Tài liệu Thiệt giả giả thiệt

Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 1 www.hobieuchanh.com Thi t gi gi thi t Bi u Chánh I Cách m y n m tr c, t i Sài gòn, v ng Espagne, kh i r p hát bóng m t khúc, có t ti m may, trên c a treo m t t m b ng hi u hai ch l n: nh H ng. Ti m d n trong m t c n ph l u r ng rãi mát m . Phía ngoài c a có m t b ván1 n, b dày trên m t t c, cho th ng i c t áo. Hai bên hai hàng t ki ng, ng các th hàng, a, n , nhung. Chánh gi a m t hàng b n cái máy có treo m y ng n èn khí, ch p có k t tua. Phía trong thì d n m t cái phòng, có gh sa lon, có treo ki ng l n d a vách ti p khách n t may áo, ho c n th áo. Ti m may p này là ti m c a bà T Ki n. Vì ti m may có danh may khéo, nên t m m i cho t i chi u khách ra vô t may d p dìu, trong ti m th ng th ng ph i có chín i cô th . Bà T Ki n, tu i ã sáu m i, mà tóc ch a b c, r ng còn ch c. Bà b n tánh bãi buôi, vui , nh ng mà bà không a thói nhõng nh o ho c gian tà, h th y vi c gì trái o lý thì bà n i ngay, không s mích lòng ai h t, b i v y m y cô th may th ng bà mà c ng kính tr ng bà m. t b a, l i 4 gi chi u, trong ti m các th ng l ng x ng, k ng i l c áo, ng i ngoi p máy. Có m t cô gái, l i 24 - 25 tu i, mình m c m t cái áo xuy n en c , m t cái qu n hàng tr ng nh t nh t2, ch n mang m t ôi gu c en, vai v t m t cái kh n l a tr ng, tay ôm t cái bao b ng gi y nh t trình, ng tr c c a ti m ngó vô. Tuy cô n m c t m th ng, không.gi i ph n, không thoa son, không c o ch n mày lông m t, không eo n rang, tai trái ch eo m t ôi bông h 3 nh ng mà n c da cô tr ng l i ng h ng, g ng m t cô tròn l i m m, môi cô m ng mà l i , m t cô sáng mà l i nghiêm, hai bàn chân nh mà no vun hai bàn tay dài mà d u nhi u, nên ai th y cô thì c ng tr m tr gái p. Cô ng b ng m t i r i rón rén b cvô ti m, l i ng g n m t cái máy mà coi m t cô th ng may. Cô th may th y cô l y ng lâu, bèn h i r ng: "Cô mu n m n may hay là l i ây có vi c chi? Nh m n may , thì cô i ngay vô phòng trong kia, có bà ch tr ng . Cô l y d d r i nói r ng: "Không. Tôi vô coi ch i, ch có m n may chi âu". Cô ng ngó quanh qu t m t h i n a, r i cúi xu ng h i nho nh cô th may r ng: ''Không bi t ti m có c n dùng th may thêm n a hay không, ch há?'' Cô th may ng c m t ngó cô n mà h i r ng: - Cô mu n xin may hay sao? - Ph i. N u ti m có thi u th , thì tôi xin tôi may. - Có m t ch th thôi may ã h n 3 tu n r i, mà không th y bà ch kêu ai th . Ðâu cô i th ng vô phòng nói v i bà ch coi bà ch u m n hay không. Cô l y ngó vô phòng, mà cô d d không dám gi ch n lên i. Lúc ó t m màn che c a phòng vùng khoát lên, trong phòng b c ra m t cô ch n mày v cong vòng nguy t, hai môi tô t bông vông4, ch n mang giày cao gót, mình m c áo r n ri, tay ôm bóp xám xám. Sau ng có m t bà i theo, tay c m c p m t ki ng, bà v a i v a nói v i cô i tr c r ng: ''Cô nh chi u th n m l i b n th coi. Ti m c a tôi th c t th may u khéo nh t, ch không 1 lo i bàn gh làm v ng b ng g dày không còn m i 3 bông tai g n h t phách, m t lo i m c a th i ti n s 4 lo i cây g x p, lá to, bông , thân cây th nh tho ng có gai, 2 c dùng gói nem chua Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 2 www.hobieuchanh.com ph i nh ti m c a h v y âu. Tôi may cho cô b n m t cái áo này r i t rày s p lên cô l i ti m tôi, cô không thèm ti m nào khác h t''. Cô n day l i c i và nói: "Cám n bà'', r i xung ng i ra c a, mùi d u bay th m ngát. Cô th may bàn nói v i cô l mu n xin may ó r ng: "Bà ch ó, cô mu n xin may thì nói v i b th coi". Cô l y xên lên b c ra, tính ón bà ch . Bà a khách ra kh i c a r i bà tr vô, ghé l i ván mà nói v i ch th c t r ng: "Cô ó là cô th y thu c C n trong Ch L n. Vóc áo a i nãy ó ph i c t cho thi t khéo, chi u th n m cô ra b n th . Thân ch này ch c là may nhi u l m, ph i làm cho t t , cho v a lòng ng i ta". Bà ch d n r i bà th ng th ng i vô. Cô l ng ch bà ó, nghe bà n i chuy n v i ch th c t thì cô bi n c c, ng ng n, b i y ch ng bà i t i cô mu n nói, mà nói không c. Bà li c th y b cô mu n n i v i bà thì bà d ng l i h i r ng: "Cô em có vi c, chi mu n nói v i qua hay sao? Cô b ng cúi u áp r ng: ''Th a bà, cháu mu n xin may cho bà. Không bí t bà có n dùng th thêm hay không . Bà ch châu mày, mang c p m t ki ng lên, ng ngó ngay cô r i h i r ng: - Cháu thu nay may ti m nào? - Th a, thu nay cháu ch a có may ti m nào h t. - Cháu âu? . - Th a, cháu d i Sóc Tr ng. . Bà ch suy ngh r i nói r ng: "Ðâu cháu i vô ây coi". Bà ch i tr c, cô i theo sau, vô trong phòng bà ng i trên gh canapé5 và ch m t cái gh nh mà bi u cô ng i. Cô không dám ng i, c ng xó ró. Bà h i cô r ng: - Cháu n m nay m y tu i? - Th a, 24 tu i. - Ðã có ch ng con gì hay ch a? - Th a ch a. - Ch a có .ch ng. V y mà cha m còn hay không? - Th a, ông thân cháu m t vài n m nay. Cháu còn có m t m già mà thôi. - Bà già cháu bây gi âu? - Th a, d i Sóc Tr ng.. i L c t nh c ng có ti m may, sao cháu không may d i, l i lên t i trên này. - Th a, t nh may ít l m, cháu s may không c m n nên cháu m i lên ây. - Cháu may gi i ch a? - Th a, cháu may áo lót c ng c. - Cháu bi t t máy6 hay không? - Th a, bi t. - Lúc này tôi có c n m n thêm m t ng i th , song th gi i kia, ch th l c hay là luôn thì tôi có . Ðâu cháu ra ây may th cho tôi coi. Bà d t cô tr ra ngoài, bi u cô may tay, may máy, may m i th m t khúc và may ki u cho bà coi. Coi b bà v a ý l m, nên bà g c u và d t cô tr vô phòng mà nói r ng: "Cháu may c. V y n u cháu mu n may thì tôi m n''. Cô nghe bà nói ch u m n, thì cô l s c m ng cô nói r ng: ''Cháu cám n bà l m. Cháu nguy n ráng làm cho bà v a ý". Bà ch c i mà h i r ng: - Cháu tên gì? - Th a, cháu h Tri u, tên Phùng Xuân. 5 6 tr ng k , gh dài ts , c, t, vi n, luôn, là nh ng t ng trong ngh may, t máy: t b ng máy may Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh - 3 www.hobieuchanh.com Cháu Sóc Tr ng, mà làng nào? Th a, cháu g c gác ch Cái Con, t ngày ông thân cháu m t r i, thì bà thân cháu i K Sách. - Trong ti m tôi có b n n m cô th không có ch ng con thì n ây ng ây. Cháu mu n ây hay là t i cháu v nhà? - Th a bà, cháu nghèo nên ph i xu t thân i làm n ng ki m ti n nuôi m . Sài gòn cháu không có bà con v i ai h t. N u bà có lòng th ng cháu, bà cho cháu luôn t i ti m, thì cháu i n bà l m. c, luôn ây c ng c. Cháu may th tháng u tôi tr tiên công cho 7 ng. u sau cháu may khá, thì tôi s li u mà cho thêm. - Cám n bà. - Này mà tôi nói tr c cho cháu bi t. Ti m tôi g t l m, ch không ph i nh m y ti m khác. Th may c a tôi thì ph i nghiêm ch nh, i ng không c l ng l . Ai mu n ch ng thì l y ch ng, ch không c phép rù quy n b m ong mà làm cho ti m mang ti ng không t t. Nh t là cháu L c t nh m i lên Sài Gòn, cháu c n ph i dè d t cho mm i c. t này h yêu ma l m, không nên tin ai h t. Nhi u ng i h nói m t ng, h làm m t ngã, h n b a tr c, h quên b a sau. Tôi nói riêng cho cháu bi t, ph n nhi u thiên h h m l m, ch mong g t nhau, gi t nhau ch không có tình ngh a chi h t. V y m i vi c u ph i c n th n. - Bà th ng, bà d y cháu nh v y, cháu i n bà l m. Cháu s ghi nh nh ng l i vàng ng c c a bà. - Thôi cháu ra ngoài ng tôi ti n d n cho ch b n mà làm quen v i nhau. y cô th c th y cô th m i dung nhan p , n nói nh nhoi, thì ch ng ai mà ch ng vui lòng k t b n. i ngày, úng 6 gi chi u thì th ngh h t. Nh ng cô có nhà riêng thì b n áo, i kh n mà v còn m y cô t i ti m thì ra phía sau mà n c m, r i r a m t, g u, thay qu n, i áo, mà i ch i ng gi i cái m t ngôi c ngày b c b i. Cô Phùng Xuân may m i ít b a, thì bà T Ki n dòm th y cô khéo léo, siêng n ng, nh m , vui v , mà l i có n t na, t i ngh may thì cô l y truy n ho c nh t trình n m c, ch ch ng bao gi cô b c chân ra kh i ti m. Bà th y v y thì em lòng th ng, song s m y cô th kia ghen ghét, nên th ng thì bà b ng, ch bà không l cho ai bi t. n chi u th n m, cô th y thu c C n l i ti m b n th áo. B a nay cô i xe h i m i và c qu n áo còn s c s o h n hôm tr c n a. Cô b c vô ti m thì h i tr ng: ''Bà ch âu? Cô th ng i phía ngoài ch ngay vô phòng khách. Cô th y thu c xâm xâm i ri t vô không thèm ngó ai h t. - Bà T Ki n kêu ch th c t bi u em áo vô mà bà l i kêu cô Phùng Xuân vô phòng a. Cô Phùng Xuân ng may máy, cô nghe bà ch kêu, thì cô l t t ng d y i vô, song u lúc y ai ngó cô, thì s th y s c m t cô bu n nghi n7. Bà ch bi u ch th c t a áo cho cô th y thu c b n th và d n cô Phùng Xuân ph i ghi kích t c r ng h p, ho c dài, v n, ng nh mà may cho úng. Cô Phùng Xuân ph i ng nh m cô th y thu c, ph i i chung quanh cô trót 15 phút ng h m i r i vi c. Cô b c ra kh i phòng môi cô th ng au, mà bây gi l i tái lét. i b a y bà T Ki n th y m y cô th may i ch i h t, duy có m t mình cô Phùng Xuân ng i buôn hiu, thì bà kêu cô lên l u và c y cô ng8 giùm l mùng rách cho bà. Cô ng i mà ng, bà n m mà ngó cô trong phòng v ng v , duy nghe ti ng xe ch y d i ng v i ti ng hát xa xa mà thôi. Cách m t h i bà h i cô r ng: 7 8 bu n nhi u, bu n nát lòng dùng ch vá Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 4 www.hobieuchanh.com - Dì coi n t na c a cháu, cho t i t ng m o cùng là c ch , thì cháu ch ng ph i là con nhà nghèo. T i sao mà cháu ph i xu t thân i may m n'' - Th a bà, h i tr c cha m cháu c ng khá, m y n m nay b n n n nên nghèo. có v y m i ph i ch ... Cháu khiêm nh ng nên cháu nói ''khá'' ó ch dì ch c h i tr c cha m cháu giàu i, ch không ph i khá mà thôi âu. H i nh cháu h c tr ng nào mà bi t ch nên cháu coi truy n coi sách ó? . - Th a cháu h c xong Nhà tr ng9 d i Sóc Tr ng. - H c m y n m? - Th a sáu b y n m. - Ðó, dì oán trúng r i, ph i con nhà giàu m i có th h c Nhà tr ng t i sáu b y n m ch . Cháu bi t t i sao mà dì dám oán quy t cháu là con nhà giàu hay không? - Th a, không. - D oán l m. H i chi u cô th y thu c t i b n th áo, dì dòm th y b t ch c a cháu thì dì bi t li n. Cháu làm th may, mà em áo cho ng i ta b n th , cháu l i bu n b c h th n. Bao nhiêu ó thì bi t cháu là con nhà giàu, bây gi suy s p, ra thân làm m n, nên cháu m i h ph n ch . Cô Phùng Xuân làm thinh m t h i r i cô nói m t cách r t bu n th m r ng: ''Bà oán trúng m. Vì bà th ng cháu, nên cháu ph i t thi t vi c nhà c a cháu cho bà rõ. Song cháu xin bà ng nói l i cho ch em b n c a cháu bi t mà h c i cháu t i nghi p. Ông thân c a cháu h i tr c làm Cai T ng có ru ng t nhi u m i n m góp huê l i t i ba b n ch c ngàn gi lúa. Vì th i v n không may, mùa màng th t bát, n n n ch ng l i, gia ình suy s p, ông thân cháu lo ng h t s c mà lo không kham, nên ch n biên t ch phát mãi ru ng t nhà c a h t, ông thân cháu th t chí, bu n r u, nhu m b nh mà ch t. Cháu có m t ng i anh th hai, làm H ng ch K Sách, nh c ng nghèo. Còn ng i ch th ba c a cháu ch có ch ng Cái Côn thì ch khá. Nói thi t cho bà th ng, tuy bây gi m con cháu nghào, song trong x ai c ng bi t là v con a Cai T ng. Không l cháu ó mà làm thuê làm m n cho c. Cháu l n r i, n u cháu theo n ng d a v i anh, thì s ch dâu nói ti ng n ng ti ng nh . Còn ch ru t c a cháu thì ch còn chung v i cha m ch ng, cháu không l theo v i ch . T i cái ph n c a cháu nh v y ó, nên cháu ph i bu c lòng g i bà thân c a cháu v i anh cháu, ng cháu i xa làm m n cho thiên h kh i chê c i". Cô Phùng Xuân thu t tâm s c a cô mà cô r ng r ng n c mát. Bà T Ki n ng lòng, nên bà th ra mà nói r ng: " i giàu hay nghèo y là may v i r i mà thôi, ch không ph i gi i hay là d . Tr i khi n cái m ng cháu ph i l n n lao ao nh y, cháu ch ng nên bu n làm chi, mà cháu th y ng i ta giàu cháu ch ng nên h th n. Cháu có h c t nhiên cháu bi t, ti n b c không ph i quý, c h nh kia m i thi t quý, b i vì ti n b c ki m, ch c h nh khó ki m, ti n b c có nhi u khi ph i ti n t n, ch c h nh d u ch ng nào c ng còn hoài. H giàu mà h n b y b thì sao b ng mình nghèo mà mình n t t . Dì khuyên cháu ng thèm so sánh s giàu nghèo, cháu c lo gi ti t cho s ch, t p tánh cho cao, gìn lòng cho ngay, rán chí cho v ng, cháu c nh v y d u nghèo mà cháu quý h n con nhà giàu sang h t th y''. Bà n m suy ngh sao ó, r i bà l i h i ti p r ng: a h m cháu nói cháu 24 tu i, ph i hôn? - Th a ph i. - Tu i c ng tr ng10 r i. Sao cháu không tính l y ch ng ng có ch mà n ng d a? Cô Phùng Xuân nghe h i t i câu ó, thì cô cúi m t xu ng, nh u hai gi t n c m t trong cái mùng. Cô ngh n ngào nên áp nh nh r ng: "Ph n cháu nghèo kh r i, ai thêm c i mà mong l y ch ng!''. 9 tr ng n do nhà th qu n lý, tr khá l n 10 ng bà ph c Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 5 www.hobieuchanh.com Bà T Kiên ng i d y têm tr u mà n và nói r ng: "Thi t ó, chút i này là i ti n b c. Thiên h h k ng ti n, ch h màng gì c h nh. Trai có h c thì chen nhau giành gi t nh ng ti ng kêu 'th y' kêu "ông . Còn c i v thì h ki m m y ch giàu ng òn s m nhà u, mua xe h i t t. Con gái nghèo thì có th gì mà mong l y ch ng cho sung s ng t m thân c. Kìa nh ông Huy n Phi trong Bà Chi u ó, ng có ba b n a con gái, a nào c ng c gi i bánh trái may vá khéo mà vì ông nghèo, nên con ng s s mà có ai thèm r t i âu. i kh n n n quá!'' Cô Phùng Xuân m ng l mùng rách xong r i, ng h gõ 9 gi . Bà T Ki n bi u cô i ngh . *** Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 6 www.hobieuchanh.com II Ông phán Thêm là m t ng i tánh n t hòa h n, n nh n t . Ông làm vi c t i s Th ng Chánh Sài Gòn hai m i m y n m, ông ch ng h mích lòng anh em trong ty, mà ng ch ng bi t gi n h n ai h t. Ng i tánh tình nh v y, c x nh v y, ai quen c ng u th ng m n, ch ng hi u t i ng s làm sao mà ã không c h ng h nh phúc, l i còn ph i mang m t cái tai h a l n trong ch n gia ình, làm cho trí ông mu n o iên, lòng ông ph i khô héo. Ông g c Ph ng Hi p. Ông c i v tr , mà có con c ng mu n, n 32 tu i v ch ng m i sanh c m t a con gái. V ch ng ông n v i nhau r t thu n hòa, l i ít con nên c ng con không ai bì k p. Nh ông c n ki m, l i c ng nh có a ph m11 giúp vô nên ông có s m cm ts ru ng t i kinh Sóc Tr ng, m i n m thâu huê l i l i 5 ngàn gi lúa. Ông l i có mua cm t mi ng t nh trong Châu Thành Sài Gòn, phía sau Nhà Th Ch Ð i, ông c t m t cái nhà ngói n n úc, vách g ch, cao ráo, s ch s , mà v i v con. Gia ình c a ông ng m m vui v , thình lình t b ng sóng d y, làm cho rã r i tan nát, au n không bi t ch ng nào. là cách 3 n m tr c, con gái ông lúc y c 13 tu i t i mùa g t, bà Phán s a so n xu ng Sóc Tr ng mà thâu góp lúa ru ng. Vì bà c ng con, bà không mu n r i con, nên bà nói i ông r ng: "Tôi i lâu, con nh nhà s nó nh . L i n u nó nhà, m i ngày ông c i làm vi c, thì nó bu n t i nghi p. Thôi tôi d t nó theo tôi cho xong . Ông Phán c ng ng con, song ông nghe bà nói trúng lý, nên ông không n c n duy có d n bà góp lúa ri t mà i i v cho mau mà thôi. n i thì m con i xe h i ò. Xu ng ru ng ít b a, bà Phán l i th y nh t trình ng tin nói có m t chi c xe ò ng Sài Gòn Sóc Tr ng vì ch y mau nên l t, hành khách ch t h t hai ng i và b b nh trên m t ch c ng i. Bà hay tin y thì bà s quá, nên ch ng góp lúa g i xong r i, bà không dám v xe, bà bi u tá n chèo ghe a bà lên Ngã B y r i m con xu ng tàu mà v Sài Gòn, tính tránh tai n n v xe ng xe l t. Tuy bà dè d t k l ng, song con ng i h mang cái m ng ã cùn r i thì khó mà ch y tr i cho kh i n ng c. Chánh 12 chuy n tàu m con bà i ó, chi c tàu r i n n i sô-de , chìm ban êm gi a sông cái, hành khách ch t r t nhi u, m con bà phán u ch t trong cái tai n n y. Ông Phán Thêm hay tin, thì ông b n r n tay chân, b t t nh nh n s . Cái h nh ph c c a i ông là v v i con, nay v con tiêu m t m t l t, tiêu m t m t cách b t ng , m t cách th m thi t, thì cái h nh ph c y nó tan nh chòm mây, nó rã nh b t n c, cái i c a ông không còn ngh a lý gì? Ông g ng g o i ki m v t t thi c a v con mà chôn, r i tr v nhà t mình hiu qu nh, ông ngh cu c i là m t gi c m ng, có sanh r i có t , có vui r i có bu n, lê th c ng nh công h u ng l n h p trong bi n luân h i, ng l n l n trong vòng phi n não. Ông nh v con, ông trách c n s , ông h t mu n công danh n a, nên ông làm n xin h u trí, ng gi u cái s c bu n trong nhà cho thiên h kh i th y mà th ng tâm. Trong ba n m nay mà tóc ông ã b c h t phân n a, r ng ông ã r ng h t vài cái, hình vóc ông ã m, da m t ông ã dùn, khi thì x n b n ngoài sân s a ki ng tr ng bông, khi thì n m co trên gh ngh vi c i, ho c c ti u thuy t. t bu i s m m i, ch M i là ngu i n u n, m c l ng x ng sau b p, còn chú Sen là n trai, thì ng lau t lau bàn. Ông Phán Thêm ng tr c sân xem bông, thình lình ông th y có m t cái xe kéo ng ng ngay c a ngõ. Ông dòm coi khách nào n th m, té ra Bà T Ki n, là ch ti m may "V nh H ng", quen bi t ông thu nay. 11 12 a th a t (chaudière): b ph n s n xu t h i n c Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 7 www.hobieuchanh.com Ông m i chào bà, ch a k p m i vô nhà, thì bà nói r ng: ''M y tháng nay tôi không g p ông, nay có d p i lên mé trên này, nên ghé th m ông m t chút. Sao ông không i ch i, c nhà hoài, ông Phán". Ông th ra mà áp r ng: - Tôi có bi t vui là cái gì âu mà i ch i. - Ông c bu n r u hoài! - Không bu n sao c, bà T . - Bu n thì ph i i ch i cho khuây l ng ch . - Tôi t ng khó mà khuây l ng c. Hai ng i d t nhau vô nhà. Ông phán m i bà T Ki n ng i b ván lót c n bìa, kêu chú Sen bi u em n c trà ãi khách, r i ông kéo gh ng i t i bàn vi t cho g n bà và nói chuy n. Bà T mu n khuyên gi i ông Phán nên bà nói r ng: i ai có m ng s n y, h i nào mà bu n r u nh tôi ây, h i ng m t tôi c ng bu n l m ch , mà bu n ít tháng r i khuây l ng l n l n, trí lo làm n, ch n m co mà bu n r u hoài, thì ch t ói còn gì. - Ông m t mà bà còn có vài ng i con. Tuy con có gia th t riêng, song c ng còn ó. Còn ph n tôi thì r i h t m t l t, h nh t i thì tôi t ru t nát gan, làm sao mà vui c. i ph n s c a bà Phán t i ch ng ó mà thôi, nên tr i khi n bà ph i theo ông theo bà. Bây gi ông bu n r u n ch ng nào i n a, bà Phán hay là con cháu c ng không ng l i c. - Ðã bi t nh v y ó ch , mà tôi khuây l ng không c, bi t làm sao. - Tôi khuyên ông ph i i ch i, i x nay x kia t nhiên khuây l ng. - Tôi có i th r i. Ði ra ngõ th y thiên h h có v có con h vui v i v con, tôi ngh i ph n tôi thì tôi càng bu n nhi u h n n a. Nh t là tôi th y con gái c a h m t trang t l a v i con nh c a tôi thì tôi nh con nh tôi quá, ch u không c. Vi v y nên tôi h t mu n i âu n a, l c c nhà ra vô th y chân dung c a con nh tôi cho tôi bu n. Ông Phán nói t i ó, ông ngó vô bàn th , hai hàng n c m t r ng r ng. Bà T Ki n ngó theo ông, thì th y trên bàn th có treo hai m ch n dung h a thi t l n, t t m c a bà Phán thì ng i, m t t m c a con gái bà thì ng, hai t m u óng khuôn l ng ki ng k l ng. Bà th y ông Phán au n v gia ình quá, thì bà ng lòng, bà mu n ki m i khuyên gi i ông, nên bà nói r ng: - Ông bu n r u quá, tôi s ông au ch , n m nay tôi coi ông m lung l m. i! Ðau m gì tôi c ng không c n. Tôi mu n ch t ph t cho r i, ch s ng nh tôi ngh ng không ích gì. - Ông nói nh v y sao ph i. Ông n m nay ch a y 50 tu i, mà mu n ch t cái gì! - Ch tôi s ng n a làm gì? Cái i c a tôi không còn m c ích gì n a, s ng thêm m t ngày thì phi n não thêm m t m , ch có ích chi âu? - Ông nói nh v y tôi xin l i ông. i thi u gì ng i gãy gánh13 n a ch ng nh ông y. H ki m ch ch p n i r i c ng sanh con c v y ch . khác, tôi khác. Tôi làm nh h không c. i sao v y? Ông n m nay thi t m y m i tu i? - Tôi c 48 tu i. i 48 tu i mà già c gì ó! Có ngu i t i sáu m i mà h còn c i v , còn sanh con ó sao. - Tôi làm sao ki m c ng i nh v tôi h i tr c, mà bà bi u tôi c i khác? 13 ch t v hay ch ng Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh - 8 www.hobieuchanh.com Ph i, v ch ng ch p n i thì làm sao cho b ng nguyên ph i c. Nh ng mà ông tr tr i m t mình, n u có m t ng i n bà trong nhà s m khuya h h v i ông, thì có ông c ng b t bu n c ch . - Khó l m bà ôi! Tôi ã gây d ng c m t cái già ình m m vui v thì t n công phu không bi t bao nhiêu. Thình lình cái gia ình y tan rã i. Bây gi tôi ã già r i, tôi nh m khó mà l p l i m t cái gia ình khác n a cho c. - Ông tr ng tu i, ch ch a ph i là già thi t. Tôi t ng n u ông c i v khác, thì còn ki m con c mà. - Còn ki m con làm chi? Ví d u tr i nhi u ph c cho tôi có con n a, thì cái c nh 'cha già con mu n'' là m t cái h a thêm n a ch ích gì. Ng i n tu i này, ngh c ng ch ng còn s ng bao lâu n a. N u tôi c i v khác r i sanh con, ch ng tôi nh m m t, tôi b l i v góa con th , b v chiu chít, d i c u tuy n tôi ch u sao c. - Ông lo xa quá? Ch a ch t âu mà. Th nào ông c ng s ng t i b y tám m i tu i ch . Hai m i m y ho c ba m i n m n a ông m i ch t, thì con ông l n r i, còn lo n i gì. ng ch t là máy t o hoá, ai mà dám oán tr c c. V y ch bà không nghe ng i 14 ta nói: "Nh n sanh th t th p c lai hi'' hay sao. Ng i mà quá 40 tu i r i thì ng tính làm giàu, b i vì giàu h ng không c, mà c ng ng tính l p gia th t, b i vì gia th t l p mu n thì v ph i b v , con ph i th t d ng. - Ông không ch u c i v sanh con, thôi thì ông xin con h ông nuôi, bây gi nó h h i ông, ngày sau nó cúng qu y ông. - Tôi có tính vi c ó. Tôi mu n cho i tôi có m c ích nên tôi có tính xin con nít c a tôi nuôi, r i tôi gia công d y d rèn t p cho nó tr nên ng i úng n. Mà r i tôi ngh , con c a h không ph i máu th t c a mình, d gì mà t p cho nó gi ng tánh mình c. N u mình nuôi mình d y nó mà r i g p a ngang ng nh, thì ã u ng công, mà còn phi n lòng mình n a. - Cái nào ông c ng không ch u h t, thôi thì i tu cho r i ch th gian sao c. - Bà nói ph i l m. Tôi mu n c o d u vô chùa tôi tu cho r nh n tr n gian. Ng t vì m y ông th y chùa ph n nhi u h không hi u tôn chí cao th ng c a Ph t giáo, h b u làm thói mê mu i theo h th ng, t ng kinh mà không hi u ngh a, làm ác mà l y Ph t c u cho c Ni t-bàn, không lo t p tánh rèn lòng t bi, l i bày t xúi ng i tu t t, g n tôi s gai con m t, r i tôi tu ã không thành chánh giác, mà còn ph i mang t i n a. - Ph i, i nay th y chùa ph n nhi u d i th l m. Mà h làm sao h làm, ông tu mi n là ông thành tâm thôi. - Tôi tu nhà. nhà mà tu sao c. Ông tu sao không có d ng bàn th Ph t? - Th Ph t làm chi? - Tu thì ph i tr ng Ph t, ph i th , ph i l y Ph t ch . - Ph i. Tu thì tr ng Ph t, tin t ng Ph t. Mà tr ng là tr ng c ch , tr ng tâm tánh c a Ph t, ph i suy ni m ng b t ch c c ch tâm tánh y mà làm theo, ch th Ph t hay là l y Ph t mà làm chi. - Ông nói nghe trái i quá. - Trái i mà trúng o l m a bà T . u ông làm trúng o, thì tôi khuyên ông tu ri t t i i. Ông tu c o thì ông gi i phi n não c ng c v y. - Tôi tu ã lâu r i. Nh tu ó tôi m i còn s ng t i ngày nay ây. Tôi tu là tu cái tâm mà thôi, ch không ch u c o u l y Ph t, làm nh ng vi c d i th . Bà T Kiên ng d y và c i và nói: "Ông tu cách nào ó thì tu, mà tôi khuyên ông ng có n chay. Vì ông m quá, n chay s mang b nh 14 x a ít ng i s ng t i 70 Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 9 www.hobieuchanh.com Ông Phán c ng ng d y c i mà áp r ng: Ph i, m y tháng nay tôi m quá. Bà coi ây, áo qu n tôi b n r ng rinh''. Bà T ngó ông r i nói: ''Ð r ng h t! Ông bi u s a l i cho v a v n mà b n. B n nh v y ng i ta qu ch " Ông Phán áp r ng: - Có ai âu mà s a. hôn! Trong nhà không có n bà, thì kêu m t con th may l i nó s a cho, có khó gì. Thôi, tôi v tôi sai m t a lên nó s a cho. Bà tính t ông mà v , mà ch a mu n t giã thì bà l i ngh sao ó, nên bà ng l i r i nói ng: "N y, tôi m i m n m t con th may khéo léo l i d th ng quá. T i nghi p, nó là con Cai t ng h i tr c mà b gia ình suy s p nên bây gi ph i ra thân may m n ki m c m mà n. Th y cu c i thi t ngán quá''. Ông Phán th ra mà áp r ng: ''Thì cu c i h sanh r i t , t r i sanh, có r i không, không r i có, tu n h n luân chuy n hoài, có l gì. Cái ki p c a con ng i là ki p kh , mình sanh ra mà tr n ti n khiêng15. Tôi nói thi t v i bà, nh tôi nh nh v y ó nên tôi m i còn ng c cho t i ngày nay ây''. Bà T suy ngh r i g c u nói r ng: ''Ông nói ph i l m. Thi t nh v y. Mà con nh ó ng ng , nó không bu n. Tr c b c sang giàu bây gi r t xu ng b c hèn h , mà nó c ng th ph n an m ng, coi b không phi n trách chi h t. B i tôi th y nh v y, nên tôi m i th ng ch ''. Ông Phán ngó l , không nói n a. Bà T t mà ra c a, ch ng b c lên xe kéo, bà còn nói vói r ng: "Ð sáng mai tôi bi u th may lên nó s a áo s a qu n cho" *** 15 ki p tr c Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 10 www.hobieuchanh.com III Sáng b a sau, ông Phán Thêm th c d y s a so n t èn n u n c ng ch vô bình trà mà u ng. ngày v con ông m t r i thì ông mua m t cái èn n u n c, m t b chén nh , v i m t cái bình nh , s m mai hay là tr a, ông u ng n c trà, thì ông b n thân n u l y mà u ng, ch ông không ch u sai chú Sen. c sôi, ông ng ch vô bình, thì cô Phùng Xuân b c vô c a, ch p tay cúi u xá ông và nói r ng: "Th a ông, cháu là th may d i ti m V nh H ng. Bà T ch ti m sai cháu lên ng s a áo s a qu n cho ông . Ông Phán g c u n i r ng: ''Ph i, hôm qua bà T có nói. Cô ng i trên ván ó ch i, i tôi u ng n c r i tôi s so n trong t ra cho cô s . Cô Phùng Xuân l i ng i ghé góc ván phía trong vách. Ông Phán ng i u ng ít chén n c r i h i cô r ng: - Cô có em kim ch theo ng ây mà s a, hay là cô tính l y em v d i ti m mà làm? - Th a, bà T d n cháu lên trên này mà s a ch ng có l y em v ti m. Bà nói ây s a ng h cái nào r i ông b n th li n cái n y coi nh ch a v a thì s a l i n a, ch em v ti m r i nh m ch ng mà s a, s e không v a. - Bà T tính nh v y c ng c. Cô có em kim ch theo hay không? - Th a, có. Cháu có em th ch . - Áo qu n c a tôi bây gi r ng rinh h t th y. Ch c là ph i s a m y b a m i r i. Ông ng c m t ngó cô r i h i ti p r ng: - Cô may ti m bà T c bao lâu r i? - Th a cháu l i may c vài tu n nay. Ông Phán nghe m y l i thì ông ngó cô trân trân r i h i r ng: - Té ra cô là ng i th may m i mà bà T nói hôm qua ó ph i hôn? - Th a bà T nói sao? - Bà nói cô là con c a m t ông Cai T ng h i tr c ph i v y hay không'? Cô Phùng Xuân th n, nên cúi m t xu ng mà áp nh nh : ''Th a, ph . Ông Phán châu mày r i i m t l y h t áo v n áo dài em ra b m t ng trên ván. Ông n th vài cái cho cô Phùng Xuân coi r ng bâu, r ng tay ch nào bao nhiêu, r i ông nói ng: "Ðó, cô em s a l n i. S a xong m y cái ó, r i tôi b n th , h v a thì l y m c mà s a luôn các áo kia. Cô ng i b ván ó mà may. Ch ó có c a s sáng s a d may". Ông nói r i b i ra tr c sân mà s a ki ng. Cô Phùng Xuân ng i ch m ch lo làm vi c b n ph n, cô không dòm ngó ai h t, mà c ng ng thinh không nói ti ng chi. M t lát cô nghe ông Phán ngoài sân nói l n r ng: "Ch M i có n u c m thì n u thêm g o m t chút ng cô th may n v i, nghe hôn". Cô l i nghe có ti ng d r i th y m t ng i àn bà i ngang qua c a s , tay có b ng m t r n, cô nh ch ng ng i y là ng i n u n cho ông Phán. Tr a n ng ông Phán vô nhà, ông th y cô ch m ch quá thì ông c i mà nói r ng: - Cô em có khát n c thì i th ng ra sau mà u ng. - Có ch M i n u n sau. - Th a, cháu không khát. - Th ng th ng r i s a, b a nào r i c ng c, không c n ph i s a l t t. Ng i lâu có i thì ra phía sau nói chuy n ch i v i ch M i mà ngh m t chút. - Th a m i may có m t chút, có chi âu mà m t. - Nhà tuy không có àn bà, mà cô em ng ng i chi h t. Cô áng em áng cháu mà ng i gì. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 11 www.hobieuchanh.com Ông n m trên gh xích u, a lúc l c m t h i r i h i r ng: - Cô em g c gác âu' - D cháu sinh t i Cái Côn. - a! Cái Côn, mà thu c bên Sóc Tr ng hay bên C n Th . - Th a bên Sóc Tr ng. - Té ra c ng g n tôi mà. Tôi g c Ngã B y. Cô em là con th y Cai T ng nào ó? - Th a cháu là con c a Cai T ng Hùng. - , tôi có nghe danh th y. Th y m t ã bao lâu nay? - Th a m i mãn tang vài tháng nay. - Nh l n tôi m c i làm vi c nên không có g p th y l n nào. Tuy không quen, ch tôi có nghe th y h i tr c là ng i t t mà l i h o h n l m. Ð i này thì v y ó: ph i hung b o, ph i b thì m i khá c, ch còn làm nh n ngh a, gi chánh tr c thì mang h i. Th y Cai t r i bây gi bà Cai v i ai? - Th a v i anh cháu d i K Sách - Cô em c m y anh em? - Th a cháu có m t ng i anh v i m t ng i ch u có v ch ng r i h t. - Cô em may cho bà T m t tháng bà tr ti n công bao nhiêu? - Th a, bà nói bà cho cháu 7 ng. Nh ít tháng bà coi cháu may khá thì bà s cho thêm. - B y ng b c mà n sao ! - Th a cháu n luôn trong ti m, nên kh i t n hao chi h t. - Ch có 7 ng b c mà còn ph i m n ph mà , n u c m mà n, thì ch t còn gì! - Th a, cháu m i may mà c ti n công nh v y c ng khá, ch có ng i lãnh b n n m ng. Ông Phán nghe nh v y thì ông gãi u nh n m t, b bu n hiu. Ch M i n u c m d n r i, ch b c ra m i ông Phán i n. Ông Phán bi u cô Phùng Xuân ngh may ng i n c m. Cô cáo t , xin v ti m mà n. Ông không cho, ông nói ng v ti m xa l m, i n ng m t l i m t ngày gi , n c m, ngh t i 2 gi s may n a, r i chi u s v ti m. Cô l y làm ái ng i, mà b ông m i ép quá, túng th cô nói r ng: ''Ông th ng ông cho cháu n c m thôi lát n a r i cháu s n v i ch M i''. Ông l c u áp r ng: ''Không c. Tôi m i cô em n c m, có l nào tôi cho cô em n v i b n bè v y sao''. Cô Phùng Xuân b i r i quá, không bi t dùng ch c nào mà t , nên ng d d hoài. Ông Phán nói r ng: - T ng là ai xa l kìa, ch cô là em cháu mà ng i n i gì. Tôi bi u thì ph i nghe l i. - Th a ph n cháu hèn h , mà ng i ng bàn v i ông v y cháu l i l m, cháu âu dám. - Sao mà hèn h . Cô không ti n cô làm th may. Ng i ta có ti n mua áo mà ng i ta không bi t may, ng i ta em m n cô may. Cô ra công mà may thì có n ti n, ng i ta mu n có áo b n thì ph i tr ti n, hai àng c ng v y, có ai sang hay là hèn h n ai âu. Cô Phùng Xuân không bi t l y chi mà cãi. Ông Phán th y ch M i i vô nhà sau, ông bèn nói thêm r ng: ''Ch chi th y Cai còn nh gi i, thì cô em còn sang tr ng h n tôi n a, ng có nói hèn h ''. Cô Phùng Xuân b ép quá, không th t ch i c c c ch ng ph i i n c m v i ông Phán. Cô kính ông, nên ph i ng i d i ông m t b c, mà n thì cô rón rén không dám g p n. Còn ông thì ông nói vi c này, h i vi c n không d t, coi b nh ông vui mà có m t ng i khách n c m v i ông. Ông n coi ngon l m, còn cô th ng th ng n h t m t chén c m r i cô cáo t i u ng n c. n c m r i ông ngh tr a. ông bi u cô ngh , mà cô l i ráp may n a, s a t i chi u r i c 3 cái áo. Ông b n th thì v a v n, kh i ph i ch a s a l i n a. Ðúng 5 gi chi u cô xin phép ông ng v ti m mà ngh , r i sáng mai s lên s a n a. y b a sau cô Phùng Xuân c ng làm y nh b a u 7 gi s m mai thì lên t i, tr a n m v i ông Phán, r i chi u úng 5 gi thì v ti m. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 12 www.hobieuchanh.com a áo t i 3 ngày mà c ng ch a r i. M t b a tr a, ng ng i n c m, ông Phán nói v i cô Phùng Xuân r ng: ''H m nay có cô em n c m, nói chuy n cho vui nên tôi n ngon quá. Ng i n có m t mình bu n xo n không c. Ð chi u tôi bi u ch M i n u c m s m m t chút ng cô em n r i s v . Cô em ch u phi n n giùm v i tôi, ng vui mi ng tôi n m i . Cô Phùng Xuân ã n b a tr a r i, không l t b a chi u, nên ph i v ng l i. a áo t i 7 b a m i xong. Mà s a áo xong r i, ông l i b t cô vá n m, vá drap16, vá mùng a. Ch ng trong nhà ch ng còn v t chi s a hay là vá n a, ông m i a ti n bi u cô ra nhà hàng mua v i, mua ren ng may màn treo c a bu ng và m y c a s . Cô ng i may thì ông ít hay nói chuy n v i cô, song m i ngày h tr a thì ông hay n m cái gh xích u bên c n gi a, ông ngó cô có khi t i m t hai gi ng h mà không nói m t ti ng chi h t. t b a tr a, ông ng n m ngó cô, trong nhà l ng trang, thình lình ông h i cô r ng: ''Cô em bây gi thân ph n côi cút, gia o suy vi, sao không l y ch ng mà n ng d a cho m thân, i may m n làm chi cho c c kh ?'' Cô Phùng Xuân ng c m t ngó ông r i châu lnày áp r ng: ''Th a ph n cháu nghèo hèn, có ai thèm c i mà tính l y ch ng." Ông Phán c i mà nói r ng: - N u v y h nghèo thì không th nào có ch ng hay sao? Có l t i cô em không mu n l y ch ng ch '' - Th a ph i. C ng t i cháu không mu n l y ch ng. Ông Phán nghe tr l i nh v y thì ông ng i d y t m t u thu c mà hút, b ông suy ngh l m. Ông ng i im lìm mà ngó ra sân, ông th y m t c p chim s c ng nh y tr c th m, ti ng kêu chét chét; con tr ng nh y ch nào thì con mái nh y theo ch n y, hai con không r i nhau xa, ch ng con kia bay i thì con n c ng bay theo li n. Ông nhìn c p chim r i trong lòng sanh c m, nên ch m rãi nói r ng: ''Ph n cô em còn tr , v a m i b c chân vào ng i, ch a th y nh ng n i kh bao nhiêu, mà sao cô em nói nghe h i nh chán ngán d v y! N u cô em trong cái c nh c a tôi ây thì cô em m i não n n th nào n a!'' Ông nói m y l i th ng, mà gi ng nghe bu n th m l m. Ông nín m t lát r i n i th m c a ông tràn tr trong lòng, không th d n c, nên ông nói ti p r ng: ''Cô em nói r ng cô em không mu n lây ch ng. Theo ng i th ng h chê mùi tr n, h nghe câu y, h u cho cô em nói qu y. Ch theo tôi thì tôi cho cô em nói ph i l m. Làm con ng i còn l c c trong cái vòng kh não, là cái vòng ''sanh lão b nh t '' n y, n u sanh ra thì c tranh ua danh l i, mê n v ch ng cho n ngày ch t, r i u thai lên ki p khác c ng tranh danh l i, mê v ch ng a, làm nh v y hoài, thì bi t ch ng nào m i qua kh i bi n kh . Hu ng chi k t v ch ng mà ch c gì c h nh phúc hay sao. Mình làm thân con gái, khi ng i ta mu n c i mình, thì h nói ngon nói ng t, h h n bi n th non, mà nhi u khi v v i nhau r i nh ng l i ngon ng t thành ra nh ng ti ng ng cay, nh ng câu th nguy n u trôi theo dòng n c h t, r i cái i a mình tuy ch n tr n gian, song ch ng khác nào nh n m trong a ng c. N u may mà p c ch ng hi n, sanh c con th o, gia ình m m, hôm s m vui v y, r i thình lình gãy gánh can th ng, ch ng con ly bi t, thì s th ng ti c nó còn làm cho mình ph i kh não khó ch u h n n a. M t cái g ng c a tôi ây c ng làm cho ng i ta ph i ngao ngán v n i ch ng...''. Ông n i t i ó r i ông nín, thò tay vào túi l y kh n ra ch m n c m t. Cô Fhùng Xuân u t v n i v ch ng, nên nghe ông n i t i vi c v ch ng thì cô bu n hiu. Ch ng cô th y ông nh t i v con mà ông au n, thì cô c m xúc trong lòng, nên quên vi c a mình mà t i nghi p giùm cho ông. 16 áo n m Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 13 www.hobieuchanh.com Ông ng i l ng thinh m t h i r i ông ch m rãi nói n a r ng: ''H m nay cô em lên ây may, có l cô em ã th y rõ gia o c a tôi r i. Ðó c ng vì v con mà tu i ã l n, trong nhà có n, song tôi còn ph i ch u bu n th m nh v y, bu n th m n n i m o g y mòn, n i nh ng vi c thiên h ng cho là vui mà tôi không bi t vui chi h t. Tôi ngh thi t tôi phi n o hoá quá. Bày cho có cu c gia ình làm chi, mà loài ng i ph i au n kh n kh h t s c! u t o hoá bày m t cách nào khác cho loài ng i sanh s n, ch ng có v ch ng, ng có cha con, thì cái kh c a chúng ta t gi m c phân n a, chúng ta tr n tr n mà gi i thoát d bi t ch ng nào. Cô em ngh th coi nh ng l i tôi nói ó ph i hay là qu . Cô Phùng Xuân ng ng may mà áp r ng: ''Th a, nh ng l i ông nói ó u ph i h t th y. i cha con c ng là tình ngh a, v ch ng c ng là tình ngh a, anh em c ng là tình ngh a. Nh ng mà trong ba th tình y duy có tình ngh a v ch ng d i dào h n h t, nhi u khi nó làm cho ng i ta não n th t chí n n i coi ch t nh ch i. Ông trách t o hoá bày v ch ng, cháu ngh ph i l m ch . Ông Phán c i g n mà nói r ng: ''Cô em th y vi c c a thiên h , ch cô em ch a n m mùi ch ng, mà cô em còn bi t nh v y ó. Ch ng cô em l p gia ình xong r i thì m i th y nhi u h n n a''. Ông nói tình c , ch ông không rõ tâm s c a cô, nh ng mà nh ng l i h y nh b i móc khêu g i lòng cô, cô không th d n c, nên cô th dài mà nói nh nh r ng: 'Th a, cháu c ng có n m mùi chút nh r i, nên cháu m i bi t v ch ng là kh , ch có ph i cháu th y vi c c a thiên h mà thôi âu". Ông Phán ch ng h ng bèn h i r ng: "Té ra cô em có ch ng r i hay sao?" Ðã b c t i l r i, không th s t l i c, nên cô ch y n c m t mà áp r ng: - Th a, thi t cháu ch a có ch ng, mà c ng nh có m t i ch ng r i. a, sao v y? - Th a, h i cháu m i c 16 tu i thì cha m cháu có h a g cho m t ng i trai nghèo mà h c gi i, nh h h c thành tài r i thì cho v y duyên. Trong m y n m ng i y i h c thì cha m cháu th ng ph c p ti n b c áo qu n. Lúc bãi tr ng ng i y v thì th ng t i lui th m vi ng có khi ch i n m m i b a. Ch ng ng i y h c hoàn toàn r i thì nhà cháu suy p cha cháu ch t, gia tài b ch n t ch h t, ng i y làm l , i ki m ch giàu sang mà c i ''. Ông Phán tr n m t ngó cô Phùng Xuân mà nói ràng: "Ng i gì mà ê ti n d v y!" Cô nín khe, l y kh n lau n c m t. Ông h i r ng: ''Ng i ó là ai, bây gi làm vi c âu? Cô d d m t lát r i nói nho nh r ng: - Th a làm th y thu c, nghe nói âu trong Ch L n. - Tên gì v y? - Th a, tên C n. - C i v là con c a ai âu v y? - Th a, c i con gái c a ông Huy n Hàm C d i B c Liêu. - T i nghi p cho ông Huy n ó, vô ph c quá, nên m i mang chú r nh v y?... H ! nhân tình b c b o h t s c? Mê giàu sang ch không k nh n ngh a gì!...Hèn chi h i nãy tôi h i sao cô em không tính l y ch ng, thì cô em nói mình nghèo có ai l i thèm c i mà mong l y ch ng. Cô em bu n, cô em oán c ng ph i. Ðó th y ch a? M i h a hôn, ch ch a thành gia th t mà ã kh não r i ó! - Th a cháu ngh ó ch c là t i cái m ng c a cháu nên cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch cháu không oán ai. - Ð n n c ó mà cô em c ng không oán? N u v y thì cô em ã có c t tu r i, ho c là còn th ng ng i ó nhi u l m. Cô Phùng Xuân l ng thinh, ch m ch mà may, không tr l i n a. Chú Sen sau b c ra i ông Phán i t m làm cho câu chuy n t i ó r i d t. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 14 www.hobieuchanh.com Cô PhùngXuân may vá cho ông Phán Thêm n 15 b a m i t t công vi c. Cô t giã ông mà tr v ti m. i b a y ông Phán i ch mua m t cây l a tr ng em v , r i sáng b a sau ông vi t m t c th sai chú Sen c m em cho bà T Ki n v i cây l a và 20 ng b c, mà c y bà T n i công khó nh c cho cô Phùng Xuân. Trót ba n m ông Phán Thêm, ôm s u p th m s m t i hiu qu nh m t mình, ít giao thi p i ai, nên không có d p th l tâm s ng hà h i mà khuây lòng chút nh. Trong 15 b a rày, nh có cô Phùng Xuân trong nhà may vá, n c m có ng i làm vui mi ng n ngon, n m bu n có ng i lu n vi c i tiêu khi n, nh t là nh có d p y làm cho ông th y ông bu n r u mà có ng i khác c ng bu n r u nh ông v y, tuy hai cái bu n không gi ng nhau, song c ng bu n v n i gia ình, thì cái không khí trong nhà ông coi ra d ng nh có mòi vui v h n tr c. Mà trót n a tháng, m i b a u th y m t cô Phùng Xuân, u nghe ti ng cô nói, u có cô ng i n c m làm cho con m t quen th y, l tai quen nghe, trong trí quen nh , r i bây gi b ván ch cô ng i tr ng tr n, v ng b t ti ng cô n i chuy n, n m gh xích u không th y hình ng cô n a, thì ông Phán vào ra trong lòng bu n b c l i trong trí bàng hoàng hoài. i sao ông bu n b c bàng hoàng? Ông bi t t i v ng m t cô Phùng Xuân. Mà t i sao v ng m t cô Phùng Xuân thì ông l i bu n b c bàng hoàng nh v y? Câu h i y ông v a ngh t i thì ông gi t mình, ông không dám tr l i. Ông nh t nh quên cô, ng t vì trong trí quên không c, v n v th y hình d ng cô tr c m t, v ng v ng nghe ti ng cô nói bên tai, n m trong nhà c ng v y mà ra ngoài sân c ng v y. Ông l y truy n ra mà c, tính làm nh v y ng khuây l ng trí. Té ra c truy n mà trí không có chuy n ông c, l i nh chuy n c a cô Phùng Xuân nói v i ông. Ông b t r t trong lòng quá, ch u không c n a, nên b a sau n c m t i r i ông ng i xe kéo i ch B n Thành mà ch i. H i m i ra i thì ông tính i ch mà ch ng ra g n t i, thì ông l i bi u xa phu ch y qua ng Espange, r i ông ghé ti m may V nh H ng. Lúc y ã quá 7 gi t i, th may t p thì v nhà, t p thì i ch i h t, duy có m t mình cô Phùng Xuân l c c ng s a m t cái máy may mà thôi. Ông Phán Thêm b c vô th y cô ng i d i m t cái bóng èn khí sáng lòa, thì m t ông i rói. Cô l t t ng d y ch p tay chào ông. Ông c i và h i r ng: - Có bà T nhà hôn cô em? th a có. Bà trên l u. - Cô em may t i ban êm n a sao? - Th a, h i chi u có m t cái máy h i tr c tr c, nên t i r nh cháu s a m t chút. M i ông ng i ây ng cháu lên l u cho bà T hay. - Lúc này may nhi u hôn? - Th a nhi u. - Cô em s a tôi b n coi v a quá. S n d p i ch tôi ghé cám n cô em và cám n luôn bà T n a. - Th a, cháu may có m y b a, công không bao nhiêu, mà hôm qua ông g i cho bà T ng a cho cháu t i 20 ng b c v i m t cây hàng, thi t nhi u quá. C a ông cho, cháu không dám t , song cháu ái ng i h t s c. i! Chút nh có áng gì âu. Công cô may t i n a tháng, c c nh c quá mà. Bà T Ki n trên l u nghe ti ng ông Phán nói chuy n, bà i xu ng, i m i c n a cái thang thì bà nói l n r ng: "D ác hôn! Tôi l p ti m m y n m r i, b a nay ông Phán m i ch u ghé a. T rày s p t i ch c ti m tôi phát tài l m r i''. Ông Phán c i mà áp r ng: "S n d p i ch tôi ghé cám n bà''. Bà T h i: Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 15 www.hobieuchanh.com - Cám n gì mà cám? - Nh bà cho th lên s a áo, nên tôi ph i cám n ch . - D hôn? Con th T nó s a ó, v y mà c hay không? - Ð c l m, c l m. Áo qu n c a tôi bây gi v a v n, ch không còn r ng rinh nh hôm tr c n a. Tôi b n ây, bà coi ph i v a hay không? Bà T ngó ông mà c i, bi u Phùng Xuân m èn trong phòng khách r i m i ông vô ch i. Ông Phán v i bà T nói chuy n, cô Phùng Xuân l ng x ng b ng n c, l y thu c ãi khách. Ông Phán h i vi c này, vi c n , b ông vui v , ch không ph i bu n b c nh hôm bà lên nhà ông ó v y. Ông ch i t i 10 gi r i ông m i t mà v . Bà T Ki n a ông ra a, bà nói r ng: - Lúc n y tôi coi b ông khá khá, ch hôm tr c ông m quá, th y phát s . - Tôi b t m hay sao? - B t b n. - M i m y b a rày tôi n c m c. Có l nh v y nên tôi m i b t m. - Mà b ông lúc này coi c ng vui n a. - ! Cái ó không ch c b i vì tôi t ng không th nào tôi vui c. - T h i hôm t i gi ông n i chuy n nghe vui v quá ch . - T i th m bà tôi ph i làm vui ch l nào tôi dám nói chuy n bu n. y thì ông nên i ch i hoài cho vui. Có bu n ra ây n i chuy n ch i. - M yn m nay nhà hoài, quen thói, nên bây gi tôi ít mu n i âu. Ông Phán lên xe mà v . Bà T tr vô nói v i cô Phùng Xuân r ng: ''T i nghi p ông Phán, con ch t h t, m y n m nay ng th t chí ng bu n r u quá!'' Trong m y gi ng h ông Phán ng i t i ti m V nh H ng thì ông vui thi t, ch không ph i t i th l nên làm b vui, ch ng v t i nhà thì s bu n b c c a ông ch ng nh ng tr l i, mà còn làm cho ông khó ch u h n tr c n a. Ông không mu n nh t i cô Phùng Xuân, ng t không mu n không c, mà h nh t i cô thì lòng ông bát ngát r i ông gi t mình. Ðêm y ông ng không c. Ông chong èn ng i trót m y gi ng h . Trí ông h i lòng ông: v y ch ông có mu n cô Phùng Xuân hay không? Không lý mu n, mà c ng không nên mu n nh v y; m t l là tu i ông b ng hai tu i c a cô, cô áng con c a ông, hai l là ông già r i, n u ông có v nh , trong ít n m ông ch t, ông v b v , còn nh sanh con l i càng t i nghi p h n n a, ba l ông ã có gây cu c gia th t t l n r i, t i s m ng c a ông ph i cô c nên Tr i Ph t m i khi n v con ch t h t, bây gi còn mi n c ng cu c th t gia m t l n n a mà làm chi, b n l là cô ng u t tình, ng kh thân, ch ng khác nào ng i ch i v i gi a giòng sông, n u không th c u v t giùm tánh m ng cùng danh giá c a cô c thì thôi, ch có l nào l i th a lúc cô nguy kh n mà d d ép u ng. Ông xét nh v y thì trúng chánh lý. Mà nh ng chánh lý y không s c m nh d p t t l a tình ng ngún trong lòng ông c, b i v y ông mu n quên cô ch ng nào thì lòng ông l i càng kho n khoái ch ng n y. Ông l y làm khó ch u, nên ông t h i ông: "N v ch ng mình tr ch a d t hay sao, nên khi n lòng mìmh còn ph i l ng x ng nh vây?" Có l t i nh v y ó. Ông v n bi t n u ông nói mà c i cô Phùng Xuân thì trái phong hoá mà c ng trái l ng tâm n a. Nh ng n u không th y m t cô thì ông ch u không c bây gi bi t làm sao? Ðã say v tình r i thì còn k gì là l ng tâm, còn k gì là phong hoá. Ông nh t nh ph i r ti m V nh ng mà t thi t cái tình c a ông cho cô Phùng Xuân bi t và h i cô n u cô ng thì ông c i li n; ông c i cô ng g m i s u th m c a ông, mà c ng làm cho cô h ng h nh phúc ít m, k o thân cô c hàn b v t i nghi p. Ch ng già v tr , i c ng th ng th y hoài. Hu ng chi mình ã ch t v , còn cô thì ng i h a hôn th y cô nghèo mà ph b c c iv khác, th thì mình v i cô k t duyên ch ng có chi ph m ngh a mà d d . D u v ch ng, vì khác tu i nên tình không c dan díu, ngh a không c m n n ng, mà mi n là mình có cô Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 16 www.hobieuchanh.com trong nhà, cô có ch dung thân, d ng y g m c ng mình b t bu n trong m y n m s ng sót. Ông ã quy t nh nh v y, mà ra t i ti m V nh H ng, ông th y m t cô Phùng Xuân, thì ái ng i quá nên m mi ng không c. Ông tính c y bà T Ki n nói giùm, nên ch ng ông v thì ông m i bà T b a nào có r nh xin vô nhà ông cho ông nói chuy n riêng. i b a sau bà T Ki n vô nhà th m ông Phán. Có l bà th y b t ch c a ông khác h n a, bà phát nghi trong lòng, nên bà v a ng i thì bà c i mà h i r ng: Ông m i tôi vô ng nói chuy n riêng là chuy n gì v y? Ông Phán day m t ch khác mà áp r ng: - Chuy n riêng c a tôi. - Mà chuy n gì ch ? Ph i ông mu n c y tôi làm mai hay không? Ông Phán r t h th n, song ông g ng c i mà h i r ng: - Sao bà bi t? - Mà tôi nói ó trúng hay không kìa? - Trúng. Mà sao bà bi t tr c ch ? - Con m t tôi gi i l m. H ngó thoáng qua thì tôi bi t li n. - Mà bà ngh th coi c hay không? Tôi m i bà vô ây là tôi mu n h i bà coi theo ý bà vi c ó có nên làm hay không. Nh nên thì tôi xin bà ra n làm mai giùm. Tôi tính làm l ngh a ch không ph i mu n ch i qua ng. Bà ngh th coi. Bà T Ki n h i nãy bà hí h n, mà nghe ông Phán h i nh v y, thì nét m t bà nghiêm ngh , bà ng i ng m ngh m t h i lâu r i áp r ng: - Ông mu n k t duyên cùng con PhùngXuân, thì có can danh ph m ngh a chi âu mà không nên. N u c nh v y thì ph n ông gi i b t s u não c, còn ph n con n , nó c sung s ng t m thân. Ng t có u n y là nó nh tu i h n ông nhi u quá: ví nh bây gi thân nó nghèo kh , nó không n tu i l n nh , nó ng ông tôi s ông c i nó v r i sau ông c c lòng ch . - T i sao mà bà s tôi c c lòng? Tánh n t cô Phùng Xuân có ch không t t hay sao? - Không. Tánh n t c a nó không có ch nào chê c. Ông ki m th h t th y con nhà giàu, con nhà quan, coi có c bao nhiêu ng i tánh n t b ng nó mà. Gái nh nó, tuy bây gi nghèo hèn ch giá áng ngàn vàng, không ph i d ki m âu. - V y ch t i sao mà n u tôi c i cô thì tôi s c c lòng? - Ông không hi u t i sao? Phàm con ng i n tu i nào, thì có cái vui, cái bu n, cái a, cái ghét, cái mu n, cái chê riêng theo tu i n y. N u ông k t v ch ng v i Phùng Xuân, ông tu i l n, nó tu i nh , m t nhà mà hai ng i tính ý b t ng thì làm th nào mà ông kh i c c lòng cho c. Ð tôi thí d cho ông nghe: ông tu i l n t nhiên ông a thanh t nh. Còn Phùng Xuân tu i nh t nhiên nó a náo nhi t. Ông mu n nó theo ông, ông c b t nó nhà hoài thì nó không vui: còn ông chi u theo ý nó, ông d t nó i ch i, thì ông bu n; ông ngh coi có c c lòng hay không? Ông Phán ng i l ng thinh mà suy ngh r i ông g c u nói r ng: - Bà nói trúng l m. Ng i khác tu i t nhiên tính ý khác nhau. N u tôi c i cô Phtìng Xuân, thì trong hai ng i ph i có m t ng i c c lòng. Tôi nói thi t, thà là tôi ch u c c lòng, ch tôi không n cho cô c c lòng âu. - Ông can m l n d há! - Không ph i tôi có can m l n, mà c ng không ph i tôi nói b ng. Tôi bây gi ch ng còn bi t chi là vui n a. Tôi nói thi t v i bà, tôi mà còn em lòng th ng cô Phùng Xuân, ch c là t i cái n nhân duyên c a tôi trên cõi i n y ch a d t. V y tôi c i cô, là quy t tr cái n y cho xong mà thôi; tôi h a ch c tôi s làm cho cô vui lòng luôn luôn, ph n c c tôi lãnh tôi gánh vác h t mà tr n . Bà T c i ng t. Ông Phán không có ý gi u c t, nên th y bà c i thì ông l y làm l , ông h i r ng: Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 17 www.hobieuchanh.com i sao tôi nói thi t mà bà l i c i? - Mu n c i v nh thì c i, ai c i chê gì sao, nên ph i m n cái thuy t nh n qu c a Ph t mà y che lòng d c! Ông Phán m c c nên ng i l ng thinh. Bà T nói ti p r ng: - Nói pha l ng mà c i ch i, ch n u ông c i con Phùng Xuân thì hay l m, có sao âu mà ng i. Ông là ng i có ti n, tuy tr ng tu i m t chút ch ch a ph i già mà tròi tr i m t mình, không có v con chi h t. Còn con Phùng Xuân thì nó nghèo nàn, không n i n ng d a, mà c ng ch a có ch ng con... - Cô g n có ch ng a bà. Cha m ã h a g cô r i, i chàng ra h c xong r i thì cho c i. i nhà cô suy s p nên chúng b i c mà b cô i c i ch khác. - Sao ông bi t? - Cô có nói thi t vi c y cho tôi nghe. - Ch ng là ai âu? - Ông th y thu c nào ó, bây gi làm vi c trong Ch L n. - V y mà nó gi u tôi ch !... N u có v y thì nó ng ông càng ph i h n n a. Nó k t duyên i ông thì nó có ch n ng d a sung s ng t m thân, còn ông thì có ng i s n sóc c m n c. u Tr i Ph t nh u ph c sanh cho ông c m t chút con trai thì càng quý h n n a. - Ôi! Bà bày chuy n l n quá ! Tôi không dám m c cao n th âu. C u trong m y m tôi còn s ng sót ây tôi b t bu n r u và tôi làm cho cô kh i c c kh t m thân c, thì ng r i. - Bày chuy n là sao? Ông còn có con c l m ch . Tu i l n có c m t chút con, nói cho mà nghe, không vui hay sao? Ông Phán châu mày áp r ng: ''Bây gi lo n i th coi cô ng hay không ã", ch lo chi chuy n xa ng d v y!'' Bà T c i và bà h a v bà h i d ý cô Phùng Xuân coi cô nh t nh l nào r i bà s tr l i. i b a sau, ti m óng c a r i bà T Ki n kêu cô Phùng Xuân lên l u mà bi u cô c ti u thuy t "Ng n c gió ùa" cho bà nghe. Bà bi u c quy n th nhì, t i lúc H i Y n thi u r i Ánh Nguy t, thì cô ngh ph n cô ch ng khác nào ph n Ánh Nguy t h i tr c, b i v y cô m ng, ch y n c m t, c ti ng run. Bà T là ng i bi t tâm lý, nên bà th a lúc y mà h i r ng: "Nghe ông Phán nói h i tr c ông Cai có h a g cháu cho ng i nào ó, r i ch ng h thi u làm th y thu c, h th y cháu nghèo h ph b c b i c i v khác có nh v y hay không ? » Cô Phùng Xuân ng c m xúc, không th d n lòng c nên cô m i thu t rõ tâm s c a cô cho bà T nghe, cô l i nói ngày cô m i l i ti m may, cô th y thu c C n l i b n th áo, ng i ó là v c a ng i ph b c cô hôi tr c. Bà T ch ng h ng, ng i ng m ngh m t h i r i n i r ng: "Hèn chi b a cô th y thu c C n n th áo cháu b ng , mà b coi th n thùa quá. Ng i i nay ph n nhi u h không có tình ngh a gì h t, mi n có ti n thì thôi. Th n ông nh v y mà ra gì''. Cô Phùng Xuân c i g n mà áp r ng: - Th a bà, h sang tr ng l m ch . - Sang v i ai? - Có v giàu eo h t xoàn l n, ng i xe h i t t, thiên h ai c ng ph i b m d , có ai mà dám khinh d . - Thi t nh v y ó ch ! Dân c a mình còn kh quá không bi t kính tr ng ng i ph i, c theo kính tr ng m y k ti n b c nhi u, th l c l n, d u h n c p mà làm ra ti n b c y, hay lòn cúi nh c nhã mà gây nên th l c y c ng không c n. T i trí dân còn th p nên m i sanh cái ng b t l ng vinh m t múa mày nh v y ó. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 18 www.hobieuchanh.com - Cháu ngh t i cháu vô duyên b c ph n, b i v y cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch cháu không trách ai h t. - Nói chuy n nghe ch i, ch trách ai làm chi. Mà cháu r i coi, i này qu báo nh n ti n. H b c cháu, t nhiên h s b ng i khác b c l i h , ch y không kh i âu. Còn ph n cháu, tuy bây gi cháu bu n, song ngày sau cháu s vui l m. Cháu s có ch ng sang tr ng mà i t t b ng m i ông th y thu c C n kh n n n ó cho mà coi. - Th a bà, thân ph n cháu mà còn mong ch ng con gì n a. - a, sao v y? Cháu v y ng ch ông th y thu c ó hay sao? - Th a bà, ng i ta có v r i mà còn ch n i gì. Cháu không mong l y ch ng mà là vì ph n cháu nghèo, ng i t t ai mà thèm c i; hai là vì cái tình c a cháu ã khô r i, còn vui gì mà l p gia th t. - Cháu ú ng có th t chí. i có k qu y, mà c ng có ng i ph i, ch không ph i h t th y u th y giàu mà ham, còn th y nghèo nh cháu mà chê âu. Bà nói thi t cho cháu bi t, ông Phán Thêm ng hay ph n cháu b ch ng ph b c r i bây gi ra thân may m n c c kh ng th ng, nên ng c y bà làm mai nói giùm, ng ng c i cháu ó. ng c ng bi t ng l n tu i h n cháu nhi u, song ng th y ng i ta ph b c cháu ng gi n, nên ng tính c i ng làm cho cháu sung s ng t m thân, k o cháu c c kh t i nghi p. Cô Phùng Xuân nghe nói nh v y thì cô ch ng h ng không bi t l i chi mà áp. Bà T mu n p s t trong lúc còn ng cháy , b i v y bà nói ti p r ng: "Thi t ông Phán không ph i giàu sang gì l m. Nh ng mà theo danh giá thì ông c ng c ng i ta kêu ng ''ông''. Còn gia tài s nghi p thì bây gi ng có nhà c a t t , có ru ng t m i n m thâu góp huê l i c 5 ngàn gi lúa. ng l i lãnh ti n h u trí m i n m c h n 700 ng b c a. B n thì ng c sung s ng r i, mà ng l i có nh n c, thiên h ai bi t ông thì ng u yêu m n. N u cháu ng ng, thì cháu h t lo c c kh n a; cha ch mà n u cháu sanh cho ng c m t chút con trai, ôi thôi, quý bi t ch ng nào! » Cô Phùng Xuân r ng r ng n c m t mà áp r ng: "Cháu bây gi côi cút hèn h , cha ch t, anh nghèo, m b v . Thân cháu ch ng khác nào nh ng i té d i gi ng sâu, b âu níu ó, mi n s ng c thì thôi còn kén ch n gì n a. Ông Phán có lòng nh n c ông mu n c u v t cháu, n y nh bi n, bi t l y chi mà n áp cho v a. Ng t cháu xét ph n cháu, n u cháu ng ông thì có ch b t ti n''. Bà T t ng cô d d vì tu i tác b t ng nên bà nói r ng: - Có cái gì âu mà b t ti n. Ð i này tu i c ng ó h c i v nh thi u gì. H c i 17 18 n a kia ch . Có ai c i chê gì nlà cháu ng i. - Th a bà, không ph i cháu ng i v tu i tác. - V y ch cháu ng i cái gì? ng tr tr i m t mình, không có v con. Cháu vô ó thì làm l n, ch không ph i làm bé, mà c ng kh i con gh . Cô Phùng Xuân th dài mà áp r ng: - Cháu ng i là vì ông Phán thì l y thi t tình mà th ng cháu, còn ph n cháu thì cái tình khô héo ã lâu r i; n u cháu ng ông, cháu s cháu không làm cho vui lòng ông c, r i cái n c a ông cháu không tr , mà cháu còn làm bu n cho ông. - Cháu s nh v y c ng ph i. V ch ng ph i m t trang m t l a v i nhau thì m i vui, ch l n ng i nh thì th nào c ng không hi p c. Tuy v y mà v ch ng th ng nhau ch ng ph i vì tình mà thôi âu cháu, ph n nhi u là vì ngh a n a. Cái tình nó h ng hái m t h i r i phai l t; cái ngh a nó êm ái mà m n mòi nên nó m i b n dai. Qua l n tu i, qua th y rõ vi c i l m. Gia ình mà c m m lâu dài là nh ngh a ch không ph i nh tình âu. Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô c ng i l ng thinh, mà b cô suy ngh l m. Bà T nói ti p r ng: Theo ý qua thì ph n cháu nên ng ông phán l m, cháu vi t th th a cho bà Cai hay i. Qua ch c bà Cai c ng khuyên cháu ng n a. Thôi, khuya r i, cháu xu ng d i i ngh i. Này, cháu nh vi t th cho bà Cai nghe hôn''. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 19 www.hobieuchanh.com Cô Phùng Xuân i xu ng l u, cô không nói cô ng hay là không ng. Nh ng mà êm y cô ng không c c n m suy duyên xét ph n hoài. Vì cô ã h a hôn v i ông th y thu c n ã m y n m, tuy ch a chung ch n g i, song c ng tr m nh th m yêu, nhi u khi bãi tr ng ông n th m hai àng c ng có chuy n vãn cùng nhau r t thân thi t. Nay ông ph b c thì cô phi n trách, nh ng mà m i tình ã v n vít trong lòng l r i, không d gì mà g cho c. Ðã bi t h ông c i v khác thì nhân duyên c a hai àng ã d t, cô l y ch ng khác không l i gì. Mà cô l y ch ng khác, có bi t trong trí quên ông c hay không. N u l y ch ng mà còn t ng t i duyên x a thì l i v i ch ng nhi u l m. Vì cô ngh nh v y, nên trong lòng d d không dám l y ch ng. Mà bây gi thân cô nghèo kh , ph i may thuê vá m n ng ki m c m n, n u không l y ch ng, r i g p c n n u, thì bi t âu mà n ng d a. Cô b i r i h t s c, không bi t ng nào ph i, n o nào qu y mà nh t nh. Ð n khuya cô i vi t th g i cho m mà h i coi m d y l nào thì cô s làm theo l nh m . a sau, bà T hay Phùng Xuân g i th v Sóc Tr ng, thì bà nh cho cô ã ch u r i, nên t t cho ông Phán Thêm hay. Nhân d p y bà thu t l i nh ng l i cô nói v i bà l i cho ông Phán nghe. Ông Phán nghe mà nói r ng: "Tôi c i cô là tôi làm ngh a, b i v y tôi mong cô y ngh a mà i v i tôi v y thôi, ch tôi ã già r i, tôi d i gì mà mong cô y l y tình mà ãi tôi hay sao. Xin bà làm n t ý c a tôi l i cho cô bi t. N u tình c a cô ã khô, thì tình c a tôi ng ã héo. V y thì cô v i tôi l y ngh a mà ph i hi p cùng nhau l i càng quý h n n a. Cách m t tu n l , bà Cai T ng Hùng g i th tr l i. Cô Phùng Xuân ch n t i cô m i lên l u c th cho bà T nghe. Trong th bà Cai T ng nói r ng: ông th y thu c C n ã b i ngh a thì mình ch ng còn chi mà ph i ái ng i. Hu ng chi bây gi mình ã nghèo nàn l u l c, ch ng nên kén ch n cho l m. Ông Phán Thêm ã giàu có mà l i không có v con, v y thì nên ng ng ng có n i n ng d a. Bà T nghe c th r i thì bà c i nói r ng: "Qua nh trúng hay không? Qua bi t tr c th nào bà Cai c ng khuyên cháu ng ông Phán. V y bây gi cháu nh t nh l nào?'' Cô Phùng Xuân ch y n c m t mà áp r ng: "Cháu ph i v ng l i má cháu''. Bà T cho ông Phán hay. Ông Phán a b c m n bà mua áo qu n cho cô, l i mua m t ôi bông, m t b dây chuy n v i m t ôi vàng tây mà làm l c i. Y ph c cùng n trang s m xong r i, ông Phán m i nh ngày thành hôn. Cô Phùng Xuân có g i th tr c nên b a c i có bà Cai T ng Hùng lên v i con trai l n c a bà là H ng Chú Tráng. c i ông Phán làm s sài mà thôi. Ông d n m t ti c, m i vài ng i b n thân thi t n . Ð n chi u bà T Ki n hi p v i bà Cai T ng và H ng Ch Tráng mà a cô Phùng Xuân lên l y bàn th cha m ch ng và bàn th bà Phán r i nh p ti c, ch không có l p hôn th hôn thú chi h t. Ông Phán Thêm v i cô Phùng Xuân ã g n g i nhau trót n a tháng, có n c m chung v i nhau, có nói chuy n v i nhau tr c, nay giao duyên hi p c n, l thì ch ng còn chi mà ph i e th n nh gái giá trai t . Ðã v y mà ông ã c ph tình, còn cô thì c an ph n, l thì ngày nay là ngày vui v l m m i ph i. Mà ch ng mãn ti c, khách t mà v , bà Cai T ng v i H ng ch Tráng c ng theo bà T Ki n xu ng ti m may ng nh ng khuya ra xe v Sóc Tr ng cho , b n bè d n d p óng c a i ngh , thì ông Phán v i cô Phùng Xuân l i c ng gi m t m c nghiêm ngh nh tr c, không ai l v vui m ng chút nào h t. Ông ng i t i bàn gi a t èn n u n c mà u ng. Cô l ng x ng lo d n d p nh ng bày i khách h i chi u. Ông u ng vài chén trà r i kêu cô m i ng i cái gh ngang m t ông ó mà nói r ng: ''Qua i em mà g n nhau ây, qua không tính tr c, mà qua ch c em c ng không dè. y là t i ôi ta có duyên n nên Ph t Tr i m i khi n nh v y. Qua ã có nói v i bà T , có l b c ng có thu t l i v i em ch . Qua bi t ph n qua l m, nên qua c i em qua ch ng h dám mong m i em l y cái tình mà i v i qua; qua ch mong em l y cái ngh a mà yêu nhau v y thôi. Còn v Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 20 www.hobieuchanh.com ph n c a qua, thì qua h a ch c qua s ráng mà làm cho em vui v luôn luôn; h qua còn ch n d ng tr n này c bao lâu, thì trong kho ng thì gi y qua ch ng h cho em bu n t chút nào h t. Lòng d c a qua nh v y ó. V y n u em n v i qua, mà em có mu n vi c chi, hay là có bu n vi c chi, thì em c t thi t cho qua bi t. V ch ng ph i l y ch n tình mà i ãi nhau. Qua nói thi t, qua c i em ây, qua vì em nhi u h n là vì qua. V y em ng ng i chi h t". Nh ng l i y b ngoài nghe nghiêm ch nh, mà bên trong ch t ch a không bi t bao nhiêu tình, b i v y cô Phùng Xuân ng i nghe thì cô c m xúc, nên cô r ng r ng n c m t mà áp ng: ''Em c ng ã nói v i bà T , ph n em th nh ng òi té xu ng gi ng sâu. Ông c i em thì ng nh ông a tay mà c u v t em. Em nguy n tr n i em s làm thân trâu ng a mà n i cái n tr ng c a ông, em ch mu n bao nhiêu ó mà thôi ch ch ng mu n u chi khác. Em còn ng i m t u là tuy em tr tu i, song tình c a em ã khô r i, em s trong o v ch ng ông không vui v cái thói l t l t c a em ó mà thôi". Ông Phán c i mà n i r ng: - Qua ã nói l y ngh a i v i nhau c ng , em ng ng i s ó. Mà bây gi em ph i kêu qua th nào, ch kêu b ng ông hoài hay sao. - Kêu quen r i, bi t làm sao. - Qua n i ch i v y ch kêu th nào c ng c, b ngoài có quan h gì âu. Ông Phán Thêm có v m i, tuy ông không l s vui m ng cho ai bi t, tuy b c x ông không i m t chút nào, song tôi t trong nhà u th y ông không bu n b c nh tr c n a, mà ông l i hay nói chuy n, hay bàn lu n vi c i, hay ch ng ngay n o d i cho v bi t. Có khi v ng v ông c ng t d u l l i, mà h v a m mi ng, ho c v a c ng, thì d ng nh ông h th n, nên ông ng p ng ng, r i ông l p nghiêm s a li n cái d u l l i ra d u l ngh a. Còn cô Phùng Xuân, thì cô gi o làm v v n toàn, cô ch m nom t mi ng n, t u thu c, t gi c ng , t bình trà c a ông, sáng ông th c d y thì có s n n c nóng cho ông r a t, tr a ông n c thì có s n n c mát cho ông t m, ch ông n m ng i ch ng h có m t chút i, áo qu n ông m c u s ch s luôn luôn. Các vi c trong nhà cô xem xét h t th y, ch ng x y ra m t vi c gì tr c tr mà ph i c c lòng ông. n c a ông Phán thi t là th nh th i, an n, ông không dè ngày già mà còn c ng h nh phúc n th này. Có b a ông ng i ông ngh n cái gia ình c c l c c a ông bây gi ây, thì ch ng khác nào m t b c tranh thanh b ch treo tr c m t ông, nh ng mà ông ngh cho k l i thì b c tranh y còn có m t ch lu l nên không c hoàn toàn nh ông mu n. Ch lu l y là cái tình c a cô Phùng Xuân: Thi t nh v y cô Phùng Xuân v i ch ng thì cô tr n o, cô lo l ng t b a n gi c ng cho ch ng, cô kính tr ng ch ng, nh ng mà i v i ch ng, thì cô thi u cái nét thân thi t dan díu, d ng nh s niên k b t ng nó ã ép cái tình c a cô không phát hi n ra c v y. Ông Phán mu n bôi cái khóm lu l trong b c tranh gia ình thanh b ch c a ông ó, nên ông tính d t cô i ch i. Ông d t cô i luôn m y êm, b a thì i nhà hàng n c m Tây, b a thì n xe i h ng gió, b a thì i coi hát bóng, b a thì i coi hát c i l ng. Ông làm cho cô d các cu c vui, r i ông h i cô có vui hay không, thì cô cúi m t nói r ng: "Em mu n cho ông vui lòng, nên ông d y th nào em c ng v ng theo h t, ch k thi t trong i này có vi c gì mà làm cho em vui c âu. Ông Phán nghe m y l i nh v y thì ông l c u, song ông không th i chí, ông quy t l p th khác mà nhen nhúm l a tình cho v , ng ông h ng tr n h nh ph c gia ình. Ông m i mua h t xoàn cho v eo, ông t v xu ng ti m V nh H ng mà t may y ph c theo ki u kim th i cho v b n, ph i thoa môi son, ph i gi i má ph n r i ông còn mua m t cái xe h i i v ch ng i ch i. Cô Phùng Xuân xuôi x , ch ng khi n b nào cô c ng làm theo b n y, cô không cãi, không phi n. Cô ã có nhan s c s n, nay thêm trang s c thì s c c a cô càng p b i ph n, b i