Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thiết kế e-book giúp học sinh giải bài tập hóa học vô cơ lớp 11 chương trình nân...

Tài liệu Thiết kế e-book giúp học sinh giải bài tập hóa học vô cơ lớp 11 chương trình nâng cao ở trường thpt

.PDF
147
182
78

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Lê Thị Hà THIẾT KẾ E-BOOK GIÚP HỌC SINH GIẢI BÀI TẬP HÓA HỌC VÔ CƠ LỚP 11 CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO Ở TRƯỜNG THPT LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Lê Thị Hà THIẾT KẾ E-BOOK GIÚP HỌC SINH GIẢI BÀI TẬP HÓA HỌC VÔ CƠ LỚP 11 CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO Ở TRƯỜNG THPT Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học môn Hóa Học Mã số : 60 14 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN XUÂN TRƯỜNG Thành phố Hồ Chí Minh – 2012 LỜI CẢM ƠN Tác giả xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất đến Ban Giám hiệu trường ĐHSP TP. HCM, Phòng Khoa học công nghệ và Sau đại hoc đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để khóa học được hoàn thành tốt đẹp. Cùng với các học viên lớp Cao học Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Hóa học, chân thành cảm ơn quý thầy cô giảng viên đã tận tình giảng dạy, mở rộng và làm sâu sắc kiến thức chuyên môn, đã chuyển những hiểu biết hiện đại của nhân loại về Giáo dục học hóa học đến cho chúng tôi. Đặc biệt, tác giả xin trân thành cảm ơn thầy PGS. TS Nguyễn Xuân Trườngngười đã hướng dẫn tận tình cho tôi trong suốt quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy PGS. TS Trịnh Văn Biều đã có những điều chỉ bảo, hướng dẫn rất sâu sắc nhằm giúp tôi có những hướng đi đúng đắn trong quá trình làm luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu trường THCS- THPT Nguyễn Khuyến, thầy cô ở các trường THPT Phú Nhuận, Trần Phú, Trương Vĩnh Ký cũng như quý thầy cô của nhiều trường THPT trong và ngoài địa bàn TP. HCM đã có nhiều giúp đỡ trong quá trình thực nghiệm sư phạm của đề tài. Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, bạn bè thân thuộc đã luôn chia sẻ, hỗ trợ và là chỗ dựa tinh thần vững chắc, giúp tác giả thực hiện tốt luận văn này. Thành phố Hồ Chí Minh – 2012 MỤC LỤC Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU .................................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .............................5 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................................5 1.2. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ..........................................................8 1.2.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học...................................................8 1.2.2. Vai trò của CNTT trong đổi mới PPDH...................................................10 1.2.3. Ứng dụng E- Learning trong dạy học.......................................................11 1.3. DẠY HỌC TÍCH CỰC ..................................................................................17 1.3.1. Tính tích cực, tự lực của học sinh trong học tập ......................................17 1.3.2. Tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh ......................................18 1.4. BÀI TẬP HÓA HỌC ......................................................................................19 1.4.1. Khái niệm bài tập hoá học ...........................................................................19 1.4.2. Ý nghĩa tác dụng của bài tập hoá học .........................................................19 1.4.3. Phân loại bài tập hoá học ..........................................................................20 1.4.4. Những yêu cầu lí luận dạy học cơ bản đối với bài tập hoá học ...............23 1.4.5. Sử dụng bài tập hóa học ...........................................................................26 1.5. E- BOOK ........................................................................................................27 1.5.1. Khái niệm e-book .....................................................................................27 1.5.2. Mục đích thiết kế e-book ..........................................................................27 1.5.3. Các yêu cầu thiết kế e-book .....................................................................27 1.5.4. Ưu điểm và hạn chế của sách điện tử .......................................................29 1.5.5. Các phần mềm thiết kế E-Book ................................................................30 TÓM TẮT CHƯƠNG I ............................................................................................35 Chương 2. THIẾT KẾ E-BOOK GIÚP HỌC SINH GIẢI BÀI TẬP PHẦN VÔ CƠ HÓA HỌC 11 NÂNG CAO ............................................................................37 2.1. TỔNG QUAN VỀ CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC 11 NÂNG CAO ............37 2.1.1. Cấu trúc chương trình ...............................................................................37 2.1.2. Nội dung kiến thức và mục tiêu phần Hóa học vô cơ ..............................38 2.2. MỤC TIÊU CỦA CÁC CHƯƠNG VÀ MỘT SỐ ĐIỂM CẦN LƯU Ý .......39 2.2.1. Chương 2. Nhóm Nitơ ..............................................................................39 2.2.2. Chương 3. Nhóm Cacbon .........................................................................41 2.3. NGUYÊN TẮC THIẾT KẾ E-BOOK ...........................................................42 2.3.1. Cấu trúc ....................................................................................................43 2.3.2. Nội dung ...................................................................................................43 2.3.3. Hình thức ..................................................................................................43 2.3.4. Tính năng sử dụng ....................................................................................43 2.3. QUY TRÌNH THIẾT KẾ E-BOOK ...............................................................44 2.3.1. Phân tích ...................................................................................................44 2.3.2. Xây dựng nội dung ...................................................................................44 2.3.3. Thiết kế e-book .........................................................................................45 2.3.4. Chạy thử sản phẩm - Ghi đĩa CD .............................................................45 2.3.5. Thực nghiệm sư phạm ..............................................................................45 2.3.6. Đánh giá kết quả - Rút kinh nghiệm – Hoàn thiện e-book.......................45 2. 4. CẤU TRÚC VÀ THIẾT KẾ E-BOOK ........................................................46 2.4.1. Cấu trúc của trang chủ ..............................................................................46 2.4.2. Thiết kế e-book .........................................................................................46 2.5. NỘI DUNG CỦA E-BOOK ...........................................................................52 2.5.1. Hệ thống lý thuyết ....................................................................................52 2.5.2. Một số phương pháp giải bài tập hóa học cơ bản.....................................54 2.5.2. Hệ thống bài tập .......................................................................................67 2.5.3. Trang tư liệu .............................................................................................70 2.5.4. Trang “ Thư giãn” ....................................................................................76 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ............................................................................................80 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..............................................................81 3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................81 3.2. ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM.....................................................................81 3.3. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ...............................82 3.4. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM ....................................................................84 3.4.1. Chuẩn bị ...................................................................................................85 3.4.2. Tiến hành thực nghiệm .............................................................................85 3.5. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM .........................................................................88 3.5.1. Kết quả bài kiểm tra của học sinh ............................................................88 3.5.2. Nhận xét của GV về e-book .....................................................................97 3.5.3. Nhận xét của HS về e-book ....................................................................102 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ........................................................................................106 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................113 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNTT : công nghệ thông tin CD compact disc đĩa quang được sử dụng để lưu trữ dữ liệu số : ĐHSP : Đại học Sư phạm ĐT : đào tạo GV : giáo viên GD : giáo dục HS : học sinh HTML : Hypertext markup Language – Ngôn ngữ liên kết siêu văn bản ICT information and communicatipn technology – Công nghệ thông : tin và truyền thông NC : nâng cao PMDH : phần mềm dạy học PPDH : phương pháp dạy học PTHH : phương trình hóa học SGK : sách giáo khoa SBT : sách bài tập THPT : trung học phổ thông TNPT : tốt nghiệp phổ thông TV : television – máy truyền hình DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Các lớp thực nghiệm và đối chứng ........................................................ 81 Bảng 3.2. Quy trình thực nghiệm e-book ............................................................... 83 Bảng 3.3. Quy trình tham khảo ý kiến GV về e-book ........................................... 84 Bảng 3.4. Danh sách giáo viên tham gia nhận xét ................................................. 85 Bảng 3.5. Thống kê số lượng HS tham gia nhận xét ............................................. 86 Bảng 3.6. Bảng điểm bài kiểm tra số 1 .................................................................. 87 Bảng 3.7. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1 ........... 88 Bảng 3.8. Tổng hợp kết quả bài kiểm tra số 1 ....................................................... 88 Bảng 3.9. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 1 ................................ 89 Bảng 3.10. Điểm bài kiểm tra số 2 ......................................................................... 90 Bảng 3.11. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2 ......... 90 Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 2......................................... 91 Bảng 3.13. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 2 .............................. 92 Bảng 3.14. Điểm bài kiểm tra số 3 ......................................................................... 92 Bảng 3.15. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 3 ......... 92 Bảng 3.16. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 3......................................... 93 Bảng 3.17. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 3 .............................. 94 Bảng 3.18. Điểm bài kiểm tra số 4 ......................................................................... 94 Bảng 3.19 . Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 4 ........ 94 Bảng 3.20. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 4......................................... 95 Bảng 3.21. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 4 .............................. 96 Bảng 3.22 . Nhận xét của GV về e-book .............................................................. 97 Bảng 3.23. Thống kê số lượng phiếu nhận xét của HS .......................................... 102 Bảng 3.24. Nhận xét của HS về e-book ................................................................. 102 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick ......................................... 29 Hình 1.2. Giao diện phần mềm Microsoft Office Word 2007 ............................... 30 Hình 1.3. Giao diện của phần mềm Mathtype 6.5 ................................................. 31 Hình 1.4. Giao diện phần mềm Macromedia Flash MX Professional 2004 .......... 34 Hình 2.1. Các đề mục của trang chủ ...................................................................... 46 Hình 2.2. Giao diện của trang chủ.......................................................................... 47 Hình 2.3. Cấu trúc các trang quan trọng nhất của e-book ...................................... 48 Hình 2.4. Sơ đồ hệ thống trang kiến thức kỹ năng................................................. 53 Hình 2.5. Phương pháp xác định loại muối cacbonat ............................................ 53 Hình 2. 6. Sử dụng phương pháp bảo toàn nguyên tố ............................................ 55 Hình 2.7. Sử dụng phương pháp phương trình ion thu gọn ................................... 61 Hình 2.8. Sử dụng phương pháp sơ đồ đường chéo ............................................... 66 Hình 2. 9. Giao diện trang giới thiệu “bài tập tự luận” .......................................... 67 Hình 2. 10. Giao diện một trang “bài tập tự luận” ................................................. 68 Hình 2. 11. Sơ đồ cấu trúc trang “Bài tập trắc nghiệm” ........................................ 69 Hình 2.12. Giao diện của một trang bài tập trắc nghiệm ....................................... 69 Hình 2.13. Giao diện trang tư liệu.......................................................................... 70 Hình 2.14. Sơ đồ cấu trúc trang tư liệu ................................................................. 71 Hình 2.15. Thí nghiệm thật về thử tính tan của dung dịch amoniac ...................... 72 Hình 2.16. Thí nghiệm ảo về sản xuất HNO 3 trong công nghiệp ......................... 72 Hình 2.17. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học ................................................ 74 Hình 2.18. Các hằng số quan trọng của Natri ........................................................ 74 Hình 2.19. Hình ảnh của kim loại vàng ................................................................. 75 Hình 2.20. Các mức năng lượng và cấu trúc electron lớp ngoài cùng của Cu....... 75 Hình 2.21. Cấu trúc trang “Thư giãn” .................................................................... 76 Hình 2.22. Giao diện mục“Chuyện vui và giai thoại về các nhà hóa học” ............ 77 Hình 2.23. Giao diện mục “Một số thí nghiệm vui” .............................................. 78 Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 1 ................................................. 89 Hình 3.2.Biểu đồ kết quả bài kiểm tra số 1........................................................... 89 Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 2 ................................................. 91 Hình 3.4. Biểu đồ kết quả bài kiểm tra số 2........................................................... 91 Hình 3.5. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 3 ................................................. 93 Hình.3.6. Biểu đồ kết quả bài kiểm tra số 3........................................................... 93 Hình 3.7. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 4 ................................................. 95 Hình 3.8. Biểu đồ kết quả bài kiểm tra số 4........................................................... 95 MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Nửa cuối thế kỉ XX và đầu thế kỉ XXI những thành tựu mới của khoa học và công nghệ đang làm thay đổi hình thức và nội dung các hoạt động kinh tế, văn hoá và xã hội của loài người. Một số quốc gia phát triển đã bắt đầu chuyển dần từ văn minh công nghiệp sang văn minh thông tin. Các quốc gia đang phát triển tích cực áp dụng những tiến bộ mới của khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), để phát triển và hội nhập. Đối với giáo dục và đào tạo, công nghệ thông tin và truyền thông có tác động mạnh mẽ, làm thay đổi phương thức dạy và học, là phương tiện để tiến tới một “xã hội học tập”. Bộ Giáo dục - Đào tạo cũng đã yêu cầu: “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục và đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng CNTT như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập ở tất cả các môn học” (Trích Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT ngày 30/7/2001 của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT về việc tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2001-2005). Hóa học là một môn khoa học vừa lí thuyết vừa thực nghiệm. Trong quá trình dạy học, hầu hết các giáo viên gặp những khó khăn như nhiều thí nghiệm khó tiến hành, độc hại, nhiều nội dung lí thuyết trừu tượng, khô khan, khó truyền tải. Điều đó được khắc phục đáng kể khi GV biết khai thác tiện ích do ICT mang lại. Các thí nghiệm được quay video, được mô phỏng bằng các phần mềm như Macromedia Flash làm cho việc dạy học hóa học trở nên trực quan, sinh động và hấp dẫn hơn. Sách giáo khoa truyền thống cùng sách tham khảo với nhiều ưu điểm nổi bật là không thể thiếu trong việc bồi dưỡng năng lực tự học và có ý thức tự thân trong việc trau dồi tri thức. Tuy nhiên, nhược điểm chính của loại sách truyền thống này là không gọn nhẹ, không tích hợp các đa phương tiện như video, mô phỏng, thí nghiệm ảo. Những nhược điểm này có thể được khắc phục nếu áp dụng rộng rãi sách điện tử (e-book). Trong dạy học hóa học, có thể nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực nhận thức của học sinh bằng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó giải bài tập hóa học với tư cách là một phương pháp dạy học, có tác dụng lớn trong việc giáo dục, rèn luyện và phát triển năng lực học tập cho học sinh. Tuy nhiên, để đạt được kết quả cao cần có rất nhiều yếu tố hỗ trợ trong đó sử dụng ICT là một trong những yếu tố rất phù hợp với xu thế phát triển chung và cần thiết của thời đại ngày nay. Do đó, việc nghiên cứu đề tài: “THIẾT KẾ E-BOOK GIÚP HỌC SINH GIẢI BÀI TẬP PHẦN VÔ CƠ HÓA HỌC 11 CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO Ở TRƯỜNG THPT” là rất cần thiết nhằm cung cấp một công cụ giúp học sinh tự học, chủ động chiếm lĩnh tri thức cũng là góp phần đổi mới phương pháp và hình thức dạy - học. 2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu, thiết kế, xây dựng sách điện tử (e-book) giúp học sinh giải bài tập hóa học vô cơ lớp 11 (chương trình nâng cao), góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường THPT. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu – Nghiên cứu cơ sở lí luận về quá trình dạy học, xu hướng đổi mới PPDH, các phương pháp giải bài tập hóa học vô cơ lớp 11. – Điều tra thực trạng sử dụng ICT trong giải bài tập hóa học ở trường THPT. – Nghiên cứu, lựa chọn các phần mềm dùng để xây dựng e-book. Thiết kế ebook với trọng tâm là vận dụng các phương pháp để giải bài tập tự luận và trắc nghiệm khách quan. – Tiến hành thực nghiệm sư phạm : Thử nghiệm phối hợp dạy học sử dụng ebook với dạy học truyền thống, so sánh, đánh giá kết quả. – Một số đề xuất và giải pháp nhằm đổi mới phương pháp dạy học. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn hóa học ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Việc thiết kế e-book giúp học sinh giải bài tập hóa học vô cơ lớp 11 (chương trình nâng cao) để nâng cao chất lượng học tập của HS ở trường THPT. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Nội dung : Cách thiết kế e-book, các phương pháp giải bài tập tự luận và trắc nghiệm khách quan hóa học vô cơ lớp 11 (chương trình nâng cao). Địa bàn nghiên cứu : Một số trường THPT tại TP Hồ Chí Minh. Thời gian: năm học: 2010-2011. 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu thiết kế được e-book có tính khoa học, phù hợp với điều kiện thực tế về phương pháp giải bài tập hóa học vô cơ lớp 11 thì sẽ thiết kế được e-book có chất lượng sẽ giúp học sinh đạt kết quả tốt trong học tập. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5.1.Các phương pháp nghiên cứu lý luận – Nghiên cứu các văn bản và các chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Bộ GD và ĐT. – Nghiên cứu cơ sở lý luận về xu hướng đổi mới PPDH hóa học. – Nghiên cứu tác dụng và cách sử dụng bài tập hóa học ở trường THPT. – Nghiên cứu tài liệu hướng dẫn sử dụng các phần mềm thiết kế, hỗ trợ cho việc xây dựng e-book như : Dreamweaver, Macromedia Flash, Hot Potatoes, Chemoffice,... – Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu có liên quan đến bài tập trong SGK, sách bài tập, đề thi đại học, ... 5.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn – Điều tra thực trạng dạy học phần bài tập hóa học ở trường THPT hiện nay, thực trạng sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học, đặc biệt là việc ứng dụng ICT trong dạy và học phần bài tập hóa học. – Trao đổi, rút kinh nghiệm với các giáo viên về cách sử dụng bài tập hóa học và ICT trong dạy học. – Thực nghiệm sư phạm + Đánh giá tính khả thi và hiệu quả sử dụng e-book khi đưa vào sử dụng. + Triển khai việc sử dụng e-book cho HS các khối 11. 5.3. Các phương pháp toán học thống kê Xử lí kết quả thực nghiệm bằng các phương pháp thống kê, từ đó rút ra kết luận của đề tài. 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Hướng dẫn cho HS cách đánh giá và vận dụng các phương pháp giải bài tập hoá học vô cơ lớp 11(chương trình nâng cao) dưới hình thức e-book giúp các em HS chiếm lĩnh tri thức. - Nghiên cứu sử dụng e-book một cách hiệu quả (dễ sử dụng, nhiều kênh hình, video, mô phỏng flash nhằm tăng khả năng tự học cho người học). Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Các nghiên cứu về e-book Sử dụng đa phương tiện nghe nhìn trong nghe nhìn trong dạy hoá học ở bậc phổ thông ngày nay được phát triển sâu rộng tại hầu hết các địa phương trong cả nước. Đặc biệt là sự phát triển lớn mạnh không ngừng của việc dạy học có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông (E- learning) trong những năm gần đây đã góp phần quan trọng làm tăng hiệu quả đào tạo. Sự lớn mạnh ấy thể hiện qua việc ngày càng xuất hiện nhiều website, e-book, blog, phần mềm, tài liệu điện tử… hỗ trợ việc dạy học hay các lớp học điện tử elearning. Mỗi hình thức này đều có những mặt mạnh và hạn chế của nó. Chẳng hạn, các website, blog… thì chủ yếu bằng tiếng Anh, nội dung đa dạng nhưng chưa có tính hệ thống, mang nặng việc cung cấp thông tin; các phần mềm, tài liệu… hay các lớp học e-learning thì lại thu phí và đòi hỏi đường truyền Internet phải thông suốt; còn các e-book thì chủ yếu là bản số hóa của sách in, định dạng dưới nhiều dạng file chủ yếu là kênh chữ, ít sinh động. Những điều trên, phần nào gây khó khăn rất lớn cho học sinh phổ thông trong việc chọn lọc để tiếp nhận được kiến thức cần thiết trong khi quỹ thời gian của các em lại không nhiều. Khắc phục những hạn chế trên, việc xuất hiện loại hình e-book có nội dung lý thuyết và bài tập hỗ trợ tự học được thiết kế dưới dạng một website offline, thường được ghi lên một đĩa CD-ROM để người học có thể dùng bất cứ lúc nào với máy tính cá nhân của mình đang được các giáo viên và học sinh hưởng ứng nồng nhiệt. Nó nhanh chóng trở thành đề tài nghiên cứu của sinh viên đại học và các học viên cao học. Sau đây là một số khoá luận và luận văn tốt nghiệp chuyên ngành hóa học, trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh và ĐHSP Hà Nội: 1. Nguyễn Thị Ánh Mai (2006), Thiết kế e-book hóa học 10, Luận văn thạc sĩ giáo dục học K18, Thành phố Hồ Chí Minh. 2. Nguyễn Thị Minh Trang (2010), Thiết kế e-book hóa học lớp 10 NC chương 5 nhóm halogen, Khóa luận tốt nghiệp – ĐHSP Hà Nội 3. Nguyễn Thị Nhung (2006), Thiết kế e-book hóa học 11 NC- chương 4 : Đại cương về hóa học hữu cơ, Luận văn tốt nghiệp đại học- ĐHSP Hà Nội. 4. Nguyễn Thúy Hằng (2008), Thiết kế e- book hóa học 12 NC phần kim loại, Luận văn thạc sĩ – K16 – ĐHSP Hà Nội . 5. Nguyễn Thị Dạ Thảo (2008), Thiết kế e-book hóa học 11 NC phần hữu cơ, Luận văn thạc sĩ – K16 – ĐHSP Hà Nội . 6. Hỉ A Mổi (2005), Thiết kế website tự học môn hoá học lớp 11 chương trình phân ban thí điểm, Khoá luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. HCM. 7. Phạm Dương Hoàng Anh (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver MX và Macromedia Flash MX 2004 để thiết kế Websitehoox trợ cho việc học tập và củng cố kiến thức môn hoá học phần hidrocacbon không no mạch hở dành cho học sinh THPT, Khoá luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. HCM. 8. Nguyễn Thị Thanh Hà (2006), Ứng dụng phần mềm Macromedia Dreamweaver để thiết kế website lịch sử hoá học 10 góp phần nâng cao chất lượng dạy học, Khoá luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. HCM. 9. Phạm Duy Nghĩa (2006), Thiết kế website phục vụ việc học tập và ôn tập chương nguyên tử cho học sinh lớp 10 bằng phần mềm Macromedia Flash và Dreamweaver, Khoá luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. HCM. Các tác giả trên đều thành công trong việc làm phong phú nội dung các bài giảng lý thuyết, làm sáng tỏ những khái niệm khó trong SGK, minh hoạ tốt các phản ứng bằng thí nghiệm hoá học. Các e-book trên đã trở thành công cụ tự học hiệu quả cho HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, việc thiếu vắng phần bài tập áp dụng đã làm giới hạn tính năng sử dụng, giảm tính hấp dẫn của e-book. 10. Tống Thanh Tùng (2009), Thiết kế e- book hoá học 12 phần Crom- SắtĐồng hỗ trợ học sinh tự học, luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP. HCM. E-Book của tác giả Tống Thanh Tùng có bước tiến mạnh trong sự thay đổi giao diện, làm cho e-book trở nên hấp dẫn hơn, người học dễ sử dụng. Phần bài tập được biên soạn khá công phu, đầy đủ các dạng của chương. Đặc biệt phần bài giải được thiết kế giúp HS tự học rất tốt. Các thí nghiệm liên quan được cung cấp sẵn, rất tiện lợi nên e-book này đã thực sự trở thành người bạn không thể thiếu của HS lớp 12 khi học môn hoá học. Tuy nhiên, e-book còn có một hạn chế nhỏ là thiết kế màu sắc “hơi già” so với lứa tuổi HS. Những e-book trên qua phần thực nghiệm sư phạm đã chứng tỏ tính khả thi, hiệu quả nâng cao chất lượng dạy học hóa học. Tuy nhiên, đến nay các e-book này vẫn chưa được sử dụng rộng rãi trong thực tiễn dạy học, vì thế rất cần nhiều nghiên cứu khác để có thể mở rộng quy mô ảnh hưởng của hướng nghiên cứu đầy triển vọng này. 1.2. Các nghiên cứu về giải bài tập hóa học Trong thực tiễn dạy học ở trường phổ thông, BTHH giữ vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo. BTHH vừa là mục đích, vừa là nội dung lại vừa là phương pháp dạy học hiệu quả, nó không chỉ cung cấp cho học sinh kiến thức, con đường giành lấy kiến thức mà còn mang lại niềm vui của quá trình khám phá, tìm tòi, phát hiện của việc tìm ra đáp số. Đặc biệt BTHH còn mang lại cho người học một trạng thái hưng phấn, hứng thú nhận thức. Đây là một yếu tố tâm lý quan trọng của quá trình nhận thức đang được chúng ta quan tâm. Việc nghiên cứu các vấn đề về bài tập hóa học từ trước đến nay đã có nhiều công trình của các tác giả như ở trong nước có GS.TS. Nguyễn Ngọc Quang nghiên cứu lý luận về bài toán; PGS. TS. Nguyễn Xuân Trường nghiên cứu về bài tập thực nghiệm định lượng; PGS.TS. Lê Xuân Trọng, PGS.TS. Đào Hữu Vinh, TS. Cao Cự Giác và nhiều tác giả khác quan tâm đến nội dung và phương pháp giải toán hóa học... Trong thực tế, có rất nhiều tài liệu để HS tham khảo nhưng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ các nội dung khiến nhiều HS rất lúng túng khi giải bài tập hóa học. Một trong những biện pháp tích cực đó là cần trang bị cho HS phương pháp giải bài tập hóa học một cách tư duy, logic. Vì vậy, trong các năm gần đây có rất nhiều tác giả đã nghiên cứu về các phương pháp giải bài tập như: 1. Phạm Thị Thu Hà (2010), Xây dựng hệ thống bài tập tự luận có phương pháp giải nhanh dùng làm câu hỏi trắc nghiệm phần phi kim lớp11.Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP. HCM. 2. Lương Công Thắng (2011), Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học có nhiều cách giải để rèn luyện tư duy cho HS lớp 12 THPT. Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP. HCM. 3. Lê Thị Phương Thúy (2010), Xây dựng hệ thống bài tập hóa hữu cơ 12 nhằm rèn luyện kỹ năng giải bài tập cho học sinh yếu môn hóa ở trường THPT. Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP. HCM. 4. Dương Thị Kim Tiên (2010), Thiết kế hệ thống bài toán hóa học nhiều cách giải nhằm phát triển tư duy và nâng cao hiệu quả dạy học ở trường THPT. Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP. HCM. Từ các hướng nghiên cứu trên tác giả nhận thấy có rất nhiều tác giả đã thiết kế e-book nhưng chỉ nhằm giúp HS tự học qua mỗi chương còn các tác giả làm về phần bài tập lại thiên về phương hướng xây dựng, tuyển chọn và sử dụng về bài tập hóa học. Vì vậy, chúng tôi muốn mở ra một hướng mới đó là thiết kế e-book để giúp HS có được những phương pháp giải bài tập hóa học một cách có hệ thống. Qua đó HS có cái nhìn khái quát hơn về các bài tập cùng dạng, HS sẽ học được cách nâng cao khả năng tư duy, sáng tạo. 1.2. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC 1.2.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học Việc thực hiện đổi mới PPDH đã và đang được thực hiện ở nhiều nước trên thế giới. Trước đây, việc dạy học được diễn ra theo mô hình “ lấy giáo viên làm trung tâm”, ngày nay, xu hướng mới đang được áp dụng là “dạy học lấy học sinh làm trung tâm”. Định hướng chung về đổi mới PPDH là phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, tự học, kĩ năng vận dụng vào thực tiễn, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, tận dụng được công nghệ mới nhất; Khắc phục lối dạy truyền thụ một chiều, đọc chép các kiến thức có sẵn. Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác. Định hướng vào người học (lấy người học làm trung tâm) được coi là quan điểm định hướng chung cho đổi mới PPDH. Ở các trường phổ thông nước ta, việc hoàn thiện các PPDH đang được thực hiện theo một số hướng sau: [7], [26]. 1.2.1.1. Xây dựng cơ sở lí thuyết Chú ý những quan điểm phương pháp luận để tìm hiểu bản chất PPDH và định hướng hoàn thiện PPDH. 1.2.1.2. Hoàn thiện chất lượng các PPDH hiện có – Tăng cường tính tích cực, tính tìm tòi sáng tạo ở người học, tiềm năng trí tuệ nói riêng và nhân cách nói chung. – Tăng cường năng lực vận dụng tri thức đã học vào cuộc sống, sản xuất. – Chuyển dần trọng tâm của PPDH từ tính chất thông báo, tái hiện sang tính chất phân hoá cá thể cao độ tiến lên theo nhịp độ cá nhân. – Chuyển dần trọng tâm đầu tư công sức vào việc giảng giải kiến thức sang dạy phương pháp học, trong đó có phương pháp tự học cho học sinh. 1.2.1.3. Sáng tạo ra PPDH mới bằng các cách sau đây – Liên kết nhiều PPDH riêng lẻ thành tổ hợp PPDH phức hợp. – Liên kết PPDH với các phương tiện kĩ thuật dạy học hiện đại (phương tiện nghe nhìn, máy vi tính, ..) tạo ra các tổ hợp PPDH có dùng kĩ thuật. – Chuyển hoá phương pháp khoa học thành PPDH đặc thù của môn học. – Đa dạng hoá các PPDH phù hợp với cấp học, bậc học, các loại hình nhà trường và môn học. Đối với bộ môn hoá học, định hướng đổi mới PPDH là quan tâm và tạo mọi điều kiện để người học trở thành chủ thể hoạt động sáng tạo trong giờ học, để người học tự chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng về hoá học. Vì vậy, khi đổi mới PPDH ta cần quán triệt tư tưởng chủ đạo là : – Sử dụng các yếu tố tích cực đã có ở các PPDH hoá học như PP thực nghiệm, nêu và giải quyết vấn đề, đàm thoại, trực quan... – Tiếp thu có chọn lọc một số quan điểm, PP dạy học tích cực trong khoa học giáo dục hiện đại của một số nước phát triển như dạy học kiến tạo, hợp tác theo nhóm nhỏ, dạy học tích cực, dạy học tương tác,... – Lựa chọn các PP phát huy tính tích cực của HS đảm bảo sự phù hợp với mục tiêu bài học, đối tượng HS cụ thể, điều kiện của từng địa phương, ... – Tận dụng những thành tựu mới của khoa học và công nghệ để hỗ trợ dạy học, đặc biệt là sự trợ giúp của công nghệ thông tin và truyền thông. Như vậy, có thể kết luận: trong bối cảnh chung của hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, việc phát huy tính tích cực và tăng cường khả năng tự học của HS là những xu hướng quan trọng. Ứng dụng công nghệ thông tin để đa dạng hoá phương tiện dạy học là một trong các biện pháp không thể thiếu để đảm bảo tốc độ phát triển của nền giáo dục nước nhà. 1.2.2. Vai trò của CNTT trong đổi mới PPDH Có thể nói, sự ra đời của CNTT trong thời gian qua đã tạo ra những nền tảng cơ bản cho phép con người thay đổi phương thức tổ chức và xử lý thông tin trên phạm vi rộng lớn toàn cầu. Tác động của CNTT làm cho môi trường dạy học cũng thay đổi theo, nó tác động mạnh mẽ tới mọi thành tố của quá trình dạy học. Mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng CNTT trong dạy hoá học là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho người học, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác, tính cá thể và có hiệu quả cao hơn so với việc dạy truyền thống. Quan sát hoạt động dạy học trong nhà trường hiện nay, chúng tôi nhận thấy vai trò của CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học được thể hiện ở nhiều mức độ khác nhau như sau: – Ở mức độ thường xuyên, phổ biến nhất là truy cập Internet để tìm thông tin phục vụ cho công tác giảng dạy của GV. Sử dụng máy tính như là công cụ để soạn bài giảng, chuẩn bị tư liệu dạy, kết hợp với máy chiếu (projector) để
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan