BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC
BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN
THIẾT KẾ CHƯƠNG TRÌNH NGOẠI
KHÓA TOÁN HỌC CHO HỌC SINH
LỚP 10 THPT
Thuộc nhóm ngành khoa học: Khoa học giáo dục
Sơn La, tháng 05 năm 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC
BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN
THIẾT KẾ CHƯƠNG TRÌNH NGOẠI
KHÓA TOÁN HỌC CHO HỌC SINH
LỚP 10 THPT
Thuộc nhóm ngành khoa học: Khoa học giáo dục
Sinh viên thực hiện: Lường Thị Mai Anh
Phan Mạnh Cường
Nguyễn Thị Ngọc Bích
Nguyễn Hương Giang
Boun Seng Lao Meo
Dân tộc: Thái
Dân tộc: Kinh
Dân tộc: Kinh
Dân tộc: Kinh
Dân tộc: Hà Nhì
Nữ
Nam
Nữ
Nữ
Nam
Lớp: K55 ĐHSP Toán
Khoa: Toán - Lý - Tin
Ngành học: ĐHSP Toán
Sinh viên chịu trách nhiệm chính thực hiện đề tài: Lường Thị Mai Anh
Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Hải Lý
Sơn La, tháng 05 năm 2017
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học của mình, ngoài sự cố gắng của cả
nhóm chúng em còn nhận đƣợc sự giúp đỡ chu đáo, nhiệt tình của thầy cô và các bạn.
Trƣớc hết, chúng em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Phòng Khoa học
Công Nghệ và Hợp tác Quốc tế, đặc biệt là của các Thầy, Cô trong khoa Toán - Lý Tin.
Chúng em xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo trƣờng THPT 19 - 5 Hoà
Bình, đã giúp đỡ chúng em. Đồng thời, chúng em đã nhận đƣợc giúp đỡ, động viên
của tập thể lớp K55 - ĐHSP Toán.
Đặc biệt, chúng em xin chân thành cảm ơn sự chỉ đạo, giúp đỡ tận tình, chu đáo của
GVC - Ths Nguyễn Hải Lý ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn để chúng em hoàn thành đề tài
này.
Từ lòng biết ơn sâu sắc cho phép chúng em đƣợc gửi đến thầy, cô, bạn bè và
những ngƣời đã giúp đỡ chúng em hoàn thành đề tài này lời chúc sức khỏe và lời cảm
ơn chân thành nhất!
Chúng em xin chân thành cảm ơn!
Ngƣời thực hiện đề tài
Lƣờng Thị Mai Anh
Phan Mạnh Cƣờng
Nguyễn Thị Ngọc Bích
Nguyễn Hƣơng Giang
Boun Seng Lao Meo
Mục lục
MỞ ĐẦU ..........................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ..........................................................................................................1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................2
2.1. Mục đích ....................................................................................................................2
2.2. Nhiệm vụ ....................................................................................................................2
3. Đối tƣợng - phạm vi nghiên cứu...................................................................................2
3.1. Đối tƣợng ...................................................................................................................2
3.2. Phạm vi ......................................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ..............................................................................................2
6. Cấu trúc đề tài ...............................................................................................................3
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ......................................................4
1.1. Hoạt động ngoại khóa Toán học................................................................................4
1.1.1. Hoạt động ngoại khóa .............................................................................................4
1.1.2. Ngoại khóa toán học…………………………………………….……………….4
1.2. Vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khóa trong nhà trƣờng THPT ............................4
1.3. Một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở trƣờng THPT. ...........5
1.3.1. Nói chuyện ngoại khóa ...........................................................................................5
1.3.2. Tham quan ngoại khóa toán học.............................................................................6
1.3.3. Câu lạc bộ toán học.................................................................................................7
1.3.4. Viết báo toán. ..........................................................................................................8
1.3.5. Trò chơi toán học. ...................................................................................................9
1.3.6. Bồi dƣỡng học sinh giỏi toán………………………………………………..…10
1.3.7. Phụ đạo học sinh yếu kém. ...................................................................................11
1.4. Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa. ......................................................................11
1.5. Cách thiết kế một chƣơng trình ngoại khóa toán học. ............................................12
1.6. Một số nội dung trong chƣơng trình toán 10 THPT. .....................................................14
1.7. Thực trạng việc tổ chức ngoại khóa toán ở một số trƣờng THPT. .........................16
CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ CHƢƠNG TRÌNH NGOẠI KHÓA TOÁN HỌC CHO
HỌC SINH LỚP 10 THPT DƢỚI HÌNH THỨC TRÕ CHƠI ................................19
2.1. Mục đích ..................................................................................................................19
2.2. Hình thức tổ chức.....................................................................................................19
2.3. Nội dung chƣơng trình trò chơi toán học cho HS lớp 10 THPT ............................21
CHƢƠNG III: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................33
3.1. Mục đích ..................................................................................................................33
3.2. Nội dung thực nghiệm và cách thức tiến hành ........................................................33
3.2.1. Nội dung................................................................................................................33
3.2.2. Thời gian và cách thức tiến hành..........................................................................33
3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ............................................................................................33
3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................................................33
KẾT LUẬN ....................................................................................................................35
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................36
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thời đại nào giáo dục cũng đƣợc coi là quốc sách của mỗi quốc gia. Có nhiều dự
án đã đầu tƣ cho việc nâng cao chất lƣợng và hiệu quả trong giáo dục và đào tạo.
Các dự án này đã mang lại những thay đổi. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng có
một số hoạt động giáo dục trong nhà trƣờng chƣa đƣợc tiến hành một cách đồng bộ,
chƣa mang lại hiệu quả thật sự cho quá trình đào tạo và tự đào tạo trong nhà
trƣờng. Đó là hoạt động ngoại khóa trong nhà trƣờng phổ thông nói chung và nhà
trƣờng THPT nói riêng.
Theo luật giáo dục 2005 chƣơng I điều 24 “Phƣơng pháp giáo dục phổ thông
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng tạo của học sinh, phù hợp
với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dƣỡng phƣơng pháp tự học, rèn luyện kỹ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng
thú của học sinh”.
Những năm gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang quan tâm đến vấn đề
giáo dục toàn diện cho HS, trong đó HĐNK là một bộ phận không thể thiếu của quá
trình giáo dục toàn diện. HĐNK là một hình thức hoạt động dạy học kết hợp vui chơi
ngoài giờ học chính khoá, đƣợc thực hiện có mục đích, kế hoạch, phƣơng pháp. Hoạt
động này giúp HS củng cố, khắc sâu kiến thức đã học trên lớp, mở rộng, nâng cao hiểu
biết về kiến thức môn học nói riêng và kiến thức xã hội nói chung, rèn luyện kỹ năng
hợp tác, hòa nhập tập thể, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách cho HS. Đặc
biệt với toán học, môn học kết hợp lý thuyết và thực tế, việc tổ chức một không gian
học tập giúp HS vừa giải trí, vừa vận dụng giải quyết các vấn đề thực tiễn bên cạnh
những giờ học lý thuyết là hết sức cần thiết. Bên cạnh đó, với việc dạy học kết hợp với
các HĐNK, GV không chỉ đóng vai trò cung cấp kiến thức mà còn đƣợc tiếp nhận, bổ
sung thêm kiến thức từ chính HS của mình. Việc tổ chức HĐNK gắn liền với môn học
cũng kích thích khả năng nghiên cứu, tìm tòi của GV, từ đó nâng cao chất lƣợng giảng
dạy. HS chiếm lĩnh đƣợc các kĩ năng sống, cụ thể là kĩ năng giao tiếp và làm việc theo
nhóm, là kĩ năng hết sức quan trọng trong việc học tập và cuộc sống của HS.
Môn Toán đƣợc coi là một môn học quan trọng trong chƣơng trình đào tạo ở
trƣờng phổ thông, nên nhất thiết môn Toán cần phải có những hoạt động ngoại khóa
thích hợp. Đây cũng chính là một hình thức giáo dục để gắn liền hơn nữa việc giáo dục
1
của nhà trƣờng với giáo dục của xã hội, của gia đình. Qua hoạt động ngoại khóa, các
kiến thức toán học trừu tƣợng sẽ đƣợc củng cố sâu sắc hơn. Do đó việc tổ chức hoạt
động ngoại khóa sẽ nâng cao chất lƣợng giảng dạy học tập nội khóa.
Tầm quan trọng của HĐNK ở trƣờng THPT là không thể phủ nhận, nhƣng do
nhiều nguyên nhân khác nhau mà thực tế hiện nay, việc tổ chức hoạt động này ở các
trƣờng THPT vẫn còn khá đơn điệu, chƣa thu hút đƣợc các em HS. Vì vậy chúng tôi
chọn vấn đề nghiên cứu là: “Thiết kế chƣơng trình ngoại khóa Toán học cho học
sinh lớp 10 Trung học phổ thông”.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Nghiên cứu việc thiết kế chƣơng trình ngoại khóa toán học cho học sinh lớp 10.
2.2. Nhiệm vụ
-Tìm hiểu những vấn đề lý luận có liên quan làm cơ sở nghiên cứu cho đề tài.
- Tìm hiểu thực trạng việc tổ chức HĐNK toán học ở trƣờng THPT.
- Thiết kế chƣơng trình ngoại khóa toán cho HS lớp 10 dƣới dạng trò chơi.
- Thực nghiệm sƣ phạm để có đƣợc những kết luận cần thiết cho việc nghiên cứu.
3. Đối tƣợng - phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng
- Khách thể nghiên cứu: quá trình dạy và học toán học ở trƣờng THPT.
- Đối tƣợng nghiên cứu: việc tổ chức HĐNK toán học cho HS lớp 10 trƣờng THPT.
3.2. Phạm vi
- Nội dung: việc thiết kế và tổ chức HĐNK Toán học lớp 10.
- Thời gian: năm học 2016 – 2017.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận.
- Phƣơng pháp điều tra quan sát.
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm.
5. Đóng góp của đề tài
Sau khi nghiệm thu, hy vọng đề tài sẽ là tài liệu tham khảo cho sinh viên ngành
sƣ phạm toán, giáo viên THPT,...
2
6. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo đề tài
gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chƣơng 2: Thiết kế chƣơng trình ngoại khóa toán học cho học sinh lớp 10 THPT
dƣới hình thức trò chơi
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm
3
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Hoạt động ngoại khóa Toán học
1.1.1. Hoạt động ngoại khóa
Hoạt động ngoại khóa là các việc làm, các biện pháp giáo dục muôn màu, muôn
vẻ có tính chất giáo dƣỡng nằm ngoài kế hoạch và chƣơng trình nội khóa. Đây cũng
chính là một hình thức hoạt động ngoài lớp, không quy định bắt buộc trong chƣơng
trình, hoạt động dựa trên sự tự nguyện tham gia của một hay một số đông học sinh có
hứng thú học tập toán học, dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên.
1.1.2. Ngoại khóa toán học
Hoạt động ngoại khóa Toán học bao gồm những hình thức, hoạt động dạy học
toán ngoài những tiết học đƣợc quy định chính thức trong chƣơng trình. Bài học ngoại
khóa gây hứng thú học toán, bổ sung một số kiến thức kỹ năng nào đó của chƣơng
trình, rèn luyện kĩ năng vận dụng qua vui chơi, hoạt động tập thể. Chẳng hạn:
Trong hoạt động ngoại khóa, giáo viên có thể trình bày vài nét về nhà Toán học
Cantor - Ngƣời đặt nền móng cho việc xây dựng lý thuyết tập hợp, nói sâu hơn về
lôgic mệnh đề và ứng dụng trong giải một số bài toán lôgic. Hệ thống hóa những
phƣơng pháp giải phƣơng trình, bất phƣơng trình, hƣớng dẫn học sinh giải những
bài toán đố vui, đố mẹo…
1.2. Vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khóa trong nhà trƣờng THPT
Hoạt động ngoại khóa là các hoạt động nằm ngoài chƣơng trình học chính khóa.
Hoạt động ngoại khóa liên quan đến tất cả các hoạt động văn hóa - thể thao - giải trí xã hội ngoài giờ học trên lớp. Đây là một trong những sân chơi giúp học sinh tự
nguyện tham gia theo nhu cầu, khả năng của bản thân.
Trƣớc hết, tham gia các hoạt động ngoại khóa giúp học sinh giải tỏa căng thẳng
trong việc học với khối lƣợng kiến thức lớn ở trƣờng THPT. Ngoài giờ học, học sinh
có thể tham gia các hoạt động thể thao nhƣ bóng đá, bóng chuyển, cầu lông…Các hoạt
động ngoại khóa mang lại nhiều ích lợi về sức khỏe, giúp học sinh năng động hơn cả
về thể chất lẫn tinh thần. Đây là một trong những yếu tố quan trọng giúp học sinh cải
thiện tốt chất lƣợng học tập cũng nhƣ tích cực trong các hoạt động khác. Bên cạnh đó,
hoạt động ngoại khóa còn mang lại lợi ích rất lớn trong việc giúp học sinh phát triển kĩ
năng. Việc tham gia các phong trào thể thao, văn hóa, tham gia các hoạt động của các
câu lạc bộ trong trƣờng học nhƣ: Câu lạc bộ ngƣời dẫn chƣơng trình, câu lạc bộ nói
tiếng Anh… là một trong những cách để khám phá bản thân, phát triển những kĩ năng
4
mới và củng cố những gì học sinh đã nắm đƣợc. Học sinh còn tập làm quen với việc
lập kế hoạch và thực hiện các chƣơng trình giúp triển khai các mục tiêu, dự định cũng
nhƣ có thêm nhiều kinh nghiệm quản lý, đào tạo và làm việc theo nhóm. Đây là
những kỹ năng mà học sinh có thể học và phát triển khi tham các hoạt động ngoại
khóa. Không chỉ vậy, tham gia tích cực vào các hoạt động ngoại khóa giúp học sinh
cân bằng cuộc sống, thƣ giãn và tiếp thêm sinh lực từ đó khám phá ra những sở thích
mới mẻ, những trải nghiệm thú vị. Tích cực tham gia các hoạt động để tăng thêm tính
chuyên nghiệp, khám phá cơ hội và mở rộng tầm nhìn ngoài những kiến thức tích lũy
khi học sinh còn ngồi trên ghế nhà trƣờng. Hơn nữa, kỹ năng giao tiếp, ứng xử và giải
quyết tình huống của học sinh đƣợc cải thiện rõ rệt thông qua các hoạt động ngoại
khóa.
1.3. Một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa Toán học ở trƣờng THPT
1.3.1. Nói chuyện ngoại khóa
Đây là hình thức nói chuyện theo một chủ đề toán học với hình thức chủ yếu là
nghe ngƣời đã chuẩn bị vấn đề cần nói chuyện trình bày trƣớc tập thể, sau đó có thể
thảo luận trao đổi về vấn đề đã đƣa ra.
Mục đích: Tạo ra môi trƣờng học tập, trao đổi, giao lƣu tích cực cho các em
học sinh. Tạo cho học sinh có cơ hội đƣợc trình bày thuyết trình trƣớc đám đông, nâng
cao kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tƣ duy, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình,
kỹ năng viết bài báo cáo, kỹ năng học tập, phƣơng pháp học tập,…
Quy mô: Quy mô của buổi nói chuyện có thể trong một nhóm học sinh, một tập
thể lớp, một khối lớp hay một khóa học… Quy mô phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật
chất và mục đích tổ chức của nhà trƣờng.
Nội dung: Hoạt động nói chuyện toán học nên đƣợc tổ chức định kì với nhiều
nội dung nhƣ: Giới thiệu lịch sử toán học, những phát minh và những ứng dụng toán học,
với nội dung phù hợp với các môn học, phƣơng pháp, nội dung học tập của học sinh.
Hình thức tổ chức: Để tổ chức thành công buổi nói chuyện toán học thành
công chúng ta cần chú ý:
+ Số lƣợng các chủ đề trong buổi nói chuyện tùy theo thời gian có thể từ một
đến năm báo cáo tham luận cho mỗi chuyên đề. Mỗi bài báo cáo sẽ đƣợc trình bày
trong khoảng thời gian nhất định. Các thành viên còn lại theo dõi và đặt câu hỏi để
hiểu rõ hơn nội dung thảo luận.
5
+ Ngƣời thuyết trình: Ban tổ chức phải báo trƣớc cho ngƣời đƣợc thuyết trình
về nội dung, đối tƣợng tham gia, thời gian và địa điểm của buổi thuyết trình. Ngƣời
thuyết trình đảm bảo phải có những hiểu biết uyên thâm về vấn đề trình bày, có kinh
nghiệm trình bày trƣớc tập thể.
+ Các thành viên tham gia cần đƣợc ban tổ chức thông báo về nội dung, địa
điểm, thời gian của buổi thuyết trình. Các thành viên tham gia cũng cần phải tìm hiểu
sơ lƣợc về chủ đề của buổi thuyết trình. Trong quá trình tham gia, các thành viên cần
tham gia một cách nhiệt tình, đi đúng chủ đề và mạnh dạn đƣa ra ý kiến, quan điểm
của mình. Cũng cần chú ý trong các thành viên tham gia buổi thuyết trình cần thiết
phải có những chuyên gia trong lĩnh vực trình bày để kịp thời giải quyết những vƣớng
mắc trong quá trình thảo luận.
+ Các thành viên tham gia buổi sinh hoạt buổi nói chuyện nếu muốn đƣợc
thuyết trình cần đăng ký viết bài về cho ban tổ chức trƣớc ngày sinh hoạt.
Kết thúc: Mỗi buổi tọa đàm, các bài tham luận sẽ đƣợc ban tổ chức tập hợp
thành kỷ yếu tham luận định kì.
1.3.2. Tham quan ngoại khóa toán học
Là một hình thức tổ chức dạy học trong thực tế nhƣ quan sát trực tiếp của học
sinh dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên và cơ sở tham quan nhằm nghiên cứu sự vật,
hiện tƣợng cần tìm hiểu trong nội dung dạy học. Tham quan tạo điều kiện cho học sinh
thâm nhập với đời sống thực tế, với thiên nhiên và xã hội...
Mục đích:
- Tham quan tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội thâm nhập thực tiễn đời sống,
và bƣớc đầu thấy ứng dụng với sản xuất, thiên nhiên và xã hội.
- Tham quan giúp minh họa mối liên hệ giữa toán học và thực tế giúp cho HS
thấy đƣợc những ứng dụng nhiều mặt của toán học trong những lĩnh vực khác nhau
trong đời sống. Chẳng hạn, ứng dụng của máy tính điện tử trong quản lý kinh tế và xã
hội, ứng dụng của tính toán lƣợng giác trong pháp binh.
- Những cuộc tham quan là những nhịp cầu nối liền nhà trƣờng với đời sống, là
những dịp để nhà trƣờng phát huy tác dụng đối với đối tƣợng tham quan.
Nội dung:
Đối tƣợng tham quan có thể là: Cảnh quan thiên hoặc cơ sở kinh tế.
6
- Trong tham quan thiên nhiên, có thể tham quan: Rừng, núi, sông, hồ, công
viên, vƣờn hoa để:
+ Đo chiều cao của rừng, núi, chiều rộng của sông, hồ, bãi, vƣờn hoa, công viên
bằng các phƣơng pháp khác nhau.
+ Quan sát các dạng hình học, ví dụ nhƣ: Đài phun nƣớc, cầu dạng Parabol…
+ Tìm khoảng cách giữa hai điểm không tới đƣợc.
+ Tập ƣớc lƣợng các chiều cao, khoảng cách.
+ Tính diện tích các hình phức tạp…
- Trong khi tham quan những cơ sở kinh tế nhƣ: Nhà máy, công trƣờng, các địa
phá của quân đội,…có thể cho học sinh quan sát những chi tiết máy, tìm hiểu ứng
dụng của một số tri thức và công cụ toán học nhƣ: Chia tỉ lệ, chia phần trăm, tỉ số, biểu
đồ, thống kê, phƣơng trình, hàm số…
+ Tìm hiểu ứng dụng của đồ thị, toán đố, cách tính nhanh, tính gần đúng, làm
tròn số trong sản xuất biểu đồ, thống kê.
+ Tìm hiểu một số bài toán đang đặt ra trong sản xuất, kinh tế, thu thập dữ liệu
để sáng tác những đề toán.
Quy mô: Quy mô của buổi tham quan có thể trong một nhóm học sinh, một tập
thể lớp hay một khóa học. Quy mô phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất và mục đích
tổ chức của nhà trƣờng.
Hình thức tổ chức: Tham quan ngoại khóa toán học có thể đƣợc tổ chức trƣớc,
trong và sau khi học một nội dung toán học nào đó trong chƣơng trình. Nếu tiến hành
tham gia trƣớc khi học một bài mới, ta gọi là tham quan chuẩn bị. Nếu tiến hành tham
quan trong quá trình học gọi là tham quan bổ sung. Nếu tiến hành tham quan sau khi
học một bài học nào đó gọi là tham quan tổng kết.
Kết thúc: Việc tổ chức tham quan có tác dụng tốt bổ trợ cho việc giảng dạy và
giáo dục học sinh trong nhà trƣờng, xong để tham quan đạt mục đích đặt ra, giáo viên
phải xem xét, chuẩn bị chu đáo để khai thác nội dung, yêu cầu về mặt kiến thức cần bổ
sung cho học sinh, biết phối hợp hoạt động sao cho trong điều kiện cho phép đạt đƣợc
hiệu quả cao nhất. Cần tránh để xảy ra tình trạng biến tham quan ngoại khóa học tập
trở thành buổi đi chơi.
1.3.3. Câu lạc bộ toán học
7
Mục đích: Câu lạc bộ Toán học bộ đƣợc tổ chức nhằm mở rộng tầm nhận thức,
hiểu biết về văn hóa, khoa học kĩ thuật, giáo dục lòng yêu lao động, ý thức đạo đức,
giúp phát triển toàn diện các khả năng sáng tạo và các năng khiếu của con ngƣời. Tổ
chức CLB Toán học là điều kiện tốt để các cá nhân yêu thích toán học có môi trƣờng
phát huy khả năng của mình. Đối tƣợng của CLB có thể là các cá nhân hoặc sinh hoạt
theo nhóm.
Nội dung:
- Tổ chức các buổi thảo luận: Các buổi thảo luận về các vấn đề của toán học,
các nội dung thảo luận có thể giao cho học sinh chuẩn bị trƣớc. Có thể giao cho các
nhóm học sinh chuẩn bị các thí nghiệm, trò chơi, trang trí cho buổi ngoại khóa.
- Tổ chức thi giữa các nhóm tham gia ngoại khóa.
- Tổ chức các buổi giao lƣu tìm hiểu kiến thức.
- Viết báo cáo nội bộ trong phạm vi CLB.
Quy mô:
Quy mô của câu lạc bộ có thể trong một nhóm học sinh, một tập thể lớp hay
một khóa học. Quy mô phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất và mục đích tổ chức của
nhà trƣờng.
Hình thức tổ chức: Với nhiều hình thức Hội Toán - Câu lạc bộ Toán, trƣờng
THPT có thể tổ chức cho học sinh chơi mà học, giải trí bằng những hoạt động bổ ích,
gây hứng thú học tập môn Toán. Có thể làm một buổi dạ hội Toán, một cuộc thi với
tên gọi khác nhau nhƣ: “ Đƣờng lên đỉnh Olympia”, “ Chinh phục đỉnh cao tri thức
Toán học”,… Với nhiều phần thi, trò chơi khác nhau.
1.3.4. Viết báo toán
Báo toán là một hình thức ngoại khóa toán học trong trƣờng THPT. Tùy khả
năng từng nơi báo toán có thể ra định kỳ hoặc chỉ vào những dịp đặc biệt.
Nội dung:
- Giới thiệu những hoạt động toán học trong trƣờng THPT: Kế hoạch ngoại
khóa, địa bàn tham quan, nội dung và yêu cầu của CLB toán…
- Giới thiệu toán học: Một số yếu tố của toán hiện đại, của lịch sử toán, của ứng
dụng toán học… (lịch sử các khái niệm toán học, lịch sự các bộ môn toán, tiểu sử và
chân dung các nhà toán học, niên biểu về lịch sử toán).
- Giới thiệu những đề toán hay và lời giải của thầy giáo hoặc của bạn đọc.
- Cần chú ý đến cả những bài toán vui, toán ngụy biện, toán lịch sử, toán đối
với các đầu đề hấp dẫn nhƣ: “Nát óc”, “Sai lầm ở đâu”, “Ai trả lời nhanh nhất”, “Ai có
8
nhiều phƣơng án giải”…
- Giới thiệu sách báo toán, đặc biệt là báo “Toán học và tuổi trẻ”.
- Thơ ca, hò, vè về toán.
- Báo toán hoặc báo tƣờng:
+ Các bài viết về các chuyên đề toán học.
+ Hƣớng dẫn cách học toán học.
+ Giới thiệu các phƣơng pháp giải toán toán học.
+ Ra các đề bài, tổ chức thi giải các bài tập toán hay và khó.
+ Giải đáp các câu hỏi của học sinh.
+ Giới thiệu lịch sử toán học, các nhà bác học toán học, các nhà khoa học toán
học trong nƣớc.
+ Giới thiệu các thành tựu, các ứng dụng của toán học trong kĩ thuật, đời sống,
quốc phòng.
+ Giới thiệu các máy móc, nguyên tắc hoạt động.
+ Hƣớng dẫn cách làm thí nghiệm, các trò chơi.
+ Tìm hiểu sâu thêm toán học THPT.
+ Giới thiệu tiếng anh qua các bài toán học.
Trong quá trình biên soạn cần phân công công việc cho từng ngƣời cụ thể về
nội dung, đánh máy, in ấn, phát hành. Có thể giao cho mỗi lớp thực hiện một bài viết
cụ thể và khuyến khích học sinh viết bài cho báo. Nếu làm đƣợc điều này sẽ có tác
dụng học sinh phát huy óc sáng tạo thúc đẩy phong trào học tập. Về vấn đề kinh phí,
một phần có thể là kinh phí trong hoạt động chuyên môn của nhà trƣờng để in ấn, phát
hành, phần còn lại do học sinh đóng góp mua báo. Trong điều kiện của các trƣờng
THPT hiện nay, việc ra một tờ báo hàng tháng chung cho các môn và dành ra phần
riêng biệt cho từng môn có thể phù hợp hơn nếu điều kiện kinh phí hạn chế.
Quy mô: Quy mô của viết báo Toán có thể trong một nhóm học sinh, một tập
thể lớp hay một khóa học. Quy mô phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất và mục đích
tổ chức của nhà trƣờng.
1.3.5. Trò chơi toán học
Trò chơi là hoạt động theo cách thức nào đó đƣợc bày ra để vui chơi giải trí, có
tác dụng phát triển trí tuệ, thể chất, đem lại cảm giác thoải mái cho con ngƣời.
9
Mục đích: Trong hoạt động ngoại khóa toán học,trò chơi toán học có tác dụng
mở rộng, nâng cao hiểu biết toán học và các kĩ năng hoạt động của ngƣời tham gia. Tổ
chức tốt trò chơi vừa phát huy sự nhanh trí, sáng tạo, vừa rèn luyện tính tự lập và tinh
thần tập thể, giúp nâng cao hứng thú học tập, niềm tin và tình cảm của học sinh đối với
môn học, đồng thời giúp tăng tính vui nhộn, hấp dẫn của buổi ngoại khóa.
Nội dung: là nội dung toán học hoặc có liên quan trực tiếp, giúp mở rộng, nâng
cao kiến thức kĩ năng toán học đã học ở nhà trƣờng. mang đầy đủ tính chất của một trò
chơi: có luật chơi, cách chơi, gây hứng thú và sự thi đua giữa các đối tƣợng tham gia.
Quy mô: Quy mô của trò chơi Toán học có thể trong một nhóm học sinh, một
tập thể lớp hay một khóa học. Quy mô phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất và mục
đích tổ chức của nhà trƣờng.
Hình thức tổ chức: trò chơi toán học rất đa dạng, phong phú. Có thể sử dụng
trò chơi là các phần thi giữa các cá nhân, các đồng đội trong buổi ngoại khóa. Sau một
số trò chơi có thể tổ chức thảo luận để nắm nội dung và rút ra ý nghĩa của trò chơi. Các
trò chơi khác nhau có thể bố trí xen kẽ nhau để tăng thêm phần sinh động. Trò chơi
toán học thƣờng đƣợc tổ chức trong buổi dạ hội toán học, sinh hoạt CLB.
1.3.6. Bồi dưỡng học sinh giỏi toán
Mục đích: Nâng cao hứng thú học tập môn toán, đào sâu mà mở rộng tri thức
trong sách giáo khoa làm cho học sinh thấy rõ vai trò và thói quen tự đọc sách.
Nội dung:
- Nghe thuyết trình những tri thức toán học bổ sung cho nội khóa: những tri
thức bổ sung thƣờng là một số yếu tố của toán học hiện đại, của lịch sử toán học.
Ngƣời thuyết trình có thể là thầy giáo, bản than học sinh, hoặc những ngƣời làm
công tác khoa học công nghệ.
- Giải bài tập nâng cao: những bài tập nâng cao nhằm đào sâu và mở rộng, tri
thức nội khóa. Chúng có thể là bài tập tổng hợp, bài tập nghiên cứu, bài tập toán
vui…. Có thể để học sinh trình bày những bài tập nhƣ thế nhƣ là những kết quả tìm
tòi, nghiên cứu của bản thân mình, trao đổi và bao vệ kết quả đó.
- Học chuyên đề: nội dung chuyên đề là những vấn đề tƣơng đối lớn, bổ sung
nội khóa và nâng cao tẩm hiểu biết cho học sinh, chẳng hạn phƣơng pháp tiên đề và
hình học Lobasepxki, một số yếu tố của lôgic toán và ứng dụng trong học Toán.
10
- Tham quan, thực hành và ứng dụng toán học nâng cao kiến thức của học sinh
mà còn nhằm thực hiện nguyên lý giáo dục học đi đôi với hành, lý thuyết gắn liền với
thực tiễn, nhà trƣờng gắn liền với xã hội.
- Làm nòng cốt cho những sinh hoạt ngoại khóa về toán: những hoạt động này
là viết báo toán, tổ chức câu lạc bộ toán, làm đồ dùng dạy toán,… Hoạt độngcủa thành
viên nhóm học sinh giỏi mang tính độc lập cao và tính nghiên cứu thể hiện ở những
khả năng phát hiện vấn đề, tìm phƣơng hƣớng giải quyết, tự bồi dƣỡng kiến thức khả
năng nhƣ phƣơng tiện giải quyết vấn đề, biết trình bày, lý giải và bảo vệ kết quả
nghiên cứu.
Quy mô: Gồm những học sinh cùng một lớp hoặc cùng một khối lớp, có khả
năng về toán, yêu thích toán và tự nguyện xin bồi dƣỡng nâng cao về môn này.
Kết thúc: hoạt động của thành viên nhóm học sinh giỏi mang tính độc lập cao
và tính nghiên cứu thể hiện ở những khả năng phát hiện vấn đề, tìm phƣơng hƣớng
giải quyết, tự bồi dƣỡng kiến thức, kĩ năng nhƣ phƣơng tiện giải quyết vấn đề, biết
trình bày, lý giải và bảo vệ kết quả nghiên cứu.
1.3.7. Phụ đạo học sinh yếu kém
Quy mô: Gồm những học sinh cùng một lớp hoặc cùng một khối lớp, yếu kém
về toán, tự nguyện xin phụ đạo để nâng cao kiến thức về môn toán.
Hình thức tổ chức: Giáo viên bộ môn toán lập danh sách học sinh có kết quả
yếu. Qua quá trình giảng dạy tìm hiểu nguyên nhân. Từ những nguyên nhân đó, giáo
viên lên kế hoạch phụ đạo cho các em. Giáo viên soạn ra các bài tập cơ bản, tập hợp
các em học sinh yếu lại hƣớng dẫn các em học tập. Tổ chức nhóm học tập cho học sinh
trong mỗi nhóm có 1-2 học sinh khá giỏi để các em giúp đỡ nhau trong học tập, trong
quá trình phụ đạo giáo viên thƣờng xuyên kiểm tra để nắm bắt kịp thời sự tiến bộ của
học sinh để có hƣớng dạy tốt hơn.
1.4. Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa
Trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, có một số đặc điểm về nội dung
và cách thức tiến hành so với giảng dạy, nội khóa nhƣ sau:
*) Nội dung
Nội dung hoạt động ngoại khóa là một sự bổ sung cho học nội khóa nhƣng
không bị hạn chế ngặt nghèo bởi chƣơng trình, thời gian, không gian,…
11
Mặt khác, nội dung hoạt động ngoại khóa thƣờng gắn liền với hoàn cảnh địa
phƣơng, mang tính chất thời sự. Nhƣ vậy hoạt động ngoại khóa góp phần thực hiện tốt
nguyên lý giáo dục: Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà
trƣờng gắn liền với xã hội
*) Tổ chức
Về tổ chức hoạt động ngoại khóa có tính chất tự nguyện. Trong nhà trƣờng
thƣờng có những hoạt động ngoại khóa thuộc những bộ môn khác nhau. Học sinh
đƣợc tự do lựa chọn hoạt động nào mình thích nhất, hợp khả năng nhất. Vì vậy cần lấy
tính tự động, tinh thần xung phong làm cơ sở tổ chức, nếu cần thì kết hợp với sự vận
động của giáo viên, cần tránh gò ép học sinh khi tham gia HĐNG.
Ngƣợc lại, giáo viên có thể khƣớc từ không để một số học sinh tham gia một số hoạt
động ngoại khóa trong trƣờng hợp những học sinh này chƣa làm xong nhiệm vụ học
tập nội khóa.
*) Phƣơng pháp tiến hành
Phƣơng pháp tiến hành gồm nhiều hình thức đa dạng, phong phú, sinh động,
hấp dẫn. Việc kiểm tra hoạt động ngoại khóa nên có tính quần chúng để học sinh thấy
rõ vai trò, trách nhiệm của mình đối với tập thể.
1.5. Cách thiết kế một chƣơng trình ngoại khóa toán học
a. Xác định rõ mục đích của buổi ngoại khóa
- Các yêu cầu chung liên quan đến bài học mà học sinh cần nắm, căn cứ vào
chuẩn kiến thức, kỹ năng thái độ.
- Các kỹ năng học sinh cần rèn luyện và phát triển sau khi tham gia HDNK.
Đây là những hoạt động đƣợc tổ chức phổ cập cho cả một lớp, một khối hay
toàn trƣờng.
Chúng có thể đƣợc thực hiện dƣới nhiều hình thức nhƣ: nói chuyện ngoại khóa,
tham quan, câu lạc bộ toán, báo toán,…
b. Đặt tên cho ngoại khóa cần đảm bảo các yêu cầu là nêu rõ chủ đề, nội dung
của hoạt động: ngắn gọn, rõ ràng, xúc tích, tạo ấn tƣợng, gây sự hấp dẫn cho học sinh.
Có thể đặt tên trƣớc khi xây dựng nội dung hoặc xây dựng nội dung rồi mới đặt tên,
tuy nhiên tên buổi ngoại khóa phải phù hợp với nội dung.
Ví dụ: Ngoại khóa Toán học cho học sinh lớp 10.
12
c. Nghiên cứu sách giáo khoa và các tài liệu liên quan hiểu chính xác, đầy đủ
những nội dung theo chủ đề ngoại khóa, xác định những kiến thức, kỹ năng, thái độ cơ
bản cần hình thành và phát triển ở học sinh, xác định trình tự lôgic của nội dung buổi
ngoại khóa.
d. Xác định khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của học sinh: Xác định
những kiến thức, kỹ năng mà học sinh đã có và cần có; dự kiến những khó khăn,
những tình huống có thể nảy sinh và các phƣơng án giải quyết.
e. Lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa: Tùy theo nội dung của chủ
đề, điều kiện cơ sở vật chất của nhà trƣờng, khả năng và năng lực của giáo viên và học
sinh mà lựa chọn các hình thức hoạt động ngoại khóa cho phù hợp và hiệu quả nhƣ:
nói chuyện ngoại khóa, tham quan ngoại khóa toán học, câu lạc bộ toán học, viết báo
toán, trò chơi toán học, bồi dƣỡng học sinh giỏi toán, phụ đạo học sinh yếu kém...
f. Dự tính thời gian cho từng hoạt động: Dựa theo mục tiêu về kiến thức, kĩ
năng và khối lƣợng kiến thức ở từng phần nội dung, giáo viên dự tính thời gian cho
phép để thiết kế hoạt động cho phù hợp. Trong HĐNK, khi tổ chức hoạt động có trò
chơi vận động chiếm khá nhiều thời gian, do đó giáo viên nên cần lựa chọn hoạt động
cho phù hợp hoặc thiết kế nội dung gọn hơn.
g. Xây dựng thang điểm, tiêu chí đánh giá: Đối với mỗi hoạt động, giáo viên
đều hƣớng dẫn cách thực hiện và đƣa ra thang điểm đánh giá. Thang điểm, tiêu trí
đánh giá cụ thể, rõ ràng giúp học sinh cảm thấy hài lòng, công bằng và sẽ cố gắn khắc
phục những hạn chế ở những buồi ngoại khóa Toán học khác. Giáo viên cũng có thể
đƣa ra một số tiêu chí để buổi HĐNK đƣợc tổ chức tốt hơn (Ví dụ: vị trí ngồi riêng
cho khan giả mỗi đội, trừ điểm đội nào làm ồn...).
h. Chuẩn bị đồ dùng phƣơng tiện hỗ trợ cho HĐNK: Để buổi tổ chức ngoại
khóa thành công, thì khâu chuẩn bị đồ dùng, các phƣơng tiện hỗ trợ cũng rất quan
trọng. Phải chuẩn bị các phƣơng tiện hỗ trợ phù hợp với nội dung chủ đề, hình thức:
bảng phụ, tranh ảnh, hình vẽ, phần mềm, thiết bị trình diễn thông tin trên máy tính,
máy chiếu, phông nền, kiểm tra ánh sáng khi sử dụng các thiết bị trên.
i, Đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm.
- Đánh giá: Có thể để trống, cần tập chung vào đánh giá cá nhân và đánh giá
tập thể.
13
+ Đánh giá cá nhân: Đánh giá về mức độ nhận thức các vấn đề mà nội dung
hoạt động truyền tải, ý thức trách nhiệm tham gia các hoạt động tập thể và kết quả
đóng góp của cá nhân và tập thể.
+ Đánh giá tập thể: đánh giá về số lƣợng học sinh tham gia các hoạt động,
những sản phẩm của hoạt động về tinh thần và trách nhiệm, ý thức cộng đồng trách
nhiệm và tinh thần hợp tác của các thành viên trong lớp.
+ Hình thức đánh giá: Thông qua các bản thu hoạch, sự quan sát quá sinh hoạt
động, những ý kiến trao đổi, tọa đàm của học sinh và những đánh giá nhận xét của cha
mẹ học sinh, bạn bè và các thành viên giáo dục khác của nhà trƣờng.
+ Quy trình đánh giá: Phải bắt đầu từ việc học sinh tự đánh giá trên cơ sở
những tiêu chí của hoạt động, sau đó là tập thể lớp đánh giá và cuối cùng là ý kiến
đánh giá của giáo viên.
+ Tổng kết: Tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh chủ động sáng tạo và thể
hiện các kết thúc hoạt động của mình một cách hợp lí có thể theo các gợi ý dƣới đây:
Ngƣời điều khiển hoặc các bộ lớp có thể nhận xét kết quả hoạt động nêu
nên những ƣu, nhƣợc điểm để rút kinh nghiệm.
Ban giám khảo hoặc cố vấn chƣơng trình có thể nêu ý kiến đánh giá kết
quả hoạt động của học sinh.
Có thể kết thúc bằng hoạt động cụ thể nhƣ: Văn nghệ, trò chơi đố vui minh
họa…
1.6. Một số nội dung trong chƣơng trình toán 10 THPT
Nội dung chƣơng trình ngoại khóa toán học lớp 10 gắn liền với nội dung
chƣơng trình toán 10, với những nội dung sau:
A. Hình học
1. Vectơ:
- Định nghĩa Vectơ và các phép toán liên quan nhƣ tổng và hiệu của hai vectơ,
tích của vectơ với một số, hệ trục tọa độ.
2. Tích vô hƣớng của hai vecto và ứng dụng:
- Giá trị lƣợng giác của một góc bất kì từ 0 đến 180 độ.
- Tích vô hƣớng trong tam giác và giải tam giác.
- Các hệ thức lƣợng trong tam giác và giải tam giác.
3. Phƣơng pháp tọa độ trong mặt phẳng:
14
- Phƣơng trình đƣờng thẳng.
- Phƣơng trình đƣờng tròn.
- Phƣơng trình đƣờng elip.
B. Đại số
1. Mệnh đề. Tập hợp:
- Mệnh đề.
- Tập hợp.
- Các phép toán tập hợp.
- Các tập hợp số.
- Giải gần đúng. Sai số.
2. Hàm số bậc nhất và bậc hai:
- Hàm số.
- Hàm số y ax+b
- Hàm số bậc hai.
3. Phƣơng trình. Hệ phƣơng trình:
- Đại cƣơng về phƣơng trình.
- Phƣơng trình quy về phƣơng trình bậc nhất, bậc hai.
- Phƣơng trình và hệ phƣơng trình bậc nhất nhiều ẩn.
4. Bất đẳng thức. Bất phƣơng trình:
- Bất đẳng thức.
- Bất phƣơng trình và hệ bất phƣơng trình một ẩn.
- Dấu của nhị thức bậc nhất.
- Bất phƣơng trình bậc nhất hai ẩn.
- Dấu của tam thức bậc hai.
5. Thống kê:
- Bảng phân bố tần số và tần suất.
- Biểu đồ.
- Số trong bình cộng. Số trung vị. Mốt.
- Phƣơng sai và độ lệch chuẩn.
6. Cung và góc lƣợng giác. Công thức lƣợng giác:
- Cung và góc lƣợng giác.
- Giá trị lƣợng giác của một cung.
15
- Xem thêm -