Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự lý luận và hướng hoàn thiện...

Tài liệu Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự lý luận và hướng hoàn thiện

.PDF
107
228
68

Mô tả:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT -------------- LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP NIÊN KHÓA: 2008 – 2012 Giảng viên hướng dẫn: Trương Thanh Hùng Bộ môn: Luật tư pháp Cần Thơ, 5/2012 Sinh viên thực hiện: Trần Hoàng Đông MSSV: 5085875 Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, người viết đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn, hỗ trợ và động viên từ gia đình, từ quý thầy cô cùng các bạn. Nhờ đó mà em đã hoàn thành được luận văn như mong muốn, nay xin cho phép em được gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành đến: Trường Đại học Cần Thơ đã tạo điều kiện cho em có cơ hội tham gia học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp cử nhân luật. Quý Thầy Cô của trường Đại học Cần Thơ nói chung và quý thầy cô khoa Luật – trường Đại học Cần Thơ nói riêng, những người đã tận tình truyền đạt cho người viết trên con đường góp nhặt những kiến thức quý báu tại giảng đường Đại học cho đến ngày hôm nay. Đặc biệt, em xin cảm ơn thầy Trương Thanh Hùng giảng viên Bộ môn Luật tư pháp, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ, người đã tận tình hướng dẫn, hỗ trợ, giúp đỡ em nghiên cứu đề tài này. Thầy đã nhiệt tình đã hướng dẫn em từ lúc tìm tài liệu tham khảo cho đến lúc đào sâu nghiên cứu, với sự nhắc nhở, gợi mở vấn đề của thầy đã giúp em hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình. Một lần nữa em xin cảm ơn quý Thầy Cô. Đồng gửi lời cảm ơn đến các bạn, những người đã đồng hành, giúp đỡ người viết trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường cũng như trong quá trình làm luận văn. Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu khóa luận mà còn là hành trang quý báu để người viết bước vào đời một cách vững chắc và tự tin. Mặc dù, đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu nhưng do kiến thức chuyên môn còn nhiều hạn chế nên qua quá trình tìm hiểu, phân tích, trình bày đề tài không tránh khỏi những khuyết khuyết nhất định. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của quý Thầy Cô cũng như các bạn sinh viên để đề tài này được hoàn thiện hơn. Cuối cùng, người viết xin chân thành gửi lời chúc sức khỏe và một lần nữa gửi lời cám ơn đến mọi người. Trân trọng kính chào! Cần Thơ, ngày tháng năm 2012. Người viết GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện MỤC LỤC Trang LỜI NÓI ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ.............................................................................................................................. 4 1.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan .............................................................. 4 1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự và khái niệm vụ án dân sự ............................ 4 1.1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự................................................................. 4 1.1.1.2. Khái niệm vụ án dân sự ................................................................... 6 1.1.2. Khái niệm về thời hạn, thời hiệu và thời hiệu khởi kiện ........................ 9 1.1.2.1. Khái niệm thời hạn .......................................................................... 9 1.1.2.2. Khái niệm thời hiệu ....................................................................... 11 1.1.2.3. Khái niệm thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................................... 12 1.2. Đặc điểm và ý nghĩa của thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ........................... 14 1.2.1. Đặc điểm của thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................................... 14 1.2.2. Ý nghĩa của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự................ 15 1.3. Cơ sở lý luận của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................ 17 1.3.1. Lược sử hình thành thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự......................... 17 1.3.1.1. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong cổ luật Việt Nam............... 17 1.3.1.2.Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự dưới thời Pháp thuộc 1858–1945. 19 1.3.1.3. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong giai đoạn hiện nay ............ 21 1.3.2. Nguyên tắc và nội dung áp dụng các quy định của pháp luật về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự .................................................................................... 23 1.3.2.1. Nguyên tắc chọn luật áp dụng về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự 23 1.3.2.2. Cách tính thời hiệu khởi kiện......................................................... 25 1.3.2.3. Các trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự... 27 1.3.2.4. Khoảng thời gian không tính thời hiệu khởi kiện ........................... 28 1.3.2.5. Các trường hợp bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện vụ án dân ............. 30 1.4. Sự cần thiết của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự hiện nay ... 31 GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện 1.4.1. Về mặt lý luận....................................................................................... 32 1.4.2. Về thực tiễn áp dụng pháp luật về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ... 32 CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ .......................................................................................... 34 2.1. Thời hiệu khởi kiện về tranh chấp giữa cá nhân với cá nhân về quốc tịch Việt Nam ................................................................................................................. 34 2.2. Thời hiệu khởi kiện về quyền sở hữu tài sản.................................................. 35 2.3. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về hợp đồng dân sự ..................................... 37 2.3.1.Thời hiệu khởi kiện tranh chấp yêu cầu tuyên bố hợp đồng bị vô hiệu 37 2.3.2. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng dân sự ...................................................................................................... 40 2.4. Thời hiệu khởi kiện đối với các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 29 của Bộ luật này.. 44 2.5. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế ....................................................................... 47 2.5.1. Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại........................................................................................... 48 2.5.2. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về thừa kế tài sản liên quan đến quyền, hàng thừa kế............................................................................................................ 51 2.5.3. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về thừa kế tài sản liên quan đến di sản thừa kế..................................................................................................................... 53 2.6. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng......................................................................................................................... 59 2.6.1. Đối với trường hợp thiệt hại phát sinh trong khoảng thời gian trước ngày 01/01/2005 ...................................................................................................... 59 2.6.2. Đối với trường hợp thiệt hại phát sinh trong khoảng thời gian kể từ ngày 01/01/2005 đến trước ngày 01/01/2006........................................................... 60 2.6.3. Đối với trường hợp thiệt hại phát sinh từ ngày 01/01/2006 trở về sau .. 61 2.7. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về quyền sử dụng đất, về tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai .............................................. 62 2.7.1.Thời hiệu khởi kiện đối với các giao dịch về đất đai ............................. 63 GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện 2.7.2. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về ai là người có quyền sử dụng đất............................................................................................................................ 66 2.7.3. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự đối với tranh chấp liên quan tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật đất đai .............................................. 69 2.8. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp liên quan đến hoạt động nghiệp vụ báo chí theo quy định của pháp luật...................................................................... 70 2.9. Thời hiệu khởi kiện đối với tranh chấp về yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu.......................................................................................................... 71 2.10. Thời hiệu khởi kiện tranh chấp liên quan đến tài sản bị cưỡng chế để thi hành án theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự ....................................................72 2.11. Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan kết quả bán đấu giá tài sản, thanh toán phí tổn đăng ký mua tài sản bán đấu giá theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự ............................................................................................. 73 Chương 3: NHỮNG BẤT CẬP VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN ........................................................................................................... 75 3.1. Những tồn tại trong việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự............ 75 3.1.1. Vấn đề quy định thời hiệu khởi kiện .................................................... 75 3.1.2. Những giải pháp của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự. 76 3.2. Một số bất cập và hướng đề xuất, kiến nghị hoàn thiện về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự............................................................................................................ 79 3.2.1. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan đến vi phạm quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong hợp đồng dân sự .................... 79 3.2.2. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự về thừa kế tài sản ...................................................................................................................... 82 3.2.3. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện liên quan đến tranh chấp yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng ................................................. 86 3.2.4. Bất cập trong việc quy định thời hiệu khởi kiện liên quan đến quyền sử dụng đất, về tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai .......... 89 3.2.5. Những hạn chế về việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan đến kỹ thuật lập pháp ..................................................................................... 90 GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện KẾT LUẬN.................................................................................................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO GVHD: Trương Thanh Hùng SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong cuộc sống xã hội, đặc biệt là trong các quan hệ pháp luật dân sự nếu không một ai tranh chấp, khởi kiện nhau điều gì, cơ quan chức năng, hoặc Tòa án cũng không có điều gì để phải giải quyết tranh chấp; mọi người chỉ sống với nhau bằng sự hợp tình, hợp lý và bằng tình cảm tốt đẹp, thì thật là một xã hội lý tưởng. Song trên thực tế, không phải lúc nào cũng được như vậy. Khi có sự mâu thuẫn, tranh chấp nhau về quyền lợi, dù vật chất hay tinh thần mà không thể tự giải quyết được với nhau bằng phương pháp thỏa thuận hoặc không thể hàn gắn được với nhau theo cách thức nào đó, thì bên bị xâm phạm đó phải nhờ đến cơ quan bảo vệ pháp luật có chức năng, nhiệm vụ giải quyết các tranh chấp đó, đó chính là Tòa án. Tuy nhiên, họ phải khởi kiện như thế nào và cần phải thỏa một số điều kiện nhất định trong đó có điều kiện về “thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự”. Vậy tại sao nói thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự là một trong những điều kiện để thực hiện quyền khởi kiện bởi vì việc xác định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự hiện là một trong những vấn đề trung tâm của hoạt động tố tụng dân sự. Đồng thời bên cạnh đó nó cũng có một ý nghĩa quan trọng trong việc ổn định trật tự xã hội; có ý nghĩa đối với ngành Tòa án trong việc giải quyết vụ án và cuối cùng nó còn có ý nghĩa rất lớn đối với chính các đương sự trong vụ án. Với những ý nghĩa hết sức quan trọng của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự mà ta không thể phủ nhận được. Nhưng bên cạnh đó, cũng còn một số quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự một khi có phát sinh tranh chấp thì không chỉ chính các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn cả các đương sự trong vụ án hoàn toàn bắt lực trước những rào cản của việc xác định thời hiệu khởi kiện. Một trong những nguyên nhân dẫn đến những hậu quả này là do: Thứ nhất, pháp luật chưa có dự liệu đến việc xác định thời hiệu khởi kiện trong một số tranh chấp dân sự. Thứ hai, nếu pháp luật có quy định thì pháp luật chỉ quy định một cách khá chung chung, chưa có sự rõ ràng cụ thể, nhiều quy định còn mâu thuẫn, chồng chéo nhau... Từ hai nguyên nhân đó hậu quả đã dẫn đến cùng một vấn đề với một bản chất như nhau nhưng lại có nhiều cách hiệu, cách áp dụng pháp luật khác nhau và từ đó nó đã gây ra nhiều dư luận cho xã hội trên nhiều phương diện khác nhau. Xuất phát từ thực GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 1 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện tế này, người viết đã lựa chọn vấn đề: “thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện” làm đề tài luận văn tốt nghiệp cử nhân luật của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài đi vào xây dựng, phân tích các vấn đề lý luận chung về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự như: các khái niệm; đặc điểm, ý nghĩa; sự cần thiết của việc quy định chế định này; phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về vấn đề thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự… nhằm trang bị kiến thức cho chính bản thân cũng như cho những ai thật sự quan tâm đến chế định này. Qua đó, ta có thể vận dụng những kiến thức này cho việc giải quyết các vụ tranh chấp hiện nay, cho việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một khi bị xâm phạm. Bên cạnh đó, người viết cũng sẽ phân tích những điểm bất cập về mặt lý luận cũng như thực tiễn mà pháp luật quy định. Từ đó, người viết xin được phép đưa ra một số đề xuất nhằm kiến nghị hoàn thiện chế định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự hiện nay. 3. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu trong phạm vi pháp luật Việt Nam, liên quan đến các quy định về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự theo quy định của pháp luật về nội dung đến pháp luật về hình thức. Tuy nhiên, ở đây người viết chỉ đi vào phân tích các quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự liên quan đên các tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo quy định tại Điều 25 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được Luật số 65 sửa đổi bổ sung năm 2011. Và cũng khẳng định rằng, ở đây người viết không đi vào phân tích thời hiệu khởi kiện liên quan đến tranh chấp dân sự liên quan đến lĩnh vực hôn nhân và gia đình; lao động; kinh doanh thương mại và cũng không đi vào tìm hiểu thời hiệu khởi kiện đối với các việc dân sự. 4. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở lấy quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước làm nền tảng, trong đề tài luận văn này người viết đã sử dụng một số phương pháp sau: Trước hết người viết đi vào những quy định của pháp luật về những vấn đề có liên quan đến đề tài. Sau đó, là sử dụng phương pháp sưu tầm và tổng hợp các bài nghiên cứu trên sách, báo, tạp chí chuyên ngành của các chuyên gia pháp luật và tìm hiểu thực tế vấn đề này ở các cơ quan tiến hành tố tụng. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 2 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện Người viết đã tận dụng internet để tìm kiếm những trang thông tin qua các cổng thông tin của các cơ quan có liên quan đến đề tài về việc ban hành và áp dụng luật. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài những nội dung như mục lục, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo… thì nội dung chính của đề tài được bố cục thành ba chương: Trong chương 1, người viết sẽ khái quát chung về cơ sở lý luận của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự. Tiếp theo, trong chương 2 người viết sẽ đi sâu vào phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự. Cuối cùng, ở chương 3 người viết sẽ trình bài những hạn chế, bất cập của việc quy định thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự và đồng thời đề ra những phương hướng, biện pháp khắc phục tình trạng trên. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 3 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ Quyền khởi kiện là một quyền cơ bản của công dân được nhà nước đảm bảo thực hiện. Việc thực hiện quyền khởi kiện vừa để đảm bảo lợi ích của công dân vừa đảm bảo xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, để thực hiện quyền này thì phải thỏa mãn các điều kiện như: người có quyền khởi kiện, thời hiệu khởi kiện vẫn còn và vụ việc chưa được Tòa án giải quyết bằng bản án, quyết định có hiệu pháp luật. Như vậy, thời hiệu khởi kiện có một ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc thực hiện quyền khởi kiện – một quyền cơ bản của công dân được nhà nước ghi nhận và bảo vệ. Vậy, thời hiệu khởi kiện là gì? Cách tính thời hiệu khởi kiện như thế nào? Và vì sao phải ghi nhận thời hiệu khởi kiện, việc ghi nhận đó có ý nghĩa gì… là nội dung mà người viết muốn đề cập trong chương này. 1.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan 1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự và khái niệm và vụ án dân sự 1.1.1.1. Khái niệm vụ việc dân sự Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân luôn là một chế định cơ bản của Hiến pháp Việt Nam. Trong lịch sử lập hiến và lập pháp Việt Nam, chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân bao giờ cũng giữ một vị trí quan trọng. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Tất cả các quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức1. Do đó, mối quan hệ giữa Nhà nước – công dân là mối quan hệ qua lại và cùng có trách nhiệm. Mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân đó được thể hiện ở quyền và nghĩa vụ đối với nhau, vấn đề quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân này được quy định một cách đầy đủ và được đảm bảo bằng nhiều biện pháp có hiệu quả. Hiến pháp năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong chương “quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân” đã ghi nhận khá đầy đủ các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như: quyền chính trị; kinh tế; văn hóa và các quyền tự do khác… Các quyền và nghĩa vụ này được ghi nhận trong Hiến pháp gọi là các quyền và nghĩa vụ cơ bản vì trước hết nó xác định những mối quan hệ cơ bản nhất giữa Nhà 1 Trích Điều 2 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 4 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện nước và công dân. Thứ hai, vì những quyền và nghĩa vụ này được quy định trong đạo luật cơ bản và chủ đạo của nhà nước. Bởi lẽ đó, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được ghi nhận trong Hiếp pháp là cơ sở chủ yếu, có ý nghĩa quyết định để xác định địa vị pháp lý của công dân. Đó cũng là cơ sở để xác định các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân ở mọi cấp độ và trong mọi ngành luật. Mặc khác, với phương châm “sống và làm theo Hiến pháp và Pháp luật” nhà nước ta đã tạo mọi điều kiện cho công dân có quyền tham gia thật sự vào công việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội2 bởi Đảng và Nhà nước ta đã chủ chương “lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững của xã hội…”3. Đứng trước xu thế chung của xã hội, đất nước ta từng bước xây dựng một xã hội công bằng với chủ chương luôn mở rộng các quyền cơ bản của công dân, lợi ích hợp pháp của công dân luôn được coi trọng và đồng thời bên cạnh đó cũng có những biện pháp nhằm đảm bảo cho các quyền và lợi ích đó được thực hiện một cách triệt để. Để làm tốt điều này Đảng đã chủ trưởng lãnh đạo và Nhà nước ta đã ban hành hàng loạt các văn bản pháp luật quy định cụ thể các quyền cơ bản của công dân quy định cụ thể vấn đề nội dung, thể thức, cơ chế thực hiện, trình tự bảo vệ quyền của công dân một khi bị xâm phạm… Từ đó, ta thấy quyền cơ bản này là khả năng của mỗi công dân được tự do lựa chọn hành động hoặc không hành động thông qua việc quyết định và tự đoạt của mình dựa trên nhiều phương thức khác nhau mà không trái với các quy định của pháp luật để thật sự bảo vệ được kịp thời về quyền, lợi ích của của mình, của cơ quan, của tổ chức hoặc thậm chí của ngưới khác một khi bị xâm phạm. Mà ta có thể thấy một trong những biện pháp bảo vệ hữu hiệu nhất trong lúc này là quy định “cá nhân, cơ quan, tổ chức được quyền khởi kiện vụ án dân sự, yêu cầu giải quyết việc dân sự tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác”4. Khi ấy, tại Tòa án sẽ xuất hiện vụ việc dân sự. “Vụ việc dân sự là việc phát sinh tại Tòa án, do cá nhân, pháp nhân, tổ chức yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của Nhà nước, của tập thể hay của người khác. Hay, tất cả các tranh chấp, các yêu cầu phát sinh từ pháp luật nội 2 Trường Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình lý luận Nhà nước và pháp luật, Nxb. Công an nhân dân, 1998, tr. 212. 3 Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII từ ngày 28/6/1996 đến ngày 01/7/1996, Nxb. Chính trị quốc gia, 1996, tr. 85. 4 Trích Điều 4 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được Luật số 65 sửa đổi bổ, sung một số điều năm 2011. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 5 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện dung theo quy định và thuộc thẩm quyền giải quyết về dân sự của Tòa án nhân dân thì được gọi là vụ việc dân sự”5. Ví dụ: A bán cho B một chiếc xe máy giá 10.000.000 đồng (mười triệu đồng). Sau khi A đã nhận số tiền trả trước của B là 5.000.000 đồng (năm triệu đồng) thì A không muốn bán chiếc xe cho B nữa và A còn đã trả tiền lại cho B. B không chấp nhận nên đã xảy ra tranh chấp, hai bên không thể tự giải quyết được nên cuối cùng B đã kiện A ra Tòa án để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp nhằm bảo vệ quyền lợi cho mình. Vậy, hành vi của B đã làm phát sinh một vụ việc dân sự tại tòa án. 1.1.1.2. Khái niệm vụ án dân sự Theo thuật ngữ pháp lý Việt Nam thì cụm từ “vụ án dân sự” được hiểu là những vụ việc dân sự phát sinh tại Tòa án nhân dân trong trường hợp công dân, pháp nhân, tổ chức xã hội yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của tập thể, nhà nước hay của người khác đang bị tranh chấp hoặc bị vi phạm6. Theo giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam của trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội, nhà xuất bản (Nxb) Đại học Quốc gia Hà Nội năm 1997, tại trang 04 đã đưa ra khái niệm vụ án dân sự: “Vụ án dân sự là việc phát sinh tại Tòa án nhân dân do cá nhân, pháp nhân,Viện kiểm sát, hộ gia đình, tổ hợp tác, cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội khởi kiện yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của Nhà nước, của tập thể hoặc của người khác đang bị tranh chấp hoặc vi phạm”. Theo Luật gia Nguyễn Ngọc Điệp và Hồ Thị Nè trong quyển “Những điều cần biết trong Luật tố tụng dân sự Việt Nam”, Nxb Công an nhân dân năm 2001 tại trang 7 đã đưa ra khái niệm vụ án dân sư như sau: “Vụ án dân sự là vụ án phát sinh tại Tòa án nhân dân khi cá nhân, pháp nhân khởi kiện hoặc Viện kiểm sát khởi tố yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của tập thể, của Nhà nước hoặc của người khác bị vi phạm hoặc có tranh chấp”. Theo giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam của trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân năm 2003 thì đưa ra khái niệm vụ án dân sự như sau: “Vụ án dân sự là việc phát sinh tại Tòa án, do cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác, cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội khởi kiện, Viện kiểm sát khởi tố yêu cầu Tòa án bảo 5 Trương Thanh Hùng: Giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ, 2008, tr. 03. 6 Luật sư 360: Từ điễn thuật ngữ pháp lý, http://www.Luat su360.com/Luatsu/Van-ban-phap-luat/nhomkhac/Tu -dien-ngu-phap-ly-476.html, [truy cập 01/11/2011]. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 6 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, của Nhà nước, của tập thể hay của người khác”. Còn theo thẩm phán Võ Hồng Sơn trong bài viết “cần bổ sung thủ tục đơn giản vào Bộ luật tố tụng dân sự”, tạp chí Tòa án nhân dân số 11, kỳ I tháng 6/2010 tại trang 12 đã đưa ra khái niệm vụ án dân sự như sau: “Vụ án dân sự là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức có tranh chấp và yêu cầu Tòa án giải quyết, nó là có căn cứ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, lao động của mình, hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức khác”. Qua hàng loạt các khái niệm mà người viết đã dẫn chiếu ở trên (mặc dù các khái niệm này đã được đề cập trong khoảng thời gian trước khi Bộ luật tố tụng dân sự được ban hành và có hiệu lực pháp luật. Chính vì lẽ đó, nếu một khi ta đem so sánh các khái niệm này với những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành thì sẽ thấy có một số điểm không còn phù hợp như: hiện tại Viện kiểm sát không còn chức năng khởi tố vụ án dân sự; chủ thể được phép tiến hành khởi kiện vụ án dân sự của Bộ luật tố tụng dân sự hiện này rộng hơn khái niệm vừa nêu) phần nào cho thấy một cái nhìn cơ bản về thuật ngữ “vụ án dân sự” vì hiện tại pháp luật không có một quy định nào định nghĩa hoặc giải thích vấn đề này. Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 chỉ nói rằng vụ án dân sự là những “tranh chấp dân sự” và “những tranh chấp dân sự” này không được định nghĩa một cách rõ ràng mà nó chỉ được liệt kê tại các Điều 25, 27, 29, 31 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004. Khái niệm này hoàn toàn khác hẳn với khái niệm “việc dân sự” bởi vì khái niệm “việc dân sự” được luật quy định hẳn tại đoạn 2 Điều 311 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004. Việc không quy định như vậy đã dẫn đến thực tiễn xã hội có rất nhiều cách hiểu khác nhau về thuật ngữ này. Chính vì thế, để thật sự hiểu rõ hơn bản chất của vấn đề người viết đi sâu vào phân tích quan điểm mà hiện tại được xã hội đồng tình nhiều nhất để giúp cho ta có một cái nhìn tổng quát hơn chứ không chỉ dừng lại ở cái nhìn cơ bản ban đầu. Tóm lại, tổng hợp các khái niệm vụ án dân sự vừa nêu, cũng như dựa vào phạm vi điều chỉnh của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành thì ta thấy những đặc điểm mang dấu hiệu đặt trưng trong vụ án dân sự là: Trước hết, vụ án dân sự được hình thành từ tranh chấp dân sự, một trong các bên tranh chấp dân sự đó phải có hành vi khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền và yêu cầu giải quyết theo đúng quy định của pháp luật. Thứ hai, là loại vụ án dân sự mà bắt buộc ít nhất là từ hai chủ thể là nguyên đơn và bị đơn trở lên và các bên đương sự phải có những mâu thuẫn, bất hòa về quyền và GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 7 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện nghĩa vụ dân sự mà chính bản thân họ không thể tự giải quyết được một phần hoặc toàn bộ nên họ đã khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết. Thứ ba, loại vụ án này về thành phần giải quyết bắt buộc phải có Hội thẩm nhân dân tham gia giải quyết và trình tự tuyên quyết là phải mở phiên tòa. Theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành thì vụ án dân sự bao gồm các vụ việc sau đây: + Những tranh chấp về dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án; + Những tranh chấp về hôn nhân và gia đình thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án; + Những tranh chấp về kinh doanh thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án; + Những tranh chấp về lao động thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án; + Những việc khác do pháp luật quy định. Nhưng trên thực tế trong việc nghiên cứu về Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành cũng chính khái niệm này nhưng lại có thêm cách hiểu với tên gọi khác đó chính là “vụ kiện dân sự”. Theo tiến sĩ Phan Hữu Thư trong quyển xây dựng Bộ luật tố tụng dân sự lý luận và thực tiễn, sách tham khảo, Nxb Chính trị quốc gia năm 2004 trang 271 viết như sau: “Vụ kiện dân sự được hiểu là các tranh chấp về quyền và nghĩa vụ phát sinh từ các giao dịch dân sự, kinh tế, lao động, hôn nhân và gia đình, giữa các bên đương sự hay chủ thể này khởi kiện để đòi chủ thể khác thực hiện mọi nghĩa vụ phát sinh trong các lĩnh vực dân sự, kinh tế, lao động, hôn nhân và gia đình đã được Tòa án thụ lý để giải quyết theo thẩm quyền.” Còn theo Cử nhân luật Trương Thanh Hùng giảng viên Bộ môn luật Tư Pháp, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ với hàng loạt các phân tích ở phần khái niệm về vụ việc dân sự trong tập giáo trình bài giảng Luật tố tụng dân sự năm 2008 thì có cách hiểu và phân loại vụ việc này như sau: “Có thể chia vụ việc dân sự thành hai loại: là vụ kiện dân sự và việc dân sự. Vụ kiện dân sự: Vụ kiện dân sự là vụ kiện mà giữa các bên đương sự trong vụ án có những mâu thuẫn bất hòa về quyền và nghĩa vụ dân sự mà bản thân họ không thể tự giải quyết được nên họ yêu cầu Tòa án giải quyết. Loại án này có hai bên đương sự là nguyên đơn và bị đơn. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 8 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện Việc dân sự: Là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức không có tranh chấp, nhưng có yêu cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động của mình hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức khác; yêu cầu Tòa án công nhận cho mình về quyền dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại…”7. Như thế, cùng một vấn đề mà trên thực tế có nhiều quan điểm nhận xét, đánh giá vấn đề và có cách gọi tên khác nhau. Nhưng nếu xét kỹ thì các thuật ngữ “vụ kiện dân sự” và “vụ án dân sự” là hai thuật ngữ cùng đồng thời được sử dụng để chỉ những loại vụ tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết về dân sự của Tòa án nhân dân. Nếu xét về mặt nội dung và bản chất, thì ta có thể thấy sự tương đồng trong hai thuật ngữ này. Chính vì lẽ đó, người viết sẽ thống nhất sử dụng thuật ngữ “vụ án dân sự” trong bài viết của mình và cũng theo đúng câu chữ của Bộ tố tụng dân sự hiện hành quy định phân tích các nội dung về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự. Vậy, cuối cùng người viết cũng xin được phép đưa ra khái niệm riêng của mình về vụ án dân sự như sau: “Vụ án dân sự là một vụ kiện dân sự dựa trên những tranh chấp từ các quan hệ dân sự pháp luật dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, lao động (gọi chung là tranh chấp dân sự) do cá nhân, cơ quan tổ chức yêu cầu Tòa án giải quyết và đã được thụ lý bởi Tòa án có thẩm quyền để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, cơ quan nhà nước, tập thể hoặc của người khác”. Như vậy, với khái niệm này một mặt vừa làm rõ bản chất của vụ án dân sự, vừa cho thấy vụ án dân sự là một bộ phận của vụ việc dân sự và cũng phân biệt rõ với việc dân sự. 1.1.2. Khái niệm về thời hạn, thời hiệu và thời hiệu khởi kiện 1.1.2.1. Khái niệm thời hạn Thời gian dưới gốc độ triết học là một khái niệm thể hiện trình tự biến đổi của thế giới vật chất. Thời gian luôn mang tính khách quan, không có điểm bắt đầu và điểm kết thúc mà nó chỉ trôi dần theo một chiều dài duy nhất và không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người8. Còn thời hạn ở đây là một khoảng thời gian có điểm đầu và điểm cuối xác định tùy thuộc vào ý chí của các nhà làm luật hoặc các bên trong giao dịch. Thời hạn là một khoảng thời gian trôi qua mà khi nó kết thúc hoặc xuất hiện thì làm phát sinh hậu quả pháp lý và bên cạnh đó, ta còn lại thấy thời hạn không chỉ đơn thuần là một khoảng thời gian mà nó còn được xác định với tư cách là một sự kiện 7 8 Điều 311 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011. Trường Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình Luật dân sự Việt Nam, tập 1, Nxb. Công an nhân dân, tr. 146. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 9 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện pháp lý và chính sự kiện pháp lý đặc biệt này cũng có thể làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quan hệ dân sự9. Vì thế với cách phân tích này xét về mặt tính chất vấn đề thời hạn có những điểm tương đồng với thời gian bởi tính khách quan nói chung và nếu đứng dưới một gốc độ khác thì ta lại thấy loại thời hạn mang tính chủ quan của con người trong việc định ra điểm đầu và điểm cuối. Trong quan hệ dân sự vấn đề thời hạn luôn được đặt ra và được xem đây là một tiêu chí cơ bản quan trọng vì thời hạn luôn có một ý nghĩa rất lớn, cực kỳ quan trọng trong các quan hệ pháp luật, nó làm cho việc điều chỉnh các quan hệ xã hội được xác định về thời gian, nâng cao tính kỷ luật, kỷ cương trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể. Bộ luật dân sự năm 2005, trong chương “thời hạn” đã ghi nhận khá đầy đủ về vấn đề của thời hạn cụ thể như: Điều 149 quy định về thời hạn; Điều 150 quy định áp dụng cách tính thời hạn; Điều 151 quy định quy định về thời hạn và thời điểm tính thời hạn… Ngoài ra cũng theo Bộ luật dân sự năm 2005 vấn đề về thời hạn cũng được quy định ở các chương khác và các loại thời hạn cũng được hiểu hoàn toàn khác nhau cụ thể là: Thời hạn thông báo công khai trong các trường hợp xác lập quyền sở hữu đối với vật do bị người khác đánh rơi, bỏ quên tại Điều 241 Bộ luật dân sự năm 2005; thời hạn xác lập quyền sở hữu đối với gia súc bị thất lạc tại Điều 242; thời hạn xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu tại Điều 247 Bộ luật dân sự năm 2005; thời hạn của hợp đồng ủy quyền tại Điều 582 Bộ luật dân sự 2005; thời hạn từ chối thừa kế tại Điều 642 Bộ luật dân sự 2005… Theo quy định của pháp luật hiện hành thì vấn đề khái niệm về thời hạn được quy định cụ thể tại Điều 149 Bộ luật dân sự năm 2005 và khái niệm này được luật quy định như sau: “Thời hạn là một khoảng thời gian được xác định từ thời điểm này đến thời điểm khác; Thời hạn có thể được xác định bằng phút, bằng giờ, ngày, tuần, tháng, năm, hoặc bằng một sự kiện có thể xảy ra”. Bộ luật dân sự 2005 được ban hành vào kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XI ngày 14/6/2005 và có hiệu lực vào ngày 01/01/2006 trên cơ sở kế thừa những quy định tương ứng của Bộ luật dân sự 1995. Những sửa đổi, bổ sung của Bộ luật dân sự này về cách xác định thời hạn bằng phút mà trước đây Bộ luật dân sự năm 1995 chưa đề cập đến. Việc bổ sung như vậy của thời hạn đã đem lại một ý nghĩa rất quan trọng trong việc xác định chính xác mốc thời gian xảy ra, phù hợp với thực tiễn vì khi giải 9 Nguyễn Ngọc Điện, Giáo trình luật dân sự Việt Nam, tập 1 quyển 2, khoa Luật, trường Đại học Cần Thơ, 2000, tr. 49. GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 10 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện quyết vấn đề tranh chấp dân sự được triệt để. Thể hiện rõ nhất là trong việc xác định những người thừa kế của một số vụ tai nạn giao thông hoặc thảm họa thiên tai mà những người này đã thừa kế của nhau cùng chết trong khoảng thời gian ngắn. Chính vì vậy cách xác định thời hạn như hiện nay đã hoàn toàn giải quyết được những vướng mắc trong việc xác định các đồng thừa kế này có quyền được hưởng hoặc không được hưởng di sản thừa kế. Tóm lại, thời hạn còn là yếu tố không thể thiếu khi xác định cho chủ thể được hưởng quyền dân sự, được miễn quyền dân sự hoặc mất quyền khởi kiển theo quy định của pháp luật về thời hiệu. 1.1.2.2. Khái niệm thời hiệu Trong giao lưu dân sự chủ thể tham gia quan hệ dân sự được hưởng các quyền và phải thực hiện các nghĩa vụ dân sự của mình đối với người có quyền. Sự ổn định của các quan hệ dân sự là một trong những mục đích điều chỉnh của các pháp luật dân sự. Tuy nhiên các chủ thể tham gia vào các quan hệ pháp luật này với những lý do khác nhau mà không thực hiện nghĩa của mình thì một hệ quả xung đột quyền và nghĩa vụ không chỉ xảy ra đối với chính các chủ thể đó mà còn làm cho các quan hệ dân sự ngày càng trở nên mâu thuẫn, phức tạp, bị xáo trộn, bất bình thường. Do vậy pháp luật đã quy định một thời hạn nhất định cho sự phát sinh, thay đổi, chấm dứt, quyền và nghĩa vụ để bảo vệ một cách cần thiết của vấn đề này và khoảng thời gian này được gọi là thời hiệu. Bộ luật dân sự Việt Nam năm 2005 tại Điều 154 đã quy định thời hiệu như sau: “Thời hiệu là thời hạn do pháp luật quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì chủ thể được hưởng quyền dân sự, được miễn trừ nghĩa vụ dân sự hoặc mất quyền khởi kiện vụ án, quyền yêu cầu giải quyết việc dân sự”. Từ quy định này của pháp luật dân sự ta thấy thời hiệu có một ý nghĩa rất quan trọng trong việc ổn định các quan hệ dân sự. Ý nghĩa trước hết của chế định thời hiệu là nâng cao tính kỷ luật trong giao lưu dân sự, từ đó sớm xác lập sự ổn định các quan hệ dân sự, khuyến khích các bên trong quan hệ dân sự tích cực, chủ động thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình. Về mặt tố tụng, chế định thời hiệu tạo điều kiện bảo toàn chứng cứ, để xác định sự thật trong các tranh chấp dân sự. Vì sau một thời gian ngắn trôi qua sẽ gây nên sự phức tạp, thậm chí không thể khắc phục được trong việc thu thập xác minh chứng cứ, gây khó khăn trong hoạt động của Tòa án và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Việc áp dụng các quy định về thời hiệu cũng bắt buộc đối với Tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác. Tuy nhiên, Tòa án trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 11 SVTH: Trần Hoàng Đông Luận văn tốt nghiệp Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự - Lý luận và hướng hoàn thiện cần chú ý đến các loại tranh chấp này và để thuận tiện nhất trong quá trình xem xét giải quyết nội dung vụ việc thì Tòa án cần phải đặt ra và lần lượt giải quyết triệt để các câu hỏi để kiểm tra về thời hiệu như sau: + Quan hệ pháp luật tranh chấp là quan hệ gì? + Văn bản quy phạm pháp luật nào được áp dụng cho quan hệ tranh chấp đó? + Có áp dụng thời hiệu đối với tranh chấp xảy ra hay không? + Thời hiệu áp dụng cho các quan hệ pháp luật dân sự đang tranh chấp là như thế nào? + Mở đầu và được kết thúc tại thời điểm nào? + Có căn cứ tạm ngừng và bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện hay không? 1.1.2.3. Khái niệm thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự Ổn định xã hội là mục tiêu quan trọng của Nhà nước trong đó có cả các lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình, thương mại và lao động… Nếu một khi những tranh chấp phát sinh thì đòi hỏi phải giải quyết một cách kịp thời và đúng đắn. Ngược lại, việc kéo dài gian sẽ gây ra rất nhiều khó khăn trong quá trình giải quyết, kể cả việc thu thập chứng cứ để chứng minh sự thật của vụ án. Do vậy, việc quy định thời hiệu khởi kiện là cần thiết để nâng cao ý thức của người dân trong việc tôn trọng pháp luật, ý thức với quyền lợi của bản thân khi các lợi ích hợp pháp bị xâm phạm và đồng thời cũng đảm bảo cho các Cơ quan nhà nước nói riêng, Nhà nước nói chung giữ vững trật tự xã hội bằng pháp luật. Hay nói một cách khác, việc quy định thời hiệu khởi kiện vừa đảm bảo quyền lợi của người dân nhưng cũng vừa đòi hỏi ý thức và trách nhiệm của người dân trước việc bảo vệ quyền của mình trong khuôn khổ pháp luật. Chính vì lẽ đó ngay cả Bộ luật dân sự và Bộ luật tố tụng dân sự đều ghi nhận thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong một số trường hợp cụ thể tại khoản 3 Điều 155 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định:“Thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu Tòa án gải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm; nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện”. Tiếp đến, tại Điều 159 của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã được sửa đổi, bổ sung bằng Luật số 65 năm 2011 quy định: “thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp khi bị xâm phạm; nếu thời hạn kết thúc thì mất quyền khởi kiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”. Từ các khái niệm về thời hiệu khởi kiện vừa nêu ta thấy thời hiệu khởi kiện không chỉ là thời hạn các chủ thể được quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ theo quy định GVHD: Trương Thanh Hùng Trang 12 SVTH: Trần Hoàng Đông
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan