Tài liệu Tạo lập và sử dụng vốn cho người nghèo, thực trạng - giải pháp

Lêi nãi ®Çu
 §ãi nghÌo lµ mét vÊn ®Ò x héi mang tÝnh toµn cÇu, môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ cã ë n−íc ta mµ cßn nhiÒu n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. NghÌo ®ãi kh«ng chØ lµm cho hµng triÖu ng−êi kh«ng cã c¬ héi ®−îc h−ëng thô thµnh qu¶ v¨n minh tiÕn bé cña loµi ng−êi mµ cßn g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ vÊn ®Ò kinh tÕ x héi ®èi víi sù ph¸t triÓn, sù tµn ph¸ m«i tr−êng sinh th¸i. VÊn ®Ò nghÌo ®ãi kh«ng ®−îc gi¶i quyÕt th× kh«ng mét môc tiªu nµo mµ céng ®ång quèc tÕ còng nh− quèc gia ®Þnh ra nh− t¨ng tr−ëng kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng, hoµ b×nh æn ®Þnh, ®¶m b¶o c¸c quyÒn con ng−êi ®−îc thùc hiÖn. §Æc biÖt ë n−íc ta, qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng víi xuÊt ph¸t ®iÓm nghÌo nµn vµ l¹c hËu th× t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo cµng kh«ng thÓ tr¸nh khái. Theo sè liÖu thèng kª míi nhÊt, hiÖn nay c¶ n−íc cã kho¶ng trªn 2 triÖu hé nghÌo ®ãi chiÕm 11% tæng sè hé trong c¶ n−íc. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi nh−ng ph¶i kÓ h¬n c¶ lµ thiÕu vèn vµ kü thuËt lµm ¨n. Vèn cho ng−êi nghÌo ®ang lµ mét nghÞ sù nãng hæi trªn diÔn ®µn kinh tÕ. Gi¶i quyÕt vèn cho ng−êi nghÌo ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ® ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc hÕt søc quan t©m. Trong c¸c n¨m qua, tuy ® cã nhiÒu biÖn ph¸p hç trî vèn cho ng−êi nghÌo nh−ng thùc tr¹ng mµ ®¸nh gi¸ vèn chuyÓn t¶i ®Õn ng−êi nghÌo ch−a ®−îc lµ bao nhiªu vµ hiÖu qu¶ sö dông ch−a cao. Tuy vËy nh×n tæng thÓ vµ tr−íc nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra th× qu¶ thùc cßn nhiÒu mÆt cÇn ®−îc ®Ò cËp ®Ó ®i ®Õn ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n, l©u dµi cho viÖc hç trî vèn lµm ¨n tíi ng−êi nghÌo ë n−íc ta. Sau mét thêi gian thùc tËp t¹i vô b¶o trî x héi - Bé Lao ®éng Th−¬ng binh vµ x héi, ®−îc sù tËn t×nh h−íng dÉn cña thÇy gi¸o Ph¹m V¨n Liªn vµ c¸c ®ång chÝ lnh ®¹o, tËp thÓ c¸n bé vô b¶o trî x héi, kho b¹c Nhµ n−íc Trung −¬ng, Ng©n hµng phôc vô ng−êi nghÌo, uû ban d©n téc miÒn nói... víi ý thøc mong muèn gãp phÇn tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. Em m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi "T¹o lËp vµ sö dông vèn cho ng−êi nghÌo, thùc tr¹ng - gi¶i ph¸p". Lµ v« cïng cÇn thiÕt. 1 1. Môc ®Ých nghiªn cøu: Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n: kinh tÕ thÞ tr−êng vµ tÝnh tÊt yÕu nghÌo ®ãi trong nÒn kinh tÕ, vèn cho ng−êi nghÌo vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ng−êi nghÌo vÒ mÆt lý luËn còng nh− thùc tiÔn ë n−íc ta thêi gian võa qua. Trªn c¬ së ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p vÒ vèn hç trî ng−êi nghÌo ë n−íc ta hiÖn nay. 2. §èi t−îng nghiªn cøu: §Ò tµi lÊy vÊn ®Ò vÒ vèn vµ sù vËn ®éng cña vèn cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n−íc ta lµm ®èi t−îng nghiªn cøu. 3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ò tµi sö dông tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cã kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, thèng kª, so s¸nh, xö lý hÖ thèng m« h×nh ho¸, thùc chøng vµ c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c cña nghiªn cøu khoa häc kinh tÕ. 4. KÕt cÊu ®Ò tµi: ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®−îc tr×nh trong 3 ch−¬ng. Ch−¬ng 1 - Kinh tÕ thÞ tr−êng vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ng−êi nghÌo ë n−íc ta. Ch−¬ng 2 - Thùc tr¹ng viÖc t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî cho ng−êi nghÌo ë n−íc ta trong thêi gian võa qua. Ch−¬ng 3 - Mét sè gi¶i ph¸p t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî ng−êi nghÌo trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2 Ch−¬ng I Kinh tÕ thÞ tr−êng vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ng−êi nghÌo ë n−íc ta 1.1. Kinh tÕ thÞ tr−êng vµ nh÷ng −u khuyÕt tËt cña nã. Kinh tÕ thÞ tr−êng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ® ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao, khi mµ c¸c quan hÖ tiÒn tÖ, gi¸ c¶, thÞ tr−êng trë thµnh yÕu tè chñ ®¹o cÊu thµnh c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ vµ kÓ c¶ x héi; ë ®©y qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ®−îc vËn ®éng tù do bëi thèng trÞ cña nguyªn t¾c tù do c¹nh tranh. Cã thÓ nãi kinh tÕ thÞ tr−êng lµ s¶n phÈm cao cÊp cña sù tiÕn ho¸ lÞch sö nh©n lo¹i. Qu¶ thËt trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ, kinh tÕ thÞ tr−êng ® ph¸t huy ®Õn møc cao nhÊt mäi tiÒm n¨ng, tiÒn vèn, c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cao. Víi t− c¸ch ®ã, nã chøa ®ùng nhiÒu −u ®iÓm so víi c¸c h×nh th¸i vµ tæ chøc kinh tÕ tr−íc nã. Ph¶i kÓ ®Õn lµ c¸c −u ®iÓm sau. Mét lµ: Kinh tÕ thÞ tr−êng víi ®iÒu kiÖn tån t¹i c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp lµ t¹o kh¶ n¨ng chñ ®éng lùa chän m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ dÜ, nÕu xÐt tæng qu¸t nÒn kinh tÕ l©u dµi th× ®©y lµ yÕu tè néi sinh thóc ®Èy hiÖu qu¶ kinh tÕ toµn x héi vµ tõng c¸ nh©n t¨ng lªn. Hai lµ: Kinh tÕ thÞ tr−êng víi ®iÒu kiÖn tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x héi t¨ng lªn, theo ®ã lµm t¨ng tr×nh ®é x héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn Ba lµ: Kinh tÕ thÞ tr−êng víi môc ®Ých tèi th−îng lµ lîi nhuËn trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, theo ®ã tù nã ® thóc ®Èy s¶n xuÊt m¹nh mÏ so víi c¸c nÒn kinh tÕ tr−íc ®ã. Bëi v× ®Ó gi¶i quyÕt ®−îc 3 vÊn ®Ò (s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh− thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai) trong s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, buéc tõng chñ thÓ kinh tÕ ph¶i t¨ng c−êng c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt ph¶i tho¶ mn nhu cÇu cña x héi... Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng −u ®iÓm trªn, kinh tÕ thÞ tr−êng tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ mét c«ng cô v¹n n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt h÷u hiÖu tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ, mµ kinh tÕ thÞ tr−êng lu«n hµm chøa trong ®ã kh«ng Ýt khuyÕt tËt, cô thÓ lµ: Thø nhÊt: Kinh tÕ thÞ tr−êng khi mµ môc ®Ých tèi th−îng lµ lîi nhuËn, th× c¸c chñ thÓ kinh tÕ chØ quan t©m tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thuÇn tuý nh− "ng−êi dïng chanh chØ biÕt v¾t hÕt n−íc" th× cã thÓ g©y ra mét hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi tiÕn tr×nh ph−¬ng ph¸p kinh tÕ, x héi l©u dµi. §iÒu nµy ® ®−îc minh chøng râ khi con ng−êi khai th¸c tµi nguyªn, chÆt c©y, ph¸ rõng ®Õn mét møc nh− huû diÖt th× sù tr¶ gi¸ lµ kh«ng nhá tý nµo tõ m«i tr−êng sinh th¸i c©n b»ng cho sù ph¸t triÓn ® trë thµnh m«i tr−êng ®ang bÞ huû diÖt. Thø hai: Sù c¹nh tranh tù do vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng sÏ dÉn ®Õn ®éc quyÒn vµ chÝnh sù ®éc quyÒn lµ nguyªn nh©n lòng ®o¹n nÒn kinh tÕ theo h−íng thu lîi riªng qu¸ møc trªn nh÷ng tæn h¹i chung cña 3 x héi. C¹nh tranh tù do (h¬n n÷a lµ tù ph¸t) lµ nguån gèc tù nhiªn, trùc tiÕp cña t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng x héi... §èi víi n−íc ta nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng ® t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã tiÒn vèn kü thuËt... lµm ¨n cã hiÖu qu¶, ®−îc khuyÕn khÝch lµm giµu chÝnh ®¸ng, tuy nhiªn, c¹nh tranh n¶y sinh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ xÊu, nÕu kh«ng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc, c¹nh tranh sÏ dÉn ®Õn t×m mäi m¸nh khoÐ lµm ¨n theo h−íng "m¹nh ®−îc, yÕu thua" thËm chÝ "c¸ lín nuèt c¸ bÐ" tõ ®ã dÉn ®Õn kinh doanh trèn thuÕ, mua b¸n Ðp gi¸, lõa g¹t, triÖt tiªu lÉn nhau... ®Òu lµm cho thÞ tr−êng t¨ng rèi lo¹n. C¹nh tranh nh− thÕ, mét sè giµu lªn nhanh chãng, song còng kh«ng Ýt ng−êi r¬i vµo lµm ¨n thua lç, ph¸ s¶n c¬ nghiÖp lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ k×m hm vµ thÊt nghiÖp, ph©n ho¸ thu nhËp... vµ giµu nghÌo còng cã nguån gèc tõ ®©y. Nh− vËy, nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng lu«n tån t¹i hai th¸i cùc: mét bªn lµ tÝch cùc ® thóc ®Èy kinh tÕ x héi ph¸t triÓn, mét bªn lµ tiªu cùc sÏ k×m hm ph¸t triÓn kinh tÕ x héi vµ ph©n ho¸ ®êi sèng c¸c t©ng líp d©n c−. §Ó thóc ®Èy mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ mÆt tiªu cùc th× ®ßi hái ph¶i cã vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc. 1.2. Vai trß cña Nhµ n−íc trong viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Nh− trªn ® ph©n tÝch, vÒ thùc chÊt, c¬ chÕ thÞ tr−êng tù nã kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt do nã g©y ra. §ã lµ lý do cÇn ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ n−íc vµo qu¸ tr×nh vËn hµnh cña hÖ thèng thÞ tr−êng trong mäi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nã. §−¬ng nhiªn sù can thiÖp cña Nhµ n−íc ph¶i cã mét ®Þnh h−íng râ rµng, h¬n n÷a ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Chóng ta cã thÓ nh×n nhËn chøc n¨ng cña Nhµ n−íc th«ng qua c¸c vÊn ®Ò sau (1) Mét lµ: Víi c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch, Nhµ n−íc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ vÜ m«, t¹o lËp m«i tr−êng vÜ m« cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ - x héi. Thuéc hÖ c«ng cô chÝnh s¸ch nµy nh−: chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch ®Çu t−, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... Hai lµ: Nhµ n−íc t¹o tËp vµ duy tr× mét hµnh lang ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy Nhµ n−íc cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc trong ho¹t ®éng kinh tÕ x héi do c¹nh tranh hoÆc ®éc quyÒn g©y ra. Ba lµ: Víi t− c¸ch lµ bé m¸y quyÒn lùc tËp trung ®Ó ®iÒu chØnh sù ph¸t triÓn cña x héi th× Nhµ n−íc kh«ng thÓ kh«ng cã chøc n¨ng ®Þnh h−íng kinh tÕ ®Ó h−íng ho¹t ®éng thÞ tr−êng vµo c¬ cÊu kinh tÕ vµ môc tiªu theo h−íng ® chän. Bëi v× chØ cã sù can thiÖp cña Nhµ n−íc th«ng qua c¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn vµ cã gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn chóng th× nÒn kinh tÕ míi cã thÓ ph¸t triÓn ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn. Bèn lµ: Nhµ n−íc cã chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ ph©n phèi thu nhËp, ®¶m b¶o c«ng b»ng x héi. §©y kh«ng chØ lµ chøc n¨ng kinh tÕ mµ c¶ chøc n¨ng x héi cña Nhµ n−íc. §iÒu nµy ®−îc lý gi¶i bëi: bªn c¹nh nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cßn ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò x héi to lín cÇn ®−îc gi¶i quyÕt nh− t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo, bÊt b×nh ®¼ng vÒ tµi s¶n, thu nhËp mµ cßn cã kÐo theo ph©n ho¸ x héi 4 nh− häc vÊn, v¨n ho¸, lèi sèng, tÖ n¹n x héi... nÕu kh«ng cã sù h¹n chÕ b»ng ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc th× nã ngµy mét gia t¨ng h¬n. ChØ cã Nhµ n−íc, víi t− c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc tèi cao cña x héi míi ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh th«ng qua sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch cña m×nh. Tuy nhiªn sù t¸c ®éng cña Nhµ n−íc cã hiÖu qu¶ ®Õn møc ®é nµo cßn tuú thuéc vµo tÝnh h÷u hiÖu cña c¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch ® ®Ò ra. Song trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng th× t¸c ®éng cña Nhµ n−íc ®Ó ®¹t tíi sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng tuyÖt ®èi lµ khã cã ®−îc, nÕu kh«ng muèn nãi ®ã lµ "giÊc m¬". Kinh tÕ thÞ tr−êng t− b¶n chñ nghÜa hay kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x héi chñ nghÜa th× t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ ®ãi nghÌo vÉn lu«n b¸m chÆt trong c¬ thÓ "x héi". Tû lÖ ®ãi nghÌo gia t¨ng hay gi¶m xuèng phô thuéc nhiÒu yÕu tè, song chØ cã kÕt qu¶ khi cã bµi thuèc ®ñ liÒu cña Nhµ n−íc. 1.3. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña ®ãi nghÌo vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. 1.3.1. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña nghÌo ®ãi trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x héi ë n−íc ta. NghÌo ®ãi lµ mét hiÖn t−îng phæ biÕn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng vµ tån t¹i kh¸ch quan ®èi víi mçi quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Cho dï ph¸t triÓn lµ mét th¸ch thøc cÊp b¸ch tr−íc loµi ng−êi vµ nhê ph¸t triÓn cã thÓ t¹o ra nh÷ng c¬ héi t¨ng tr−ëng, song hiÖn nay vÉn cßn cã 1,12tû ng−êi ®ang sèng ë møc nghÌo khæ. §Æc biÖt ®èi víi n−íc ta qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi xuÊt ph¸t ®iÓm nghÌo nµn l¹c hËu th× t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo cµng kh«ng thÓ tr¸nh khái, ®Õn nay n−íc ta cßn kho¶ng trªn 2 triÖu hé thuéc diÖn nghÌo ®ãi vµ chiÕm 11% tæng sè hé trong c¶ n−íc. So víi b×nh qu©n thÕ giíi cã tû lÖ nghÌo ®ãi tËp trung ë n«ng th«n trªn 70% th× ë n−íc ta ®iÒu ®ã l¹i cµng cao h¬n, chiÕm kho¶ng 90% (3). MÆc dï tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay nhÊt lµ tõ sau khi cã nghÞ quyÕt 10, hé n«ng d©n ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ® thóc ®Èy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cao h¬n h¼n nh÷ng thêi kú tr−íc ®ã. Nhê vËy ®êi sèng ng−êi n«ng d©n vµ kinh tÕ n«ng th«n n−íc ta dÇn ®i vµo thÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn thõa nhËn vµ khuyÕn khÝch c¸c hé ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, tÊt yÕu dÉn ®Õn ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c hé mµ tr−íc ®©y bÞ che ®Ëy mê ®i bëi c¬ chÕ tËp trung bao cÊp. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo kh«ng chØ cßn lµ c¸ biÖt mµ ® trë thµnh hiÖn t−îng phæ biÕn vµ cã xu h−íng gia t¨ng ë n«ng th«n vµ c¸c vïng khã kh¨n. Ngay c¶ nh÷ng vïng ®« thÞ, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp do thiÕu vèn vµ thiÕu ®iÒu kiÖn lµm ¨n ® vµ ®ang lµm ph¸t sinh mét bé phËn hé gia ®×nh nghÌo tóng. Kho¶ng chªnh lÖch thu nhËp gi÷a c¸c ph©n tÇng x héi ngµy mét níi réng. Cïng víi c«ng cuéc ®æi míi, thùc hiÖn môc tiªu "d©n giµu, n−íc m¹nh" do §¶ng ta khëi x−íng, mét bé phËn d©n c− v−¬n lªn lµm ¨n cã hiÖu qu¶ trong c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ trë nªn giµu cã. Song bªn c¹nh ®ã kh«ng Ýt ng−êi do nhiÒu nguyªn nh©n ® chÊp nhËn vµo ng−ìng nghÌo ®ã. Môc tiªu cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lµ liªn tôc phÊn ®Êu ®−a toµn x héi ®Õn "c«ng b»ng v¨n minh", v× vËy Nhµ n−íc ® vµ ®ang tËp trung chØ ®¹o thùc hiÖn b»ng nhiÒu biÖn ph¸p t¸c ®éng kh¸c nhau ®Ó nh÷ng vïng nghÌo, d©n c− cã ®êi sèng khã kh¨n v−¬n lªn ®¹t tíi sù c«ng b»ng nhÊt 5 ®Þnh trong x héi. Song sù t¸c ®éng cña Nhµ n−íc kh«ng bao giê ®¹t ®−îc nh− mong muèn. T×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë n−íc ta vÉn tån t¹i, thËm chÝ ® trë thµnh hiÖn t−îng x héi gay g¾t. § ®Õn lóc c¸c quèc gia, h¬n n÷a toµn thÕ giíi coi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi nh− mét chiÕn l−îc toµn cÇu. B−íc vµo thiªn niªn kû míi, ®ãi nghÌo vÉn lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt cña nh©n lo¹i. H−íng tíi t−¬ng lai, t¹i kho¸ häp ®Æc biÖt cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc vÒ ph¸t triÓn x héi, th¸ng 6/2000 ë Gi¬nev¬ (Thuþ SÜ), céng ®ång quèc tÕ tiÕp tôc cam kÕt thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2015 gi¶m 1/2 sè ng−êi nghÌo trªn thÕ giíi. Héi nghÞ còng kªu gäi céng ®ång quèc tÕ ®Èy m¹nh chiÕn dÞch "tÊn c«ng vµo ®ãi nghÌo" vµ khuyÕn nghÞ c¸c quèc gia cÇn cã chiÕn l−îc toµn diÖn vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. §Æc biÖt t¹i héi nghÞ thiªn niªn kû ®Çu th¸ng 9/2000 cña Liªn Hîp quèc t¹i Oasinht¬n (Mü), mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh chèng ®ãi nghÌo lµ mét trong nh÷ng môc tiªu −u tiªn cña céng ®ång quèc tÕ trong thÕ kû XXI. T¹i héi nghÞ nµy, chñ tÞch TrÇn §øc L−¬ng, tr−ëng ®oµn ®¹i biÓu ViÖt Nam ® ®Ò nghÞ lÊy thËp niªn ®Çu tiªn cña thÕ kú XXI lµm thËp niªn dµnh −u tiªn cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi vµ ® ®−îc héi nghÞ ®ång t×nh cao (4) Nh− vËy râ rµng, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi ë n−íc ta kh«ng chØ lµ ®ßi hái vÒ mÆt x héi (bao gåm chÝnh trÞ, x héi, ®¹o ®øc) mµ cßn ®ßi hái cña vÊn ®Ò kinh tÕ. Bëi v× nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ t¨ng tr−ëng mét c¸ch bÒn v÷ng, mçi khi trong x héi vÉn tån t¹i líp ng−êi nghÌo ®ãi kh¸ ®«ng. 1.3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®ãi nghÌo. §Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo h÷u hiÖu th× tr−íc hÕt ph¶i t×m hiÓu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. Còng nh− thÇy thuèc muèn "bèc thuèc" ®óng, trÞ ®−îc bÖnh th× tr−íc hÕt ph¶i "chuÈn ®o¸n bÖnh" cho ®óng. NÕu xÐt vÒ nguån gèc th× nghÌo ®ãi do nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn, cã nguyªn nh©n t¸c ®éng trùc tiÕp nh−ng còng cã nguyªn nh©n chØ lµ t¸c nh©n gi¸n tiÕp g©y ra nghÌo ®ãi mµ th«i. Trong "chuçi" nguyªn nh©n g©y ra nghÌo ®ãi ph¶i kÓ ®Õn c¸c nguyªn nh©n sau: 1.3.2.1. Nguyªn nh©n do thiÕu vèn, thiÕu kiÕn thøc vµ kü thuËt lµm ¨n Vèn, kü thuËt vµ kiÕn thøc lµm ¨n lµ ch×a kho¸ ®Ó ng−êi nghÌo v−ît khái ng−ìng nghÌo ®ãi. Do kh«ng ®¸p øng ®ñ vèn nhiÒu ng−êi r¬i vµo thÕ luÈn quÈn, lµm kh«ng ®ñ ¨n ph¶i ®i lµm thuª, vay nÆng li, b¸n lóa non mong ®¶m b¶o cuéc sèng tèi thiÓu hµng ngµy nh−ng nguy c¬ nghÌo ®ãi vÉn th−êng xuyªn ®e do¹ hä. MÆt kh¸c do thiÕu kiÕn thøc lµm ¨n nªn hä chËm ®æi míi t− duy lµm ¨n, b¶o thñ víi ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶. ThiÕu kiÕn thøc vµ kü thuËt lµm ¨n lµ mét lùc c¶n lín nhÊt h¹n chÕ t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña hé gia ®×nh nghÌo. 1.3.2.2. Nguyªn nh©n do sinh ®Î nhiÒu nh−ng ®Êt ®ai canh t¸c l¹i Ýt MÆc dï ® cã cuéc vËn ®éng thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh sinh ®Î cã kÕ ho¹ch nh−ng nh×n chung ë vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng d©n téc tû lÖ 6 sinh ®Î gi¶m xuèng kh«ng ®¸ng kÓ, thËm chÝ cã n¬i kh«ng gi¶m vµ tiÕp tôc gia t¨ng. Sinh ®Î nhiÒu dÉn ®Õn trong mét hé gia ®×nh ng−êi lµm th× Ýt mµ ng−êi ¨n theo th× nhiÒu do ®ã thu nhËp b×nh qu©n thÊp, ®êi sèng khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n. MÆt kh¸c diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cã h¹n, hÖ sè sö dông ®Êt ë c¸c vïng nói, vïng thiªn tai kh«ng ®−îc n©ng lªn s¶n l−îng thu ho¹ch b×nh qu©n cã xu h−íng gi¶m xuèng th× ®iÒu tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. 1.3.2.3. Nguyªn nh©n do thiÕu viÖc lµm. ThiÕu viÖc lµm bao giê còng lµ yÕu tè tiÒm Èn dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. §Æc biÖt ®èi víi c¸c vïng ®« thÞ th× thÊt nghiÖp lµ ®ång hµnh víi sù nghÌo ®ãi. Nãi nh− vËy kh«ng cã nghÜa lµ t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm trë thµnh c¨n nguyªn nghÌo ®ãi kh«ng x¶y ra ë n«ng th«n. Mµ thiÕu viÖc lµm theo mïa vµ kh«ng ®ñ c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n ®ang lu«n lµ mèi ®e do¹ mét bé phËn hé gia ®×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tôt xuèng bê vùc nghÌo ®ãi. Bëi vËy t¹o ra viÖc lµm míi b»ng c¸c nghÒ phô ë n«ng th«n nÕu ®−îc gi¶i quyÕt sÏ lµm t¨ng thu nhËp cho d©n c− vµ tÊt yÕu lµ sÏ gi¶m ®−îc nghÌo ®ãi. §èi víi n−íc ta nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN hay gi¶ ®Þnh mét ®Þnh h−íng hoµn mü h¬n nhiÒu th× khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng, tù nã kh«ng thÓ mÊt ®i ®−îc, thËm chÝ vÉn thÓ hiÖn rÊt gay g¾t. Ngay trªn thÞ tr−êng søc lao ®éng, nÕu nh− tr−íc ®©y con ng−êi sinh ra hÇu nh− ® ®−îc ®¶m b¶o vÒ viÖc lµm, th× ngµy nay muèn cã viÖc lµm ph¶i qua c¹nh tranh. Nh÷ng ng−êi kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh do søc khoÎ, tµn tËt, giµ yÕu, thiÕu kiÕn thøc... th× ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng kh«ng cã lèi tho¸t vµ nh÷ng ng−êi "gÆt h¸i" chiÕn b¹i trong c¹nh tranh còng ph¶i chÞu ®ùng cuéc sèng bÕp bªnh, nghÌo ®ãi. Sù tån t¹i cña thÊt nghiÖp, nhÊt lµ trong løa tuæi thanh niªn kh«ng nh÷ng lµ nguyªn nh©n g©y nghÌo ®ãi cho gia ®×nh mµ cßn cã thÓ g©y nhiÒu tiªu cùc cho x héi. T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm ®ang lµ th¸ch thøc cho mäi quèc gia trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. ë n−íc ta ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo do §¶ng ta khëi x−íng th× gi¶i quyÕt viÖc lµm ®ang lµ vÊn ®Ò kinh tÕ x héi lu«n n»m trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña chÝnh phñ. 1.3.2.4. Nguyªn nh©n tõ søc khoÎ. Søc khoÎ yÕu vµ do ®ã thiÕu søc lao ®éng víi t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo th−êng cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn. NghÌo nµn ®ãi r¸ch lµm cho søc khoÎ suy gi¶m, ng−îc l¹i søc khoÎ yÕu vµ thiÕu søc lao ®éng lµ nguyªn nh©n cña sù nghÌo khæ. Mét khi con ng−êi kh«ng ®ñ søc lao ®éng, th−êng dÉn ®Õn khã kh¨n trong cuéc sèng vµ tÊt yÕu nghÌo ®ãi sÏ diÔn ra. §Õn l−ît nã khi nghÌo ®ãi ® ngù trÞ th× kh«ng thÓ c¶i thiÖn ®−îc søc khoÎ tèt h¬n. C¸i vßng luÈn quÈn gi÷a søc khoÎ vµ nghÌo ®ãi ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt c¶ hai vÊn ®Ò lµ: gi¶m nghÌo ®ãi vµ c¶i thiÖn søc khoÎ. §Ó c¶i thiÖn ®−îc søc khoÎ cña céng ®éng ®Æc biÖt lµ ®èi víi ng−êi cã thu nhËp thÊp, gia ®×nh khã kh¨n th× m¹ng l−íi y tÕ vµ B¶o hiÓm x héi cã vai trß quyÕt ®Þnh. 7 1.3.2.5. Nguyªn nh©n do h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n ®−îc c¶i thiÖn chËm. Do hËu qu¶ chiÕn tranh kÐo dµi, thiªn tai liªn tiÕp x¶y ra ë nhiÒu vïng nªn phÇn lín ®−êng x¸ n«ng th«n bÞ tµn ph¸ vµ xuèng cÊp, trong khi ®ã nguån kinh phÝ lu«n thiÕu v× vËy giao th«ng n«ng th«n nhiÒu n¬i vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng khã kh¨n, kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Ó tu bæ hoÆc lµm míi. NhiÒu c¬ së dÞch vô n«ng nghiÖp tr−íc ®©y do hîp t¸c x n«ng nghiÖp ®¶m nhËn cung cÊp. Song vÞ trÝ hîp t¸c x¸c n«ng nghiÖp ngµy nay ® vµ ®ang h¹n chÕ kh¶ n¨ng nµy bëi nguån vèn t¹o lËp cña hîp t¸c x rÊt khã kh¨n. Nh×n chung hîp t¸c n«ng nghiÖp ngµy nµy lµ thiÕu kinh phÝ vµ th−êng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô n«ng nghiÖp cho dï hä cã thu phÝ. H¹ tÇng c¬ së n«ng th«n ®Æc biÖt quan träng víi c¸c vïng khÝ hËu kh¾c nghiÖt, thiªn tai th−êng xuyªn x¶y ra. Do tr¹m b¬m vµ kªnh m−¬ng thuû lîi ch−a ®¸p øng ®−îc, nªn mét sè vïng lôt, mÊt mïa x¶y ra th−êng xuyªn. V× vËy nh÷ng vïng nµy thiÕu ¨n vÉn triÒn miªn hÕt n¨m nµy qua n¨m kh¸c. 1.3.2.6. Nguyªn nh©n do cã ng−êi trong gia ®×nh m¾c tÖ n¹n x héi. Tõ khi n−íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®¸ng kÓ th× nh÷ng mÆt tiªu cùc còng ngµy cµng râ nÐt. Mét trong nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã lµ sè ng−êi m¾c tÖ n¹n x héi ngµy cµng gia t¨ng nh− nghiÖn hót, cê b¹c, r−îu chÌ... bªn c¹nh ®ã lµ t×nh tr¹ng th−¬ng m¹i ho¸ trµn lan x©m nhËp vµo lÜnh vùc y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc lµm cho ®êi sèng x héi cã nh÷ng biÓu hiÖn xuèng cÊp, ®¹o ®øc xa sót, t©m lý h−ëng thô t¨ng lªn... §ã lµ nh÷ng thãi h− tËt xÊu lu«n tiÒm tµng vµ ph¸t sinh ®èi víi nh÷ng ng−êi l−êi nh¸c lao ®éng, ¨n tiªu kh«ng cã kÕ ho¹ch, kh«ng cã ý thøc v−¬n lªn. V× vËy nÕu hä xuÊt th©n trong gia ®×nh khã kh¨n nghÌo tóng th× gia ®×nh ®ã ngµy cµng khã kh¨n h¬n, cßn nÕu hä xuÊt th©n trong gia ®×nh kh¸ gi¶ th× gia ®×nh hä ngµy cµng ®i xuèng. §ã chÝnh lµ con ®−êng dÉn ®Õn ph¸ s¶n c¬ nghiÖp, chÊp nhËn c¶nh bÇn cïng ®ãi r¸ch. §au ®ín h¬n nã lµ sù huû ho¹i ghª gím ®¹o ®øc, nh©n v¨n cña con ng−êi vµ g©y ¸m ¶nh sù sî hi cho toµn x héi. 1.3.2.7. Mét sè nguyªn nh©n kh¸c. HËu qu¶ cña cuéc chiÕn tranh l©u dµi ® lµm cho hµng triÖu gia ®×nh Ýt nhiÒu ph¶i l©m vµo c¶nh ®ãi nghÌo, bÖnh tËt (chÊt ®éc mÇu da cam, bom m×n d−íi ®Êt...) Do ë n¬i xa x«i, hÎo l¸nh, rõng s©u, nói cao, ®¶o xa th−êng kh«ng cã ®−êng « t« vµ c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng thuËn tiÖn cho viÖc giao l−u kinh tÕ, v¨n ho¸, x héi. MÆt kh¸c do kh«ng cã hoÆc thiÕu, chËm th«ng tin vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x héi (KÓ c¶ ë ®Þa ph−¬ng, khu vùc, quèc gia vµ quèc tÕ). Trong khi ®ã, phong tôc tËp qu¸n vµ nh÷ng hñ tôc l¹c hËu cßn kh¸ nghiªm träng. Tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, sè ng−êi ch−a biÕt ch÷ cßn nhiÒu, h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp thu khoa häc kü thuËt, c¸ch lµm ¨n míi. C¸c c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®èi víi ng−êi nghÌo ch−a ®ång bé, cßn chång chÐo víi chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Æc biÖt lµ ch−a thùc 8 hiÖn ®−îc chÝnh s¸ch x héi ho¸ trong viÖc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn cho thÊy viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ tiÕn hµnh riªng rÏ mét hai gi¶i ph¸p nµo ®ã mµ ph¶i xö lý ®ång thêi tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p träng t©m, träng ®iÓm. 1.4. Kh¸i nhiÖm vµ nh÷ng chuÈn mùc vÒ ®ãi nghÌo. Cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ ®ãi nghÌo. Quan niÖm chung nhÊt cho r»ng: §ãi nghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng cã ®ñ nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña cuéc sèng nh− ¨n, mÆc, ë, vÖ sinh, y tÕ, gi¸o dôc... T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë mçi quèc gia ®Òu cã sù kh¸c nhau vÒ møc ®é vµ sè l−îng, thay ®æi theo kh«ng gian vµ thêi gian. Ng−êi nghÌo cña quèc gia nµy cã thÓ cã møc sèng cao h¬n møc sèng trung b×nh cña quèc gia kh¸c. Bëi vËy nh×n nhËn vµ tæ chøc thùc hiÖn vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ cã c¨n cø cÇn tham kh¶o kh¸i niÖm, chØ tiªu, chuÈn mùc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. 1.4.1. Kh¸i niÖm, chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi cña thÕ giíi 1.4.1.1. Kh¸i niÖm ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. ThÕ giíi th−êng dïng kh¸i niÖm nghÌo khæ mµ kh«ng dïng kh¸i niÖm ®ãi nghÌo nh− ë ViÖt Nam vµ nhËn ®Þnh nghÌo khæ theo 4 khÝa c¹nh lµ thêi gian, kh«ng gian, giíi vµ m«i tr−êng. VÒ thêi gian: PhÇn lín ng−êi nghÌo khæ cã møc sèng d−íi møc "chuÈn" trong mét thêi gian dµi. Còng cã ng−êi nghÌo khæ "t×nh thÕ" ch¼ng h¹n nh− nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp, nh÷ng ng−êi míi nghÌo do suy tho¸i kinh tÕ hoÆc do thiªn tai, tÖ n¹n x héi, rñi ro. VÒ kh«ng gian: NghÌo ®ãi diÔn ra chñ yÕu ë n«ng th«n n¬i cã 3/4 d©n sè sinh sèng. Tuy nhiªn t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë thµnh thÞ, tr−íc hÕt lµ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn còng cã xu h−íng gia t¨ng. VÒ giíi: Ng−êi nghÌo lµ phô n÷ ®«ng h¬n nam giíi. NhiÒu hé gia ®×nh nghÌo nhÊt do phô n÷ lµ chñ hé. Trong c¸c hé nghÌo ®ãi do ®µn «ng lµm chñ th× phô n÷ khæ h¬n nam giíi. VÒ m«i tr−êng: PhÇn lín ng−êi thuéc diÖn ®ãi nghÌo ®Òu sèng ë nh÷ng vïng sinh th¸i kh¾c nghiÖt mµ ë ®ã t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo vµ sù xuèng cÊp vÒ m«i tr−êng ®Òu ®ang ngµy cµng trÇm träng thªm. Tõ nhËn d¹ng trªn, Liªn HiÖp Quèc ®−a ra hai kh¸i niÖm chÝnh vÒ ®ãi nghÌo nh− sau: NghÌo tuyÖt ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng ®−îc h−ëng nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu ®Ó duy tr× cuéc sèng. NghÌo t−¬ng ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng ®−îc h−ëng ®Çy ®ñ nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu. Nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cho cuéc sèng lµ nh÷ng ®¶m b¶o ë møc tèi thiÓu vÒ ¨n, mÆc, ë, y tÕ, gi¸o dôc... Ngoµi nh÷ng ®¶m b¶o trªn, còng cã ý kiÕn cho r»ng, nhu cÇu tèi thiÓu bao gåm cã quyÒn ®−îc tham gia vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña céng ®ång. 1.4.1.2. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. 9 ChØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ®ãi nghÌo cña mét quèc gia b¾t ®Çu tõ viÖc v¹ch ra giíi h¹n ®ãi nghÌo. Khi ®¸nh gi¸ n−íc giµu, n−íc nghÌo, giíi h¹n ®ãi nghÌo ®−îc biÓu hiÖn b»ng chØ tiªu chÝnh lµ thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi (GDP). Mét sè nhµ nghiªn cøu cho r»ng, chØ c¨n cø vµ chØ tiªu thu nhËp th× ch−a ®ñ ®Ó ®¸nh gi¸. V× vËy bªn c¹nh chØ tiªu nµy, tæ chøc héi ®ång ph¸t triÓn h¶i ngo¹i (ODC) ®−a ra chØ sè chÊt l−îng vËt chÊt cña cuéc sèng (PQLI). C¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chØ sè PQLI bao gåm 3 chØ tiªu c¬ b¶n ®ã lµ: tuæi thä, tû lÖ tö vong cña trÎ s¬ sinh, tû lÖ xo¸ mï ch÷. GÇn ®©y tæ chøc UNDP ®−a ra thªm chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi (HDI) bao gåm 3 chØ tiªu sau: Tuæi thä, t×nh tr¹ng biÕt ch÷ cña ng−êi lín, thu nhËp. C¨n cø vµo 3 chØ tiªu nµy UNDP ®¸nh gi¸ ViÖt Nam ®øng thø 121/175 n−íc trªn thÕ giíi (Tµi liÖu c«ng bè n¨m 1997). Nh− vËy chØ tiªu ®¸nh gi¸ n−íc giµu, n−íc nghÌo cña c¸c quèc gia vÉn c¨n cø vµo chØ tiªu thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ chÝnh. Khi kÕt hîp víi c¸c chØ sè PQLI hay HDI chØ bæ sung cho viÖc nh×n nhËn c¸c n−íc giµu nghÌo chÝnh x¸c h¬n, kh¸ch quan h¬n. VÒ hé nghÌo: Giíi h¹n ®ãi nghÌo biÓu hiÖn d−íi hai d¹ng chØ tiªu thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n tÝnh theo ®Çu ng−êi n»m d−íi giíi h¹n nghÌo ®−îc coi lµ hé nghÌo. Quy m« nghÌo tõng vïng cña mét quèc gia ®−îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ sè hé nghÌo ®ãi trªn tæng sè hé d©n c− thuéc vïng hoÆc quèc gia ®ã. 1.4.1.3. ChuÈn møc ®ãi nghÌo cña thÕ giíi. Nãi chung quan niÖm cña nhiÒu n−íc cho r»ng hé nghÌo cã møc thu nhËp d−íi 1/3 møc thu nhËp trung b×nh cña toµn x héi. Víi quan niÖm nµy, hiÖn trªn thÕ giíi cã kho¶ng 1,12 tû ng−êi (20%) ®ang sèng trong t×nh tr¹ng nghÌo khæ tøc lµ sèng d−íi 420 USD ng−êi/n¨m hoÆc 35 USD/ng−êi/th¸ng mµ ng©n hµng thÕ giíi ® Ên ®Þnh (2) - C¸c n−íc ph¸t triÓn: LÊy Mü lµm ®¹i diÖn cho c¸c n−íc ph¸t triÓn. N¨m 1992 Mü lÊy chuÈn mùc mét ng−êi trong hé cã thu nhËp b×nh qu©n th¸ng d−íi 71 USD lµ ng−êi nghÌo khæ (852 USD/n¨m). - C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Mçi n−íc cã mét chuÈn mùc kh¸c nhau: Pakitstan lµ 6 USD/ ng−êi/ th¸ng, Indonexia 6 USD/ ng−êi/ th¸ng, Malayxia 28 USD/ng−êi/th¸ng, Nªpan 9 USD/ng−êi/th¸ng. - Còng cã nh÷ng n−íc dïng chØ tiªu Kalory/ng−êi/ngµy nh− B¨ngla®Ðt d−íi 1650 kalory/ng−êi/ngµy, c¸c n−íc c«ng nghiÖp ë Ch©u ¢u 2570 kalory/ng−êi/ngµy, Ch©u §¹i D−¬ng 2.660 kalory/ ng−êi/ ngµy, Ch©u Phi 2.340 kalory/ng−êi/ngµy. 1.4.2 Kh¸i niÖm, chØ tiªu vµ chuÈn mùc ®¸nh gi¸ hé ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam. 1.4.2.1. Kh¸i niÖm. T¸ch riªng ®ãi vµ nghÌo kh«ng kh¸i nhiÖm chung nh− thÕ giíi. - NghÌo: lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− chØ cã ®iÒu kiÖn tho¶ mn mét phÇn c¸c nhu cÇu tèi thiÓu c¬ b¶n cña cuéc sèng vµ cã møc 10 sèng thÊp h¬n møc sèng trung b×nh cña céng ®ång xÐt trªn mäi ph−¬ng diÖn. NghÌo gåm 2 d¹ng: + NghÌo tuyÖt ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ mn c¸c nhu cÇu tèi thiÓu nh»m duy tr× cuéc sèng. Nhu cÇu tèi thiÓu lµ nh÷ng ®¶m b¶o ë møc tèi thiÓu, nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ ¨n, mÆc vµ nhu cÇu sinh ho¹t hµng nµy gåm v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, ®i l¹i, giao tiÕp. + NghÌo t−¬ng ®èi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− cã møc sèng d−íi møc trung b×nh cña céng ®ång t¹i ®Þa ph−¬ng ®ang xÐt. - §ãi: Lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c− nghÌo cã møc sèng d−íi møc tèi thiÓu vµ thu nhËp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng. §ã lµ nh÷ng hé d©n c− hµng n¨m thiÕu ¨n ®øt b÷a tõ 1 ®Õn 2 th¸ng, th−êng vay nî cña céng ®ång vµ thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶. 1.4.2.2. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hé nghÌo cña ViÖt Nam. - ChØ tiªu chÝnh: Thu nhËp b×nh qu©n 1 ng−êi mét th¸ng (hoÆc n¨m) ®−îc ®o b»ng chØ tiªu gi¸ trÞ hay hiÖn vËt quy ®æi, th−êng lÊy l−¬ng thùc (g¹o) t−¬ng øng mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vÒ gi¸ c¶. Kh¸i nhiÖm thu nhËp ë ®©y ®−îc hiÓu lµ thu nhËp thuÇn tuý (tæng thu trõ ®i tæng chi phÝ s¶n xuÊt). Song cÇn nhÊn m¹nh chØ tiªu thu nhËp b×nh qu©n nh©n khÈu th¸ng lµ chØ tiªu c¬ b¶n nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãi nghÌo. - ChØ tiªu phô: Lµ dinh d−ìng b÷a ¨n, nhµ ë, mÆc vµ c¸c ®iÒu kiÖn häc tËp ch÷a bÖnh ®i l¹i... 1.4.2.3. ChuÈn mùc x¸c ®Þnh ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam ë n−íc ta, tiªu chuÈn vµ th−íc ®o ®Ó x¸c ®Þnh ranh giíi nghÌo ®ãi hiªn nay ®ang cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Tuy vËy c¨n cø vµ thu nhËp biÓu hiÖn b»ng tiÒn vÉn lµ chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ph¶n ¸nh møc sèng. Bªn c¹nh ®ã do ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh nªn cÇn ph¶i sö dông c¶ h×nh thøc hiÖn vËt, phæ biÕn lµ quy ra g¹o lµm tiªu chuÈn. ViÖc sö dông h×nh thøc hiÖn vËt quy −íc nµy cã t¸c dông lµ lo¹i bá ®−îc yÕu tè gi¸ c¶, tõ ®ã cã thÓ so s¸nh møc thu nhËp cña ng−êi d©n theo thêi gian vµ kh«ng gian ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn h¬n. §Æc biÖt lµ ®èi víi ng−êi nghÌo nãi chung vµ n«ng d©n nghÌo nãi riªng, chØ tiªu sè l−îng g¹o b×nh qu©n mét ng−êi mét th¸ng lµ cã ý nghÜa vµ rÊt thùc tÕ bëi v× nhu cÇu thiÕt yÕu ®Çu tiªn lµ ®¶m b¶o ®ñ g¹o ¨n. ChuÈn mùc ®ãi nghÌo ë n−íc ta ®−îc quy ®Þnh t¹i th«ng b¸o sè 1751/L§TBXH ngµy 20/5/1997 cña Bé lao ®éng th−¬ng b×nh vµ x héi nh− sau: Hé ®ãi: Lµ hé cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi d−íi 13 Kg g¹o/ng−êi/th¸ng, t−¬ng ®−¬ng 45 ngµn ®ång (tÝnh cho mäi vïng). Hé nghÌo: Ph©n theo 3 vïng cã møc thu nhËp nh− sau. - Vïng n«ng th«n miÒn nói h¶i ®¶o lµ hé cã thu nhËp d−íi 15Kg g¹o/ng−êi/th¸ng, t−¬ng ®−¬ng 55 ngµn ®ång. - Vïng n«ng th«n ®ång b»ng trung du lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n d−íi 20Kg g¹o/ng−êi/th¸ng, t−¬ng ®−¬ng víi 70 ngµn ®ång - Vïng thµnh thÞ lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n d−íi 25Kg g¹o/ng−êi/th¸ng, t−¬ng ®−¬ng víi 90 ngµn ®ång. 11 Trong thêi kú 1992-2000 do ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x héi cña n−íc ta ch−a cho phÐp, nªn chóng ta ph¶i ¸p dông chuÈn nghÌo thÊp, chñ yÕu lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ¨n (t−¬ng ®−¬ng víi chuÈn nghÌo vÒ l−¬ng thùc cña quèc tÕ). Trong n¨m, m−êi n¨m tíi, phÊn ®Êu n©ng chuÈn nghÌo lªn kho¶ng 1,5 - 3 lÇn so víi chuÈn cò. Trªn c¬ së nghiªn cøu, kh¶o s¸t thùc tÕ vµ sau khi th¶o luËn thèng nhÊt cña c¸c bé ngµnh, ®oµn thÓ trung −¬ng, c¸c tØnh, thµnh phè, ngµy 01/11/2000. Bé lao ®éng - Th−¬ng binh vµ x héi ® ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 1143/2000/Q§-L§TBXH ®iÒu chØnh chuÈn hé nghÌo tõ n¨m 2001 nh− sau: - Vïng n«ng th«n miÒn nói, h¶i ®¶o: 80.000®ång/th¸ng, 960.000 ®ång/n¨m. - Vïng n«ng th«n ®ång b»ng: 100.000®ång/th¸ng, 1.200.000 ®ång/n¨m. - Vïng thµnh thÞ: 150.000®ång/th¸ng, 1.800.000®ång/n¨m 1.5. C¸c kªnh hç trî vèn cho ng−êi nghÌo trong ®iÒu kiÖn ë n−íc ta 1.5.1. Tæng quan vÒ vèn. 1.5.1.1. Kh¸i niÖm vèn. Trong bé t− b¶n, M¸c ® kh¸i qu¸t ho¸ ph¹m trï vèn th«ng qua ph¹m trï t− b¶n. Theo M¸c, t− b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d− qua qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nã (T - H - SX - H - T) Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, quan ®iÓm cña M¸c cÇn hiÓu nh− sau: Thø nhÊt: T− b¶n lµ gi¸ trÞ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ vèn ®−îc biÓu hiÖn b»ng mét l−îng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh. Thø hai: Vèn lµ mét l−îng gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d−. Tøc lµ chØ l−îng gi¸ trÞ nµo sau qu¸ tr×nh ®Çu t− s¶n xuÊt, kinh doanh ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d− míi ®−îc gäi lµ vèn. L−îng gi¸ trÞ "n»m im" vµ "bÊt ®éng" kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d− kh«ng ®−îc gäi lµ vèn. Tõ sù nhËn thøc trªn ta cã thÓ ®−a ra kh¸i nhiÖm tæng qu¸t vÒ vèn nh− sau: Vèn lµ mét l−îng gi¸ trÞ tµi s¶n x héi (tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh) ®−îc dïng vµo ®Çu t− kinh doanh nh»m thu ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ - x héi. 1.5.1.2. C¸c ®Æc tr−ng cña vèn. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay vèn cã c¸c ®Æc tr−ng sau ®©y. Mét lµ: Vèn ®−îc biÓu hiÖn b»ng mét l−îng gi¸ trÞ thùc cña nh÷ng tµi s¶n hiÖn vËt (nh− nguyªn nhiªn vËt liÖu, phô tïng...) ®−îc ®−a vµo sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra mét l−îng gi¸ trÞ s¶n phÈm kh¸c. Trong tr−êng hîp nµy ta gäi lµ vèn hiÖn vËt. Hai lµ: Vèn ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn (TiÒn giÊy néi tÖ, ngo¹i tÖ, tiÒn vµng, vµ c¸c chøng chØ cã gi¸ trÞ nh− tiÒn) ®−îc ®Çu t− kinh doanh víi môc ®Ých sinh lêi nã. Tr−êng hîp nµy ta gäi lµ vèn tµi chÝnh. Ba lµ: Vèn kh«ng chØ ®−îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh nh− vèn hiÖn vËt, tiÒn, nh©n lùc (gäi lµ vèn h÷u h×nh) mµ vèn cßn bao gåm c¶ gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n v« h×nh ch¼ng h¹n nh− chÊt x¸m, ph¸t minh, gi¸ trÞ nghÖ thuËt (gäi lµ vèn v« h×nh) 12 Bèn lµ: Vèn lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt ®−îc ®−a vµo l−u th«ng trªn thÞ tr−êng vèn. Trong qu¸ tr×nh l−u th«ng, vèn sinh lêi (T-T') v× vËy vèn ph¶i ®−a vµo l−u th«ng vµ cÇn ph¶i t¹o m«i tr−êng cho l−u th«ng vèn (thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thÞ tr−êng tµi chÝnh). N¨m lµ: Do ph−¬ng thøc chu chuyÓn, vèn cã thÓ chia ra hai lo¹i kh¸c nhau ®ã lµ vèn ng¾n h¹n vµ vèn dµi h¹n. Vèn dµi h¹n lµ vèn cã môc ®Ých sö dông trªn mét n¨m hay cßn gäi lµ vèn ®Çu t−. 1.5.2. Vèn cho ng−êi nghÌo vµ c¸c kªnh hç trî vèn cho ng−êi nghÌo 1.5.2.1. §Æc ®iÓm vèn hç trî cho ng−êi nghÌo. Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña vèn th× vèn hç trî cho ng−êi nghÌo thÓ hiÖn râ c¸c ®Æc ®iÓm riªng sau: - Vèn hç trî cho ng−êi nghÌo lu«n g¾n liÒn víi sù rñi ro vµ mÊt vèn. Cã ng−êi ® nãi "cÊp vèn cho ng−êi nghÌo lµ cÊp rñi ro". Qu¶ thùc, «ng cha ngµy x−a còng ® cã c©u "tiÒn vµo nhµ khã nh− giã vµo nhµ trèng", ®a sè ng−êi nghÌo do sö dông vèn trong hoµn c¶nh tóng quÉn ® bÞ ®éng nªn hiÖu qu¶ sö dông vèn th−êng kh«ng ®¹t theo ý muèn cña hä. ThËm chÝ do thiÕu ®ãi ng−êi nghÌo ® biÕn vèn hç trî thµnh vèn cøu tÕ tøc th× cho b¶n th©n hä. MÆt kh¸c, nÕu rñi ro mÊt vèn hä th−êng r¬i vµo t×nh tr¹ng "tr¾ng tay", nî nÇn, khã t×m ra nguån vèn ®Ó bï ®¾p ngoµi sù ®¶m b¶o b»ng th©n x¸c, ®ãi r¸ch bÇn cïng. - Vèn hç trî ng−êi nghÌo cho dï ®−îc thùc hiÖn bëi mét kªnh nµo (trî cÊp cøu tÕ, cho vay, cho m−în...) ®Òu ph¶i thÓ hiÖn tÝnh tµi trî cña Nhµ n−íc vµ céng ®ång cho hä. Tr−êng hîp kh«ng ®−îc cÊp b»ng cøu tÕ th× ph¶i cho vay li suÊt thÊp h¬n so víi thÞ tr−êng. Tøc lµ vèn hç trî cho ng−êi nghÌo ph¶i thùc thi vÞ trÝ phi thÞ tr−êng. Song râ rµng ®Ó Nhµ n−íc lµm ®−îc viÖc nµy lµ rÊt khã. Bëi vËy ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång ®Ó t¹o ra nguån vèn ®¶m b¶o tÝnh kh¶ dông cho ng−êi nghÌo. Hay nãi c¸ch kh¸c ®Æc ®iÓm vçn hç trî cho ng−êi nghÌo lµ nguån vèn tæng hîp vµ ®a d¹ng. - §Ó hç trî vèn cho ng−êi nghÌo cã kÕt qu¶ th× kh«ng chØ hç trî vèn b»ng tiÒn (hoÆc hiÖn vËt quy ra tiÒn) mµ cßn hç trî "vèn" kiÕn thøc, viÖc lµm, m«i tr−êng lµm ¨n vµ nhiÒu hç trî kh¸c. Bëi vËy ®Æc ®iÓm cña vèn hç trî ng−êi nghÌo cã sù vËn ®éng ¨n nhÞp tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x héi kh¸c. 1.5.2.2. C¸c kªnh dÉn vèn cho ng−êi nghÌo Trung t©m cña bÊt kú m« h×nh tµi chÝnh nµo trong nÒn kinh tÕ còng ®ßi hái ho¹t ®éng cña nh÷ng "kªnh dÉn" mµ th«ng qua ®ã, vèn cña nh÷ng kho¶n tiÕt kiÖm sÏ chuyÓn thµnh nh÷ng kho¶n nî cña ng−êi sö dông. Tuy nhiªn do nhiÒu lo¹i m« h×nh tµi chÝnh kh¸c nhau vµ ®a d¹ng (kªnh chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc) nªn tÝnh chÊt vµ hiÖu qu¶ cña c¸c kªnh dÉn vèn còng kh¸c nhau. Vèn hç trî cho ng−êi nghÌo ë n−íc ta trong thêi gian võa qua chñ yÕu tõ c¸c kªnh sau: Thø nhÊt: HÖ thèng tµi chÝnh Nhµ n−íc c¸c cÊp hç trî cho ng−êi nghÌo, hé nghÌo víi c¸c néi dung sau: Ng©n s¸ch trî cÊp hç trî kh¾c phôc thiªn tai. 13 Ng©n s¸ch trî cÊp c¸c vïng nghÌo, x nghÌo ®Ó ®Çu t− h¹ tÇng x héi s¶n xuÊt, trî gi¸, trî c−íc cho miÒn nói, vïng cao cho ®ång bao d©n téc nãi chung trong ®ã cã ng−êi nghÌo. C¸c kho¶n chi kh¸c cña ng©n s¸ch Nhµ n−íc cho c¸c môc tiªu mµ th«ng qua ®ã, t¸c dông cña nã c¶i thiÖn ®¸ng kÓ t×nh h×nh ®ãi nghÌo. Thø hai: HÖ thèng kho b¹c Nhµ n−íc víi 61 kho b¹c tØnh (thµnh phè) vµ trªn 600 kho b¹c cÊp huyÖn, quËn, thÞ x thùc hiÖn cho vay theo c¸c ch−¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ (ch−¬ng tr×nh theo NghÞ quyÕt 120/H§BT, theo quyÕt ®Þnh 327/CP...). §èi t−îng vay vèn cña ch−¬ng tr×nh kh«ng ph¶i lµ hé nghÌo mµ th«ng qua cho vay, c¸c dù ¸n ®Ó thu hót lao ®éng vµ t¨ng thu nhËp, trong ®ã cho mét sè hé ng−êi nghÌo. Ba lµ: HÖ thèng c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng phôc vô ng−êi nghÌo, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n vµ ®« thÞ, c¸c hîp t¸c x tÝn dông vµ quü tÝn dông nh©n d©n. Trong ®ã ng©n hµng phôc vô ng−êi nghÌo lµ lßng cèt hç trî vèn cho c¸c hé nghÌo. Thø t−: C¸c ®oµn thÓ, hiÖp héi vµ c¸c tæ chøc x héi víi hµng tr¨m tæ chøc theo m« h×nh kh¸c nhau. Trong ®ã cã nhiÒu tæ chøc ho¹t ®éng tÝn dông theo quy −íc riªng cña m×nh nh− quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña Héi liªn HiÖp phô n÷ ViÖt Nam, Héi n«ng d©n ViÖt Nam... Thø n¨m: C¸c doanh nghiÖp tµi trî vèn cho c¸c hé nghÌo th«ng qua c¸c h×nh thøc øng tr−íc vèn cho n«ng d©n s¶n xuÊt vµ thu nî b»ng chÝnh s¶n phÈm cña hä. Thø s¸u: C¸c tæ chøc quèc tÕ ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ tµi trî th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh nh©n ®¹o, gi¶i quyÕt viÖc lµm... tµi trî nµy bao gåm cho vay cã hoµn tr¶ vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Thø b¶y: C¸c nhãm, tæ, ph−êng, hä t−¬ng trî tiÕt kiÖm trong céng ®ång d©n c− tù nguyÖn thµnh lËp vµ hç trî vèn cho nhau lµm ¨n theo quy ®Þnh riªng. Ngoµi ra cßn c¸c ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng chÝnh thøc kh¸c cña t− nh©n ho¹t ®éng ngÇm. C¸c tæ chøc dÉn vèn nãi trªn cã ®Æc tr−ng chung lµ sö dông ph−¬ng thøc tµi chÝnh tµi trî cÊp ph¸t hoÆc tµi chÝnh tµi trî hoµn tr¶, c¸c kªnh dÉn vèn ¸p dông thñ tôc cho vay, ph¹m vi cho vay vµ møc li suÊt rÊt kh¸c nhau, tuú theo tÝnh chÊt nguån vèn vµ quan ®iÓm tæ chøc thùc hiÖn dÉn vèn. C¸ch tiÕp cËn víi ng−êi nghÌo vµ quan ®iÓm xö lý cña c¸c tæ chøc ngoµi khu vùc tµi chÝnh Nhµ n−íc vµ ng©n hµng rÊt kh¸c nhau. Cã h×nh thøc cho vay trùc tiÕp ®Õn víi ng−êi nghÌo, cã h×nh thøc th«ng qua trung gian. Nh×n chung tµi trî vèn cho ng−êi nghÌo vay vèn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®ang lµ nguyªn nh©n bÊt æn ®Þnh trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh - tÝn dông ë n−íc ta. 14 Ch−¬ng II Thùc tr¹ng viÖc t¹o lËp vµ sö dông vèn hç trî cho ng−êi nghÌo ë n−íc ta trong thêi gian võa qua - kinh nghiÖm mét sè n−íc trªn thÕ giíi cho ng−êi nghÌo vay vèn vµ sù vËn dông vµo ViÖt Nam. 2.1. Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo ë n−íc ta. ViÖt Nam lµ mét n−íc nghÌo, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ mét trong c¸c n−íc thÊp nhÊt thÕ giíi (n¨m 2000 míi ®¹t kho¶ng 380 USD). Tû lÖ ®ãi nghÌo cßn cao, theo chuÈn quèc gia th× tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1992 lµ trªn 30%, n¨m 1998 lµ 15,7%, n¨m 1999 lµ 13% vµ n¨m 2000 lµ 11% nh− vËy tÝnh b×nh qu©n mçi n¨m gi¶m ®−îc 250.000 - 300.000. Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng thÕ giíi th«ng qua ®iÒu tra møc sèng d©n c− ViÖt Nam, tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1993 lµ trªn 58%, n¨m 1998 lµ 37% vµ n¨m 2000 lµ kho¶ng 30%. §ãi nghÌo tËp trung chñ yÕu ë khu vùc n«ng th«n (kho¶ng 90% trong tæng sè hé nghÌo ®ãi cña c¶ n−íc). Mét sè vïng, khu vùc, ®Æc biÖt vïng ®ång bµo d©n téc, khu c¨n cø c¸ch m¹ng, biªn giíi, h¶i ®¶o, tû lÖ hé ®ãi nghÌo rÊt cao. ë khu vùc thµnh thÞ tû lÖ hé ®ãi nghÌo tuy thÊp h¬n, song chñ yÕu lµ sè d©n míi nhËp c−. MiÒn nói phÝa B¾c, vïng B¾c trung bé vµ T©y Nguyªn lµ nh÷ng khu vùc lu«n cã tû lÖ hé nghÌo ®ãi cao nhÊt. Sù ph©n cùc giµu nghÌo cã chiÒu h−íng gia t¨ng. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: Møc chªnh lÖch vÒ thu nhËp khi so s¸nh 20% nhãm hé cã thu nhËp cao nhÊt víi 20% nhãm hé cã thu nhËp thÊp nhÊt ë vïng n«ng th«n lµ 7,3 lÇn (n¨m 1996) t¨ng lªn 11 lÇn (n¨m 2000). HÖ sè chªnh lÖch møc sèng gi÷a d©n c− thµnh thÞ vµ n«ng th«n kho¶ng 5 -7 lÇn, møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi ë n«ng th«n so víi thµnh thÞ hiÖn nay chØ b»ng kho¶ng 50%. Mét sè chØ tiªu vÒ c¶i thiÖn ®êi sèng ®¹t ®−îc cßn thÊp so víi môc tiªu ®Ò ra, ®Æc biÖt lµ chØ tiªu vÒ tiÕp cËn c¸c dÞch vô x héi c¬ b¶n. N¨m 2000, sè trÎ em suy dinh d−ìng vÉn cßn 33%, phÇn lín lµ thuéc c¸c gia ®×nh nghÌo, tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè ë nhãm ng−êi nghÌo cao (trªn møc trung b×nh 1,5% cña c¶ n−íc), tû lÖ ng−êi biÕt ch÷ ë vïng cao, vïng s©u, vïng xa míi ®¹t kho¶ng 50%, ë n«ng th«n chØ kho¶ng 42% sè hé gia ®×nh ®−îc dïng n−íc s¹ch vµ 20% cã hè xÝ hîp vÖ sinh. Hµng n¨m sè ng−êi ph¶i cøu trî ®ét xuÊt do thiªn tai, bo lôt, h¹n h¸n, mÊt mïa kho¶ng tõ 1 - 1,2 triÖu ng−êi, tËp trung chñ yÕu ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ miÒn nói phÝa B¾c. B×nh qu©n hµng n¨m cã kho¶ng 20.000 - 25.000 hé t¸i nghÌo ®ãi. ë mét sè vïng cã nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi rÊt ®Æc thï. Vïng miÒn nói, ®ång bµo d©n téc thiÓu sè chñ yÕu lµ do ®iÒu kiÖn ®Þa lý phøc t¹p vµ khã kh¨n, c¬ së h¹ tÇng thiÕu vµ yÕu kÐm, tr×nh ®é häc vÊn thÊp, sinh ®Î nhiÒu, tËp qu¸n canh t¸c vµ tËp tôc l¹c hËu, khã tiÕp cËn th«ng tin; vïng ®ång b»ng s«ng Hång do ®«ng d©n, thiÕu ®Êt; vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long do chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt nªn kho¶ng 15 10 - 12% tæng sè hé n«ng d©n nghÌo mÊt ®Êt s¶n xuÊt; vïng Duyªn H¶i miÒn Trung th−êng xuyªn bÞ thiªn tai, bo lôt. 2.2 T×nh h×nh t¹o lËp vµ sö dông vèn cho ng−êi nghÌo ë n−íc ta trong thêi gian võa qua 2.2.1. Hç trî vèn tõ nguån ng©n s¸ch Nhµ n−íc. HiÖn nay hç trî vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc cho môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo bao gåm: Vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm (ch−¬ng tr×nh 120), vèn thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt chèng ®åi nói träc (ch−¬ng tr×nh 327) vèn thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x héi ë c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n (ch−¬ng tr×nh 135), c¸c kho¶n trî cÊp thiªn tai vµ hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n kh¸c... trong ®ã nßng cèt lµ vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm, vèn ch−¬ng tr×nh 135, vèn ch−¬ng tr×nh 327. Nh×n chung mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n g¾n víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo thêi gian võa qua ®−îc lång ghÐp víi nhau. C¸c ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n gåm mét sè môc tiªu h−íng vµo viÖc n©ng cao møc sèng nãi chung. Song nh×n tæng thÓ, tõng ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n cã mét t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc hç trî cho ng−êi nghÌo, vïng nghÌo ë n−íc ta 2.2.1.1. Vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm thùc hiÖn qua kho b¹c Nhµ n−íc. ViÖt Nam lµ mét trong sè c¸c n−íc ph¸t triÓn d©n sè nhanh, ®Çu thÕ kû míi chØ cã 12 - 13 triÖu ng−êi, hiÖn nay lµ gÇn 80 triÖu ng−êi, tû lÖ t¨ng d©n sè nhanh dÉn ®Õn søc Ðp vÒ viÖc lµm ngµy cµng t¨ng vµ bøc b¸ch. V× vËy gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng ë n−íc ta ®ang lµ mét nhiÖm vô träng t©m, võa cÊp b¸ch mang tÝnh chÊt t×nh thÕ, võa c¬ b¶n l©u dµi mang tÝnh chiÕn l−îc. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy cã nhiÒu gi¶i ph¸p kh¸c nhau, trong ®ã lËp Quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 120/H§BT (nay lµ ChÝnh phñ) ngµy 11/4/1992 lµ mét gi¶i ph¸p hÕt søc quan träng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu chñ yÕu sau ®©y: - Hç trî vèn d−íi h×nh thøc cho vay tµi trî cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ, hé gia ®×nh ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm míi, ph¸t huy tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc quèc gia, c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng−êi lao ®éng. - Hç trî mét phÇn vÒ tµi chÝnh d−íi h×nh thøc cÊp ph¸t cho c¸c trung t©m d¹y nghÒ vµ xóc tiÕn viÖc lµm ®Ó ®µo t¹o, båi d−ìng, n©ng cao tay nghÒ, thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh d¹y nghÒ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ c¸c ch−¬ng tr×nh kh¸c. - Ch−¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm cña n−íc ta lµ mét bé phËn cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x héi, víi môc tiªu gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr−ëng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, mét vÊn ®Ò mµ mäi nÒn kinh tÕ ®Òu ph¶i quan t©m gi¶i quyÕt. Qua 8 n¨m ho¹t ®éng, ch−¬ng tr×nh ® ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan, gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x héi vµ kÝch thÝch t¨ng tr−ëng kinh tÕ cô thÓ trªn c¸c mÆt sau ®©y: Qua b¶ng sè 1 ta thÊy tõ nguån vèn ®−îc ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp tõ n¨m 1992 ®Õn 31/12/2000 lµ 1414 tû ®ång trong ®ã vèn c©n ®èi trong kÕ ho¹ch ng©n s¸ch Nhµ n−íc lµ 1289 tû ®ång vµ vèn viÖn trî nh©n ®¹o 16 cña ChÝnh phñ TiÖp Kh¾c (cò) lµ 125 tû ®ång; hÖ thèng kho b¹c Nhµ n−íc trùc thuéc Bé tµi chÝnh ® thùc hiÖn cho vay hµng ngh×n dù ¸n víi doanh sè 4261 tû ®ång, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 3.506.602 ng−êi lao ®éng, b×nh qu©n mçi n¨m t¹o ®−îc viÖc lµm cho kho¶ng 20-25% tæng sè lao ®éng cÇn ®−îc gi¶i quyÕt. Vèn vay quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh quan träng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ®iÒu chØnh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã vÒ kü thuËt, kinh nghiÖm s¶n xuÊt, gãp phÇn thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ khu vùc n«ng th«n. Tõng b−íc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i theo h−íng ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y con cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao phôc vô xuÊt khÈu, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, c¸c ngµnh nghÒ thu hót nhiÒu lao ®éng nh− s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ, chÕ biÕn, may mÆc, c¬ khÝ, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng... Th«ng qua quü quèc gi¶i quyÕt viÖc lµm, ng−êi lao ®éng ® t¹o ®−îc viÖc lµm cã thu nhËp, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn ®−îc n©ng cao. NhiÒu ng−êi ® chñ ®éng bá vèn ®Çu t− kinh doanh, d¸m nghÜ d¸m lµm, v−¬n lªn lµm giµu cho m×nh vµ cho x héi. §Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n vay vèn cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng nh−: §oµn thanh niªn, Héi phô n÷, MÆt trËn tæ quèc, Héi cùu chiÕn binh... cã ý nghÜa rÊt quan träng, lµm phong phó thªm c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt kinh tÕ - x héi. Còng tõ ho¹t ®éng cña quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm, c¸c tæ chøc nµy ® lång ghÐp vµo c¸c ch−¬ng tr×nh x héi kh¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh− c¸c ch−¬ng tr×nh "d©n sè - søc khoÎ m«i tr−êng", ch−¬ng tr×nh phßng chèng c¸c tÖ n¹n x héi, ch−¬ng tr×nh phô n÷ gióp nhau lµm kinh tÕ gia ®×nh, phong trµo thanh niªn lËp nghiÖp... Tuy nhiªn, thùc tiÔn ho¹t ®éng nh÷ng n¨m qua, quü cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm ® béc lé vµ n¶y sinh mét sè tån t¹i. C¸c tån t¹i vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn lµ: Thø nhÊt: ViÖc duyÖt dù ¸n cho vay cña Ban chØ ®¹o ®Þa ph−¬ng cßn chËm, bªn c¹nh ®ã viÖc thÈm ®Þnh cÊp tÝn dông cña kho b¹c Nhµ n−íc cã lóc ch−a kÞp thêi. NhiÒu dù ¸n nhËn tiÒn vay mÊt c¬ héi ®Çu t−. Thø hai: C«ng t¸c qu¶n lý vèn vay cña c¸c chñ dù ¸n cßn bu«ng láng thiÕu sù kiÓm tra viÖc sö dông vèn cña tõng hé - mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra hiÖu qu¶ sö dông vèn cßn thÊp... Thø ba: Qua sè liÖu biÓu sè 1 cho biÕt, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, ng©n s¸ch Nhµ n−íc ® sö dông 4261 tû ®ång ®Ó cÊp tÝn dông t¹o viÖc lµ cho 3.506.602 ng−êi. B×nh qu©n suÊt vèn ®Çu t− chØ chiÕm xÊp xØ 1.300.000 ®ång trªn mét viÖc lµm míi lµ rÊt thÊp. Con sè nµy theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ lµ trªn 5 triÖu ®ång cho mét viÖc lµm míi. Thø t−: Nî qu¸ h¹n cho vay cã xu h−íng gia t¨ng: n¨m 1999 lµ 12,9% d− nî nh−ng n¨m 2000 chiÕm 13,8%. Nguyªn nh©n t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n ngµy cµng gia t¨ng cã thÓ cã nhiÒu võa chñ quan, võa kh¸ch quan. Ngo¹i trõ yÕu tè kh¸ch quan nh− thiªn tai, rñi ro... th× kh«ng Ýt nguyªn nh©n do chñ quan cña phÝa c¸c chñ thÓ ®iÒu hµnh, xÐt duyÖt c¸c 17 dù ¸n. Thñ tôc cÊp tÝn dông qua nhiÒu kh©u, nhiÒu c«ng ®o¹n ® t−ëng chõng nh− chÆt chÏ nh−ng thùc chÊt lµ phøc t¹p, h×nh thøc s¬ hë trong néi dung. Trong khi cã nhiÒu thµnh viªn tham gia qu¶n lý nguån vèn nh−ng tr¸ch nhiÖm kh«ng xuyªn suèt. Qua kh¶o s¸t nhiÒu ®Þa ph−¬ng cho thÊy viÖc xÐt duyÖt dù ¸n th−êng do ngµnh lao ®éng ®¶m nhËn. Nh÷ng kiÓm tra vèn vay vµ thu nî dµnh riªng cho khob¹c Nhµ n−íc "«m" trän gãi. § nhiÒu tr−êng hîp nî qóa h¹n ph¸t sinh, kho b¹c ph¶i "v¸c cÆp ®i xin" ý kiÕn cña b¹n chØ ®¹o vµ nhê sù ñng hé cña c¸c thµnh viªn xÐt cÊp vèn. Mét nguyªn nh©n kh¸c cÇn ®−îc quan t©m vµ lý gi¶i lµ do ¸p dông li suÊt (hiÖn nay lµ 0,5%/th¸ng) cho vay −u ®i dÉn ®Õn kh«ng khuyÕn khÝch ng−êi vay tr¶ nî. ThËm chÝ mét sè ng−êi vay cßn cho r»ng thµ chÞu tr¶ li suÊt nî qu¸ h¹n 0,5%/th¸ng cßn h¬n lµ tr¶ råi ®i vay ng©n hµng chÞu li suÊt 0,7 - 0,8%/th¸ng. Thø n¨m: §Þa bµn tiÕp cËn cña ch−¬ng tr×nh tÝn dông t¹o viÖc lµm qu¸ réng, trong khi ®éi ngò nh©n sù lµm tÝn dông cña hÖ thèng kho b¹c l¹i qu¸ máng, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ®Æt ra. Thø s¸u: Nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ n−íc chuyÓn cho ch−¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyªt viÖc lµm hµng n¨m cã h¹n bëi do ch−a ®ñ c©n ®èi ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Trong khi ®ã nhu cÇu dù ¸n ngµy cµng lín, lµm cho vèn cho vay dµn qu¸ máng, kh«ng ®¸p øng ®−îc nh÷ng dù ¸n cã hiÖu qu¶ thu hót nhiÒu lao ®éng. 2.2.1.2. Vèn thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x héi ë c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n (gäi t¾t lµ ch−¬ng tr×nh 135) Sau 10 n¨m ®æi míi ®Êt n−íc, §¶ng vµ Nhµ n−íc ® cã nhiÒu chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, ch−¬ng tr×nh, dù ¸n vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x héi, gi÷ v÷ng an ninh quèc phßng, t¨ng c−êng khèi ®¹i ®oµn kÕt c¸c d©n téc. Bªn c¹nh nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch chung cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x héi vïng ®ång bµo d©n téc miÒn nói, ngµy 31/07/1998, thñ t−íng chÝnh phñ ® cã quyÕt ®Þnh 135/1998/Q§-TTg phª duyÖt ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x héi c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói, vïng s©u vµ vïng xa (gäi t¾t lµ ch−¬ng tr×nh 135). §©y lµ mét ch−¬ng tr×nh ®−îc cô thÓ ho¸ tõ néi dung NghÞ quyÕt §¹i héi VIII cña §¶ng thµnh mét ch−¬ng tr×nh kinh tÕ x héi tæng hîp ®Ó vùc dËy vïng khã kh¨n nhÊt cña ®Êt n−íc ta víi môc tiªu tæng qu¸t lµ "N©ng cao nhanh ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ®ång bµo c¸c d©n téc ë c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói vïng s©u, vïng xa; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®−a n«ng th«n c¸c vïng nµy tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn, hoµ nhËp vµo sù ph¸t triÓn chung cña c¶ nuíc; gãp phÇn ®¶m b¶o trËt tù an toµn x héi, an ninh quèc phßng". Môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh gåm 2 giai ®o¹n: Giai ®o¹n tõ 1998 - 2000: vÒ c¬ b¶n kh«ng cã hé ®ãi kinh niªn, mçi n¨m gi¶m ®−îc 4 - 5% hé ®ãi nghÌo. B−íc ®Çu cung cÊp cho ®ång bµo n−íc sinh ho¹t, thu hót phÇn lín trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr−êng, kiÓm so¸t ®−îc mét sè dÞch bÖnh hiÓm nghÌo; cã ®−êng giao th«ng d©n sinh ®Õn c¸c trung t©m côm x vµ phÇn lín ®ång bµo ®−îc h−ëng thô v¨n ho¸ th«ng tin. 18 Giai ®o¹n tõ 2001-2005: gi¶m tû lÖ hé ®ãi nghÌo ë c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n xuèng cßn 25% vµo n¨m 2005. B¶o ®¶m cung cÊp cho ®ång bµo ®ñ n−íc sinh ho¹t, thu hót trªn 70% trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr−êng; ®¹i bé phËn ®ång bµo ®−îc båi d−ìng, tiÕp thu kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ ®êi sèng; kiÓm so¸t phÇn lín c¸c dÞch bÖnh x héi hiÓm nghÌo cã ®−êng giao th«ng cho xe c¬ giíi vµ ®−êng d©n sinh kinh tÕ ®Õn c¸c trung t©m côm x; thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ tr−êng n«ng th«n. Ngoµi nh÷ng môc tiªu trªn, ch−¬ng tr×nh 135 cßn cã 5 néi dung chñ yÕu sau: Mét lµ: quy ho¹ch bè trÝ d©n c− ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt, tõng b−íc tæ chøc hîp lý ®êi sèng sinh ho¹t cña ®ång bµo c¸c b¶n, lµng, phum, sãc, ë nh÷ng n¬i kh«ng cã ®iÒu kiÖn nhÊt lµ c¸c vïng biªn giíi h¶i ®¶o, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®ång bµo nhanh chãng æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Hai lµ: §Èy nhanh ph¸t triÓn n«ng, l©m nghiÖp, g¾n víi chÕ biÕn tiªu thô s¶n phÈm ®Ó khai th¸c nguån tµi nguyªn vµ sö dông lao ®éng t¹i chç, t¹o thªm nhiÒu c¬ héi vÒ viÖc lµm t¨ng thu nhËp, æn ®Þnh ®êi sèng, tõng b−íc ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. Ba lµ: Ph¸t triÓn nhanh c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n phï hîp víi quy ho¹ch s¶n xuÊt vµ bè trÝ l¹i d©n c−. Tr−íc hÕt lµ hÖ thèng ®−êng giao th«ng; n−íc sinh ho¹t; hÖ thèng ®iÖn ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn, kÓ c¶ thuû ®iÖn nhá. Bèn lµ: Quy ho¹ch vµ x©y dùng c¸c trung t©m côm x, −u tiªn ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh vÒ y tÕ, gi¸o dôc, dÞch vô th−¬ng m¹i, c¬ së s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ ph¸t thanh truyÒn h×nh. N¨m lµ: §µo t¹o c¸n bé x, b¶n lµng, phum, sãc gióp c¸n bé c¬ së n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý hµnh chÝnh, kinh tÕ ®Ó phôc vô yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x héi t¹i ®Þa ph−¬ng. Tõ môc tiªu, nhiÖm vô chñ yÕu cña chu¬ng tr×nh 135, 2 n¨m qua d−íi sù chØ ®¹o cña c¸c ngµnh ® thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu rÊt ®¸ng khÝch lÖ. N¨m 1999 ch−¬ng tr×nh 135 tËp trung ®Çu t− trùc tiÕp cho 2 nhiÖm vô lµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ®µo t¹o c¸n bé trªn ®Þa bµn 1200 x (1012 x ®Æc biÖt khã kh¨n vµ 188 x biªn giíi) thuéc 37 tØnh. N¨m 2000 hai nhiÖm vô nµy tiÕp tôc ®Çu t− thùc hiÖn trªn toµn bé 1878 x ®Æc biÖt khã kh¨n vµ biªn giíi; ba nhiÖm vô cßn l¹i (quy ho¹ch d©n c−, ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ x©y dùng trung t©m côm x) hai n¨m qua ®−îc thùc hiÖn lång ghÐp b»ng c¸c nguån vèn cña ch−¬ng tr×nh, dù ¸n kh¸c trªn ®Þa bµn 1878 x thuéc 49 tØnh. Qua hai n¨m thùc hiÖn tæng vèn ®Çu t− tõ ng©n s¸ch cña trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng lµ 1254,2 tû ®ång. C¬ cÊu vèn ®Çu t− ®−îc thÓ hiÖn trªn biÓu sè 2 nh− sau: 19 BiÓu sè 2: C¬ cÊu vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n §¬n vÞ tÝnh: % ChØ tiªu N¨m 1999 N¨m 2000 C¸c c«ng tr×nh giao th«ng 38,78 45 C¸c c«ng tr×nh thuû lîi 18,72 19 C¸c c«ng tr×nh tr−êng häc 27 18 C¸c c«ng tr×nh n−íc sinh ho¹t 7,3 7,2 C¸c c«ng tr×nh chî, tr¹m x¸, c©p ®iÖn 8,2 10,8 Nguån [7] Ch−¬ng tr×nh 135 hai n¨m qua ®ã ® bè trÝ kÕ ho¹ch ®Çu t− ®−îc trªn 5200 c«ng tr×nh h¹ tÇng, ®Õn nay ® cã 4367 c«ng tr×nh hoµn thµnh vµ ®−a vµo sö dông. Trong ®ã 1098 c«ng tr×nh ®−êng giao th«ng, 642 c«ng tr×nh tr−êng häc, 950 c«ng tr×nh thuû lîi, 208 c«ng tr×nh n−íc s¹ch, 202 c«ng tr×nh ®iÖn h¹ thÕ... C¸c Bé, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng ® tËp trung chØ ®¹o lång ghÐp c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n kh¸c trªn ®Þa bµn c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n nh− ngµnh gi¸o dôc ® ®Çu t− h¬n 50 tû ®ång ®Ó x©y dùng vµ söa ch÷a tr−êng häc, cung cÊp trang thiÕt bÞ vµ ®å dïng häc tËp, thùc hiÖn miÔn gi¶m häc phÝ cho gÇn 300 ngµn häc sinh nghÌo víi kinh phÝ miÔn gi¶m kho¶ng 400 triÖu ®ång; ngµnh y tÕ ®Çu t− 97 tû ®ång ®Ó x©y dùng tr¹m y tÕ, cung cÊp trang thiÕt bÞ y tÕ, c¸c lo¹i thuèc thiÕt yÕu vµ ®µo t¹o c¸n bé y tÕ x. Qua b¸o c¸o cña c¸c tØnh, thµnh phè ® mua trªn 1,1 triÖu thÎ b¶o hiÓm y tÕ cho ng−êi nghÌo víi kinh phÝ kho¶ng trªn 30 triÖu ®ång, cÊp giÊy chøng nhËn miÔn gi¶m phÝ cho h¬n 2 triÖu ng−êi, kh¸m ch÷a bÖnh miÔn gi¶m phÝ cho trªn 800.000 l−ît ng−êi, víi kinh phÝ 50 tû ®ång. Ch−¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c− ®Çu t− vµo 304 x ®Æc biÖt khã kh¨n 49.770 triÖu ®ång chiÕm 38,91% vèn ch−¬ng tr×nh; ch−¬ng tr×nh trång 5 triÖu ha rõng ®Çu t− vµo 122 x ®Æc biÖt khã kh¨n 71.361 triÖu ®ång chiÕm 26,15% tæng møc ®Çu t−, ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch ®Çu t− 12.242 triÖu ®ång ®Ó ®Çu t− vµo 737 dù ¸n cÊp n−íc ë c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n; ch−¬ng tr×nh trung t©m côm x ®Çu t− trªn 200 tû ®ång x©y dùng nhiÒu trung t©m côm x trªn ®Þa bµn c¸c x ®Æc biÖt khã kh¨n... vµ nhiÒu ch−¬ng tr×nh dù ¸n trong vµ ngoµi n−íc ® −u tiªn ®Çu t− vµo khu vùc nµy. Cã ®−îc kÕt qu¶ nµy lµ do c¬ chÕ qu¶n lý chØ ®¹o lång ghÐp tõ TW ®Õn ®Þa ph−¬ng vµ yÕu tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ sù chØ ®¹o s¸t sao cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, h−íng c¸c nguån lùc, c¸c ch−¬ng t×nh dù ¸n lång ghÐp vµo ®Þa bµn c¸c x thuéc ch−¬ng tr×nh 135. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn cho thÊy ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ch−¬ng tr×nh 135 ® kh¬i dËy søc d©n tham gia x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, ® t¹o ra mét phong trµo lao ®éng s¶n xuÊt kh¸ s«i næi nh»m ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë c¸c vïng ®Æc biÖt khã kh¨n nµy. ViÖc thùc hiÖn ®ång bé c¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña ch−¬ng tr×nh 135, c¸c ngµnh c¸c cÊp ® chó träng ®µo t¹o båi d−êng n©ng cao n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé c¬ së ®Ó tõng b−íc v−¬n lªn vËn hµnh ch−¬ng 20