TUYỂN TẬP THÁI CỰC QUYỀN
----------
太
太
太
SƯU TẦM: VŨ TIẾN TUẤN
THÁNG 08 NĂM 2014
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
太
太
太
0
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU................................................................................................3
PHẦN THỨ NHẤT...........................................................................................5
I. TÍNH ƯU VIỆT VỀ HOẠT ĐỘNG TĂNG CƯỜNG SỨC KHỎE CỦA
THÁI CỰC QUYỀN.........................................................................................5
1. Rèn luyện hệ thần kinh :...............................................................................5
2. Hỗ trợ hoạt động của hệ thống tuần hoàn, khí quản, huyết quản và các
hệ mạch :............................................................................................................5
3. Tăng cường sự dẻo dai của cơ bắp, rèn luyện các khớp xương toàn cơ
thể :.....................................................................................................................6
4. Hít thở từ từ, “Khí tồn đan điền”:...............................................................6
II. NHỮNG ĐIỀU CẦN CHÚ Ý KHI TẬP THÁI CỰC QUYỀN................7
PHẦN THỨ HAI...............................................................................................8
I. NHỮNG YẾU LĨNH CƠ BẢN TRONG LUYỆN THÁI CỰC QUYỀN..8
II. PHƯƠNG PHÁP LUYỆN VẬN ĐỘNG THỞ BỤNG SÂU...................13
III. NHỮNG YÊU CẦU CỦA THÁI CỰC QUYỀN ĐỐI VỚI TƯ THẾ
CỦA CÁC BỘ PHẬN CƠ THỂ.....................................................................20
1. Bộ phận đầu.................................................................................................21
2. Chi trên.........................................................................................................24
3. Phần trên của thân người:..........................................................................30
4.Chi dưới :......................................................................................................37
5.Khớp :............................................................................................................44
IV. MẤY PHƯƠNG PHÁP LUYỆN TẬP THEN CHỐT...........................47
1.Thân pháp (phương pháp luyện tập thân).................................................47
2.Bộ pháp (phương pháp luyện bước chân)..................................................50
3.Thủ pháp và nhãn pháp (Phương pháp luyện tay và mắt).......................52
4.Lực háng........................................................................................................56
5.Động tác hình cung kiểu xoáy ốc với sự vận động của khí lực bên trong.
...........................................................................................................................58
6.Năm quy luật đối xứng hài hòa...................................................................61
7.Sự kết hợp tự nhiên giữa khai hợp – hư thực với hít thở.........................63
V.CÁC VÍ DỤ VỀ HÔ HẤP TRONG THẾ QUYỀN..................................74
PHẦN THỨ BA...............................................................................................87
PHỤ LỤC.........................................................................................................87
1
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
1.Thiết thực dạy tốt, học tốt môn “Thái Cực Quyền giản hóa"..................87
2.Những bộ hình cơ bản trong “Thái Cực Quyền giản hóa”......................89
1.1.Bước ngựa..................................................................................................91
1.2.Bước chữ đinh............................................................................................93
1.3.Bước gót......................................................................................................94
1.4.Bước hình vòng cung.................................................................................94
1.5.Bước giả......................................................................................................96
1.6.Bước xoay chuyển......................................................................................96
1.7.Bước đạp đùi..............................................................................................97
1.8.Bước độc lập...............................................................................................98
2.Bộ pháp liên hoàn của Thái Cực Quyền giản hóa...................................100
Hình 16a – Khẩu lệnh 1................................................................................102
Hình 17a – Khẩu lệnh 2:...............................................................................103
Hình 18a – Khẩu lệnh 3:...............................................................................103
Hình 19a – Khẩu lệnh 4:...............................................................................103
Hình 20a – Khẩu lệnh 5................................................................................103
Hình 21a – Khẩu lệnh 1:...............................................................................104
Hình 22a – Khẩu lệnh 2:...............................................................................105
Hình 23a – Khẩu lệnh 3................................................................................105
Hình 24a- Khẩu lệnh 4..................................................................................106
Hình 25a – Khẩu lệnh 5:...............................................................................107
“THIẾT THỰC DẠY TỐT, HỌC TỐT MÔN THÁI CỰC QUYỀN GIẢN
HÓA”..............................................................................................................108
2
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
LỜI GIỚI THIỆU
Thái Cực Quyền là một trong những môn phái võ thuật cổ truyền phong phú
và nổi tiểng của Trung Quốc. Ngày nay Thái Cực Quyền ở Trung Quốc được
phổ biến rộng rãi vì nó có tác dụng thiết thực nhằm luyện tập củng cố và tăng
cường sức khỏe cho mọi người. Ở Việt Nam cũng có nhiều người hâm mộ và
tập luyện môn này, nhất là ở các câu lạc bộ sức khỏe ngoài trời.
Bác Hồ muôn vàn kính yêu của chúng ta trước đây đã được võ sư Cố Lưu
Hinh, người am hiểu sâu sắc về Thái Cực Quyền, được Trung ương Đảng Cộng
sản Trung Quốc giới thiệu sang Việt Nam trực tiếp hướng dẫn người tập luyện
trong những năm 1955 – 1957 tại Hà Nội. Tôi cũng may mắn được cùng một
số đồng chí khác tham gia các buổi tập đó.
Bình sinh Bác Hồ rất quan tâm tự tập luyện theo nhiều phương pháp sinh
động do Người sáng tạo. Thật bình dị mà vĩ đại, từ Nhà Rồng ra đi tìm đường
cứu nước, qua lao động và tham gia vận động cách mạng ở nhiều nước, những
lúc bình an cũng như gian khổ nhất, trong sinh hoạt hàng ngày, Bác Hồ không
bao giờ sao nhãng tập luyện giữ gìn sức khỏe Sau Cách mạng Tháng 8 năm
1945 về Hà Nội dù bận rộn công việc đến đâu, từ mờ sáng kể cả lúc mưa phùn
gió bấc, Người vẫn ra sân tập thể dục đều đặn. Cuối tháng 3 năm 1946, Bác Hồ
đã ra lời kêu gọi “Toàn dân tập thể dục” đến nay vẫn còn nguyên giá trị chỉ
đạo, cổ vũ động viên vang vọng mãi cho các thế hệ của chúng ta. Khi kháng
chiến chống Pháp, dù ở chiến khu trong rừng sâu, Người vẫn cùng mọi người
tập thể dục, chơi bóng chuyền hoặc bơi ở con sông gần cơ quan; nhiều lần sau
phiên họp của Chính phủ Kháng chiến, Người vui vẻ thoái mái huy động các vị
bộ trưởng, thứ trưởng ra sân cùng chơi bóng chuyền hoặc tập quyền. Năm 1955
hòa bình lập lại, được võ sư Cố Lưu Hinh hướng dẫn tập luyện, Người rất
trọng nhân tài và quan tâm đến mọi người xung quanh nên chỉ thị cho chúng
tôi tổ chức thành lớp học có gần 20 anh, chị em cùng tham gia học Thái Cực
Quyền. Chính tại cái sân rộng rãi chếch phía sau bên phải ngôi nhà một tầng
nơi Người đã từng ở và làm việc gần 10 năm sau giải phóng Thủ đô, sáng sáng
Người dậy rất sớm để cùng lớp học nghiêm túc theo từng động tác của lão võ
sư. Người còn cùng lớp học, không bỏ buổi nào nghe võ sư Cố Lưu Hinh giảng
giải về lý thuyết võ học, võ đạo. Người thường ân cần hỏi han trân trọng và
nhiều lần giữ lão võ sư ở lại cùng ăn sáng và trao đổi ý kiến rất cởi mở, thân
mật. Qua tập luyện của Bác Hồ những năm 1955 – 1957 so sánh với trước đó,
3
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
chúng tôi thấy Thái Cực Quyền là bài tập mà Người ưa thích nhất, có lẽ vì nó
hấp dẫn, mang lại kết quả tích cực, rất thích hợp với mọi người, đăc biệt với
người lớn tuổi.
Năm 1975, võ sư Cố Lưu Hinh gửi tặng tôi về cuốn sách Thái Cực Quyền,
do chính ông biên soạn, để kỷ niệm những ngày ở Việt Nam không bao giờ
quên mà chúng tôi có dịp quan biết nhau nay có lẽ lão võ sư cũng đã gần 90
tuổi. Đây là cuốn sách rất quý của kho tàng võ thuật, đặc biệt là Thái Cực
Quyền của Trung Quốc. Phần lý thuyết được trình bày một cách khoa học có
tính tổng kết sâu sắc, phần thực hành có các hình ảnh minh họa đầy đủ, tỷ mỉ
các động tác của bài tập. Nay do yêu cầu của phong trào “Thể thao cho mọi
người” đang phát triển, tôi xin trân trọng giới thiệu cuốn sách quý này với bạn
đọc xa gần tham khảo, tìm hiểu tập luyện theo Thái Cực Quyền. Nếu các bạn
muốn có sức khỏe dồi dào, tinh thần sảng khoái xin hãy thường xuyên tập theo
đúng lời khuyên và hướng dẫn của tác giả.
TẠ QUANG CHIẾN
Chủ tịch Ủy ban Olimpic Việt nam
nguyên Tổng cục trưởng Thể dục Thể thao
4
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
PHẦN THỨ NHẤT
I. TÍNH ƯU VIỆT VỀ HOẠT ĐỘNG TĂNG CƯỜNG SỨC KHỎE CỦA
THÁI CỰC QUYỀN
Thái Cực Quyền là môn “quyền thuật” đã lưu hành từ lâu đời của Trung
Quốc (động tác phối hợp của thủ pháp, nhãn pháp, thân pháp, bộ pháp), “thuật
thổ nạp” (vận động hít khí sâu thả cũ thu mới), “thuật đạo dẫn” (vận động cơ
thể và khí công).
Sự kếp hợp chặt chẽ của ba thứ : ý chí, hít thở, động tác (theo thuật ngữ
gọi là : luyện ý, luyện khí, luyện thân) tạo ra môn thể dục võ thuật mới để chữa
bệnh, tăng cường thể chất và bảo vệ sức khỏe là kếp hợp chặc chẽ giữa nội
ngoại toàn thân đã cấu thành tính thống nhất trong ngoài và tính tổng thể của
phương pháp rèn luyện Thái Cực Quyền, nó và quan niệm tổng thể của trị liệu
trong Y học Trung Quốc là một.
Kết hợp đạo dẫn và thổ nạp, trong khi tập Thái Cực Quyền không chỉ tiến
hành các hoạt động của cơ bắp và khớp xương mà còn kết hợp giữa động tác và
hít thờ, từ đó tăng cường rèn luyện của nội tạng.
Những ưu việt của hoạt động rèn luyện Thái Cực Quyền hiện nay :
1. Rèn luyện hệ thần kinh :
Hoạt động đa dạng vô cùng phức tạp của con người là dựa vào điều tiết sự
ức chế và hưng phấn của thần kinh đại não.
Thái Cực Quyền dùng phương pháp luyện tập “Tĩnh tâm dụng ý”, đầu
tiên cho hoạt động vỏ đại não được nghỉ ngơi. Trung tâm thần kinh sẽ chỉ huy
động tác phối hợp của các cơ quan chức năng toàn thân và luyện tính linh hoạt
của hệ thống thần kinh. Do đó, khi luyện Thái Cực Quyền tuy tốc độ chậm
nhưng lại rất nhạy cảm và thích ứng đối với sự biến đổi của thế giới bên ngoài.
2. Hỗ trợ hoạt động của hệ thống tuần hoàn, khí quản, huyết quản và các
hệ mạch :
Lý luận Trung Quốc cho rằng cơ thể con người có mối quan hệ thống nhất
giữa sức khỏe và sự lưu thông của các hệ thần kinh và khí huyết trong mỗi con
người. Sau một thời gian luyện Thái Cực Quyền, sẽ có cảm giác bụng kêu, đó
chính là phản ứng của sự lưu thông các hệ thống khí huyết và thần kinh. Trong
quá trình luyện tập, các mạch máu của động mạch sẽ hoạt động điều độ, thúc
5
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
đẩy quá trình tuần hoàn máu, đẩy nhanh quá trình cung cấp khí và cũng tăng
cường quá trình trao đổi của khí quản.
3. Tăng cường sự dẻo dai của cơ bắp, rèn luyện các khớp xương toàn cơ
thể :
Vận động không thể tách rời các hoạt động có liên quan giữa cơ bắp, các
khớp xương và các cơ quan liên quan. Động tác vòng tròn xoáy trôn ốc của
Thái Cực Quyền có thể khiến toàn bộ các cơ bắp và các đường gân trong cơ thể
phải tham gia hoạt động, khiến các khả năng của chúng thêm phong phú uyển
chuyển mà có tính độc lập. Các cơ quan chức năng của cơ thể có thể hướng tới
tới mọi hướng, hoạt động của nó mềm mại mà lại có ảnh hưởng lớn. Hệ thống
xương cốt và các cơ quan khác hoạt động chịu sự chi phối của cơ bắp, song có
tác dụng tự mình điều tiết, nó hỗ trợ cho sự mạnh mẽ của hệ thống xương cốt,
đảm bảo tính linh hoạt của các cơ quan khác trong cơ thể.
4. Hít thở từ từ, “Khí tồn đan điền”:
Trạng thái đầu tiên của Thái Cực Quyền phải duy trì là “Bụng đầy ngực
rỗng”, trạng thái căng thẳng của phần ngực được chuyển sang phần bụng, làm
cho phổ thoải mái, phần bụng tĩnh nhưng lại đầy, và phải duy trì trọng tâm. Khi
luyện Thái Cực Quyền, hít từ từ đưa khí đến khắp cơ thể : hít sâu, hít dài, hít
đều và chậm tăng dần số lượng hít vào cơ thể.
Với những ưu điểm trên, việc luyện tập Thái Cực Quyền rất thích hợp với
những người lao động trí óc, người bệnh và người có cơ thể yếu, người trung
niên và phụ nữ. Người tập phải căn cứ vào tình trạng thể chất, tiến hành tập
một cách có trình tự. Tùy điều kiện thời gian và thể lực cho phép, mỗi buổi
sáng hàng ngày luyện tập một lần, mỗi lần thời gian khoảng trên dưới 20 phút.
Nhiều người qua một thời gian rèn luyện đã chứng mình Thái Cực Quyền có
tác dựng chữa bệnh đối với một số bệnh mãn tính nhất định như : suy nhược
thần kinh, của huyết áp, đau tim, đau phổi, đái đường, ho lao, khớp, cảm mạo,
lú lẫn … Nhưng nếu bệnh tình nặng quá phải luyện tập một cách khoa học,
mức độ luyện tập phải theo sự hướng dẫn của các nhân viên y tế thì kết quả sẽ
tốt hơn.
II. NHỮNG ĐIỀU CẦN CHÚ Ý KHI TẬP THÁI CỰC QUYỀN
Với quan điểm tăng cường hoạt động thể dục phòng bệnh, tăng cường sức
khỏe vì sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, phong trào luyện tập Thái Cực
6
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
Quyền đã được đông đảo mọi người tham gia. Khi học Thái Cực Quyền phải
chú ý: phương pháp luyện tập phải chính xác, tư thế động tác đúng như hướng
dẫn, như vậy mới nâng cao được hiệu quả rèn luyện. Nếu bắt đầy đã luyện tập
không chuẩn, động tác đã thành định hình, sau đó khắc phục rất khó khăn.
Thái Cực Quyền là môn phái do động tác tạo thành, các yêu cầu không
nhiều, khi luyện tập cũng dễ tiếp thu, chỉ cần người luyện tập phải bền bỉ và tận
tâm. Để làm mọi việc phải có sức khỏe, muốn vậy nên quyết tâm, tin tưởng
tăng cường luyện tập Thái Cực Quyền. Như thế sẽ có tác dụng tăng cường thể
chất và đảm bảo sức khỏe.
Khi luyện tập Thái Cực Quyền nên hít không khí trong lành, thông qua đó sẽ
kích thích hệ thần kinh, kích thích toàn bộ các cơ quan chức năng trong cơ thể,
đặc biệt là các cơ quan tiêu hóa và hệ tuần hoàn.
Người có bệnh khi tập Thái Cực Quyền ở ngoài trời nên tránh nắng gắt, gió
và mưa, sau khi tập các lỗ chân lông và huyết quản đang mở, nên ngồi mát một
lúc để tránh sinh bênh về sau.
Buổi tối sau khi tập luyện, nên nghỉ, đi dạo. Như vậy sẽ ngủ ngon.
Khi đói và khi vừa ăn cơm xong đều không nên tập, sau khi ăn khoảng một
giờ có thể tập luyện được.
Quần áo mặc khi tập Thái Cực Quyền phải gọn gàng, thoải mái, thắt lưng
quần chặt vừa phải.
Sau khi tập xong nếu cảm thấy khô họng, chỉ nên uống nước đung sôi vừa
đủ, không được uống nhiều.
Khi học Thái Cực Quyền đầu tiên phải chú ý “Tĩnh tâm”, “Dụng ý”, “Thể
trạng”, “Thân thẳng” . Sau khi động tác đã thành thục phải chú ý : “Nhu hòa”,
“Viên hoạt”, “Liên quán”, “Hiệp điều”.
7
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
PHẦN THỨ HAI
I. NHỮNG YẾU LĨNH CƠ BẢN TRONG LUYỆN THÁI CỰC QUYỀN
Những yêu cầu đối với toàn bộ các động tác trong Thái Cực Quyền còn
được gọi là những yếu lĩnh trong luyện Thái Cực Quyền. Tùy mỗi dạng Thái
Cực Quyền đều có những đặc trưng riêng, song yếu lĩnh luyện tập về cơ bản là
thống nhất (cái chung nằmg trong cái riêng).
Ở đây chỉ giới thiệu một cách khái quát nội dung của nó để giúp người mới
học lần đầu có được một khái niệm riêng.
Khi luyện Thái Cực Quyền, từ đầu chí cuối buổi tập, người tập luyện phải
giữ thăng bằng tâm khí, thư giãn thoải mái. Trước tiên phải “thả lỏng” trong
khu thần kinh đại não, thả lỏng cơ bắp toàn thân, thả lỏng các khớp xương và
các cơ quan nội tạng. Thân người phải thằng một cách tự nhiên, đỉnh đầu và
hận môn luôn luôn thẳng đứng, trên dưới thống nhất. Tránh hiện tượng ngực
ưỡn, bụng phưỡn, đầu cúi, lưng khom, mông cong, hít thở phải tự nhiên – dần
dần áp dụng phương pháp thở bụng, phải luôn luôn giữ được tư thế bụng rắn
ngực nở. Khi vận động cũng phải giữ được trạng thái thân thẳng, các cơ thả
lỏng, bụng rắn ngực nở, khiến cho thân dưới có thể trụ vững, thân trên linh
hoạt.
Luôn luôn phải tập trung tinh thần, điều khiến các động tác bằng ý thức,
động tác phải nhẹ nhàng, mềm mại uyển chuyển, không vận lực một cách thô
bạo, cứng nhắc, động tác phải vùng tròn theo hình cung hoặc hình tròn, dần
dần khiến cho tất cẩ các cơ bắp và các khớp xương đều được vận động, động
tác hài hòa khiến các cơ bắp được rèn luyện dần từ lớp ngoài vào tới lớp trong,
động tác phải liên hoàn, liên tục; mọi tư thế và động tác đều phải được thực
hiện một cách đầy đủ, hoàn hảo, không được cái nặng cái nhẹ, không được
khiếm khuyết và đứt đoạn.
Phải lấy vận động quanh trục của eo lưng làm chính, phần eo phải thẳng và
được thả lỏng, không lắc lư, xương chậu – đùi phải vững để có thể ổn định
được trọng tâm, khi vận động tứ chi chỉ cần xoay nhẹ phần eo.
Đầu phải thẳng, huyệt Bách hội luôn luôn phải hướng lên; khi cử động,
muốn hướng về phương nào thì thần nhãn phải được hướng đi trước, ánh mắt
phải được đánh đi trước cùng với sự vận động của tay; khi dừng thế, ánh mắt
nhìn ra xa theo hướng đầu ngón tay trỏ hoặc ngón giữa, thần nhãn phải chú ý
8
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
tới hai bên trên dưới, cổ phải thẳng, thả lỏng và chuyển động theo ánh mắt;
miệng ngậm tự nhiên, hàm dưới hơi thu vào, đầu lưỡi hơi cuốn lên chạm nhẹ
vào hàm trên, nhằm tăng cường khả năng tiết nước bọt, như vậy khi luyện tập
cổ họng không cảm thấy khô, tạo thói quen thở bằng mũi, đảm bảo vệ sinh hô
hấp.
Vai phải thả lỏng, hai vai cân đối, không được bên cao bên thấp; khuỷu tay
hải được thả lỏng, khớp khuỷu tay hơi cong tập trung ý thức vào đầu khuỷu
khiến cho cánh tay khi co vào duỗi ra được nhẹ nhàng, linh hoạt mà vẫn có lực,
cẳng tay trụ vững theo thế (còn gọi là “tọa uyển”), các ngón tay duỗi ra, khi
bàn tay hoàn thành động tác đánh về phía trước, gốc bàn tay cũng đánh mạnh
về phía trước theo quán tính, vận lực nhiều ở ngón giữa và ngón áp út. Khi
cánh tay vận động, cổ tay cũng phải vận động theo, tay xoay ra hướng ngoài
gọi là cuộn thuận, xoay vào hướng trong gọi là cuộn ngược.
Trên đây là những yêu cầu đối với chi trên.
Phải “Hàm hung bạt bối”, có nghĩa là xương quai sanh tương đối cố định,
hơi chìm xuống, cổ ngực thả lỏng, lồng ngực hơi thu vào, khiến các bộ phận
bên trong cảm thấy thoải mái, thuật ngữ gọi là “Hàm hung”; các cơ lưng cũng
phải thả lỏng, hai xương bả vai vương ra ngoài, đồng thời cố định lại, dưới tác
động của cơ lưng các đốt xương sống cũng phải thẳng và thả lỏng, khớp xương
giữ hai vai (đốt lớn) hơi nhô lên khiến lớp da ở bộ phận nầy có cảm giác căng
ra , thuật ngữ gọi là “Bạt bối”, khiến giữa hau đốt xương hai vai có sự thông
liền, đồng thời hai đốt xương này lại hơi cong về phía trước, tọa thuận lợi cho
việc “Hàm hung bạt bối”.
Vận dụng phương pháp hít thở bung tự nhiên, sự dụng hoạt động lên xương
của cơ hoành để “Khí trầm đan điền” (Dồn khí xuống bụng dưới) khiến bụng
dưới được điều dưỡng tốt, không đang lên, như vậy khi luyện tập sẽ không thở
gấp vì thiếu oxi, đồng thời có thể ổn định được trọng tâm. “Hàm hung bạt bối”
là tạo điều kiện để “khí trầm đan điền”, các cơ ngực và cơ lưng trong trạng thái
thả lỏng dần dần thu xuống dưới, khiến vùng quanh eo càng rắn chắc, xương
chậu – đùi trụ vững, đồng thời khiến cho phần bụng vô cùng căng chắc trong
trạng thái thả lỏng.
Đốt xương cùng luôn luôn phải chiếu thẳng đường chính giữa của phần
bụng vả ngực, như là đỡ bụng dưới, đường chính giữa của phần bụng muốn
quay sang hướng nào đốt xương cùng phải quay thẳng sang hướng đó, có tác
9
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
dụng như bánh lái điều khiến hướng vận động, bảo đảm giữ cho thân thẳng ở
mọi góc độ trong khi vận động, gọi là “Xương cùng chính giữa”. Đáy hông
vùng khớp chậu – đùi phải mở, cơ ở bộ phận hậu môn hơi co lại (không nên co
quá), gọi là treo háng, có mối quan hệ tương hỗ với “Hư lĩnh đỉnh kình”. Việc
cố định xương quai sanh trong “hàm hung” đối xứng trên dưới với việc “khí
trầm đan điền”, việc đốt sống lớn nhô lên trong “bạt bối” đối xứng trên dưới
với việc khớp chậu - đùi có lực. Cố định xương quai sanh là chuẩn bị lực tĩnh
cho “hàm hung”, đốt sống lớn nhô lên là chuẩn bị lực tĩnh cho “bạt bối”.
Khi vận động, eo là bộ phận quyết định, cơ bụng vận động, cơ lưng cũng
vận động theo, đưa đến sự vận động của tứ chi.
Trên đây là những yêu cầu về “hàm hung bạt bối”, “khí trầm đan điền”, “eo
thẳng thả lỏng”, “xương cùng chính giữa”, “lỏng hông treo háng”, “lực hợp về
trước” của phần thân.
Hai đùi phải phân định rõ thực hư, khớp chậu – đùi phải lỏng, khớp gối luôn
hơi chùng. Khi vận động đùi, trước tiên phải thực hiện xong vịêc chuyện dịch
của một bên eo, đáy hông hơi thu vào (chuyển dịch vào trong), dồn trọng tâm
vào một đùi, cơ đùi vạn lực, vai bằng với gỏt chân, lực ở vai phải được đưa
xuống tận gót chân, nhằm tăng tính bền vững mà lại không làm mất tính linh
hoạt của khớp gối bên đùi thực, khiến chân bước vững chãi thân người hơi xổm
xuống, sau đó chân kia từ từ duỗi ra, khớp gối không quá thẳng , rồi vận lực cơ
đùi; dùng mũi chân vận lực để bước, giữa chừng lại hơi thẳng người lên để
tăng thêm lượng vận động mà lại không cứng nhắc; bước đi phải nhẹ nhàng
linh hoạt, cùng với sự chuyển dịch từ từ của trọng tâm, hai chân phải thay nhau
nâng đỡ trọng tâm, để giữ thăng bằng cho toàn thân. Khi thực hiện động tác,
ngón chân, bàn chân, gót chân áp thẳng xuống đất, lực của bên chân thực đè
xuống, như được cắm xuống đất, khiến bước chân vững chắc, còn bên châm hư
thì thay đổi linh hoạt.
Đó là những yêu cầu về phân định rõ hư thực, chùng gối lỏng khớp chậu –
đùi, điều chỉnh trọng tâm của chi dưới.
Khi mỗi thế đã vào đúng vị trí, phần eo trong khi thả lỏng phải hơi đè
xuống, các đốt sống thả lỏng chìm xuống, khiến khớp xương chậu – đùi có lực;
đốt sống lớn hơi nhô lên, khiến xương chậu – đùi như bị kéo giằng theo hai
chiều lên và xuống. Khớp chậu – đùi được mở gọi là treo háng; hai gối hơi thu
10
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
vào, gọi là khép háng. Ngực nở, bụng thả lỏng mà căng chắc. Ý nghĩ phải được
tập trung tới ngón tay và đầu ngón chân.
Cánh tay vươn ra hướng ngoài vài hơi thả chìm xuống, như thả lỏng mà
không thả lỏng, phải luôn thể hiện được tư tưởng “nhu trung hữu cương” của
Thái Cực Quyền. Như vậy dần dần có thể tăng cường được nội lực, động tác sẽ
nhẹ nhàng linh hoạt, có lực mà lại không cứng nhắc. Chính vào lúc thế trước
như dừng mà không phải là dừng, thế sau đã được hình thành.
Vai phải luôn luôn vuông góc với hông, khuỷu tay tương ứng trên dưới với
gối, đầu ngón tay phải tương ứng trên dưới với đầu ngón chân, đầu ngón tay
của tay trước có mối quan hệ hô ứng với đầu ngón tay của tay sau, mũi chân
trước và mũi chân sau, gót chân trước và gót chân sau cũng phải có mối quan
hệ hô ứng với nhau, trên dưới, phải trái, trước sau phải hô ứng với nhau và hợp
lại. Muốn hợp lại được với nhau một cách tự nhiên, thần khí phải được hợp lại.
Kiểu thế phải viên mãn, nghiêm túc, không tản mạn, không khô cứng, yếu ớt,
không nghiêng ngả, khi mở thế không được tiến hành tản mạn, khi các thế
được tiến hành liên tực phải thể hiện được uy lực,không được ẻo lả yếu ớt.
Thân phải ngay thẳng, tinh thần phải được dồn tích vào trong.
Phàm những tư thế mà đầu ngón tay trước trên thì đối chóp mũ, dưới thì đối
mũi chân thì thuật ngữ gọi là “Tam tiêm tương đối”. Bất kỳ tư thế nào cũng
đều phải vai hợp với hông, khuỷu tay hợp với gối, tay hợp với chân thuật ngữ
gọi là “Ngoại tam hợp”. Ý hợp với khí, khí hợp với lực, thuật ngữ gọi là “Nội
tam hợp”. Mỗi một động tác , trước tiên dùng ý thức để điều hành sự vận động
bên trong, đồng thời bên ngoài cũng thoe đó mà vận động, từ ngoài vào trong ,
dùng ngoài điều khiển trong.
Mỗi tư thế có 4 giai đoạn : khởi, thừa, chuyển, hợp (phát thế gọi là khởi, tiếp
theo gọi là thừa, biến đổi gọi là chuyển, thành thế gọi là hợp). “Thực hiện
(trước trước) quán xuyến” giữa thế này với thế kia, vào lúc như dừng mà
không phải dừng, nội lực dần dần được vận đủ, tinh thần tập trung gọi là
“Trước trước quán xuyến”; các đốt thả lỏng, đưa ý thức vào chúng, hình thành
lực toàn thân một cách tự nhiên mà linh hoạt gọi là các đốt thả lỏng; nói tụ hợp
– khi một thế đã hình thành thì tứ chi phải có sự hợp lực trên dưới, phải trái,
trước sau một cách tự nhiên. Trong đó ta phải biết được cái nào trước cái nào
sau, khiến động tác được tiến hành một cách tuần tự. Trong quá trình thực hiện
động tác không được đứt quãng, trong ngoài, trên dưới, phải trái, trước sau
11
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
phải hài hòa thống nhất; phải thực hiện được “Nội ngoại hợp nhất”, “Nhất khí
quán xuyến”, “Nhất khí kha thành” (trong ngoài thống nhất, một hơi một mạch
không đứt đoạn).
Khi tập quyền, thế này nối tiếp thế kia, liên hoàn, liên tục, càng tập càng
lỏng, càng chậm, khiến cho việc hít vào thở ra được càng nhỏ, càng sâu, càng
dài và càng đều, nội tạng dần dần săn chắc, lực chân dần dần bền vừng, thể lực
được tăng cường, có thể qiù được thăng bằng cơ thể ở mọi góc độ, lại có thể
biến hóa linh hoạt, nhanh chóng.
Tư thế thân người cao, vừa hay thấp, điều này phải căn cứ vào điều kiện thể
lực và mức độ thành thục của người tập mà quyết định. Lượng vận động lớn
hay nhỏ được quyết định bởi tư thế thân người.
Phương pháp luyện tập cao mà nhanh thì lượng vận động nhỏ, còn thấp mà
chậm thì lượng vận động lớn. Việc tăng lượng vận động phải tiến hành từ từ.
Phải căn cứ vào khả năng của mỗi người để xác định lượng vậ động cho mình,
đồng thời phải luôn điều chỉnh cho phù hợp với tiến độ luyện tập.
Khi tập toàn bài, phải xác định tư thế thân người ngay từ đầu, và phải luôn
luôn giữ ở một mức độ, không được thay đổi giữa chừng, làm ảnh hướng tiết
tấu toàn bài.
Đối với những người luyện tập để chữa bệnh phải tuân thủ nguyên tắc nhẹ
nhàng, thải mái, tự nhiên, tập với mức độ hơi ra mồ hôi. Khi bắt đầu tập với tư
thế cao, nếu thấy khớp gối đau không chịu được thì nên nghỉ, sau tập tiếp.
Không nên tập theo phương pháp khổ luỵên của những người muốn đạt tới
trình độ kỹ thuật cao.
12
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
II. PHƯƠNG PHÁP LUYỆN VẬN ĐỘNG THỞ BỤNG SÂU
Vận động thở bụng sâu trong Thái Cực Quyền là áp dụng “Thuật thổ nạp”
và “Thuật đạo dẫn”. Bởi vì phương pháp thở này và phương pháp thở “Khí
công liệu pháp” trong chẩn trị lâm sàng là cùng một nguồn gốc. Có điều, Thái
Cực Quyền là “tìm cái tĩnh trong cái động”, tư thế của Thái Cực Quyền rất
phức tạp, khi mới luyện tập trước tiên cần phải luyện tập một cách chính xác
những nét đại thể của tư thế, móc nối các động tác thành một thể liên hoàn , có
thể thở tự nhiên, chỉ cần tập ý nghĩ tư tưởng vào vùng đan điền , sau khi đã
luyện tập thành thục thì sẽ kết hợp thở bụng sâu. Còn “khí công liệu pháp” thì
lại “tìm cái động trong cái tĩnh”, tư thế đơn giản vì vậy khi mới tập cũng có thể
tiến hành “điều khí”.
Đối với phương pháp hít thở, Thái Cực Quyền chủ trương thực hiện “Hư
lĩnh đỉnh kình”, “Khí trầm đan điền”. “Hư lĩnh đỉnh kình” là huyệt Bách hội
hơi hướng lên, kích thích tinh thần toàn thân. Phương pháp “khí trầm đan điền”
là thân thẳng bụng rắn, ngực nở, điều khiển hít thở bằng ý thức, khiến có cảm
giác không khí vào bụng từ từ, không được dùng lực để ép bụng dưới . Yêu cầu
phải “dĩ ý hành khí” (dùng ý thức để điều hành khí), “Thân động, tâm tĩnh, khí
liễm, thần thư” (Thân thể vận động, tâm trí tĩnh tại, điều hành được khí vào mà
tinh thần thoải mái), động tác thực hiện một cách tự nhiên không cưỡng éo thô
bạo.
Động tác toàn thân trong Thái Cực Quyền khá phức tạp, khi mới học nói
chung nên vận dụng phương pháp thở tự nhiên, không nên kết hợp ngay với
vận động thở sâu, nên đợi khi đã tập luyện thành thục các động tác mới kết hợp
với vận động thở sâu. Nên chia thành hai giai đoạn : giai đoạn luyện các động
tác quyền thuật và giai đoạn luyện thở sâu, khi hai giai đoạn này đã thành thục,
đem kết hợp với nhau thì sẽ dễ dàng thực hiện được yêu cầu .
Vận động thở bụng sâu có hai kiểu luyện tập, đó là kiểu thuận và kiểu
ngược.
13
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
Kiểu ngược được tiến hành như sau :
Tư thế chuẩn bị : đứng nghiêm, hai chân khép, mũi chân hướng về phía
trước.
Hình 1
Hình 2
Hình 3
Chân trái bước sang ngang, khoảng cách hai chân bằng độ rộng của vai, mũi
chân hướng về phía trước, khớp đầu gối hơi chùng một cách tự nhiên, sống
lưng thẳng, thả lòng, trọng tâm rơi vào giữa hai chân; ngón chân, bàn chân, gót
14
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
chân áp thẳng mặt đất , đáy hông vùng khớp chậu – đùi mở, ngón tay xòe tự
nhiên, đầu ngón tay duỗi thẳng tự nhiên , áp vào mặt ngoài đùi, khớp khuỷu
hơi khuỳnh tự nhiên, cánh tay không ép sát thân trên, nưới nách có thể đặt lọt
một nắm tay. “Hư lĩnh đỉnh kình”, huyệt Bách hội hơi hướng lên như bị treo,
đầu như đang đội một bát nước, cần giữ trạng thái thăng bằng một cách nhẹ
nhàng thoải mái. Mắt nhìn ra xa và chú ý sang hai bên, tai lắng nghe phía sau,
cằm hơi thu vào, môi ngậm nhẹ, hai hàm răng khép nhẹ, lưỡi phẳgn, đầu lưỡi
chạm nhẹ hàm trên, tạo thời quen thở bằng mũi, gáy thẳng, thả lỏng , hai vai
thả lỏng, hai đốt xương vai đối nhau , ở giữa như có sự thông liền, xương quai
sanh tương đối cố định. Ngực nở thoải mái, bụng căng chắc. (hình 2) Đó là tư
thế chuẩn bị.
Khi kiểm tra tình hình thả lỏng toàn thân, nếu tự cảm thấy cân bằng tâm khí,
có nghĩa là có thể bắt đầu các động tác. Trước tiên hơi đưa hai tay về phía
trước hai hông, gốc bàn tay hơi đè xuống, ngón tay mở tự nhiên, đầu ngón tay
tương ứng với các đầu ngón chân. Đồng thời, hai vai hơi nhô về phía trước, da
cơ lưng có cảm giác căng lên, tạo thành tư thế “hàm hung bạt bối”, các đốt
xương sống thả lỏng, thẳng đứng, khiến xương chậu có lực, bụng càng thêm
căng chắc, đốt xương sống thứ nhất giữa hai vai hơi nhô lên, tạo thành tư thế
“Trung chính yên thư”, “Thượng hạ nhất tuyến”, “hư lĩnh đỉnh kình”, “Khí
trầm đan điền”, “Hàm hung bạt bối”, “Trầm khiên thùy chẩu”, “Tháp yêu tùng
khóa”, “Khuất tất viên đang”, do đó thực hiện được những yêu cầu cơ bản
trong vận động Thái Cực Quyền (hình 3).
Khi tư thế này vừa dừng, thực hiện tiếp động tác sau :
1.
Từ từ hít sâu, đồng thời hai tay từ từ đưa ra phía trước theo hướng mũi
bàn chân, tay cao ngang vai, khủyu hơi khuỳnh khiến cánh tay khi vươn ra phía
trước vẫn giữ được hình cung nông, đồng thời bụng dưới dần dần thu lại (hình
4).
2.
Từ từ thở ra, đồng thời hai khuỷu tay thu về trước sườn, cánh tay trên
không áp sát vào thân khi thu về tay vẫn ngang vai, vừa thu vừa xoay ra ngoài,
hai lòng bàn tay vát nhau, ngón cái và ngón trỏ tạo thành nửa vòng tròn, các
ngón tay chĩa chếch lên. (hình 5)
3.
15
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
Hình 4
Hình 5
Hình 6
Hai tay từ từ hơi xoay vào và từ từ đưa về trước hông theo đường cũ, thở
phải đều, đồng thời bụng dưới dần dần nhô ra (tức “Khí trầm đan điền) (hình
6). Sau đó ngón tay duỗi thẳng, toàn thân thả lỏng, trở về tư thế chuẩn bị (hình
2). Sau đó làm lại từ đầu.
Khi thực hiện thở bụng sâu kiểu ngược, trạng thái phần ngực và bụng sẽ
thay đổi như hình 7.
* Các điểm chú ý :
a – Trước tiên phải thả lỏng trung khu thần kinh, tập trung tư tưởng khiến
toàn thân được thả lỏng.
16
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
Hình 7
b – Từ đầu tới cuối, phải dùng ý thức để điều khiển động tác, động tác phải
liên tục, không đứt đoạn, tốc độ phải đều không được vận lực thô bạo cứng
nhắc.
c – Hít thở phải dần dần đạt được : sâu, dài, chậm, đều, tĩnh. Hít thờ phải hài
hòa với động tác.
d – Mắt phải nhìn ngang, nhìn ra xa, khi tay nâng lên giữ chùng và hạ xuống
giữa chừng, mắt phải chú ý tới động tác của tay (đầu luôn luôn “Hư lĩnh đỉnh
kình”, không cúi), sau đó tiếp tục nhìn ngang ra xa, khiến thần kinh thị giác
luôn luôn được rèn luyện, có lợi cho việc khôi phục và tăng cường thị lực.
đ – Nếu có cảm giác tức ngực đau đầu thì cần kiếm tra lại trạng thái thả
lỏng, và sửa lại. Nếu vẫn có những phản ứng không tốt thì cần phải dừng buổi
tập.
e – Khi thời tiết quá lạnh hoặc gió to không nên luyện tập ngoài trời mà
chuyển vào tập trong phòng.
*Thuyết minh:
17
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
Toàn tập Thái Cực Quyền – Cố Lưu Hình
1. Thân pháp , động tác và hít thở kiểu này là những yêu cầu cơ bản của
Thái Cực Quyền, nó xuyên suốt từ đầu tới cuối toàn bộ các động tác.
2. Động tác kiểu này đơn giản dễ tập , không phức tạp, khó tập như toàn bộ
bài quyền. Nếu không có thời để học toàn bộ các động tác, hoặc thể chất quá
yếu không thể luyện toàn bộ bài quyền thì có thể hàng ngày chỉ cần rèn luyện
riêng kiểu này và tăng dần thời gian tập luyện mỗi lần lên khoảng 20 phút, nếu
mỗi ngày luyện được 2 lần vào buổi sáng và buổi tối thì hiệu quả càng tốt.
Những người đang chữa bệnh nếu sức khỏe cho phép, mỗi ngày có thể tập vài
lần. Nếu thường xuyên luyện tập sẽ có lợi cho việc chữa bệnh bảo vệ sức khỏe,
tăng cường thể chất.
3. Người bệnh hoặc du khách đang trên đường nếu không tiện đứng tập thì
có thể ngồi tập hoặc nằm tập. Nhưng nếu nằm tập, vì liên quan tới trọng lực
nên có thể chuyển sang kiểu thở bụng tự nhiên.
4. Khi luyện toàn bộ bài Thái Cực Quyền , có thể luyện liên tục 3 lần kiểu
này để chuẩn bị cho luyện toàn bài.
5. Những người cao huyết áp khi luyện phải chú ý lúc đưa tay lên động tác
phải nhẹ nhàng, từ từ , lúc hạ tay xuống cần lợi dụng quán tính làm lực. Những
người bị bệnh sa dạ dày, hoặc các cơ quan nội tạng yếu cần chú ý khi hít vào,
bụng dưới thu vào, cơ hoành dâng lên, còn khi thở ra không cần dồn khí vào
bụng dưới, cơ hoành hạ xuống.
Còn phương pháp luyện thở bụng sâu kiểu thuận tiến hành như sau :
Đưa hai tay về phía trước, khi cao ngang vai thì hít vào, từ từ dùng ý thức
đưa khí xuống bụng dưới, khiến bụng dưới nhô ra tự nhiên, khi thu hai tay về
vị trí cũ thì thở ra, bụng dưới thu vào tự nhiên. Kiểu này ngược với động tác hít
thở bụng sâu, kiểu ngược, còn những yêu cầu khác thì như nhau.
Phương pháp hít thở sâu “dĩ ý điều khí” này là phương pháp hít thở rèn
luyện trung khu thần kinh cao cấp và trung khu hô hấp, có thể lấy vào nhiều
oxi và thải ra nhiều khí cacbonic. Sự lên xuống liên tục của vách ngăn sẽ thúc
đẩy nội tạng vận động, tăng cường tuần hoàn máu, có thể chữa trị các bệnh
mãn tính. Bằng thực tiễn hàng trăm năm qua, các thầy thuốc đã chứng mình
được tính hiệu quả của nó.
Ngoài ra cần nói thêm rằng, khi hít thở bụng sâu, sự co vào giãn ra (thời
gian co vào ngắn, dãn ra lâu) của cơ quát ước ở hậu môn có thể chữa trị được
18
Photocopy Quang Tuấn – Email:
[email protected] – SĐT: 0972.246.583
.DOC 
109 
264 
65 
