn: Luật tư pháp
Cần Thơ, 5/2012
Sinh viên thực hiện:
Trần Hoàng Đông
MSSV: 5085875
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, người viết đã nhận được sự giúp đỡ,
hướng dẫn, hỗ trợ và động viên từ gia đình, từ quý thầy cô cùng các bạn. Nhờ đó mà
em đã hoàn thành được luận văn như mong muốn, nay xin cho phép em được gửi lời
cảm ơn sâu sắc và chân thành đến:
Trường Đại học Cần Thơ đã tạo điều kiện cho em có cơ hội tham gia học tập,
nghiên cứu và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp cử nhân luật.
Quý Thầy Cô của trường Đại học Cần Thơ nói chung và quý thầy cô khoa Luật –
trường Đại học Cần Thơ nói riêng, những người đã tận tình truyền đạt cho người viết
trên con đường góp nhặt những kiến thức quý báu tại giảng đường Đại học cho đến
ngày hôm nay. Đặc biệt, em xin cảm ơn thầy Trương Thanh Hùng giảng viên Bộ môn
Luật tư pháp, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ, người đã tận tình hướng dẫn, hỗ
trợ, giúp đỡ em nghiên cứu đề tài này. Thầy đã nhiệt tình đã hướng dẫn em từ lúc tìm
tài liệu tham khảo cho đến lúc đào sâu nghiên cứu, với sự nhắc nhở, gợi mở vấn đề
của thầy đã giúp em hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình. Một lần nữa em xin
cảm ơn quý Thầy Cô.
Đồng gửi lời cảm ơn đến các bạn, những người đã đồng hành, giúp đỡ người viết
trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường cũng như trong quá trình làm luận
văn. Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học không chỉ là nền tảng cho
quá trình nghiên cứu khóa luận mà còn là hành trang quý báu để người viết bước vào
đời một cách vững chắc và tự tin.
Mặc dù, đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu nhưng do kiến thức chuyên
môn còn nhiều hạn chế nên qua quá trình tìm hiểu, phân tích, trình bày đề tài không
tránh khỏi những khuyết khuyết nhất định. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của
quý Thầy Cô cũng như các bạn sinh viên để đề tài này được hoàn thiện hơn.
Cuối cùng, người viết xin chân thành gửi lời chúc sức khỏe và một lần nữa gửi lời
cám ơn đến mọi người.
Trân trọng kính chào!
Cần Thơ, ngày
tháng
năm 2012.
Người viết
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN
SỰ.............................................................................................................................. 4
1.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan .............................................................. 4
1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự và khái niệm vụ án dân sự ............................ 4
1.1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự................................................................. 4
1.1.1.2. Khái niệm vụ án dân sự ................................................................... 6
1.1.2. Khái niệm về thời hạn, thời hiệu và thời hiệu khởi kiện ........................ 9
1.1.2.1. Khái niệm thời hạn .......................................................................... 9
1.1.2.2. Khái niệm thời hiệu ....................................................................... 11
1.1.2.3. Khái niệm thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................................... 12
1.2. Đặc điểm và ý nghĩa của thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ........................... 14
1.2.1. Đặc điểm của thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................................... 14
1.2.2. Ý nghĩa của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự................ 15
1.3. Cơ sở lý luận của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................ 17
1.3.1. Lược sử hình thành thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự......................... 17
1.3.1.1. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong cổ luật Việt Nam............... 17
1.3.1.2.Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự dưới thời Pháp thuộc 1858–1945. 19
1.3.1.3. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong giai đoạn hiện nay ............ 21
1.3.2. Nguyên tắc và nội dung áp dụng các quy định của pháp luật về thời
hiệu khởi kiện vụ án dân sự .................................................................................... 23
1.3.2.1. Nguyên tắc chọn luật áp dụng về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự 23
1.3.2.2. Cách tính thời hiệu khởi kiện......................................................... 25
1.3.2.3. Các trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự... 27
1.3.2.4. Khoảng thời gian không tính thời hiệu khởi kiện ........................... 28
1.3.2.5. Các trường hợp bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện vụ án dân ............. 30
1.4. Sự cần thiết của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự hiện nay ... 31
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
1.4.1. Về mặt lý luận....................................................................................... 32
1.4.2. Về thực tiễn áp dụng pháp luật về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ... 32
CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THỜI HIỆU KHỞI
KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ .......................................................................................... 34
2.1. Thời hiệu khởi kiện về tranh chấp giữa cá nhân với cá nhân về quốc tịch
Việt Nam ................................................................................................................. 34
2.2. Thời hiệu khởi kiện về quyền sở hữu tài sản.................................................. 35
2.3. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về hợp đồng dân sự ..................................... 37
2.3.1.Thời hiệu khởi kiện tranh chấp yêu cầu tuyên bố hợp đồng bị vô hiệu 37
2.3.2. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của các bên trong
hợp đồng dân sự ...................................................................................................... 40
2.4. Thời hiệu khởi kiện đối với các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển
giao công nghệ, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 29 của Bộ luật này.. 44
2.5. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế ....................................................................... 47
2.5.1. Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài
sản do người chết để lại........................................................................................... 48
2.5.2. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về thừa kế tài sản liên quan đến quyền,
hàng thừa kế............................................................................................................ 51
2.5.3. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về thừa kế tài sản liên quan đến di sản
thừa kế..................................................................................................................... 53
2.6. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng......................................................................................................................... 59
2.6.1. Đối với trường hợp thiệt hại phát sinh trong khoảng thời gian trước
ngày 01/01/2005 ...................................................................................................... 59
2.6.2. Đối với trường hợp thiệt hại phát sinh trong khoảng thời gian kể từ
ngày 01/01/2005 đến trước ngày 01/01/2006........................................................... 60
2.6.3. Đối với trường hợp thiệt hại phát sinh từ ngày 01/01/2006 trở về sau .. 61
2.7. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về quyền sử dụng đất, về tài sản gắn
liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai .............................................. 62
2.7.1.Thời hiệu khởi kiện đối với các giao dịch về đất đai ............................. 63
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
2.7.2. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về ai là người có quyền sử dụng
đất............................................................................................................................ 66
2.7.3. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự đối với tranh chấp liên quan tài sản
gắn liền với đất theo quy định của pháp luật đất đai .............................................. 69
2.8. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp liên quan đến hoạt động nghiệp vụ
báo chí theo quy định của pháp luật...................................................................... 70
2.9. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về yêu cầu tuyên bố văn bản công
chứng vô hiệu.......................................................................................................... 71
2.10. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp liên quan đến tài sản bị cưỡng chế để thi hành
án theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự ....................................................72
2.11. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan kết quả bán đấu giá tài sản,
thanh toán phí tổn đăng ký mua tài sản bán đấu giá theo quy định của pháp luật
về thi hành án dân sự ............................................................................................. 73
Chương 3: NHỮNG BẤT CẬP VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN VỀ THỜI HIỆU
KHỞI KIỆN ........................................................................................................... 75
3.1. Những tồn tại trong việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự............ 75
3.1.1. Vấn đề quy định thời hiệu khởi kiện .................................................... 75
3.1.2. Những giải pháp của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự. 76
3.2. Một số bất cập và hướng đề xuất, kiến nghị hoàn thiện về thời hiệu khởi kiện
vụ án dân sự............................................................................................................ 79
3.2.1. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan
đến vi phạm quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong hợp đồng dân sự .................... 79
3.2.2. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự về thừa kế
tài sản ...................................................................................................................... 82
3.2.3. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện liên quan đến tranh
chấp yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng ................................................. 86
3.2.4. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện liên quan đến quyền sử
dụng đất, về tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai .......... 89
3.2.5. Những hạn chế về việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên
quan đến kỹ thuật lập pháp ..................................................................................... 90
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
KẾT LUẬN.................................................................................................... 94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
GVHD: Trương Thanh Hùng
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong cuộc sống xã hội, đặc biệt là trong các quan hệ pháp luật dân sự nếu không
một ai tranh chấp, khởi kiện nhau điều gì, cơ quan chức năng, hoặc Tòa án cũng
không có điều gì để phải giải quyết tranh chấp; mọi người chỉ sống với nhau bằng sự
hợp tình, hợp lý và bằng tình cảm tốt đẹp, thì thật là một xã hội lý tưởng.
Song trên thực tế, không phải lúc nào cũng được như vậy. Khi có sự mâu thuẫn,
tranh chấp nhau về quyền lợi, dù vật chất hay tinh thần mà không thể tự giải quyết
được với nhau bằng phương pháp thỏa thuận hoặc không thể hàn gắn được với nhau
theo cách thức nào đó, thì bên bị xâm phạm đó phải nhờ đến cơ quan bảo vệ pháp luật
có chức năng, nhiệm vụ giải quyết các tranh chấp đó, đó chính là Tòa án. Tuy nhiên,
họ phải khởi kiện như thế nào và cần phải thỏa một số điều kiện nhất định trong đó có
điều kiện về “thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự”. Vậy tại sao nói thời hiệu khởi kiện
vụ án dân sự là một trong những điều kiện để thực hiện quyền khởi kiện bởi vì việc
xác định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự hiện là một trong những vấn đề trung tâm
của hoạt động tố tụng dân sự. Đồng thời bên cạnh đó nó cũng có một ý nghĩa quan
trọng trong việc ổn định trật tự xã hội; có ý nghĩa đối với ngành Tòa án trong việc giải
quyết vụ án và cuối cùng nó còn có ý nghĩa rất lớn đối với chính các đương sự trong
vụ án.
Với những ý nghĩa hết sức quan trọng của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án
dân sự mà ta không thể phủ nhận được. Nhưng bên cạnh đó, cũng còn một số quy
định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự một khi có phát sinh tranh chấp thì không chỉ
chính các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn cả các đương sự trong vụ án hoàn toàn bắt
lực trước những rào cản của việc xác định thời hiệu khởi kiện. Một trong những
nguyên nhân dẫn đến những hậu quả này là do:
Thứ nhất, pháp luật chưa có dự liệu đến việc xác định thời hiệu khởi kiện trong
một số tranh chấp dân sự.
Thứ hai, nếu pháp luật có quy định thì pháp luật chỉ quy định một cách khá chung
chung, chưa có sự rõ ràng cụ thể, nhiều quy định còn mâu thuẫn, chồng chéo nhau...
Từ hai nguyên nhân đó hậu quả đã dẫn đến cùng một vấn đề với một bản chất như
nhau nhưng lại có nhiều cách hiệu, cách áp dụng pháp luật khác nhau và từ đó nó đã
gây ra nhiều dư luận cho xã hội trên nhiều phương diện khác nhau. Xuất phát từ thực
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 1
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
tế này, người viết đã lựa chọn vấn đề: “thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và
hướng hoàn thiện” làm đề tài luận văn tốt nghiệp cử nhân luật của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài đi vào xây dựng, phân tích các vấn đề lý luận chung về thời hiệu khởi kiện
vụ án dân sự như: các khái niệm; đặc điểm, ý nghĩa; sự cần thiết của việc quy định
chế định này; phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về vấn đề thời
hiệu khởi kiện vụ án dân sự… nhằm trang bị kiến thức cho chính bản thân cũng như
cho những ai thật sự quan tâm đến chế định này. Qua đó, ta có thể vận dụng những
kiến thức này cho việc giải quyết các vụ tranh chấp hiện nay, cho việc bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của mình một khi bị xâm phạm.
Bên cạnh đó, người viết cũng sẽ phân tích những điểm bất cập về mặt lý luận cũng
như thực tiễn mà pháp luật quy định. Từ đó, người viết xin được phép đưa ra một số
đề xuất nhằm kiến nghị hoàn thiện chế định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự hiện nay.
3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu trong phạm vi pháp luật Việt Nam, liên quan đến các quy định
về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự theo quy định của pháp luật về nội dung đến pháp
luật về hình thức. Tuy nhiên, ở đây người viết chỉ đi vào phân tích các quy định thời
hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan đên các tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết
của Tòa án theo quy định tại Điều 25 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được Luật
số 65 sửa đổi bổ sung năm 2011. Và cũng khẳng định rằng, ở đây người viết không đi
vào phân tích thời hiệu khởi kiện liên quan đến tranh chấp dân sự liên quan đến lĩnh
vực hôn nhân và gia đình; lao động; kinh doanh thương mại và cũng không đi vào tìm
hiểu thời hiệu khởi kiện đối với các việc dân sự.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở lấy quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước làm nền tảng, trong đề tài luận văn này người viết đã sử dụng một số phương
pháp sau:
Trước hết người viết đi vào những quy định của pháp luật về những vấn đề có liên
quan đến đề tài.
Sau đó, là sử dụng phương pháp sưu tầm và tổng hợp các bài nghiên cứu trên sách,
báo, tạp chí chuyên ngành của các chuyên gia pháp luật và tìm hiểu thực tế vấn đề này
ở các cơ quan tiến hành tố tụng.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 2
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
Người viết đã tận dụng internet để tìm kiếm những trang thông tin qua các cổng
thông tin của các cơ quan có liên quan đến đề tài về việc ban hành và áp dụng luật.
5. Kết cấu của đề tài
Ngoài những nội dung như mục lục, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham
khảo… thì nội dung chính của đề tài được bố cục thành ba chương:
Trong chương 1, người viết sẽ khái quát chung về cơ sở lý luận của việc quy định
thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự.
Tiếp theo, trong chương 2 người viết sẽ đi sâu vào phân tích, làm rõ những quy
định của pháp luật về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự.
Cuối cùng, ở chương 3 người viết sẽ trình bài những hạn chế, bất cập của việc quy
định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự và đồng thời đề ra những phương hướng, biện
pháp khắc phục tình trạng trên.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 3
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ
Quyền khởi kiện là một quyền cơ bản của công dân được nhà nước đảm bảo thực
hiện. Việc thực hiện quyền khởi kiện vừa để đảm bảo lợi ích của công dân vừa đảm
bảo xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, để thực hiện quyền
này thì phải thỏa mãn các điều kiện như: người có quyền khởi kiện, thời hiệu khởi
kiện vẫn còn và vụ việc chưa được Tòa án giải quyết bằng bản án, quyết định có hiệu
pháp luật. Như vậy, thời hiệu khởi kiện có một ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc
thực hiện quyền khởi kiện – một quyền cơ bản của công dân được nhà nước ghi nhận
và bảo vệ. Vậy, thời hiệu khởi kiện là gì? Cách tính thời hiệu khởi kiện như thế nào?
Và vì sao phải ghi nhận thời hiệu khởi kiện, việc ghi nhận đó có ý nghĩa gì… là nội
dung mà người viết muốn đề cập trong chương này.
1.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan
1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự và khái niệm và vụ án dân sự
1.1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự
Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân luôn là một chế định cơ bản của Hiến
pháp Việt Nam. Trong lịch sử lập hiến và lập pháp Việt Nam, chế định quyền và
nghĩa vụ cơ bản của công dân bao giờ cũng giữ một vị trí quan trọng.
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Tất cả các quyền lực nhà nước
thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và đội ngũ trí thức1. Do đó, mối quan hệ giữa Nhà nước – công dân là mối quan
hệ qua lại và cùng có trách nhiệm. Mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân đó được
thể hiện ở quyền và nghĩa vụ đối với nhau, vấn đề quyền và nghĩa vụ cơ bản của công
dân này được quy định một cách đầy đủ và được đảm bảo bằng nhiều biện pháp có
hiệu quả. Hiến pháp năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001 của nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong chương “quyền và nghĩa vụ cơ bản của công
dân” đã ghi nhận khá đầy đủ các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như: quyền
chính trị; kinh tế; văn hóa và các quyền tự do khác…
Các quyền và nghĩa vụ này được ghi nhận trong Hiến pháp gọi là các quyền và
nghĩa vụ cơ bản vì trước hết nó xác định những mối quan hệ cơ bản nhất giữa Nhà
1
Trích Điều 2 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung năm
2001.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 4
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
nước và công dân. Thứ hai, vì những quyền và nghĩa vụ này được quy định trong đạo
luật cơ bản và chủ đạo của nhà nước. Bởi lẽ đó, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công
dân được ghi nhận trong Hiếp pháp là cơ sở chủ yếu, có ý nghĩa quyết định để xác
định địa vị pháp lý của công dân. Đó cũng là cơ sở để xác định các quyền và nghĩa vụ
cơ bản của công dân ở mọi cấp độ và trong mọi ngành luật.
Mặc khác, với phương châm “sống và làm theo Hiến pháp và Pháp luật” nhà
nước ta đã tạo mọi điều kiện cho công dân có quyền tham gia thật sự vào công việc
quản lý nhà nước, quản lý xã hội2 bởi Đảng và Nhà nước ta đã chủ chương “lấy việc
phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững
của xã hội…”3. Đứng trước xu thế chung của xã hội, đất nước ta từng bước xây dựng
một xã hội công bằng với chủ chương luôn mở rộng các quyền cơ bản của công dân,
lợi ích hợp pháp của công dân luôn được coi trọng và đồng thời bên cạnh đó cũng có
những biện pháp nhằm đảm bảo cho các quyền và lợi ích đó được thực hiện một cách
triệt để. Để làm tốt điều này Đảng đã chủ trưởng lãnh đạo và Nhà nước ta đã ban hành
hàng loạt các văn bản pháp luật quy định cụ thể các quyền cơ bản của công dân quy
định cụ thể vấn đề nội dung, thể thức, cơ chế thực hiện, trình tự bảo vệ quyền của
công dân một khi bị xâm phạm… Từ đó, ta thấy quyền cơ bản này là khả năng của
mỗi công dân được tự do lựa chọn hành động hoặc không hành động thông qua việc
quyết định và tự đoạt của mình dựa trên nhiều phương thức khác nhau mà không trái
với các quy định của pháp luật để thật sự bảo vệ được kịp thời về quyền, lợi ích của
của mình, của cơ quan, của tổ chức hoặc thậm chí của ngưới khác một khi bị xâm
phạm. Mà ta có thể thấy một trong những biện pháp bảo vệ hữu hiệu nhất trong lúc
này là quy định “cá nhân, cơ quan, tổ chức được quyền khởi kiện vụ án dân sự, yêu
cầu giải quyết việc dân sự tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác”4. Khi ấy, tại Tòa án sẽ xuất hiện
vụ việc dân sự.
“Vụ việc dân sự là việc phát sinh tại Tòa án, do cá nhân, pháp nhân, tổ chức yêu
cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của Nhà nước, của tập thể hay
của người khác. Hay, tất cả các tranh chấp, các yêu cầu phát sinh từ pháp luật nội
2
Trường Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình lý luận Nhà nước và pháp luật, Nxb. Công an nhân dân, 1998, tr.
212.
3
Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII từ
ngày 28/6/1996 đến ngày 01/7/1996, Nxb. Chính trị quốc gia, 1996, tr. 85.
4
Trích Điều 4 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được Luật số 65 sửa đổi bổ, sung một số điều năm 2011.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 5
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
dung theo quy định và thuộc thẩm quyền giải quyết về dân sự của Tòa án nhân dân thì
được gọi là vụ việc dân sự”5.
Ví dụ: A bán cho B một chiếc xe máy giá 10.000.000 đồng (mười triệu đồng). Sau
khi A đã nhận số tiền trả trước của B là 5.000.000 đồng (năm triệu đồng) thì A không
muốn bán chiếc xe cho B nữa và A còn đã trả tiền lại cho B. B không chấp nhận nên
đã xảy ra tranh chấp, hai bên không thể tự giải quyết được nên cuối cùng B đã kiện A
ra Tòa án để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp nhằm bảo vệ quyền lợi cho mình.
Vậy, hành vi của B đã làm phát sinh một vụ việc dân sự tại tòa án.
1.1.1.2. Khái niệm vụ án dân sự
Theo thuật ngữ pháp lý Việt Nam thì cụm từ “vụ án dân sự” được hiểu là những
vụ việc dân sự phát sinh tại Tòa án nhân dân trong trường hợp công dân, pháp nhân,
tổ chức xã hội yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của tập thể,
nhà nước hay của người khác đang bị tranh chấp hoặc bị vi phạm6.
Theo giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam của trường Đại học khoa học xã hội
và nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, nhà xuất bản (Nxb) Đại học Quốc gia Hà
Nội năm 1997, tại trang 04 đã đưa ra khái niệm vụ án dân sự: “Vụ án dân sự là việc
phát sinh tại Tòa án nhân dân do cá nhân, pháp nhân,Viện kiểm sát, hộ gia đình, tổ
hợp tác, cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội khởi kiện yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của mình, của Nhà nước, của tập thể hoặc của người khác đang bị
tranh chấp hoặc vi phạm”.
Theo Luật gia Nguyễn Ngọc Điệp và Hồ Thị Nè trong quyển “Những điều cần
biết trong Luật tố tụng dân sự Việt Nam”, Nxb Công an nhân dân năm 2001 tại trang
7 đã đưa ra khái niệm vụ án dân sư như sau: “Vụ án dân sự là vụ án phát sinh tại Tòa
án nhân dân khi cá nhân, pháp nhân khởi kiện hoặc Viện kiểm sát khởi tố yêu cầu Tòa
án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của tập thể, của Nhà nước hoặc của
người khác bị vi phạm hoặc có tranh chấp”.
Theo giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam của trường Đại học Luật Hà Nội,
Nxb Công an nhân dân năm 2003 thì đưa ra khái niệm vụ án dân sự như sau: “Vụ án
dân sự là việc phát sinh tại Tòa án, do cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác,
cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội khởi kiện, Viện kiểm sát khởi tố yêu cầu Tòa án bảo
5
Trương Thanh Hùng: Giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ, 2008, tr.
03.
6
Luật sư 360: Từ điễn thuật ngữ pháp lý, http://www.Luat su360.com/Luatsu/Van-ban-phap-luat/nhomkhac/Tu
-dien-ngu-phap-ly-476.html, [truy cập 01/11/2011].
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 6
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của Nhà nước, của tập thể hay của người
khác”.
Còn theo thẩm phán Võ Hồng Sơn trong bài viết “cần bổ sung thủ tục đơn giản
vào Bộ luật tố tụng dân sự”, tạp chí Tòa án nhân dân số 11, kỳ I tháng 6/2010 tại
trang 12 đã đưa ra khái niệm vụ án dân sự như sau: “Vụ án dân sự là việc cá nhân, cơ
quan, tổ chức có tranh chấp và yêu cầu Tòa án giải quyết, nó là có căn cứ làm phát
sinh quyền, nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, lao động
của mình, hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức khác”.
Qua hàng loạt các khái niệm mà người viết đã dẫn chiếu ở trên (mặc dù các khái
niệm này đã được đề cập trong khoảng thời gian trước khi Bộ luật tố tụng dân sự được
ban hành và có hiệu lực pháp luật. Chính vì lẽ đó, nếu một khi ta đem so sánh các
khái niệm này với những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành thì sẽ thấy có
một số điểm không còn phù hợp như: hiện tại Viện kiểm sát không còn chức năng
khởi tố vụ án dân sự; chủ thể được phép tiến hành khởi kiện vụ án dân sự của Bộ luật
tố tụng dân sự hiện này rộng hơn khái niệm vừa nêu) phần nào cho thấy một cái nhìn
cơ bản về thuật ngữ “vụ án dân sự” vì hiện tại pháp luật không có một quy định nào
định nghĩa hoặc giải thích vấn đề này. Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 chỉ nói rằng
vụ án dân sự là những “tranh chấp dân sự” và “những tranh chấp dân sự” này không
được định nghĩa một cách rõ ràng mà nó chỉ được liệt kê tại các Điều 25, 27, 29, 31
Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004. Khái niệm này hoàn toàn khác hẳn với khái niệm
“việc dân sự” bởi vì khái niệm “việc dân sự” được luật quy định hẳn tại đoạn 2 Điều
311 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004. Việc không quy định như vậy đã dẫn đến thực
tiễn xã hội có rất nhiều cách hiểu khác nhau về thuật ngữ này. Chính vì thế, để thật sự
hiểu rõ hơn bản chất của vấn đề người viết đi sâu vào phân tích quan điểm mà hiện tại
được xã hội đồng tình nhiều nhất để giúp cho ta có một cái nhìn tổng quát hơn chứ
không chỉ dừng lại ở cái nhìn cơ bản ban đầu.
Tóm lại, tổng hợp các khái niệm vụ án dân sự vừa nêu, cũng như dựa vào phạm vi
điều chỉnh của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành thì ta thấy những đặc điểm mang dấu
hiệu đặt trưng trong vụ án dân sự là:
Trước hết, vụ án dân sự được hình thành từ tranh chấp dân sự, một trong các bên
tranh chấp dân sự đó phải có hành vi khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền và yêu cầu
giải quyết theo đúng quy định của pháp luật.
Thứ hai, là loại vụ án dân sự mà bắt buộc ít nhất là từ hai chủ thể là nguyên đơn và
bị đơn trở lên và các bên đương sự phải có những mâu thuẫn, bất hòa về quyền và
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 7
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
nghĩa vụ dân sự mà chính bản thân họ không thể tự giải quyết được một phần hoặc
toàn bộ nên họ đã khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết.
Thứ ba, loại vụ án này về thành phần giải quyết bắt buộc phải có Hội thẩm nhân
dân tham gia giải quyết và trình tự tuyên quyết là phải mở phiên tòa.
Theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành thì vụ án dân sự bao gồm các
vụ việc sau đây:
+ Những tranh chấp về dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án;
+ Những tranh chấp về hôn nhân và gia đình thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa
án;
+ Những tranh chấp về kinh doanh thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của
Tòa án;
+ Những tranh chấp về lao động thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án;
+ Những việc khác do pháp luật quy định.
Nhưng trên thực tế trong việc nghiên cứu về Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành cũng
chính khái niệm này nhưng lại có thêm cách hiểu với tên gọi khác đó chính là “vụ
kiện dân sự”. Theo tiến sĩ Phan Hữu Thư trong quyển xây dựng Bộ luật tố tụng dân
sự lý luận và thực tiễn, sách tham khảo, Nxb Chính trị quốc gia năm 2004 trang 271
viết như sau: “Vụ kiện dân sự được hiểu là các tranh chấp về quyền và nghĩa vụ phát
sinh từ các giao dịch dân sự, kinh tế, lao động, hôn nhân và gia đình, giữa các bên
đương sự hay chủ thể này khởi kiện để đòi chủ thể khác thực hiện mọi nghĩa vụ phát
sinh trong các lĩnh vực dân sự, kinh tế, lao động, hôn nhân và gia đình đã được Tòa
án thụ lý để giải quyết theo thẩm quyền.”
Còn theo Cử nhân luật Trương Thanh Hùng giảng viên Bộ môn luật Tư Pháp,
khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ với hàng loạt các phân tích ở phần khái niệm về
vụ việc dân sự trong tập giáo trình bài giảng Luật tố tụng dân sự năm 2008 thì có cách
hiểu và phân loại vụ việc này như sau: “Có thể chia vụ việc dân sự thành hai loại: là
vụ kiện dân sự và việc dân sự.
Vụ kiện dân sự: Vụ kiện dân sự là vụ kiện mà giữa các bên đương sự trong vụ án
có những mâu thuẫn bất hòa về quyền và nghĩa vụ dân sự mà bản thân họ không thể
tự giải quyết được nên họ yêu cầu Tòa án giải quyết. Loại án này có hai bên đương sự
là nguyên đơn và bị đơn.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 8
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
Việc dân sự: Là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức không có tranh chấp, nhưng có yêu
cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý làm phát sinh
quyền và nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động
của mình hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức khác; yêu cầu Tòa án công nhận cho
mình về quyền dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại…”7.
Như thế, cùng một vấn đề mà trên thực tế có nhiều quan điểm nhận xét, đánh giá
vấn đề và có cách gọi tên khác nhau. Nhưng nếu xét kỹ thì các thuật ngữ “vụ kiện dân
sự” và “vụ án dân sự” là hai thuật ngữ cùng đồng thời được sử dụng để chỉ những
loại vụ tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết về dân sự của Tòa án nhân dân. Nếu
xét về mặt nội dung và bản chất, thì ta có thể thấy sự tương đồng trong hai thuật ngữ
này. Chính vì lẽ đó, người viết sẽ thống nhất sử dụng thuật ngữ “vụ án dân sự” trong
bài viết của mình và cũng theo đúng câu chữ của Bộ tố tụng dân sự hiện hành quy
định phân tích các nội dung về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự.
Vậy, cuối cùng người viết cũng xin được phép đưa ra khái niệm riêng của mình về
vụ án dân sự như sau: “Vụ án dân sự là một vụ kiện dân sự dựa trên những tranh
chấp từ các quan hệ dân sự pháp luật dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh
thương mại, lao động (gọi chung là tranh chấp dân sự) do cá nhân, cơ quan tổ chức
yêu cầu Tòa án giải quyết và đã được thụ lý bởi Tòa án có thẩm quyền để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình, cơ quan nhà nước, tập thể hoặc của người
khác”. Như vậy, với khái niệm này một mặt vừa làm rõ bản chất của vụ án dân sự,
vừa cho thấy vụ án dân sự là một bộ phận của vụ việc dân sự và cũng phân biệt rõ với
việc dân sự.
1.1.2. Khái niệm về thời hạn, thời hiệu và thời hiệu khởi kiện
1.1.2.1. Khái niệm thời hạn
Thời gian dưới gốc độ triết học là một khái niệm thể hiện trình tự biến đổi của thế
giới vật chất. Thời gian luôn mang tính khách quan, không có điểm bắt đầu và điểm
kết thúc mà nó chỉ trôi dần theo một chiều dài duy nhất và không phụ thuộc vào ý chí
chủ quan của con người8. Còn thời hạn ở đây là một khoảng thời gian có điểm đầu và
điểm cuối xác định tùy thuộc vào ý chí của các nhà làm luật hoặc các bên trong giao
dịch. Thời hạn là một khoảng thời gian trôi qua mà khi nó kết thúc hoặc xuất hiện thì
làm phát sinh hậu quả pháp lý và bên cạnh đó, ta còn lại thấy thời hạn không chỉ đơn
thuần là một khoảng thời gian mà nó còn được xác định với tư cách là một sự kiện
7
8
Điều 311 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011.
Trường Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình Luật dân sự Việt Nam, tập 1, Nxb. Công an nhân dân, tr. 146.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 9
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
pháp lý và chính sự kiện pháp lý đặc biệt này cũng có thể làm phát sinh, thay đổi,
chấm dứt quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quan hệ dân sự9. Vì thế với cách phân
tích này xét về mặt tính chất vấn đề thời hạn có những điểm tương đồng với thời gian
bởi tính khách quan nói chung và nếu đứng dưới một gốc độ khác thì ta lại thấy loại
thời hạn mang tính chủ quan của con người trong việc định ra điểm đầu và điểm cuối.
Trong quan hệ dân sự vấn đề thời hạn luôn được đặt ra và được xem đây là một
tiêu chí cơ bản quan trọng vì thời hạn luôn có một ý nghĩa rất lớn, cực kỳ quan trọng
trong các quan hệ pháp luật, nó làm cho việc điều chỉnh các quan hệ xã hội được xác
định về thời gian, nâng cao tính kỷ luật, kỷ cương trong việc thực hiện các quyền và
nghĩa vụ của các chủ thể. Bộ luật dân sự năm 2005, trong chương “thời hạn” đã ghi
nhận khá đầy đủ về vấn đề của thời hạn cụ thể như: Điều 149 quy định về thời hạn;
Điều 150 quy định áp dụng cách tính thời hạn; Điều 151 quy định quy định về thời
hạn và thời điểm tính thời hạn… Ngoài ra cũng theo Bộ luật dân sự năm 2005 vấn đề
về thời hạn cũng được quy định ở các chương khác và các loại thời hạn cũng được
hiểu hoàn toàn khác nhau cụ thể là: Thời hạn thông báo công khai trong các trường
hợp xác lập quyền sở hữu đối với vật do bị người khác đánh rơi, bỏ quên tại Điều 241
Bộ luật dân sự năm 2005; thời hạn xác lập quyền sở hữu đối với gia súc bị thất lạc tại
Điều 242; thời hạn xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu tại Điều 247 Bộ luật dân sự
năm 2005; thời hạn của hợp đồng ủy quyền tại Điều 582 Bộ luật dân sự 2005; thời
hạn từ chối thừa kế tại Điều 642 Bộ luật dân sự 2005…
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì vấn đề khái niệm về thời hạn được quy
định cụ thể tại Điều 149 Bộ luật dân sự năm 2005 và khái niệm này được luật quy
định như sau:
“Thời hạn là một khoảng thời gian được xác định từ thời điểm này đến thời điểm
khác; Thời hạn có thể được xác định bằng phút, bằng giờ, ngày, tuần, tháng, năm,
hoặc bằng một sự kiện có thể xảy ra”.
Bộ luật dân sự 2005 được ban hành vào kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XI ngày
14/6/2005 và có hiệu lực vào ngày 01/01/2006 trên cơ sở kế thừa những quy định
tương ứng của Bộ luật dân sự 1995. Những sửa đổi, bổ sung của Bộ luật dân sự này
về cách xác định thời hạn bằng phút mà trước đây Bộ luật dân sự năm 1995 chưa đề
cập đến. Việc bổ sung như vậy của thời hạn đã đem lại một ý nghĩa rất quan trọng
trong việc xác định chính xác mốc thời gian xảy ra, phù hợp với thực tiễn vì khi giải
9
Nguyễn Ngọc Điện, Giáo trình luật dân sự Việt Nam, tập 1 quyển 2, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ,
2000, tr. 49.
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 10
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
quyết vấn đề tranh chấp dân sự được triệt để. Thể hiện rõ nhất là trong việc xác định
những người thừa kế của một số vụ tai nạn giao thông hoặc thảm họa thiên tai mà
những người này đã thừa kế của nhau cùng chết trong khoảng thời gian ngắn. Chính
vì vậy cách xác định thời hạn như hiện nay đã hoàn toàn giải quyết được những
vướng mắc trong việc xác định các đồng thừa kế này có quyền được hưởng hoặc
không được hưởng di sản thừa kế.
Tóm lại, thời hạn còn là yếu tố không thể thiếu khi xác định cho chủ thể được
hưởng quyền dân sự, được miễn quyền dân sự hoặc mất quyền khởi kiển theo quy
định của pháp luật về thời hiệu.
1.1.2.2. Khái niệm thời hiệu
Trong giao lưu dân sự chủ thể tham gia quan hệ dân sự được hưởng các quyền và
phải thực hiện các nghĩa vụ dân sự của mình đối với người có quyền. Sự ổn định của
các quan hệ dân sự là một trong những mục đích điều chỉnh của các pháp luật dân sự.
Tuy nhiên các chủ thể tham gia vào các quan hệ pháp luật này với những lý do khác
nhau mà không thực hiện nghĩa của mình thì một hệ quả xung đột quyền và nghĩa vụ
không chỉ xảy ra đối với chính các chủ thể đó mà còn làm cho các quan hệ dân sự
ngày càng trở nên mâu thuẫn, phức tạp, bị xáo trộn, bất bình thường. Do vậy pháp luật
đã quy định một thời hạn nhất định cho sự phát sinh, thay đổi, chấm dứt, quyền và
nghĩa vụ để bảo vệ một cách cần thiết của vấn đề này và khoảng thời gian này được
gọi là thời hiệu.
Bộ luật dân sự Việt Nam năm 2005 tại Điều 154 đã quy định thời hiệu như sau:
“Thời hiệu là thời hạn do pháp luật quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì chủ thể
được hưởng quyền dân sự, được miễn trừ nghĩa vụ dân sự hoặc mất quyền khởi kiện
vụ án, quyền yêu cầu giải quyết việc dân sự”. Từ quy định này của pháp luật dân sự ta
thấy thời hiệu có một ý nghĩa rất quan trọng trong việc ổn định các quan hệ dân sự. Ý
nghĩa trước hết của chế định thời hiệu là nâng cao tính kỷ luật trong giao lưu dân sự,
từ đó sớm xác lập sự ổn định các quan hệ dân sự, khuyến khích các bên trong quan hệ
dân sự tích cực, chủ động thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình. Về mặt tố tụng,
chế định thời hiệu tạo điều kiện bảo toàn chứng cứ, để xác định sự thật trong các tranh
chấp dân sự. Vì sau một thời gian ngắn trôi qua sẽ gây nên sự phức tạp, thậm chí
không thể khắc phục được trong việc thu thập xác minh chứng cứ, gây khó khăn trong
hoạt động của Tòa án và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Việc áp dụng các quy định về thời hiệu cũng bắt buộc đối với Tòa án, cơ quan nhà
nước có thẩm quyền khác. Tuy nhiên, Tòa án trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 11
SVTH: Trần Hoàng Đông
Luận văn tốt nghiệp
Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện
cần chú ý đến các loại tranh chấp này và để thuận tiện nhất trong quá trình xem xét
giải quyết nội dung vụ việc thì Tòa án cần phải đặt ra và lần lượt giải quyết triệt để
các câu hỏi để kiểm tra về thời hiệu như sau:
+ Quan hệ pháp luật tranh chấp là quan hệ gì?
+ Văn bản quy phạm pháp luật nào được áp dụng cho quan hệ tranh chấp đó?
+ Có áp dụng thời hiệu đối với tranh chấp xảy ra hay không?
+ Thời hiệu áp dụng cho các quan hệ pháp luật dân sự đang tranh chấp là như thế
nào?
+ Mở đầu và được kết thúc tại thời điểm nào?
+ Có căn cứ tạm ngừng và bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện hay không?
1.1.2.3. Khái niệm thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự
Ổn định xã hội là mục tiêu quan trọng của Nhà nước trong đó có cả các lĩnh vực
dân sự, hôn nhân và gia đình, thương mại và lao động… Nếu một khi những tranh
chấp phát sinh thì đòi hỏi phải giải quyết một cách kịp thời và đúng đắn. Ngược lại,
việc kéo dài gian sẽ gây ra rất nhiều khó khăn trong quá trình giải quyết, kể cả việc
thu thập chứng cứ để chứng minh sự thật của vụ án. Do vậy, việc quy định thời hiệu
khởi kiện là cần thiết để nâng cao ý thức của người dân trong việc tôn trọng pháp luật,
ý thức với quyền lợi của bản thân khi các lợi ích hợp pháp bị xâm phạm và đồng thời
cũng đảm bảo cho các Cơ quan nhà nước nói riêng, Nhà nước nói chung giữ vững trật
tự xã hội bằng pháp luật. Hay nói một cách khác, việc quy định thời hiệu khởi kiện
vừa đảm bảo quyền lợi của người dân nhưng cũng vừa đòi hỏi ý thức và trách nhiệm
của người dân trước việc bảo vệ quyền của mình trong khuôn khổ pháp luật. Chính vì
lẽ đó ngay cả Bộ luật dân sự và Bộ luật tố tụng dân sự đều ghi nhận thời hiệu khởi
kiện vụ án dân sự trong một số trường hợp cụ thể tại khoản 3 Điều 155 Bộ luật dân sự
năm 2005 quy định:“Thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện
để yêu cầu Tòa án gải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm
phạm; nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện”. Tiếp đến, tại Điều 159 của
Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được sửa đổi, bổ sung bằng Luật số 65 năm 2011
quy định: “thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu
Tòa án giải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp khi bị xâm phạm;
nếu thời hạn kết thúc thì mất quyền khởi kiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định
khác”. Từ các khái niệm về thời hiệu khởi kiện vừa nêu ta thấy thời hiệu khởi kiện
không chỉ là thời hạn các chủ thể được quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ theo quy định
GVHD: Trương Thanh Hùng
Trang 12
SVTH: Trần Hoàng Đông
- Xem thêm -