i
ii
iii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn:
- TS. Phạm Quang Tiệp – Trưởng khoa Giáo dục Tiểu học – Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian
nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
- Ban giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Giáo dục Tiểu học và Thư viện
trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo mọi điều kiện cho việc học tập, nghiên
cứu và thực hiện luận văn của tác giả.
- Các thầy, cô trong Hội đồng giám khảo bảo vệ đề cương và Hội đồng giám
khảo bảo vệ và đánh giá luận văn đã không quản thời gian để đọc và tham gia
góp ý cho luận văn được hoàn thành.
- Ban giám hiệu, các giáo viên cộng tác và các em học sinh trường Tiểu học
Nguyễn Siêu đã tạo mọi điều kiện cho thực nghiệm sư phạm.
- Các đồng nghiệp, bạn bè và người thân đã quan tâm giúp đỡ.
Hà Nội, tháng
năm 2016
Tác giả
Phạm Thị Loan
iv
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu, kết quả nghiên cứu đều là trung thực và chưa có ai công bố trong một công
trình nghiên cứu nào khác.
Hà Nội, tháng
năm 2016
Tác giả
Phạm Thị Loan
v
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................i
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN................................x
DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................xi
MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................ 3
6. Giả thuyết khoa học........................................................................................3
7. Cấu trúc của luận văn..................................................................................... 4
8. Những đóng góp mới......................................................................................4
NỘI DUNG............................................................................................................5
Chương 1. Cơ sở lí luận của việc thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học...................................................................................5
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................................5
1.1.1. Những nghiên cứu về dạy học theo dự án.............................................5
1.1.2. Những nghiên cứu về dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.......6
1.1.3. Những nghiên cứu về thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học................................................................................8
1.2. Những vấn đề lí luận về dự án học tập và dạy học theo dự án....................9
vi
1.2.1. Dự án học tập.........................................................................................9
1.2.1.1. Khái niệm dự án..................................................................................9
1.2.1.2. Bản chất của dự án học tập...............................................................10
1.2.1.3. Đặc trưng của dự án học tập.............................................................11
1.2.2. Dạy học theo dự án..............................................................................14
1.2.2.1. Bản chất của dạy học theo dự án......................................................14
1.2.2.2. Tiến trình dạy học theo dự án........................................................... 16
1.2.2.3. Các nguyên tắc của dạy học theo dự án............................................20
1.3. Đặc điểm môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học............................................21
1.3.1. Mục tiêu môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.......................................21
1.3.2. Nội dung môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học......................................22
1.3.3. Đặc điểm môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học......................................26
1.3.3.1. Các chương trình được xây dựng theo quan điểm tích hợp..............26
1.3.3.2. Chương trình có cấu trúc đồng tâm và phát triển dần qua các lớp...26
1.3.3.3. Chương trình chú ý tới những vốn sống, vốn hiểu biết của HS trong
việc tham gia xây dựng các bài học...............................................................27
1.4. Đặc điểm của học sinh giai đoạn đầu tiểu học...........................................27
1.4.1. Đặc điểm sinh lí...................................................................................27
1.4.2. Đặc điểm tâm lí....................................................................................28
1.4.3. Đặc điểm về nhận thức........................................................................29
1.5. Những định hướng thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và
xã hội ở tiểu học................................................................................................30
vii
Kết luận chương 1.............................................................................................32
Chương 2: Thực trạng thiết kế và sử dụng dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học....................................................................................34
2.1. Mục tiêu điều tra........................................................................................34
2.2. Đối tượng điều tra......................................................................................34
2.3. Nội dung điều tra....................................................................................... 34
2.3.1. Thực trạng dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học......................34
2.3.2. Thực trạng vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học ở
tiểu học.......................................................................................................... 42
2.3.3. Thực trạng thiết kế và sử dụng dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học..............................................................................43
2.3.3.1. Đánh giá về vai trò của PPDH theo dự án trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội...............................................................................................43
2.3.3.2. Khả năng vận dụng PPDH theo dự án trong dạy học Tự nhiên và xã
hội ở Tiểu học................................................................................................ 45
2.3.3.3. Tiến trình vận dụng PPDH theo dự án trong dạy học Tự nhiên và xã
hội.................................................................................................................. 46
2.3.3.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả việc sử dụng PPDH theo dự
án trong môn Tự nhiên và xã hội...................................................................47
Kết luận chương 2.............................................................................................49
Chương 3: Quy trình và kĩ thuật thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học....................................................................................50
3.1. Nguyên tắc thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở
tiểu học..............................................................................................................50
viii
3.1.1. Đảm bảo đặc trưng của dự án học tập................................................. 50
3.1.2. Phù hợp với đặc trưng của môn Tự nhiên và xã hội............................50
3.1.3. Phù hợp với đặc điểm của học sinh giai đoạn đầu tiểu học.................50
3.1.4. Phù hợp với thực tiễn dạy học ở tiểu học............................................ 51
3.2. Quy trình thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở
tiểu học..............................................................................................................52
3.3. Một số kĩ thuật thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã
hội ở tiểu học.................................................................................................... 54
3.3.1. Kĩ thuật thiết kế mục tiêu của dự án học tập....................................... 54
3.3.2. Kĩ thuật thiết kế các nhiệm vụ trong dự án học tập.............................57
3.3.3. Kĩ thuật thiết kế phương pháp hướng dẫn học sinh học tập theo dự án
57
3.3.4. Kĩ thuật thiết kế phương tiện, học liệu học tập của học sinh theo dự án
58
3.3.5. Kĩ thuật thiết kế môi trường học tập theo dự án..................................59
3.4. Thiết kế một số dự án học tập minh họa....................................................60
3.5. Thực nghiệm sư phạm............................................................................... 73
3.5.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm.......................................................... 73
3.5.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm..........................................................74
3.5.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm......................................................... 74
3.5.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.................................................... 74
3.5.5. Phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm.........................75
3.5.5.1. Căn cứ để đánh giá:.......................................................................... 75
ix
3.5.5.2. Phương án đánh giá.......................................................................... 75
3.5.6. Tiến hành TNSP...................................................................................75
3.5.6.1. Các giáo viên dạy thực nghiệm........................................................ 75
3.5.6.2. Các tiến trình dạy học theo dự án sử dụng trong thực nghiệm sư
phạm.............................................................................................................. 75
3.5.6.3. Lịch dạy học theo dự án ở các lớp thực nghiệm...............................76
3.5.7. Đánh giá kết quả TNSP....................................................................... 76
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 81
1. Kết luận.........................................................................................................81
2. Kiến nghị...................................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 83
PHỤ LỤC.............................................................................................................87
x
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Viết đầy đủ
Viết tắt
- Câu hỏi khái quát
CHKQ
- Câu hỏi bài học
CHBH
- Câu hỏi nội dung
CHND
- Dạy học theo dự án
DHTDA
- Dự án
DA
- Dạy học
DH
- Giáo viên
GV
- Học sinh
HS
- Nghiên cứu tài liệu
NCTL
- Phương pháp
PP
- Phương pháp dạy học
PPDH
- Phương pháp dự án
PPDA
- Thực nghiệm sư phạm
TNSP
- Trung bình
TB
xi
DANH MỤC CÁC BẢNG
1. Bảng 1.1. Phân phối chương trình môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học........22
2. Bảng 2.1. Phương pháp dạy học giáo viên thường dùng..............................35
3. Bảng 2.2. Mức độ sử dụng các hình thức tổ chức dạy học...........................36
4. Bảng 2.3. Đánh giá của GV về vai trò của PPDH theo dự án......................43
5. Bảng 2.4. Vai trò, ý nghĩa của PPDH theo dự án trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội..................................................................................................44
6. Bảng 2.5.Yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng PPDH theo dự án.................47
7. Bảng 3.1. Bảng phân công giáo viên dạy các lớp thực nghiệm....................77
8. Bảng 3.2. Kết quả đánh giá HS các nhóm DA “Em làm bác sĩ nhí”............79
9. Bảng 3.3.Kết quả đánh giá HS các nhóm DA “Con người và môi trường
sống”.................................................................................................................80
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1.
Bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam hiện nay: dạy
học theo tiếp cận năng lực; theo đó nội dung dạy học được xây dựng theo hướng
tích hợp; phương pháp dạy học được thực hiện chủ yếu theo hướng thực hành,
trải nghiệm và qua đó người học hình thành và phát triển được các năng lực cần
thiết như năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề, tự học…
1.2.
Dạy học theo dự án là phương pháp dạy học hướng người học vào việc
giải quyết các nhiệm vụ có tính liên môn, đa ngành, đa lĩnh vực gắn với hiện
thực đời sống. Vấn đề cốt lõi của dạy học dựa vào dự án chính là các dự án học
tập. Các dự án học tập phải được thiết kế công phu trên cơ sở tích hợp tri thức
khoa học thuộc nhiều lĩnh vực và dựa trên nền tảng vốn kiến thức, kinh nghiệm
của người học thì dạy học dựa vào dự án mới đạt được hiệu quả giáo dục mong
muốn.
1.3.
Môn Tự nhiên và xã hội là môn học tích hợp ở tiểu học. Nội dung học vấn
của môn học này trải rộng trên nhiều lĩnh vực khoa học, trong đó bao gồm: vật lí,
hóa học, sinh học, lịch sử, địa lí, dân số, môi trường… Môn học này hình thành
cho người học tri thức khoa học có tính căn bản, nền tảng phục vụ thiết thực cho
đời sống cá nhân và là nền tảng để học tập các tri thức thuộc các lĩnh vực khoa
học khác. Trong thời gian vừa qua đã có nhiều nghiên cứu nhằm đổi mới cả về
nội dung và phương pháp dạy học môn học này và những nghiên cứu ấy bước
đầu gặt hái được những thành công. Mặc dù vậy, trong bối cảnh đổi mới nền
giáo dục Việt Nam hiện nay, cần có những nghiên cứu hướng trực tiếp vào việc
cấu trúc lại nội dung học tập thành các vấn đề có tính rộng mở hơn gắn với thực
tiễn nhiều hơn và đó chính là các dự án học tập.
2
1.4. Đến nay, dạy học dựa vào dự án nói chung đã được nghiên cứu và triển khai
khá rộng rãi ở Việt Nam, tuy nhiên hầu như chưa có công trình nghiên cứu nào
tập trung chủ yếu vào vấn đề thiết kế dự án học tập tích hợp liên môn hoặc dự án
học tập trong một môn học cụ thể. Chính vì thế, xuất phát từ các cở sở lí luận và
thực tiễn trên đây chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu “Thiết kế dự án học tập
trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học” làm luận văn tốt nghiệp của
mình, nhằm góp phần đổi mới nội dung và phương pháp dạy học ở tiểu học theo
hướng phát triển năng lực cho người học như định hướng đã được nêu ra trong
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất quy trình và kĩ thuật thiết kế dự án học tập, quy trình tổ chức cho học
sinh thực hiện dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế và sử dụng dự án học tập trong
dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
3.2. Nghiên cứu thực trạng việc thiết kế và sử dụng dự án học tập trong dạy học
môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
3.3. Đề xuất quy trình và kĩ thuật thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học. Đề xuất quy trình tổ chức cho học sinh thực hiện dự
án học tập trong môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
3.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của
quy trình và kĩ thuật thiết kế được đề xuất trong đề tài.
3
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Việc thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp tổng quan lí luận để tìm hiểu lịch sử nghiên cứu và những thành
tựu khoa học hiện nay.
- Phương pháp tổng hợp và khái quát hóa lí luận để xây dựng hệ thống khái niệm
cơ bản và khung lí thuyết của nghiên cứu.
5.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, quan sát, phỏng vấn, dự giờ để tìm hiểu
thực trạng việc thiết kế và sử dụng dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và
xã hội ở tiểu học.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm bằng các kĩ thuật tọa đàm, phân tích hồ sơ
giảng dạy, phân tích sản phẩm của giáo viên.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá kết quả nghiên cứu.
5.3. Phương pháp xử lí thông tin và số liệu
Sử dụng thống kê toán học để xử lí các tài liệu nghiên cứu nhằm rút ra những
nhận xét, kết luận có giá trị khách quan.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu quy trình và kĩ thuật thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học vừa đảm bảo các nguyên tắc chung của dạy học theo
dự án vừa phù hợp với đặc trưng của môn Tự nhiên xã hội ở tiểu học thì có thể
4
vận dụng để thiết kế được các dự án hay và sử dụng hiệu quả trong dạy học môn
Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận, phần Nội dung của đề tài gồm ba
chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học
Chương 2: Thực trạng thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã
hội ở tiểu học
Chương 3: Quy trình và kĩ thuật thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học
8. Những đóng góp mới
- Bổ sung và phát triển cơ sở lí luận của dạy học theo dự án làm cơ sở cho việc
vận dụng dạy học Tự nhiên và xã hội ở tiểu học.
- Đề xuất quy trình và kĩ thuật thiết kế dự án học tập trong môn Tự nhiên và xã
hội ở tiểu học.
- Thiết kế được hai quy trình dạy học theo dự án trong môn Tự nhiên và xã hội ở
hai chủ đề.
- Đã tổ chức thực hiện tiến trình dạy học theo dự án trong môn Tự nhiên và xã
hội tại trường tiểu học Nguyễn Siêu.
5
NỘI DUNG
Chương 1. Cơ sở lí luận của việc thiết kế dự án học tập trong dạy học môn
Tự nhiên và xã hội ở tiểu học
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về dạy học theo dự án
Vào thế kỉ XVI, những kiến trúc sư người Ý đã làm việc chuyên nghiệp xu
hướng nghề nghiệp của họ bằng cách thành lập một Học viện nghệ thuật – The
Accademia di San Luca – Rome dưới sự bảo trợ của Giáo hoàng Gregory XIII
năm 1577.
Cuộc thi đầu tiên của Học viện được tổ chức vào năm 1656. Cấu trúc của
các cuộc thi vào Học viện tương đương với kì thi kiến trúc. Việc thiết kế trong
các cuộc thi vào Học viện chỉ là những tình huống giả định. Vì lí do này chúng
được gọi là “dự án” – “những dự án với ý định là những bài tập trong tưởng
tượng chứ chúng không được dùng để xây dựng” (theo Egbert).
Sau mô hình của Ý, Viện hàn lâm kiến trúc Hoàng gia cũng được thành
lập ở Pháp năm 1761, nhiệm vụ của cuộc thi ở đây trở nên phổ biến. Ngoài
những cuộc thi “Prix d’Emulation” diễn ra hàng tháng. Với sự giới thiệu của Prix
d’Emulatiom, việc đào tạo đã tập trung vào học tập bằng các dự án. Sinh viên
phải hoàn thành một vài dự án cấp tháng để được trao tặng huân chương hoặc
được công nhận kết quả. Sự công nhận này hết sức cần thiết để học tiếp thạc sĩ
và được trao tặng danh hiệu kiến trúc sư hàn lâm. Với Prix d’Emulatiom năm
1763, sự phát triển ý tưởng dự án thành phương pháp học tập và giáo dục hàn
lâm được hoàn thiện.
6
Học tập bằng các dự án không còn là duy nhất đối với ngành kiến trúc.
Đến cuối thế kỉ XVIII chuyên ngành cơ khí đã được thành lập và được coi là một
bộ phận của các trường đại học công nghiệp và kĩ thuật mới.
Sự lan truyền từ châu Âu sang châu Mĩ và từ ngành kiến trúc đến ngành
cơ khí có ảnh hưởng quan trọng đến việc sử dụng và trang bị cơ sở lí luận cho
các PPDH theo dự án.
Quá trình lịch sử nổi bật của PPDH theo dự án được chia thành 5 giai đoạn:
Từ 1590 – 1765: Khởi đầu là việc làm theo dự án ở những trường kiến trúc của
châu Âu.
Từ 1765 – 1880: PPDH theo dự án là một PP học tập có qui tắc và được đưa đến
Mĩ.
Từ 1880 – 1915: Làm việc trong dự án đào tạo thủ công ở các trường phổ thông
công lập bình thường.
Từ 1915 – 1965: Định nghĩa lại PPDH theo dự án và đưa nó từ Mĩ quay lại Châu
Âu.
Từ 1965 đến nay: Khám phá lại ý tưởng về PPDH theo dự án và làm nó phổ biến
trên toàn thế giới.
Như vậy, lịch sử phát triển của PPDH theo dự án có thể tóm lược như sau:
DHTDA có nguồn gốc ở châu Âu từ thế kỉ XVI (ở Ý, Pháp). Đến thế kỉ XX, các
nhà sư phạm Mĩ (Woodward; Richard; J.Dewey, W.Kilpatrick) xây dựng cơ sở lí
luận cho PPDH này. Ngày nay, PP DHTDA được sử dụng phổ biến trên toàn thế
giới, trong tất cả các ngành học, cấp học với các tên gọi khác nhau: Project
Method, Project based learning.
1.1.2. Những nghiên cứu về dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học
* Lịch sử phát triển môn Tự nhiên và xã hội:
7
Trước Cách mạng Tháng 8: môn học có tên gọi “Cách trí” dạy các nội
dung: - Cấu tạo cơ thể người - Vệ sinh cơ thể người - Môi trường và thiên nhiên.
Sau Cách mạng Tháng 8: Từ cuộc Cải cách giáo dục lần thứ nhất (1950) đổi tên
thành "Cách trí cải tiến" với nội dung: - Giống Cách trí nhưng có lược bỏ những
phần có liên quan đến Pháp. Sau 1954, từ cuộc Cải cách giáo dục lần thứ hai
(1956) lấy tên là: "Tìm hiểu khoa học thường thức" và "Truyện kể lịch sử", tuy
nhiên hình thức bị lồng ghép vào môn tiếng Việt. Lớp 1, 2 được dạy thông qua
môn Tập đọc đó là những bài tập đọc khoa, sử, địa. Lớp 3: Nội dung các phần
khoa, sử, địa được in thành bài riêng ở cuối sách. Phương pháp chủ yếu là thuyết
trình (do dạy qua môn Tập đọc). Lớp 4: Có sách giáo khoa riêng cho môn “Tìm
hiểu khoa học thường thức” với các nội dung: Cấu tạo và vệ sinh cơ thể người;
Một số cây lương thực; Một số con vật nuôi; Một số bệnh thông thường và các
biện pháp phòng chống bệnh tật (đau mắt hột, giun sán, cấp cứu người bị thương,
bị bỏng); Đất trồng trọt; Khoáng vật; Điện. Sau năm 1981 (từ cuộc Cải cách giáo
dục lần thứ ba) môn học được đổi tên là "Tự nhiên và xã hội". Nhưng đến tận
năm học 1996 - 1997 mới được thực hiện chính thức trên cả nước, sau quá trình
thực nghiệm lâu dài ở nhiều nơi. Đến năm 2001, chính thức gọi môn học là: Tự
nhiên và xã hội (các lớp 1,2,3); Khoa học (các lớp 4,5); Lịch sử và Địa lí (các lớp
4,5) [23].
* Dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học
Nghiên cứu về dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở tiểu học có Nguyễn Thị
Thấn và Nguyễn Thượng Giao (1995) với “Phương pháp dạy học Tự nhiên và
Xã hội” trong Giáo trình đào tạo giáo viên tiểu học hệ Đại học Tại chức.
Nguyễn Thượng Giao (2001) với giáo trình “Phương pháp dạy học môn Tự
nhiên và Xã hội”. Bùi Phương Nga (2007) cùng một số tác giả khác đã đưa ra
8
một số phương pháp dạy học phù hợp trong môn Tự nhiên và xã hội qua “Tự
nhiên – xã hội và phương pháp dạy học tự nhiên – xã hội”. Các nghiên cứu trên
đây đều chủ yếu tập trung vào các phương pháp dạy học môn Tự nhiên và xã
hội.
Với bài nghiên cứu khoa học “Tích hợp giáo dục môi trường trong môn
Tự nhiên và xã hội lớp 1,2,3”, tác giả Dương Thơ đã bước đầu đưa ra cái nhìn
rộng hơn về quan điểm tích hợp trong môn học này. Với phương pháp này, GV
có thể giúp HS vận dụng kiến thức đã học vào đời sống thực tế và tạo được hứng
thú cho HS.
1.1.3. Những nghiên cứu về thiết kế dự án học tập trong dạy học môn Tự
nhiên và xã hội ở tiểu học
Ở Việt Nam, các hình thức dạy học gần gũi với phương pháp DHTDA có
từ rất sớm. Ví dụ: các khóa luận tốt nghiệp, các luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ,...
tiến hành ở các trường Đại học, trong đó sinh viên, học viên và các nghiên cứu
sinh phải thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu với sự nỗ lực cao dưới sự hướng
dẫn của thầy. Còn ở các trường phổ thông, việc GV tổ chức các cuộc tham quan,
học tập ngoại khóa, làm thí nghiệm trên lớp hoặc nhóm và khi kết thúc, học sinh
phải có bản tổng kết hay báo cáo. Ở các trường phổ thông lao động, vào những
năm 1960 – 1980, HS được giao các nhiệm vụ lao động [22; tr.9] cũng là những
hình thức dạy học tương tự với dự án. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, khái
niệm DHTDA vẫn còn xa lạ đối với GV và HS ở trường phổ thông. Mãi cho tới
những năm gần đây, lí luận DHTDA mới được truyền bá và vận dụng ở Việt
Nam.
DHTDA cũng được dự án giáo dục Việt - Bỉ đưa vào chương trình tập
huấn cho giáo viên tiểu học [22]. Trong ngành giáo dục, DHTDA cũng được vận
9
dụng để dạy học một số bộ môn: như Vật lí, Sinh học, Môi trường, Tin học, Tự
nhiên và Xã hội... nhờ công nghệ thông tin của Intel, Microsoft mà DHTDA
được phổ biến và vận dụng ở Việt Nam [22, tr. 10] .
Gần đây, Nguyễn Thị Hương (2012) đã nghiên cứu việc “Vận dụng
phương pháp dạy học theo dự án để dạy học chuyên đề Giáo dục môi trường cho
sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học”. Trong luận văn này, tác giả xây dựng một
số dự án về chuyên đề Giáo dục môi trường. Qua đó, sinh viên nắm được các
kiến thức về môi trường và vận dụng các kiến thức có liên quan đưa vào thực tế.
1.2. Những vấn đề lí luận về dự án học tập và dạy học theo dự án
1.2.1. Dự án học tập
1.2.1.1. Khái niệm dự án
Thuật ngữ dự án trong tiếng Anh là “Project”, có nguồn gốc từ tiếng La
tinh và ngày nay được hiểu theo nghĩa phổ thông là một đề án, một dự thảo hay
một kế hoạch. Khái niệm dự án được sử dụng phổ biến trong hầu hết các lĩnh vực
kinh tế-xã hội: trong sản xuất, doanh nghiệp, trong nghiên cứu khoa học cũng
như trong quản lý xã hội...
Dự án là một dự định, một kế hoạch cần được thực hiện trong điều kiện
thời gian, phương tiện tài chính, nhân lực, vật lực xác định nhằm đạt được mục
đích đã đề ra. Dự án có tính phức hợp, tổng thể, được thực hiện trong hình thức
tổ chức dự án chuyên biệt.
Một dự án nói chung có những đặc điểm cơ bản sau:
- Có mục tiêu được xác định rõ ràng,
- Có thời gian qui định cụ thể.
- Có nguồn tài chính, vật chất, nhân lực giới hạn.
- Mang tính duy nhất (phân biệt với các dự án khác).
- Xem thêm -