Tài liệu Tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại ngân hàng tmcp xuất nhập khẩu việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  PHẠM THỊ MỘNG TRÂM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  PHẠM THỊ MỘNG TRÂM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM Chuyên ngành : TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mã số : 60.34.02.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS TRẦN THỊ MỘNG TUYẾT Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2013 LỜI CAM ĐOAN - Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ ”Tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam” là kết quả của quá trình học tập và nghiên cứu của cá nhân tôi. - Các số liệu nêu trong luận văn được thu thập từ thực tế có nguồn gốc rõ ràng. - Các giải pháp nêu trong luận văn được rút ra từ cơ sở lý luận và thực tiễn. TP.HCM, tháng 06 năm 2013 Tác giả Phạm Thị Mộng Trâm MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các sơ đồ, bảng biểu Lời mở đầu Chương 1.LÝ LUẬN TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................................. 1 1.1.Lý luận tổng quan về rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại................. 1 1.1.1.Khái niệm và phân loại rủi ro lãi suất ....................................................... 1 1.1.1.1.Khái niệm rủi ro lãi suất ......................................................................... 1 1.1.1.2.Phân loại rủi ro lãi suất ........................................................................... 2 1.1.2.Nguyên nhân gây ra rủi ro lãi suất ............................................................ 2 1.1.2.1.Rủi ro cơ bản........................................................................................... 2 1.1.2.2.Rủi ro định giá lại ................................................................................... 3 1.1.2.3.Rủi ro đường cong lợi tức ....................................................................... 3 1.1.2.4.Rủi ro quyền chọn ................................................................................... 3 1.1.3.Các chỉ tiêu phản ánh rủi ro lãi suất ......................................................... 4 1.1.3.1.Khe hở kỳ hạn (Maturiry Gap) ............................................................... 4 1.1.3.2.Khe hở nhạy cảm lãi suất (Gap) ............................................................. 5 1.1.3.3.Thu nhập ròng từ lãi và tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) ..................... 7 1.1.4.Các mô hình lượng hóa rủi ro lãi suất ....................................................... 8 1.1.4.1.Mô hình định giá lại (The Repricing Model) ......................................... 8 1.1.4.2.Mô hình thời lượng (The Duration Model) ............................................ 9 1.1.5.Tác động của rủi ro lãi suất ...................................................................... 12 1.1.5.1.Khía cạnh lợi nhuận .............................................................................. 12 1.1.5.2.Khía cạnh giá trị kinh tế........................................................................ 12 1.1.5.3.Thiệt hại ẩn ........................................................................................... 12 1.2. Lý luận tổng quan về quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại13 1.2.1.Khái niệm quản trị rủi ro lãi suất ............................................................ 13 1.2.2.Sự cần thiết của hoạt động quản trị rủi ro lãi suất tại NHTM ............. 14 1.2.2.1.Rủi ro lãi suất một trong những rủi ro cơ bản nhất mà NHTM phải kiểm soát ........................................................................................................................... 14 1.2.2.2.Hiệu quả kinh doanh của NHTM phụ thuộc vào năng lực quản trị rủi ro lãi suất ...................................................................................................................... 15 1.2.2.3.Quản trị rủi ro lãi suất tốt là điều kiện quan trọng để nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh của NHTM ................................................................. 15 1.2.3.Các nghiệp vụ phòng ngừa rủi ro lãi suất ............................................... 15 1.2.3.1.Hợp đồng kỳ hạn................................................................................... 15 1.2.3.2.Hợp đồng tương lai ............................................................................... 16 1.2.3.3.Hợp đồng quyền chọn ........................................................................... 17 1.2.3.4.Hợp đồng hoán đổi lãi suất ................................................................... 17 1.2.3.5.Sử dụng lãi suất trần, sàn và khoảng trần - sàn lãi suất ........................ 18 1.2.3.6.Duy trì sự phù hợp về kỳ hạn của nguồn và tài sản .............................. 19 1.2.4.Những yếu tố quan trọng khi xây dựng quy trình quản trị rủi ro lãi suất ........................................................................................................................... 19 1.2.4.1.Nhận diện rủi ro .................................................................................... 19 1.2.4.2.Đo lường rủi ro ..................................................................................... 20 1.2.4.3.Giám sát rủi ro ...................................................................................... 21 1.2.4.4.Kiểm soát rủi ro .................................................................................... 21 1.3.Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại .................................................................................................. 21 1.3.1.Nhóm các nhân tố chủ quan ..................................................................... 21 1.3.1.1. Các nhân tố chủ quan từ phía ngân hàng ............................................. 21 1.3.1.2.Các nhân tố chủ quan từ phía khách hàng ............................................ 23 1.3.2.Nhóm các nhân tố khách quan ................................................................. 23 1.4.Kinh nghiệm quản trị rủi ro lãi suất tại các Ngân Hàng Thương Mại ...... 24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................................... 27 Chương 2.THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM .. 28 2.1.Tổng quan về Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam.......................................................................................................................... 28 2.1.1.Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................. 28 2.1.2.Tổ chức nhân sự ......................................................................................... 29 2.1.3.Các sản phẩm và dịch vụ ......................................................................... 29 2.1.4.Kết quả hoạt động kinh doanh ................................................................. 30 2.2.Thực trạng diễn biến của lãi suất Việt Nam từ năm 2010 đến 2013 ........... 31 2.3.Thực trạng quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam ................................................................................... 35 2.3.1.Chính sách lãi suất của NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam trong thời gian qua ........................................................................................................... 35 2.3.1.1.Lãi suất huy động.................................................................................. 35 2.3.1.2.Lãi suất cho vay .................................................................................... 35 2.3.2.Thực trạng rủi ro lãi suất tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam trong thời gian qua ................................................................................................. 36 2.3.2.1.Các chỉ tiêu phản ánh rủi ro lãi suất tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam .................................................................................................................. 36 2.3.2.2.Thực trạng tổn thất do rủi ro lãi suất gây ra ......................................... 40 2.3.3.Tình hình quản trị rủi ro lãi suất tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam trong thời gian qua........................................................................................ 42 2.3.3.1.Dự báo lãi suất và thực hiện chính sách lãi suất linh hoạt .................... 42 2.3.3.2.Sử dụng các công cụ phái sinh ............................................................. 43 2.3.3.3.Cơ chế điều chuyển vốn FTP ( Fund Transfer Pricing – FTP)............. 45 2.4.Quy trình quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam ................................................................................... 48 2.4.1.Quy trình quản trị rủi ro lãi suất tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam.......................................................................................................................... 48 2.4.2.Những ưu, nhược điểm của báo cáo Gap trong quy trình quản trị rủi ro lãi suất tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam ............................................ 53 2.4.2.1.Ưu điểm ................................................................................................ 53 2.4.2.2.Nhược điểm .......................................................................................... 54 2.5.Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam trong thời gian qua ....................................... 56 2.5.1.Những mặt đã đạt được ............................................................................ 56 2.5.2.Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................... 56 2.5.2.1.Hạn chế ................................................................................................. 56 2.5.2.2.Nguyên nhân ......................................................................................... 59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................... 62 Chương 3.GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM..................................................................................................... 63 3.1.Định hướng hoạt động của Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam đến năm 2020 .............................................................................. 63 3.1.1.Định hướng chung ..................................................................................... 63 3.1.2.Định hướng hoạt động quản trị rủi ro lãi suất ....................................... 63 3.2.Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam ................................................................... 64 3.2.1.Nhóm các giải pháp vĩ mô ......................................................................... 64 3.2.1.1.Kiến nghị đối với Ngân Hàng Nhà Nước ............................................. 64 3.2.1.2.Kiến nghị đối với Chính phủ ................................................................ 68 3.2.2.Nhóm các giải pháp vi mô ......................................................................... 69 3.2.2.1.Khắc phục những hạn chế trong báo cáo Gap của Eximbank .............. 69 3.2.2.2.Điều chỉnh kỳ hạn của nguồn vốn và tài sản, thực hiện điều hành, cân đối vốn có hiệu quả tại Eximbank ............................................................................ 70 3.2.2.3.Phát triển và sử dụng hiệu quả công cụ phái sinh tại Eximbank .......... 72 3.2.2.4.Bổ sung chỉ tiêu lượng hóa rủi ro lãi suất tại Eximbank ..................... 74 3.2.2.5.Xây dựng chính sách quản trị rủi ro lãi suất đối với các cấp lãnh đạo tại Eximbank ................................................................................................................. 76 3.2.2.6.Xây dựng và hoàn chỉnh các bước trong quá trình kiểm toán cho quy trình quản trị rủi ro lãi suất tại Eximbank ................................................................ 82 3.2.2.7.Hiện đại hóa cơ sở vật chất kĩ thuật và công nghệ Eximbank .............. 83 3.2.2.8.Nâng cao trình độ, nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản trị, cán bộ Eximbank ................................................................................................................. 84 3.2.2.9.Tổ chức phòng/ban nghiên cứu, dự báo biến động lãi suất, quản trị rủi ro lãi suất riêng biệt tại Eximbank ........................................................................... 84 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................................... 85 KẾT LUẬN. Tài liệu tham khảo. Phụ lục. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT 1. ALCO: Asset Liability Management Committee: Ủy Ban quản lý tài sản Nợ - Có 2. A: Asset – Tài sản có 3. BGĐ: Ban giám đ ốc 4. C: Cost – Chi phí 5. Eximbank: Export Import Commercial Joint - Stock Bank: Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam Vietnam. 6. FV: Future value – Giá trị tương lai 7. I: Interest – Lãi suất 8. L: Liability – Tài sản nợ 9. NH: Ngân hàng 10. HSBC: NH TNHH Một Thành Viên Hồng Kông Và Thượng Hải Việt Nam. 11. NII : Net interest income 12. NIM: Net Interest Margin: Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. 13. NHTM: Ngân hàng thương mại 14. NHNN: Ngân hàng Nhà nước 15. HĐQT: Hội đồng quản trị 16. Gap – Gap analysis program – Báo cáo phân tích chênh l ệch 17. PMT: Payment – Thanh toán 18. PV: Present value – Giá trị hiện tại 19. RSA: Risk sensitive asse 20. RSL: Risk sensitive liability 21. TCTD: Tổ chức Tín dụng 22. TMCP: Thương mại Cổ phần 22. TSC – TSN: Tài sản có – Tài sản nợ 23. Vietcombank: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam 24. Vietinbank: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU ĐỒ Sơ đồ: Sơ đồ 2.1.Cơ cấu tổ chức nhân sự của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. Bảng: Bảng 2.1.Kết quả hoạt động kinh doanh của Eximbank 2010 - 2012 Bảng 2.2.Tình hình khe hở tài sản nhạy cảm lãi suất từ 2010 - 2012 Bảng 2.3.Tình hình tuân thủ giới hạn khe hở tài sản nhạy cảm lãi suất luỹ kế trên tổng tài sản đối với VND năm 2010 - 1012 Bảng 2.4.Sự khác nhau giữa hai cơ chế điều chuyển vốn FTP và Netting Bảng 2.5.Gap lũy kế theo các kỳ hạn của Quý IV năm 2012 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1.Thể hiện lãi suất tái chiết khấu – lãi suất tái cấp vốn - lãi suất cơ bản Cuối năm 2011 và Cuối năm 2012. Biểu đồ 2.2.Gap / Tổng tài sản qua các Quý từ 2010 - 2012 Biểu đồ 2.3.Gap lũy kế / Tổng tài sản qua các Quý từ năm 2010 - 2012 Biểu đồ 2.4.Thu nhập lãi ròng qua các Quý từ 2010 - 2012 Biểu đồ 2.5.Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên qua các Quý từ năm 2010 - 2012 Biểu đồ 2.6.Tổng giá trị theo hợp đồng của Công cụ tài chính phái sinh tiền tệ qua các Quý từ năm 2011 - 2012 LỜI MỞ ĐẦU 1.Sự cần thiết của đề tài Sau khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu (2008-2009), tăng trưởng GDP của Việt Nam đã được đẩy nhanh trong năm 2010 (6,8%) nhờ sự hồi phục của xuất khẩu và những điều tiết phù hợp về chính sách của Chính phủ. Tuy nhiên, lạm phát năm 2010 của Việt Nam cũng đã tăng cao lên mức hai con số (11,8%) vào cuối năm 2010 và tiền đồng Việt Nam (VND) bị trượt giá. Những tháng đầu năm 2011 chỉ số giá tiêu dùng CPI của Việt Nam cũng đã tăng khá cao đe dọa mục tiêu kiềm chế lạm phát trong năm dưới mức hai con số. Để khắc phục những hạn chế, yếu kém về kinh tế vĩ mô Chính Phủ đã triển khai Nghị quyết 11, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) đã điều chỉnh mục tiêu trần tăng trưởng tín dụng từ 23% xuống còn 20% trong năm, và tăng trưởng nguồn cung tiền (M2) trong năm 2011 từ 21-24% xuống còn 15-16%. Cả hai mục tiêu này đều được điều chỉnh thấp hơn khá nhiều so với năm 2010 (năm 2010 tín dụng tăng ở mức 32,4% và M2 tăng 33,3%). Với chính sách thắt chặt tiền tệ của Chính phủ, thị trường tiền tệ nóng lên chưa từng thấy trong lịch sử nền kinh tế Việt Nam, vốn VNĐ khan hiếm. Các ngân hàng sử dụng lãi suất như một vũ khí lợi hại để giành giật thị phần, lãi suất huy động rất cao tạo ra nhiều rủi ro cho các ngân hàng. Thu nhập lãi ròng giảm kéo theo lợi nhuận giảm do thu nhập từ lãi (lãi tín dụng, lãi tiền gửi, lãi đầu tư...) là nguồn thu chủ yếu. So với rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất cũng là nguyên nhân quan trọng gây nên sự yếu kém của ngân hàng. Tài sản nợ và có của ngân hàng bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi lãi suất. Nhìn chung, tác động của sự thay đổi lãi suất lên tài sản nợ và có không cần bằng nhau. Điều này làm phát sinh một tác động lên nguồn vốn chủ sở hữu, lãi hay lỗ (nếu có). Điều này cho thấy tầm quan trọng của công tác quản trị rủi ro lãi suất của các ngân hàng, tuy nhiên hiện nay công tác này chưa được chú trọng đúng mức. Xuất phát từ nhận thức trên, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “ Tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam ” để làm đề tài Luận văn Thạc sỹ kinh tế. 2.Mục tiêu nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài phân tích thực trạng của công tác quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam qua đó khẳng định rủi ro lãi suất luôn tiềm ẩn trong hoạt động kinh doanh của NHTM nói chung và NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam nói riêng. Trên cơ sở những tồn tại trong công tác quản trị rủi ro lãi suất, đề tài đưa ra những giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. Qua đề tài người đọc có thể trả lời được một số câu hỏi xoay quanh vấn đề về quản trị rủi ro lãi suất trên cơ sở lý luận và thực tiễn tại NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam như: Rủi ro lãi suất, quản trị rủi ro lãi suất là gì? Các dấu hiệu để nhận biết cũng như phòng ngừa rủi ro lãi suất là gì? Thực trạng về hoạt động quản trị rủi ro lãi suất của NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam như thế nào? Giải pháp nào để tăng cường quản trị rủi ro lãi suất của NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam? 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: Không gian: Hoạt động quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. Thời gian: Trong khoảng thời gian từ 2010 - 2013. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động quản trị rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh của NH TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. 4.Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp định lượng. Vận dụng các phương pháp trên bài viết đi sâu vào phân tích từng khía cạnh vấn đề quản trị rủi ro lãi suất, phân tích các mô hình đo lường và các nghiệp vụ phòng ngừa rủi ro lãi suất. Kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, luận văn đưa ra những giải pháp tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. 5.Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, danh mục chữ viết tắt, danh mục bảng biểu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 3 chương: - Chương 1: Lý luận tổng quan về quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại - Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam - Chương 3: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. 1 Chương 1.LÝ LUẬN TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.Lý luận tổng quan về rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Thương Mại 1.1.1.Khái niệm và phân loại rủi ro lãi suất 1.1.1.1.Khái niệm rủi ro lãi suất Theo quan điểm truyền thống: “Rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm, hoặc các yếu tố khác liên quan đến nguy hiểm, khó khăn, hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con người”. Theo quan điểm trung hòa cho rằng: “Rủi ro là sự bất trắc không thể trung hòa được”. Có nhiều cách hiểu rủi ro khác nhau, có nhiều định nghĩa về rủi ro của các nhà kinh tế và các nhà kinh doanh. Cách tiếp cận phổ biến nhất khi xem rủi ro như là khả năng xuất hiện các khoản thiệt hại tài chính. Thuật ngữ rủi ro được sử dụng với ý nghĩa như là “sự không chắc chắn” để mô tả sự biến động tỷ suất sinh lời của một tài sản nào đó. Lãi suất là giá cả của quan hệ vay mượn hoặc cho thuê những dịch vụ về vốn dưới hình thức tiền tệ hoặc các dạng tài sản khác nhau. Cũng như nhiều giá cả hàng hoá khác, lãi suất của các khoản cho vay, tiền gửi và chứng khoán thường xuyên biến động, có thể làm gia tăng lợi nhuận cho NH hoặc ngược lại gây tổn thất cho NH. Sự biến động của lãi suất có thể gây ra rủi ro cho NH. Vậy rủi ro lãi suất của Ngân hàng là gì? Timothy W.Kock (1995) đã định nghĩa: “Rủi ro lãi suất là sự thay đổi thu nhập tiềm tàng về thu nhập lãi ròng và giá trị thị trường của vốn NH suất phát từ sự thay đổi của mức lãi suất”. Thomas P.Fitch cho rằng: “Rủi ro lãi suất là rủi ro khi thay đổi lãi suất thị trường sẽ dẫn đến tài sản sinh lời giảm giá trị”. Rủi ro lãi suất là khả năng NH phải đối mặt với sự suy giảm lợi nhuận hoặc những tổn thất về tài sản do sự biến động của lãi suất. Sự không cân xứng về kỳ hạn 2 giữa tài sản có và tài sản nợ làm cho NH phải chịu rủi ro về lãi suất. Rủi ro lãi suất là rủi ro tài chính của NH do biến động lãi suất trên thị trường. Trong hoạt động NH, chấp nhận loại rủi ro này là điều bình thường và rủi ro này cũng ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và giá trị cổ đông. Tuy nhiên, rủi ro lãi suất vượt quá mức sẽ đe dọa đến lợi nhuận và vốn của NH. Theo đó, vì mục tiêu hoạt động an toàn và bền vững của NH, cần phải thiết lập một quy trình quản trị rủi ro hiệu quả trong đó rủi ro lãi suất luôn nằm trong tầm kiểm soát của NH. 1.1.1.2.Phân loại rủi ro lãi suất Rủi ro cơ bản (Basic risk): Khi lãi suất thay đổi, các chênh lệch này sẽ dẫn đến thay đổi bất ngờ trong dòng tiền và lợi nhuận của các TSC-TSN và các công cụ ngoại bảng có cùng thời hạn hoặc có cùng đặc điểm tái định giá. Rủi ro định giá lại (Repricing risk): Hình thức cơ bản và phổ biến nhất của rủi ro lãi suất xuất phát từ sự chênh lệch thời hạn (trường hợp lãi suất cố định) và việc tái định giá (trường hợp lãi suất thả nổi) đối với các TSC -TSN và các giao dịch ngoại bảng. Trong hoạt động NH, chênh lệch tái định giá là vấn đề rất cơ bản và cũng làm cho thu nhập cũng như trị giá kinh tế ẩn của NH biến động thất thường khi lãi suất thay đổi. Rủi ro đường cong lợi tức (Yield curve risk): Chênh lệch tái định giá sẽ làm thay đổi độ dốc và hình dạng đường cong lợi nhuận của NH. Rủi ro đường cong lợi nhuận xuất hiện khi có sự thay đổi bất ngờ trên đường cong lợi nhuận làm ảnh hưởng lớn tới lợi nhuận hoặc các giá trị kinh tế ẩn của NH. Rủi ro quyền chọn (Option risk): Rủi ro này xuất hiện đối với các tài sản nợ, tài sản có gắn với quyền chọn. 1.1.2.Nguyên nhân gây ra rủi ro lãi suất 1.1.2.1.Rủi ro cơ bản Là rủi ro bắt nguồn từ mối tương quan không hoàn hảo trong việc điều chỉnh mức lãi suất đi vay và cho vay đối với các sản phẩm tài chính có cùng đặc điểm khi quy định lại mức lãi suất. Khi lãi suất thay đổi, các chênh lệch này sẽ dẫn đến thay đổi không mong muốn lên dòng tiền và lợi nhuận của các TSN -TSC và các hạng 3 mục ngoại bảng có cùng thời hạn hoặc có cùng đặc điểm quy định lại mức lãi suất. Ví dụ trường hợp Ngân hàng cho vay một khách hàng dựa trên lãi suất tham chiếu là lãi suất LIBOR (cộng hoặc trừ một mức lãi suất cố định) và nguồn tài trợ là từ tiền gửi với lãi suất tham chiếu là lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước (cộng hoặc trừ một mức lãi suất cố định). Khi lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước tăng nhanh hơn lãi suất LIBOR thì lợi nhuận và giá trị tài sản ròng của Ngân hàng đều giảm xuống. 1.1.2.2.Rủi ro định giá lại Rủi ro định giá lại là rủi ro do chênh lệch thời điểm ấn định mức lãi suất mới. Rủi ro định giá lại thường xuất hiện khi có sự khác biệt về kỳ hạn hoặc thời gian điều chỉnh lãi suất của tài sản nợ và tài sản có. Lãi suất biến động sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận và giá trị tài sản ròng của Ngân hàng. Ví dụ trường hợp Ngân hàng cho vay một khoản vay dài hạn (lãi suất cố định), hoặc mua trái phiếu dài hạn (lãi suất cố định) và nguồn tài trợ là từ các khoản tiền gửi hoặc phát hành trái phiếu với lãi suất thả nổi với kỳ hạn ngắn hơn. Khi lãi suất biến động tăng thì lợi nhuận và giá trị tài sản ròng của Ngân hàng đều giảm xuống. 1.1.2.3.Rủi ro đường cong lợi tức Rủi ro đường cong lợi tức là rủi ro do thay đổi mối quan hệ lãi suất ở các kỳ hạn khác nhau. Rủi ro đường cong lợi tức xuất hiện khi có sự thay đổi về hình dạng hoặc độ dốc của đường cong lợi tức. Sự thay đổi này sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận và giá trị của tài sản ròng của NH. Ví dụ trường hợp Ngân hàng mua trái phiếu (lãi suất thả nổi) có kỳ hạn 5 năm từ nguồn bán trái phiếu (lãi suất thả nổi) có kỳ hạn 10 năm. Nếu đường cong lợi tức tăng nhanh và trở nên dốc hơn thì lợi nhuận và giá trị tài sản ròng của Ngân hàng đều giảm xuống. 1.1.2.4.Rủi ro quyền chọn Rủi ro này xuất hiện đối với các tài sản nợ, tài sản có gắn với quyền chọn. Các quyền chọn thường gặp và rủi ro do nó gây ra bao gồm: ►Quyền chọn của người phát hành: Quyền mua lại (Call provision): Người phát hành có quyền mua lại trái phiếu trước kỳ đáo hạn với một mức giá nhất định. Quyền này thường được thực