Tài liệu Thiết kế bài giảng sinh học 10 tập 2-nâng cao

http://tuhoctoan.net trÇn kh¸nh ph−¬ng ThiÕt kÕ bμi gi¶ng a n©ng cao − tËP hai Nhμ xuÊt b¶n hμ néi 1 http://tuhoctoan.net ThiÕt kÕ bµi gi¶ng sinh häc 10 : N©ng cao − TËp hai trÇn kh¸nh ph−¬ng Nhμ xuÊt b¶n Hμ néi ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : NguyÔn kh¾c o¸nh Biªn tËp: Ph¹m quèc tuÊn VÏ b×a: Tμo thu huyÒn Tr×nh bµy : th¸i s¬n − s¬n l©m Söa b¶n in: ph¹m quèc tuÊn In 2000 cuèn, khæ 17 x 24 cm, t¹i XÝ nghiÖp In ACS ViÖt Nam: Km 10 − Ph¹m V¨n §ång − KiÕn Thôy − H¶i Phßng. GiÊy phÐp xuÊt b¶n sè: 254 − 2006/CXB/13c TK − 46/HN. In xong vµ nép l−u chiÓu quý I/2007. 2 http://tuhoctoan.net PhÇn hai sinh häc tÕ bμo (TiÕp theo) Ch−¬ng III ChuyÓn ho¸ vËt chÊt vμ n¨ng l−îng trong tÕ bμo Bµi 21 ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc • Tr×nh bµy ®−îc c¸c kh¸i niÖm n¨ng l−îng vµ c¸c d¹ng n¨ng l−îng trong tÕ bµo lµ thÕ n¨ng, ®éng n¨ng. Ph©n biÖt thÕ n¨ng víi ®éng n¨ng b»ng c¸ch ®−a ra vÝ dô cô thÓ. • X¸c ®Þnh ®−îc qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng. Cho vÝ dô sù chuyÓn ho¸ c¸c d¹ng n¨ng l−îng. • NhËn biÕt ®−îc cÊu tróc ph©n tö ATP vµ chøc n¨ng cña ATP. 2. KÜ n¨ng RÌn mét sè kÜ n¨ng: • Ph©n tÝch tranh h×nh, s¬ ®å, ®Ó ph¸t hiÖn kiÕn thøc. • So s¸nh, kh¸i qu¸t. • Ho¹t ®éng nhãm, ho¹t ®éng c¸ nh©n. II. ThiÕt bÞ d¹y − häc • Tranh h×nh SGK phãng to. • Tranh phãng to h×nh 21 s¸ch GV trang 104. 3 http://tuhoctoan.net • Qu¶ t¹ 5 kg, 10 kg. • S¬ ®å chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo (in vµo giÊy A0). ChÊt dinh d−ìng ®· hÊp thô tÕ bµo chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ¤xi > < §ång ho¸ − Tæng hîp chÊt − TÝch luü n¨ng l−îng DÞ ho¸ − Ph©n gi¶i chÊt − Gi¶i phãng n¨ng l−îng KhÝ CO2 ChÊt th¶i • S¬ ®å sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong sinh giíi quang n¨ng ¢ ¢ Quang hîp ë lôc l¹p thùc vËt CO2 + H2O Gluc« + O2 H« hÊp néi bµo ë ty thÓ À ATP Ho¹t ®éng sèng cña c¬ thÓ N¨ng l−îng hao phÝ d¹ng nhiÖt III. Ho¹t ®éng d¹y − häc 1. KiÓm tra • GV kiÓm tra b¶n thu ho¹ch cña bµi thùc hµnh. 4 http://tuhoctoan.net 2. Träng t©m • HS hiÓu ®−îc c¸c d¹ng n¨ng l−îng, tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng l−îng. • Sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong tÕ bµo. 3. Bµi míi Më bµi: GV giíi thiÖu kh¸i qu¸t kiÕn thøc cña ch−¬ng,bµi, cÇn nhÊn m¹nh: − Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt lu«n g¾n liÒn víi chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng. − Ph©n biÖt vËt chÊt víi n¨ng l−îng + VËt chÊt: ChiÕm 1 kh«ng gian nhÊt ®Þnh vµ cã träng l−îng. + N¨ng l−îng: lµ kh¶ n¨ng g©y ra nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt lµm cho vËt chÊt chuyÓn ®éng nghÜa lµ cã kh¶ n¨ng sinh ra c«ng (cã thÓ lµ nhiÖt n¨ng, quang n¨ng, ho¸ n¨ng, ®iÖn n¨ng, c¬ n¨ng) − VËt chÊt vµ n¨ng l−îng liªn quan víi nhau theo ph−¬ng tr×nh e = mc2 (m: khèi l−îng, e: n¨ng l−îng, c: tèc ®é ¸nh s¸ng, kh«ng ®æi) Ho¹t ®éng 1 Kh¸i niÖm vÒ n¨ng l−îng vµ c¸c d¹ng n¨ng l−îng Môc tiªu: − HS hiÓu râ kh¸i niÖm n¨ng l−îng. − NhËn biÕt c¸c d¹ng n¨ng l−îng trong ®êi sèng. − Ph©n tÝch tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng l−îng. Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung − GV gäi HS lªn b¶ng vµ yªu cÇu: + N©ng lÇn l−ît 2 lo¹i t¹ (5 kg, vµ 10 kg) trong thêi gian 1'. + So s¸nh kÕt qu¶ vµ gi¶i thÝch − HS: + Thùc hiÖn thao t¸c n©ng t¹ liªn tôc ®èi víi tõng lo¹i t¹ vµ ®Õm sè lÇn. + Gi¶i thÝch: Trong cïng 1 thêi gian sè lÇn n©ng lo¹i t¹ 5 kg ®−îc nhiÒu 5 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung h¬n vµ tèn Ýt c«ng søc(n¨ng l−îng) h¬n lo¹i t¹ 10 kg. − GV hái: Cã nh÷ng lo¹i ho¹t ®éng nµo liªn quan ®Õn sö dông n¨ng l−îng? − HS cã thÓ nªu ®−îc rÊt nhiÒu ho¹t ®éng nh−: co c¬, vËn chuyÓn chñ ®éng c¸c chÊt qua mµng, ch¹y... − GV hái: + N¨ng l−îng lµ g×? + H·y kÓ 1 vµi d¹ng n¨ng l−îng mµ em biÕt? − HS: nghiªn cøu SGK vµ vËn dông kiÕn thøc ë líp d−íi tr¶ lêi. − GV nhËn xÐt ®¸nh gi¸. a) Kh¸i niÖm: − N¨ng l−îng lµ ®¹i l−îng ®Æc tr−ng cho kh¶ n¨ng sinh c«ng. b) C¸c d¹ng n¨ng l−îng: − §iÖn n¨ng, quang n¨ng, c¬ n¨ng, ho¸ n¨ng,.. L−u ý: Dùa vµo nguån cung cÊp n¨ng l−îng thiªn nhiªn cã thÓ ph©n biÖt: N¨ng l−îng mÆt trêi, n¨ng l−îng giã, n¨ng l−îng n−íc.. − §Ó t×m hiÓu tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng l−îng GV yªu cÇu: + Quan s¸t h×nh 21.1 SGK trang 71, h×nh 21 s¸ch GV trang 104 + Tr¶ lêi c©u hái: 6 c) Tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng l−îng http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung * N¨ng l−îng tån t¹i ë tr¹ng th¸i nµo? * T×m sù kh¸c nhau gi÷a c¸c tr¹ng th¸i cña n¨ng l−îng? − HS: Ho¹t ®éng nhãm. + C¸ nh©n quan s¸t h×nh, nghiªn cøu th«ng tin SGK trang 71. + Th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiÕn, yªu cÇu nªu ®−îc: * Hai tr¹ng th¸i cña n¨ng l−îng * Ph©n tÝch nhËn biÕt ®−îc sù kh¸c nhau ®ã lµ n¨ng l−îng tiÒm Èn(kÐo d©y chun, liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö...) vµ d¹ng ho¹t ®éng (chuyÓn ®éng vËt chÊt, c¾t ®øt liªn kÕt...) − GV yªu cÇu ®¹i diÖn nhãm tr×nh bµy → líp bæ sung. − GV ®¸nh gi¸ vµ gióp HS hoµn N¨ng l−îng tån t¹i ë hai tr¹ng th¸i lµ thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng. thiÖn kiÕn thøc. • ThÕ n¨ng: − Lµ tr¹ng th¸i tiÒm Èn cña n¨ng l−îng VÝ dô: VËt nÆng ë ®é cao nhÊt ®Þnh, n¨ng l−îng c¸c liªn kÕt ho¸ häc. • §éng n¨ng: − Lµ tr¹ng th¸i cã liªn quan ®Õn c¸c h×nh thøc chuyÓn ®éng cña vËt chÊt vµ t¹o ra c«ng t−¬ng øng. − GV yªu cÇu: Em h·y lÊy vÝ dô thÓ hiÖn râ 2 tr¹ng th¸i cña n¨ng l−îng. − HS cã thÓ vËn dông c¸c hiÖn t−îng trong cuéc sèng. 7 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung VÝ dô: B¾n cung tªn, b¾n sóng, ®èt cñi ®un s«i n−íc... − GV hái: ThÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng cã liªn quan víi nhau nh− thÕ nµo? − HS quan s¸t l¹i tranh 21 vµ nªu ®−îc: ThÕ n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh ®éng n¨ng. − GV hái thªm: §éng n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh thÕ n¨ng hay kh«ng? cho vÝ dô. + GV gîi ý: → C¸c hîp chÊt h÷u c¬ chøa liªn kÕt. → ChÊt h÷u c¬ do c©y xanh tæng hîp nhê qu¸ tr×nh quang hîp. − HS tr¶ lêi: §éng n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh thÕ nang. §éng n¨ng cña mÆt trêi chøa trong chuyÓn ®éng cña c¸c Pr«t«n ¸nh s¸ng nhê diÖp lôc kÐo H2O, CO2 kÕt thµnh chÊt h÷u c¬, vµ liªn kÕt ho¸ häc trong chÊt h÷u c¬ lµ ®éng n¨ng cña mÆt trêi cÊt gi÷(hay chuyÓn ho¸) d−íi d¹ng thÕ n¨ng. − GV bæ sung kiÕn thøc: 8 − C¸c d¹ng n¨ng l−îng cã thÓ chuyÓn ho¸ t−¬ng hç vµ cuèi cïng thµnh d¹ng nhiÖt n¨ng. http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng 2 ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng Môc tiªu: − HS hiÓu kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng − Sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong thÕ giíi sèng. Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung − GV ®−a mét sè hiÖn tuîng vµ yªu cÇu HS ph©n tÝch c¸c d¹ng n¨ng l−îng cã trong ®ã. + Ho¹t ®éng cña nhµ m¸y thñy ®iÖn. + C¾m ®iÖn → qu¹t ch¹y. + Quang hîp tæng hîp chÊt h÷u c¬ ë thùc vËt. + H« hÊp néi bµo (C¶ thùc vËt vµ ®éng vËt) − HS vËn dông kiÕn thøc ë môc 1 → trao ®æi nhanh trong nhãm tr¶ lêi: + Thuû ®iÖn: C¬ n¨ng (dßng n−íc) → ®iÖn n¨ng. + Qu¹t ch¹y:§iÖn n¨ng → c¬ n¨ng. + Quanghîp: Quang n¨ng(®éng n¨ng) → ho¸ n¨ng (thÕ n¨ng). + H« hÊp: Ho¸ n¨ng (thÕ n¨ng) → ATP. ⇒ Qu¸ tr×nh quang hîp vµ h« hÊp ë c¬ thÓ sèng cã sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng. − GV yªu cÇu HS kh¸i qu¸t thµnh kh¸i niÖm vÒ sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng. 9 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung 1. Kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng lµ sù biÕn ®æi n¨ng l−îng tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c cho c¸c ho¹t ®éng sèng. − GV yªu cÇu HS: ViÕt s¬ ®å vµ 2. ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong ph©n tÝch chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng thÕ giíi sèng trong hÖ sinh th¸i. − HS vËn dông kiÕn thøc sinh häc líp 9 vµ kÕt hîp kiÕn thøc ë môc II SGK trang 72. + ViÕt s¬ ®å chuçi, l−ìi thøc ¨n.. + Ph©n tÝch sinh vËt tiªu thô (®éng vËt, ng−êi) lÊy n¨ng l−îng tõ thøc ¨n (thùc vËt), sö dông n¨ng l−îng ®Ó ho¹t ®éng vµ th¶i nhiÖt vµo m«i tr−êng. − HS tr×nh bµy vµ líp nhËn xÐt. − GV treo s¬ ®å: ChuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo, chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong sinh giíi vµ kh¾c s©u kiÕn thøc: + Dßng n¨ng l−îng trong thÕ giíi sèng b¾t ®Çu tõ n¨ng l−îng mÆt trêi, ®i theo 1 chiÒu. + Sù chuyÓn ho¸ trong tÕ bµo lµ qu¸ tr×nh ®ång ho¸, dÞ ho¸. + N¨ng l−îng dù tr÷ trong c¸c liªn N¨ng l−îng ¸nh ¸ng mÆt trêi (®éng kÕt ho¸ häc. thùc vËt n¨ng) ⎯⎯⎯⎯⎯ ho¸ n¨ng → quang hîp + Trong c¬ thÓ sinh vËt cã nhiÒu qu¸ tr×nh ®ßi hái n¨ng l−îng th−êng trong c¸c liªn kÕt ho¸ häc (thÕ n¨ng) xuyªn. 10 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung ng−êi, ®éng vËt n¨ng l−îng dÔ sö ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ tiªu ho¸, ho hÊp néi bμo dông ATP ho¹t ⎯⎯⎯ → sinh c«ng ®éng ⎯⎯→ nhiÖt n¨ng ⎯⎯→ th¶i vµo • Liªn hÖ: T¹i sao con ng−êi khi ho¹t ®éng kh«ng bÞ nãng lªn nhanh chãng vµ qu¸ møc nh− chiÕc xe m¸y khi ch¹y? m«i tr−êng. Ho¹t ®éng 3 ATP − §ång tiÒn n¨ng l−îng cña tÕ bµo Môc tiªu: HS tr×nh bµy cÊu tróc vµ vai trß cña ATP. Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung − GV nªu vÊn ®Ò d−íi d¹ng c©u hái: + ATP lµ g×? + ATP cã vai trß nh− thÕ nµo trong tÕ bµo? + T¹i sao nãi ATP lµ ®ång tiÒn n¨ng l−îng cña tÕ bµo? − HS: nghiªn cøu th«ng tin vµ h×nh 21.2, 21.3 SGK trang 72, yªu cÇu nªu ®−îc: + CÊu tróc cña ATP + Vai trß chÝnh cña ATP + Sö dông ATP cho c¸c qu¸ tr×nh cÇn n¨ng l−îng nh− viÖc tiªu dïng tiÒn tÖ hµng ngµy. − §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy → líp bæ sung. 11 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung − GV nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vµ yªu cÇu HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc. a) CÊu tróc ATP (A®ªn«zintiph«tph¸t) − Gåm: A®ªnin, ®−êng 5C (Rib«z¬), 3 nhãm Ph«tph¸t + Ph©n tö ®−êng 5C lµm khung + 2 liªn kÕt Ph«tph¸t ngoµi cïng lµ liªn kÕt cao n¨ng mang nhiÒu n¨ng l−îng dÔ bÞ ph¸ vì ®Ó gi¶i phãng n¨ng l−îng. − GV bæ sung kiÕn thøc: + 1 liªn kÕt cao n¨ng bÞ ph¸ vì gi¶i phãng 7,3 KCal/ ph©n tö gam, gÊp 2 lÇn 1 ph¶n øng ho¸ häc trung b×nh trong tÕ bµo. + HÇu nh− c¸c ph¶n øng thu nhiÖt trong tÕ bµo cÇn Ýt h¬n 7,3 KCal/ ph©n tö gam n¨ng l−îng ho¹t ho¸ nªn ATP cung cÊp ®ñ n¨ng l−îng cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña tÕ bµo. + Qu¸ tr×nh tæng hîp vµ thuû ph©n ATP x¶y ra th−êng xuyªn trong tÕ bµo sèng. + Ngoµi ATP lµ chÊt giµu n¨ng l−îng trong tÕ bµo cßn cã NADH vµ FADH2 (lµ c¸c C«enzim) ®ãng vai trß lµ nguån dù tr÷ n¨ng l−îng. * Liªn hÖ: Mïa hÌ vµo buæi tèi, c¸c em hay nh×n thÊy nh÷ng con ®om ®ãm ph¸t s¸ng nhÊp nh¸y gièng nh− ¸nh s¸ng ®Ìn. Em h·y gi¶i thÝch hiÖn t−îng nµy? 12 b) Vai trß cña ATP + ATP cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ n¨ng l−îng cho tÊt c¶ mäi ho¹t ®éng cña tÕ bµo. + Sinh tæng hîp c¸c chÊt. + Sinh c«ng c¬ häc (co c¬). + DÉn truyÒn xung thÇn kinh. + VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng. http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung − GV l−u ý: Cã thÓ HS sÏ kh«ng tr¶ lêi ®−îc hoÆc tr¶ lêi ¸nh s¸ng nhÊp nh¸y ë ®om ®ãm cã thÓ lµ do mét sè tÕ bµo ®Æc biÖt ë bông cã kh¶ n¨ng ph¸t s¸ng → GV cÇn gi¶i thÝch: + ChØ cã con ®om ®ãm ®ùc míi ph¸t s¸ng vµo thêi k× sinh s¶n ®Ó thu hót con c¸i. + §Ó ph¸t s¸ng ®−îc ®om ®ãm ®ùc ®· sö dông nhiÒu ®ång tiÒn n¨ng l−îng b»ng c¸ch thuû ph©n ATP t¹o ra ¸nh s¸ng l¹nh (kh«ng to¶ nhiÖt) nhÊp nh¸y. + NÕu ®om ®ãm t¹o ra ¸nh s¸ng th«ng th−êng b»ng c¸ch ®èt dÇu mì nh− chóng ta ®èt nÕn th× nhiÖt to¶ ra ®ñ ®Ó thiªu ch¸y chóng tr−íc khi gÆp ®−îc con c¸i. IV. Cñng cè • HS ®äc kÕt luËn SGK trang 73. • Em h·y thiÕt kÕ s¬ ®å biÓu thÞ sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong thÕ giíi sèng. V. DÆn dß • Häc bµi tr¶ lêi c©u hái SGK trang 73. • ¤n tËp kiÕn thøc vÒ ®ång ho¸, dÞ ho¸, sù biÕn ®æi c¸c chÊt trong èng tiªu ho¸ d−íi t¸c dông cña enzim (phÇn sinh häc 8). 13 http://tuhoctoan.net Bµi 22 Enzim vμ vai trß cña enzim trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc • Tr×nh bµy ®−îc kh¸i niÖm, vai trß, vµ c¬ chÕ t¸c dông cña enzim. • X¸c ®Þnh ®−îc c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi ho¹t tÝnh cña enzim. 2. KÜ n¨ng RÌn mét sè kÜ n¨ng: • Quan s¸t, ph©n tÝch, so s¸nh. • Kh¸i qu¸t, tæng hîp. • VËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ. II. ThiÕt bÞ d¹y − häc • Tranh h×nh SGK phãng to. • H×nh 22 s¸ch GV trang 108 in vµo b¶n trong • S¬ ®å: Sù ®iÒu chØnh c¸c chu tr×nh Enzim. • S¬ ®å chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo (bµi 21). øc chÕ ng−îc C¬ chÊt ban ®Çu Enzim 4 A B Enzim 1 C Enzim 2 D Enzim 1 Ho¹t ho¸ khai mµo 14 E S¶n phÈm cuèi cïng http://tuhoctoan.net Bæ sung kiÕn thøc: − Enzim ®−îc sö dông theo 2 c¸ch: Thø nhÊt lµ kh«ng t¸ch enzim khái nguyªn liÖu mµ chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña 1 hoÆc mét sè enzim cã s½n trong nguyªn liÖu ®Ó chóng chuyÓn ho¸ c¸c chÊt cã cïng trong nguyªn liÖu Êy theo h−íng ta mong nuèn, Thø 2 lµ t¸ch enzim khái nguyªn liÖu ë d¹ng chÕ phÈm ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt, ®©y lµ c¸ch phæ biÕn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn dÉn ®Õn h×nh thµnh ngµnh c«ng nghÖ enzim ë nhiÒu quèc gia. − PhÇn lín enzim trong tÕ bµo lµ nh÷ng Pr«tªin cã cÊu tróc bËc 4, ë nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh ph©n tö cña chóng cã thÓ ph©n ly thuËn nghÞch t¹o c¸c phÇn d−íi ®¬n vÞ, ho¹t ®é enzim bÞ gi¶m hoÆc mÊt hoµn toµn. ë nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp c¸c phÇn d−íi ®¬n vÞ l¹i cã thÓ kÕt hîp l¹i víi nhau vµ ho¹t ®é xóc t¸c cña enzim ®−îc phôc håi. − Enzim cã trung t©m ho¹t ®éng (TTH§): T¹i ®ã mét phÇn nhá cña ph©n tö enzim chøa c¸c nhãm chøc trùc tiÕp kÕt hîp víi c¬ chÊt, tham gia trùc tiÕp trong viÖc h×nh thµnh c¾t ®øt c¸c liªn kÕt ®Ó t¹o thµnh s¶n phÈm ph¶n øng. Gi÷a c¬ chÊt vµ TTH§ t¹o thµnh nhiÒu t−¬ng t¸c yÕu do ®ã cã thÓ dÔ dµng bÞ c¾t ®øt trong qu¸ tr×nh ph¶n øng ®Ó gi¶i phãng enzim vµ s¶n phÈm ph¶n øng. − Nhê t¸c ®éng liªn kÕt ho¸ häc riªng cña c¬ chÊt, ®Þnh h−íng ®óng vµ mang 2 c¬ chÊt l¹i víi nhau nªn enzim lµm gi¶m n¨ng l−îng ho¹t ho¸ ®Ó h×nh thµnh c¸c liªn kÕt ho¸ häc míi do ®ã ph¶n øng tiÕn hµnh nhanh chãng h¬n nhiÒu. − B¶n th©n enzim kh«ng bÞ biÕn ®æi cã thÓ sö dông nhiÒu lÇn trong c¸c ph¶n øng cña tÕ bµo. Nhê ®Èy nhanh c¸c ph¶n øng ho¸ häc riªng biÖt nªn enzim x¸c ®Þnh tiÕn tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt trong tÕ bµo. III. Ho¹t ®éng d¹y − häc 1. KiÓm tra • N¨ng l−îng lµ g×? N¨ng l−îng ®−îc chuyÓn ho¸ trong thÕ giíi sèng nh− thÕ nµo? • ATP lµ g×? T¹i sao nãi ATP lµ ®ång tiÒn n¨ng l−îng cña tÕ bµo? 15 http://tuhoctoan.net 2. Träng t©m • C¬ chÕ t¸c dông cña enzim • Nh©n tè ¶nh h−ëng tíi ho¹t tÝnh cña enzim. 3. Bµi míi Më bµi: GV cã thÓ tiÕn hµnh theo nhiÒu c¸ch − GV yªu cÇu HS viÕt s¬ ®å sù biÕn ®æi c¸c chÊt (Tinh bét, Pr«tªin, LipÝt) thµnh chÊt ®¬n gi¶n hoµ tan d−íi t¸c dông cña enzim vµ hái: Enzim lµ g×? Enzim cã vai trß nh− thÕ nµo trong chuyÓn ho¸ vËt chÊt. − GV nªu vÊn ®Ò thùc tÕ g©y høng thó cho HS: T¹i sao khi ¨n thÞt bß kh« víi ném ®u ®ñ dÔ tiªu ho¸ h¬n lµ khi ¨n thÞt bß kh« riªng? ⇒ Dùa vµo ý kiÕn cña HS, GV dÉn d¾t vµo bµi Ho¹t ®éng 1 T×m hiÓu chuyÓn ho¸ vËt chÊt Môc tiªu: HS hiÓu vµ tr×nh bµy ®−îc kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ vËt chÊt, c¸c qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña chuyÓn ho¸ vËt chÊt (§ång ho¸, dÞ ho¸) Ho¹t ®éng d¹y − häc − GV hái: + ThÕ nµo lµ chuyÓn ho¸ vËt chÊt? + Sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt ë tÕ bµo gåm nh÷ng qu¸ tr×nh nµo? − HS: Nghiªn cøu SGK trang 74, s¬ ®å chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo, kÕt hîp víi kiÕn thøc sinh häc líp 8 tr¶ lêi: + Kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ vËt chÊt. + Hai qu¸ tr×nh ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸. − Mét vµi HS tr×nh bµy → Líp bæ sung. − GV nhËn xÐt vµ yªu cÇu HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc. 16 Néi dung http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung a) Kh¸i niÖm: Sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt trong tÕ bµo bao gåm tÊt c¶ c¸c ph¶n øng sinh ho¸ diÔn ra trong tÕ bµo cña c¬ thÓ sèng. §ã lµ c¸c ph¶n øng ph©n gi¶i c¸c chÊt sèng ®Æc tr−ng cña tÕ bµo thµnh c¸c chÊt ®¬n gi¶n ®ång thêi gi¶i phãng n¨ng l−îng vµ c¸c ph¶n øng tæng hîp c¸c chÊt sèng ®Æc tr−ng cña tÕ bµo ®ång thêi tÝch luü n¨ng l−îng. b) Thùc chÊt qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt lµ 2 qu¸ tr×nh: §ång ho¸ vµ dÞ ho¸. − HS lÊy vÝ dô ®Ó thÊy ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸ lµ 2 qu¸ tr×nh m©u thuÉn nh−ng thèng nhÊt, s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh nµy lµ nguyªn liÖu cña qu¸ tr×nh kia. − §ång ho¸ lµ qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c chÊt vµ tÝch luü thÕ n¨ng. − DÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph©n gi¶i c¸c chÊt vµ gi¶i phãng n¨ng l−îng. + S¶n phÈm cña quang hîp lµ chÊt Gluc« míi tæng hîp. + Gluc« lµ nguyªn liÖu cña qu¸ tr×nh h« hÊp. − GV giíi thiÖu: C¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ chÝnh trong mäi sinh vËt ®Òu theo con ®−êng t−¬ng tù nhau. + Dùa vµo ph−¬ng thøc ®ång ho¸ chia sinh vËt thµnh 2 nhãm (Sinh vËt tù d−ìng vµ sinh vËt dÞ d−ìng). + Dùa vµo ph−¬ng thøc dÞ ho¸ cã thÓ chia sinh vËt thµnh 2 nhãm (Nhãm sinh vËt −a khÝ vµ nhãm sinh vËt kÞ khÝ). 17 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung + Dùa vµo nguån cung cÊp c¸c bon chia thµnh nhãm: Quang tù d−ìng, ho¸ tù d−ìng... * GV dÉn d¾t: Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt enzim cã vai trß quan träng ⇒ Nghiªn cøu enzim ë ho¹t ®éng 2. Ho¹t ®éng 2 Enzim vµ c¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim Môc tiªu: HS hiÓu vµ tr×nh bµy ®−îc cÊu tróc enzim, c¬ chÕ t¸c ®éng vµ ph©n tÝch c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ho¹t tÝnh cña enzim. Ho¹t ®éng d¹y − häc − GV nªu c©u hái: Néi dung 1. CÊu tróc enzim + Enzim lµ g×? H·y kÓ mét vµi enzim mµ em biÕt? + Enzim cã cÊu tróc nh− thÕ nµo? − HS nghiªn cøu th«ng tin SGK trang 74 môc 1 vµ kÕt hîp víi kiÕn thøc sinh häc líp 8 tr¶ lêi: + Enzim lµ chÊt xóc t¸c sinh häc. + Mét sè enzim: Amilaza, PÐpsin, TrÝpsin.. + CÊu tróc: Cã trung t©m ho¹t ®éng − HS tr×nh bµy trªn s¬ ®å h×nh 22.1 ⇒ líp nhËn xÐt bæ sung. − GV ®¸nh gi¸ vµ gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. • Enzim: lµ chÊt xóc t¸c sinh häc ®−îc tæng hîp trong tÕ bµo sèng. Enzim lµm t¨ng tèc ®é cña ph¶n 18 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung øng mµ kh«ng bÞ biÕn ®æi sau ph¶n øng. a) CÊu tróc: − Thµnh phÇn lµ Pr«tªin hoÆc Pr«tªin kÕt hîp víi chÊt kh¸c (gäi lµ C«enzim). − Enzim cã vïng trung t©m ho¹t ®éng. + TTH§ lµ chç lâm xuèng hay 1 khe nhá ë trªn bÒ mÆt cña enzim ®Ó liªn kÕt víi c¬ chÊt. − GV yªu cÇu HS ph©n biÖt: Enzim, + CÊu h×nh kh«ng gian cña enzim C«enzim, c¬ chÊt vÒ thµnh phÇn vµ vai t−¬ng øng víi cÊu h×nh cña c¬ chÊt. trß. − GV cã thÓ gi¶ng gi¶i thªm vÒ trung + TTH§ lµ n¬i enzim liªn kÕt t¹m t©m ho¹t ®éng cña enzim ë môc bæ thêi víi c¬ chÊt. − C¬ chÊt lµ chÊt chÞu t¸c dông cña enzim t−¬ng øng. − GV th«ng b¸o d¹ng tån t¹i cña b) D¹ng tån t¹i cña enzim trong enzim. tÕ bµo: sung kiÕn thøc + Hoµ tan trong tÕ bµo chÊt. + Liªn kÕt chÆt chÏ víi nh÷ng bµo quan x¸c ®Þnh. − GV ®−a kh¸i niÖm n¨ng l−îng ho¹t 2. C¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim ho¸ ®Ó HS cã thªm kiÕn thøc gi¶i thÝch c¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim. − GV nªu vÊn ®Ò: §å thÞ n¨ng l−îng ho¹t ho¸ (H×nh 22.2 SGK trang 75) cho em biÕt ®iÒu g×? − HS: Quan s¸t ®å thÞ dùa vµo giíi h¹n n¨ng l−îng ho¹t ho¸ tr¶ lêi. 19 http://tuhoctoan.net Ho¹t ®éng d¹y − häc Néi dung + Khi kh«ng cã enzim xóc t¸c ®Ó t¹o s¶n phÈm cÇn n¨ng l−îng ho¹t ho¸ lín. + Khi cã enzim xóc t¸c ®Ó t¹o s¶n phÈm cÇn n¨ng l−îng ho¹t ho¸ nhá h¬n rÊt nhiÒu. + Cã sù liªn quan gi÷a enzim xóc t¸c vµ n¨ng l−îng ho¹t ho¸ ⇒ hay enzim lµm gi¶m n¨ng l−îng ho¹t ho¸. − GV hái: N¨ng l−îng ho¹t ho¸ lµ g×? − HS cã thÓ tr¶ lêi: N¨ng l−îng ho¹t ho¸ lµ n¨ng l−îng cÇn cho ph¶n øng. − GV bæ sung kiÕn thøc. − GV yªu cÇu HS: Gi¶i thÝch c¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim − HS: + Quan s¸t tranh c¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim, chuçi c¸c ph¶n øng enzim trªn mµng. + Ph©n tÝch c¸c b−íc t¸c ®éng cña enzim. + ViÕt s¬ ®å biÓu thÞ chuçi c¸c ph¶n øng enzim − HS tr×nh bµy trªn s¬ ®å → Líp theo dâi nhËn xÐt vµ bæ sung − L−u ý: HS th−êng chØ viÕt ®−îc s¬ ®å nh− sau: 20 • N¨ng l−îng ho¹t ho¸ Lµ n¨ng l−îng cÇn thiÕt ®Ó khëi ®Çu cho ph¶n øng ho¸ häc (Th−êng lµ nhiÖt) ⇒ Enzim lµm gi¶m n¨ng l−îng ho¹t ho¸ cña ph¶n øng ho¸ häc b»ng c¸ch t¹o nhiÒu ph¶n øng trung gian.