Tài liệu Tai lieu ngành môi trường

BOÄ KHOA HOÏC VAØ COÂNG NGHEÄ BOÄ NOÂNG NGHIEÄP & PTNT VIEÄN KHOA HOÏC THUÛY LÔÏI MIEÀN NAM Chöông trình baûo veä moâi tröôøng vaø phoøng traùnh thieân tai ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU CAÁP NHAØ NÖÔÙC – MAÕ SOÁ KC-08.29 NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT CAÙC GIAÛI PHAÙP KHCN ÑEÅ OÅN ÑÒNH LOØNG DAÃN HAÏ DU HEÄ THOÁNG SOÂNG ÑOÀNG NAI - SAØI GOØN PHUÏC VUÏ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ - XAÕ HOÄI VUØNG ÑOÂNG NAM BOÄ Chuyeân ñeà 1: TOÅNG QUAN ÑAËC ÑIEÅM ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN, KINH TEÁ – XAÕ HOÄI LIEÂN QUAN ÑEÁN BIEÁN ÑOÅI LOØNG DAÃN HAÏ DU SOÂNG ÑOÀNG NAI – SAØI GOØN Chuû nhieäm ñeà taøi: PGS.TS. Hoaøng Vaên Huaân Chuû nhieäm chuyeân ñeà: ThS. Leâ Vaên Tuaán Tham gia thöïc hieän: TS. Nguyeãn Theá Bieân ThS. Nguyeãn Ñöùc Vöôïng ThS. Ñaëng Thanh Laâm vaø caùc caùn boä Phoøng NC ñoäng löïc soâng, ven bieån vaø coâng trình baûo veä bôø 5982-1 21/8/2006 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång Më ®Çu H¹ du s«ng §ång Nai – Sµi Gßn ( HDS§NSG) cã vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam lµ n¬i tËp trung hÇu hÕt c¸c khu vùc kinh tÕ träng ®iÓm bao gåm Tp.Hå ChÝ Minh – B×nh D−¬ng - §ång Nai – Bµ RÞa Vòng Tµu. Víi m¹ng s«ng ngßi t−¬ng ®èi æn ®Þnh vµ phï hîp víi ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn, c¶ng s«ng, do ®ã hÇu hÕt c¸c vÞ trÝ ven bê s«ng, cöa s«ng lµ khu trung t©m ®« thÞ hay c¸c khu c«ng nghiÖp. Sù xuÊt hiÖn cµng t¨ng cña c¸c hé dïng n−íc ven hÖ thèng s«ng Sµi Gßn cïng víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng däc s«ng(theo quy ho¹ch hoÆc kh«ng theo quy ho¹ch) ®· t¸c ®éng tíi dßng ch¶y vµ g©y xãi mßn, sôp lë lßng dÉn. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng lín ®Õn tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn c¶ c¸c vÊn ®Ò x· héi. Yªu cÇu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ®Æt ra lµ: HÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn cÇn ph¶i ®−îc qu¶n lý tèt h¬n, mang tÝnh "chuyªn nghiÖp" h¬n, víi môc tiªu b¶o vÖ bÒn v÷ng nguån n−íc, gi¶m s¹t lë vµ biÕn h×nh lßng dÉn, t¨ng dßng ch¶y kiÖt ®Èy mÆn x©m nhËp. Nh− vËy, vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ë ®©y lµ: ph¶i nghiªn cøu t×m ra ®−îc nh÷ng gi¶i ph¸p khoa häc phï hîp ®Ó æn ®Þnh ®−îc lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c c«ng tr×nh ë th−îng l−u nh»m tËn dông, khai th¸c tèi ®a nguån tµi nguyªn n−íc v« cïng quý gi¸ mµ thiªn nhiªn ®· ban tÆng cho l−u vùc hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn. Trªn c¬ së ®ã, b¸o c¸o chuyªn ®Ò “ Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn – Kinh tÕ x· héi khu vùc h¹ du s«ng §ång Nai – Sµi Gßn cã liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn “ lµ chuyªn ®Ò thuéc ®Ò tµi KC- 08-29 víi tªn gäi “Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ æn ®Þnh lßng dÉn hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi miÒn §«ng Nam Bé” do ViÖn Khoa häc Thuû lîi MiÒn Nam cïng víi c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc kh¸c ®· ®−îc triÓn khai thùc hiÖn. Trong ph¹m vi chuyªn ®Ò nµy, ®Ó cã c¬ së x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ æn ®Þnh lßng dÉn hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn, ®· tiÕn hµnh ®o ®¹c vµ thu thËp tµi liÖu ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc. Cô thÓ: (1) Thu thËp vµ ®¸nh gi¸ tµi liÖu c¬ b¶n vÒ ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, ®Þa m¹o l−u vùc hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn. (2) Thu thËp vµ ®o ®¹c vµ ®¸nh gi¸ tµi liÖu c¬ b¶n vÒ ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt, ®Þa chÊt thuû v¨n, thæ nh−ìng. (3) Thu thËp, ®o ®¹c vµ ®¸nh gi¸ s¬ bé ®Æc ®iÓm thuû v¨n dßng ch¶y, khÝ hËu. (4) Thu thËp c¸c tµi liÖu vÒ t×nh h×nh khai th¸c tµi nguyªn trªn l−u vùc hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 1 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång Ch−¬ng I §IÒU KIÖN Tù NHIªN H¹ DU S¤NG §åNG NAI - SµI GßN I. §IÒU KIÖN ®Þa h×nh, ®Þa m¹o 1.1 VÞ trÝ ®Þa lý. Vïng h¹ du s«ng §ång Nai-s«ng Sµi Gßn ®−îc giíi h¹n trong täa ®é: 10018’17.7”-11032’8.7” vÜ ®é B¾c; 106012’51.1”-107025’25.5” kinh ®é §«ng. PhÝa §«ng Nam cña vïng gi¸p BiÓn §«ng, PhÝa T©y B¾c gi¸p víi c¸c tØnh cao nguyªn, miÒn nói cao. Vïng nghiªn cøu cã diÖn tÝch 15.650km2, chiÕm trän vÑn diÖn tÝch c¸c tØnh: B×nh D−¬ng, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ mét phÇn diÖn tÝch cña c¸c tØnh: B×nh Ph−íc, §ång Nai, Bµ RÞa-Vòng TÇu, Long An, T©y Ninh. H×nh 1.1 : Khu vùc h¹ du l−u vùc hÖ thèng s«ng §ång Nai – Sµi Gßn Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 2 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång H×nh 1.1a: L−u vùc hÖ thèng s«ng §ång Nai vµ vïng phô cËn 1.2 §Æc ®iÓm ®Þa h×nh, ®Þa m¹o. H§SNSG cã 2 d¹ng ®Þa h×nh chñ yÕu lµ trung du vµ ®ång b»ng, ®ång b»ng ven biÓn. §Þa h×nh cã ®Þa h×nh thÊp dÇn theo 3 h−íng chÝnh lµ B¾c-Nam (th−îng l−u xuèng h¹ l−u dßng chÝnh §ång Nai), §«ng-T©y (dßng chÝnh §ång Nai qua s«ng BÐ, s«ng Sµi Gßn vµ Vµm Cá) vµ T©y B¾c-§«ng Nam (vïng ®åi Long B×nh-Long Thµnh-Xu©n Léc ra biÓn). * Vïng trung du Vïng trung du bao gåm phÇn lín c¸c tØnh §ång Nai, B×nh D−¬ng, B×nh Ph−íc, mét phÇn tØnh T©y Ninh vµ TP. Hå ChÝ Minh. Vïng nµy cã diÖn tÝch lín, cao ®é trung b×nh tõ vµi mÐt ®Õn vµi chôc mÐt, ®Þa h×nh chuyÓn dÇn tõ d¹ng ®åi tho¶i hoÆc ®åi b¸t óp sang vïng ®Êt cao kh¸ b»ng ph¼ng ë DÜ An, ThuËn An, Tp.Biªn Hoµ, T©n Uyªn... * Vïng ®ång b»ng Vïng ®ång b»ng ch©u thæ HTS§N n»m chñ yÕu ë TP. Hå ChÝ Minh, mét Ýt ë §ång Nai, Bµ RÞa-Vòng Tµu, B×nh D−¬ng, T©y Ninh vµ Long An. Vïng ®ång b»ng cã cao ®é trung b×nh tõ 1-5 m, ®Þa h×nh kh¸ b»ng ph¼ng vµ lµ vïng ¶nh h−ëng m¹nh cña thñy triÒu tõ BiÓn §«ng. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 3 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång PhÇn lín diÖn tÝch khu vùc nghiªn cøu thuéc d¹ng ®Þa h×nh båi tÝch, lµ vïng thÊp cã cao ®é < +5m. §Þa h×nh båi tÝch cã 3 d¹ng chÝnh sau: - D¹ng b·i triÒu th−êng xuyªn ngËp triÒu, ph©n bè chñ yÕu ven s«ng §ång Nai, s«ng Sµi Gßn vµ c¸c r¹ch nhá. Cao ®é ®Þa h×nh kho¶ng 0 - 1m, h»ng ngµy ngËp n−íc khi thñy triÒu lªn. §©y lµ d¹ng ®Þa h×nh cã tuæi trÎ nhÊt trong khu vùc. - §ång b»ng thÊp th−êng xuyªn Èm −ít, tuæi Holocen muén, ®Þa h×nh cã cao ®é kho¶ng 1 - 2m ®−îc cÊu t¹o bëi trÇm tÝch nguån gèc s«ng, ®Çm lÇy s«ng. - ThÒm bËc 1 ë ®é cao 2,5m tuæi Holocen gi÷a, ph©n bè d−íi ch©n c¸c ®åi cao, bÒ mÆt ®Þa h×nh h¬i nghiªng. Vïng thÊp phÝa nam l¸c ®¸c cã nh÷ng gß cao h¬i nh« nh−ng còng kh«ng ph¸ vì c¶nh quan thiªn nhiªn cña vïng b»ng ph¼ng, thÊp tròng. Ngoµi ra, r·i r¸c nh÷ng vïng ®Þa h×nh h¬i nh« cao ®Ó ph©n chia ranh giíi tËp trung n−íc cña c¸c r¹ch nhá vµo c¸c r¹ch lín hoÆc trùc tiÕp ®æ vµo s«ng lín. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh næi bËt cña vïng nghiªn cøu lµ b»ng ph¼ng, thÊp tròng cã cao ®é ®Þa h×nh thay ®æi tõ 0,5 - 1,5m trªn hµng chôc km2 lµ nguyªn nh©n lµm cho c¸c vïng tiÓu ®Þa h×nh trong khu vùc rÊt nh¹y c¶m víi ngËp n−íc bëi t¸c ®éng cña c¸c kiÕn tróc næi do con ng−êi t¹o ra. * §Æc ®iÓm ®Þa m¹o HDS§NSG: HDS§NSG ®i qua ®Þa h×nh bËc thÒm cña §«ng Nam bé, trong ®ã chñ yÕu lµ ®Þa h×nh mßn x©m thùc (trung du) vµ ®Þa h×nh h¹ tÝch tô (h¹ du). Xem h×nh 1.2 §o¹n s«ng trung du ch¶y trªn ®Þa h×nh n©ng - bãc mßn cã ®Æc ®iÓm ®Þa m¹o râ nÐt gåm c¸c b·i båi, thÒm tÝch tô vµ thÒm tÝch tô x©m thùc, chóng ph©n bè xen kÏ vµ däc theo thung lòng vµ lßng s«ng. §o¹n s«ng ë ®©y ngoµi dßng ch¶y chÝnh cßn c¸c chi l−u ®−a n−íc hîp vµo dßng chÝnh. §o¹n s«ng h¹ du ch¶y trªn ®Þa h×nh h¹ - tÝch tô cã c¶nh quan hoµn toµn kh¸c. Do ch¶y trªn ®Þa h×nh thÊp, gÇn ngang víi mùc thñy chuÈn (mùc n−íc biÓn §«ng), do ®ã hÇu nh− kh«ng cã ®Þa h×nh bËc thÒm s«ng, mµ chØ cã c¸c b·i båi, b·i lÇy, víi m¹ng l−íi dµy ®Æc c¸c nh¸nh s«ng ph©n rÏ cã nhiÖm vô mang n−íc dßng chÝnh tho¸t ®i. Vïng phô cËn ven biÓn lµ mét d·y ®Êt hÑp ch¹y däc theo bê biÓn, gåm nh÷ng b·i c¸t réng lín, nh÷ng ®ång b»ng nhá hÑp t¹o bëi h¹ l−u c¸c con s«ng ng¾n vµ dèc, c¸c d·y nói vµ mám nói cao mµ hÇu hÕt lµ ®¸ vµ ®¸ phong hãa ¨n lan ra tËn biÓn, t¹o nªn sù c¾t xÎ riªng biÖt. Cµng vÒ phÝa Nam+, ®Þa h×nh tho¶i dÇn, ®ång b»ng tr¶i réng mµ kh«ng cã nh÷ng d·y nói cao ¸n ng÷. ë ®©y chØ cßn vµi mám nói lÎ loi n»m kh¸ s©u trong ®Êt liÒn. Bê biÓn khóc khuûu, nh÷ng vÞnh nhá hÑp ®−îc h×nh thµnh lµ ®Æc tr−ng tiªu biÓu cho vïng nµy. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 4 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång Hình 1.2. BAÛN ÑOÀ ÑÒA MAÏO HAÏ DU SOÂN G SAØI GOØN - ÑOÀN G NAI CAMBODGE CHUÙ THÍCH Ñaát phuø sa treû Ñaát phuø sa coå Ñaù traàm tích trung sinh Ñaù traàm tích coå sinh Ñaù Granit Khoaùn g ñaxit vaø khoaùn g anñeâx it Bazan Vò trí caùc nôi laáy maãu nghieân cöùu 0 5 10 15 20 25km H×nh 1.2: B¶n ®å ®Þa m¹o h¹ du s«ng Sµi Gßn - §ång Nai. 1.2 §Æc ®iÓm s«ng ngßi HDS§NSG bao gåm dßng chÝnh §ång Nai vµ 4 s«ng nh¸nh lµ La Ngµ, s«ng BÐ, Sµi Gßn vµ Vµm Cá. S«ng Vµm Cá lµ tªn gäi chung cho hai nh¸nh s«ng lín Vµm Cá §«ng vµ Vµm Cá T©y. Do Vµm Cá T©y cã quan hÖ mËt thiÕt víi §BSCL h¬n, nªn theo ph©n chia hiÖn nay, HDS§NSG ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®Õn bê cña s«ng Vµm Cá §«ng. (H×nh 1.3). 1.3.1 Dßng chÝnh s«ng §ång Nai S«ng §ång Nai ph¸t nguyªn tõ vïng nói cao cña cao nguyªn Liangbien thuéc d·y Tr−êng S¬n Nam, víi ®é cao kho¶ng 2.000 m, gåm hai nh¸nh ë th−îng nguån lµ Da Dung vµ Da Nhim. S«ng cã h−íng ch¶y chÝnh lµ §«ng B¾c-T©y Nam, ®i qua c¸c tØnh L©m §ång, Dak Lak, B×nh Ph−íc, §ång Nai, B×nh D−¬ng, TP.Hå ChÝ Minh vµ Long An. Dßng chÝnh §ång Nai cã tæng chiÒu dµi 628 km, kÓ tõ th−îng l−u Da Nhim ®Õn cöa Xoµi R¹p. DiÖn tÝch l−u vùc ®Õn TrÞ An lµ 14.800 km2, ®Õn Biªn Hßa 23.200 km2, ®Õn Nhµ BÌ 28.200 km2 vµ ®Õn cöa Xoµi R¹p kho¶ng 40.680 km2. S«ng cã ®é uèn khóc tõng phÇn lµ 1,3. §é dèc lßng s«ng trung b×nh 0,0032. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 5 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång PhÇn th−îng l−u s«ng §ång Nai gåm 2 nh¸nh §a Nhim vµ §a Dung cã diÖn tÝch l−u vùc 3.300 km2. + Da Nhim b¾t nguån tõ d·y nói Langbian (phÝa b¾c §µ L¹t), víi ®Ønh Bidoup cao 2.287 m, ch¶y qua phÝa ®«ng TP. §µ l¹t vµ ®i s¸t th−îng nguån c¸c s«ng ven biÓn. ChiÒu dµi cña Da Nhim tÝnh ®Õn hîp l−u víi Da Dung lµ 141 km, diÖn tÝch l−u vùc 2.010 km2. S«ng cã ®é dèc trung b×nh 0,010. Phô l−u cña Da Nhim vÒ bªn ph¶i cã Kr«ng Klet vµ Da Tam, bªn tr¸i cã Da Queyon. + Da Dung còng xuÊt ph¸t tõ d·y nói Langbian víi ®Ønh cao 2.167 m vµ ®i qua r×a phÝa t©y TP. §µ L¹t. C¸c phô l−u cña Da Dung vÒ bªn ph¶i ®¸ng kÓ cã Da Kanan vµ bªn tr¸i cã suèi Cam Ly. ChiÒu dµi Da Dung tÝnh ®Õn hîp l−u víi Da Nhim lµ 89 km, diÖn tÝch l−u vùc 1.275 km2, ®é dèc trung b×nh lßng s«ng 0,015. PhÇn trung l−u s«ng §ång Nai ®−îc kÓ tõ sau hîp l−u cña Da Nhim vµ Da Dung (Th−îng l−u th¸c Boljon vµ h¹ l−u tuyÕn hå §¹i Ninh) ®Õn th¸c TrÞ An. Tõ sau hîp l−u, dßng chÝnh §ång Nai l−în vßng cung «m lÊy cao nguyªn Di Linh-B¶o Léc, nhËn thªm n−íc tõ c¸c s«ng Dak N«ng vµ Da Anh K«ng ë bªn ph¶i cho ®Õn khi gÆp b·i C¸t Tiªn. PhÇn th−îng trung l−u nµy, s«ng cã chiÒu dµi 190 km, lßng s«ng hÑp, hai bê v¸ch ®øng, ®é dèc trung b×nh lßng s«ng 0,0031, t−¬ng øng víi ®é cao gi¶m tõ 720 m xuèng cßn 130 m. H¹ trung l−u dßng chÝnh s«ng §ång Nai tõ b·i C¸t Tiªn ®Õn TrÞ An. §o¹n nµy s«ng ®i qua vïng trung du, hai bªn bê cã b·i trµn réng. Víi chiÒu dµi 138 km, ®é dèc lßng s«ng 0,00065 vèi nhiÒu th¸c gÒnh vµ hÎm nói, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cã thÓ cho phÐp x©y dùng c¸c hå chøa n−íc lín. Trªn ®o¹n nµy s«ng cßn cã thªm c¸c phô l−u lín bªn tr¸i lµ Da Teh, Da Huoai vµ La Ngµ. Cuèi phÇn h¹ trung l−u lµ th¸c TrÞ An vµ hiÖn nay lµ nhµ m¸y thñy ®iÖn TrÞ An. Tõ d−íi th¸c cho ®Õn cöa Soµi R¹p lµ phÇn h¹ l−u s«ng, cã chiÒu dµi 150 km. S«ng ®i qua vïng ®ång b»ng, lßng s«ng réng, s©u, ®é dèc nhá, thñy triÒu ¶nh h−ëng ®Õn ch©n th¸c TrÞ An. C¸c phô l−u chÝnh ch¶y vµo s«ng §ång Nai ë h¹ l−u vÒ bªn ph¶i cã s«ng BÐ, s«ng Sµi Gßn vµ s«ng Vµm Cá, bªn tr¸i hÇu hÕt lµ c¸c suèi nhá mµ ®¸ng kÓ h¬n c¶ lµ s«ng L¸ Bu«ng. Cô thÓ ®Æc ®iÓm s«ng §ång Nai phÝa h¹ l−u tõ nhµ m¸y thuû ®iÖn TrÞ An ®Õn ng· ba mòi §Ìn ®á nh− sau: S«ng §ång Nai ®o¹n tõ cÇu §ång Nai tíi ng· ba s«ng Sµi Gßn cã chiÒu dµi kho¶ng 35km, lµ phÇn cuèi cïng cña s«ng §ång Nai. PhÝa bê h÷u lµ ®Þa phËn quËn 9 vµ quËn 2 - Tp. Hå ChÝ Minh cßn phÝa bê t¶ thuéc ®Þa phËn Tp Biªn Hoµ, huyÖn Long Thµnh vµ huyÖn Nh¬n Tr¹ch tØnh §ång Nai. §o¹n s«ng nµy vµo mïa m−a chÞu ¶nh h−ëng cña lò qua sù ®iÒu tiÕt cña hå TrÞ An vµ vµo mïa kh« l¹i chÞu ¶nh h−ëng cña chÕ ®é thñy triÒu biÓn §«ng. MÆt kh¸c, do Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 6 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång ®Þa h×nh quanh co khóc khuûu nªn chÕ ®é dßng ch¶y cña s«ng phøc t¹p, lßng s«ng bÞ më réng hoÆc xãi s©u ë c¸c ®o¹n cong. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cã thÓ chia ®o¹n s«ng nµy thµnh c¸c ®o¹n: tõ cÇu GÒnh ®Õn cÇu §ång Nai, tõ cÇu §ång Nai ®Õn ng· ba s«ng Bu«ng, ®o¹n tiÕp theo tõ ng· ba s«ng Bu«ng ®Õn ng· ba Ph−íc Lý vµ ®o¹n cßn l¹i cho ®Õn ng· ba mòi §Ìn ®á. a) §o¹n tõ cÇu GÒnh ®Õn cÇu §ång Nai: Nh¸nh chÝnh s«ng §ång Nai: §o¹n nµy dµi kho¶ng 3,8 km. VÒ mÆt ®Þa h×nh, chiÒu réng s«ng phÝa h¹ l−u cÇu GÒnh rÊt hÑp (kho¶ng 250 m), bÒ réng nhÊt lßng s«ng t¹i ®u«i cï lao phè ®Õn 800m. Lßng dÉn t¹i vÞ trÝ c¸ch cÇu GhÒnh vÒ h¹ l−u kho¶ng 600 m tån t¹i mét b·i ®¸ ngÇm kh¸ lín cã chiÒu réng kho¶ng 100 m vµ cã cao tr×nh + 0,30 m. Nh¸nh phô s«ng R¹ch C¸t tõ cuèi ph−êng Tam HiÖp ®Õn ng· ba hîp l−u cï lao Phè: §o¹n nµy n»m trªn ®Þa bµn ph−êng An B×nh dµi kho¶ng 2,2 km, cã chiÒu réng lßng s«ng hÑp kho¶ng 200m. §o¹n s«ng nµy trªn mÆt b»ng lµ ®o¹n s«ng cong gÊp cã d¹ng h×nh ch÷ U. b) §o¹n tõ cÇu §ång Nai ®Õn ng∙ ba s«ng Bu«ng: §o¹n nµy cã chiÒu dµi kho¶ng 10 km lµ ®o¹n s«ng th¼ng, chiÒu réng lßng s«ng thay ®æi vµ cã 2 cï lao lín Ba Xª vµ Ba Sang ë kho¶ng gi÷a cña ®o¹n s«ng. T¹i vÞ trÝ cÇu §ång Nai chiÒu réng s«ng kho¶ng 300m, sau ®ã më réng dÇn ®Õn ®o¹n gi÷a cï lao Ba Xª, Ba Sang, chiÒu réng s«ng kho¶ng1.400m. Theo c¸c tµi liÖu thèng kª cho thÊy, lßng s«ng ®−îc më réng phÝa bê t¶, nh−ng l¹ch chÝnh cña s«ng cã xu thÕ ®i th¼ng vµ n»m vÒ phÝa bê h÷u s«ng. L−u l−îng s«ng chñ yÕu ch¶y qua l¹ch chÝnh cßn ë l¹ch phô th× hÇu nh− kh«ng cã dßng ch¶y. Qua khái khu vùc c¸c cï lao, lßng s«ng thu hÑp l¹i dÇn vµ cã chiÒu réng trung b×nh lµ 450m ®Õn 550m. Bê h÷u thuéc ®Þa phËn c¸c ph−êng Long B×nh vµ Long Ph−íc quËn 9 - Tp. Hå ChÝ Minh. Bê s«ng thÊp vµ æn ®Þnh, kh«ng lë, kh«ng båi. Däc theo bê s«ng lµ ruéng lóa, xen lÉn c¸c vïng ®Êt trèng, dõa n−íc vµ cá lau mäc um tïm. Do hÖ thèng n−íc ngät trong vïng nµy khan hiÕm cho nªn d©n c− sèng th−a. Ngo¹i trõ mét ®o¹n ng¾n bê s«ng gi¸p cÇu §ång Nai lµ khu vùc c¶ng, cßn l¹i hÇu hÕt c¸c c¸c ®o¹n bê s«ng ®Õu bÞ ngËp n−íc khi thñy triÒu lªn, bê s«ng ch−a cã hÖ thèng bê bao ng¨n n−íc vµo phÝa trong. Bê t¶ thuéc ®Þa phËn ph−êng Long B×nh T©n thuéc Tp. Biªn Hoµ vµ x· Long H−ng huyÖn Long Thµnh tØnh §ång Nai. Trong ®o¹n nµy cã nhiÒu bÕn b·i bèc xÕp vËt liÖu vµ cÇu tµu cña c¶ng §ång Nai. Trong ph¹m vi 1,5 km tõ cÇu §ång Nai ®i vÒ phÝa Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 7 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång h¹ l−u lµ khu vùc c¶ng §ång Nai, ®o¹n nµy ®ang trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¶ng, mét sè c«ng tr×nh ®· x©y dùng tr−íc ®©y kh«ng ®−îc quy ho¹ch lµm bê s«ng ®øt ®o¹n vµ thiÕu mü quan. §o¹n ®−êng bê tiÕp theo ®Õn hÕt khu vùc cï lao Ba Xª, Ba Sang cã chiÒu dµi 2km, d©n c− tËp trung sèng ®«ng ®óc, trªn ®o¹n s«ng nµy hµng ngµy c¸c ho¹t ®éng khai th¸c c¸t b»ng nhiÒu h×nh thøc diÔn ra kh¸ nhén nhÞp vµ ®©y lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y xãi lë côc bé ë mét sè ®o¹n s«ng mÆc dï kh«ng cã t¸c ®éng cña dßng ch¶y lªn ®−êng bê. Däc theo ®o¹n ®−êng bê nèi tiÕp ®Õn khu vùc cöa s«ng Bu«ng cã chiÒu dµi 6,5 km mËt ®é d©n c− th−a dÇn cho ®Õn cuèi ®o¹n s«ng. Bê s«ng tho¶i vµ t−¬ng ®èi æn ®Þnh, ven s«ng chñ yÕu lµ cá lau vµ mét sè dõa n−íc xen lÉn nh÷ng ruéng lóa. c) §o¹n tõ ng· ba s«ng Bu«ng ®Õn ng· ba Ph−íc Lý §©y lµ ®o¹n s«ng cong, trªn chiÒu dµi 20km cã tíi 6 khóc cong ng−îc chiÒu nhau. Sù khóc khuûu cña s«ng ®· lµm cho lßng s«ng më réng, bÒ réng s«ng biÕn ®æi trong kho¶ng tõ 500m ®Õn 1.000m. ë c¸c ®o¹n bê lâm do t¸c ®éng cña dßng ch¶y, bê s«ng bÞ xãi lë t−¬ng ®èi m¹nh, chÕ ®é dßng ch¶y phøc t¹p g©y khã kh¨n cho giao th«ng thñy. Ho¹t ®éng khai th¸c c¸t trªn s«ng còng lµ mét nguyªn nh©n g©y biÕn ®éng lßng s«ng. Nh×n chung qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®o¹n s«ng diÔn ra theo tù nhiªn vµ hÇu nh− ch−a cã t¸c ®éng cña con ng−êi lªn ®o¹n s«ng. Bê h÷u lµ ®Þa phËn ph−êng Long Ph−íc, Long Tr−êng, Phó H÷u quËn 9 vµ mét phÇn ph−êng C¸t L¸i quËn 2 - Tp. Hå ChÝ Minh. §o¹n bê thuéc khu vùc quËn 2 chñ yÕu lµ dõa n−íc vµ nh÷ng c©y mäc tù nhiªn xen lÉn c¸c ruéng lóa, d©n c− sèng ven s«ng th−a thít. Bê s«ng thÊp, hÇu hÕt c¸c ®o¹n bÞ ngËp khi n−íc triÒu lªn. Do t¸c ®éng cña dßng ch¶y, ë mét sè ®o¹n cong bê s«ng xãi lë nhÑ, ®o¹n trªn vµ d−íi ng· ba Vµm ¤ trªn chiÒu dµi 2 km, ®o¹n sau r¹ch Vµm T¾c trªn chiÒu dµi 1,5 km, møc ®é xãi lë kho¶ng tõ 1m ®Õn 2 m/n¨m. Bê t¶ lµ ®Þa ph©n x· Tam An huyÖn Long Thµnh vµ x· Long T©n, §¹i Ph−íc huyÖn Nh¬n Tr¹ch tØnh §ång Nai. Do cÊu t¹o gÊp khóc cña c¸c ®o¹n cong, bê t¶ bÞ xãi lë m¹nh h¬n bê h÷u. §o¹n xãi lë m¹nh nhÊt ë khu vùc VÜnh Tuy x· Long T©n cã chiÒu dµi 4km, tèc ®éc xãi lë trªn 5m/n¨m; c¸c ®o¹n xãi lë nhÑ h¬n ë khu vùc Êp 6 x· Tam An trªn chiÒu dµi 3km; mét phÇn bê x· §¹i Ph−íc trªn chiÒu dµi 2,5km xãi lë nhÑ, tèc ®é xãi lë tõ 1m ®Õn 2m/n¨m. Trªn mét sè ®o¹n bê, hiÖn t−îng båi thÓ hiÖn râ rÖt: Bê s«ng tho¶i, c¸t båi thµnh b·i cô thÓ nh− ®o¹n gi¸p ng· ba Ph−íc Lý trªn chiÒu dµi 2km, ®o¹n gi¸p gianh gi÷a x· Tam An vµ x· Long T©n trªn chiÒu dµi 1,5 km. C¸c ®o¹n bê cßn l¹i nh×n chung lµ æn ®Þnh, dõa n−íc vµ c©y bÇn mäc un tïm, d©n c− sèng th−a thít ven s«ng. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 8 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång Lßng s«ng réng, khóc khuûu, trªn s«ng cã nhiÒu ghe thuyÒn vµ xµ lan khai th¸c c¸t. Theo nh− ng−êi d©n ë ®©y th× viÖc khai th¸c c¸t s¸t bê s«ng lµ nguyªn nh©n g©y s¹t lë bê. Do cã nhiÒu ®o¹n s«ng cong ng−îc chiÒu nhau nªn g©y khã kh¨n cho giao th«ng thñy mÆc dï lßng s«ng rÊt réng, v× vËy tµu thuyÒn qua l¹i ®o¹n s«ng th−êng ®i chËm, kh«ng g©y sãng lín lµm s¹t lë bê. d) §o¹n tõ ng· ba Ph−íc Lý ®Õn ng· ba mòi §Ìn ®á §©y lµ ®o¹n s«ng nèi tiÕp cã d¹ng h×nh phÔu, trªn chiÒu dµi 5 km, lßng s«ng më réng dÇn tõ 650m ®Õn 1.600m. ë cuèi ®o¹n s«ng tiÕp gi¸p víi s«ng Sµi Gßn vµ s«ng Nhµ BÌ, t¹i ng· ba s«ng nµy sù ph©n l−u vµ hîp l−u ®· lµm cho chÕ ®é dßng ch¶y phøc t¹p, ®©y lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù më réng cña lßng s«ng. Bê h÷u thuéc ®Þa phËn ph−êng C¸t L¸i vµ ph−êng Th¹ch Mü Lîi quËn 2- TP. Hå ChÝ Minh. §©y lµ khu vùc bÕn phµ C¸t L¸i, cÇu c¶ng cña nhµ m¸y xi m¨ng Sao Mai vµ nhµ m¸y xi m¨ng Hµ Tiªn ®ang x©y dùng. ë nh÷ng ®o¹n xung quanh khu vùc phµ C¸t L¸i trªn chiÒu dµi 3,5 km, bê s«ng hÇu hÕt ®· cã c¸c c«ng tr×nh bÕn b·i, cÇu c¶ng vµ nhµ d©n x©y dùng ven s«ng, bê s«ng bÞ khèng chÕ ë thÕ æn ®Þnh. §o¹n cuèi cïng tiÕp gi¸p víi s«ng Sµi Gßn trªn chiÒu dµi 1,5 km, do t¸c ®éng cña dßng ch¶y, sãng do giã vµ do tµu thuyÒn qua l¹i kÕt hîp víi ®Þa chÊt yÕu cña bê s«ng, lßng s«ng cã xu thÕ më réng dÇn, bê s«ng tho¶i vµ xãi lë ë møc trung b×nh, tèc ®é xãi lë kho¶ng 2m ®Õn 3m/n¨m. Bê t¶ thuéc ®Þa phËn x· Phó H÷u, huyÖn Nh¬n Tr¹ch, tØnh §ång Nai. Bê s«ng tho¶i, xu thÕ æn ®Þnh, cã nhiÒu bÇn vµ dõa n−íc mäc ven s«ng. §o¹n tõ phµ C¸t L¸i xuèng h¹ l−u trong ph¹m vi 1,5 km, bê s«ng cã hiÖn t−îng båi, c¸t båi l¾ng thµnh b·i ven s«ng. §o¹n trªn phµ C¸t L¸i bê s«ng l¹i cã hiÖn t−îng xãi nhÑ, bê s«ng dèc vµ cã bËc thôt, d©n c− sèng th−a thít ven s«ng. Lßng s«ng ë ®o¹n nµy kh¸ réng, mËt ®é tµu thuyÒn qua l¹i vµ neo ®Ëu trªn s«ng dµy ®Æc, phµ C¸t L¸i lµ tuyÕn ®−êng thñy quan träng nèi Tp. Hå ChÝ Minh vµ huyÖn Nh¬n Tr¹ch tØnh §ång Nai, ®©y cßn lµ tuyÕn giao th«ng thñy ®i c¶ng Sµi Gßn vµ c¶ng §ång Nai. Trªn s«ng cã nhiÒu tµu thuyÒn khai th¸c c¸t, ®©y còng lµ vïng neo ®Ëu tµu cña c¶ng C¸t L¸i vµ c¶ng Sµi Gßn. 1.3.2 S«ng La Ngµ S«ng La Ngµ lµ chi l−u lín duy nhÊt n»m bªn bê tr¸i dßng chÝnh. S«ng b¾t nguån tõ vïng nói cao ven Di Linh-B¶o Léc víi cao ®é tõ 1.300-1.600 m, ch¶y theo r×a phÝa T©y tØnh B×nh ThuËn, ®æ vµo dßng chÝnh t¹i ®iÓm c¸ch th¸c TrÞ An 38 km vÒ phÝa th−îng l−u. ChiÒu dµi cña s«ng theo nh¸nh Da Riam lµ 290 km, diÖn tÝch l−u vùc 4.100 km2. HÖ sè uèn khóc 1,5. §é dèc lßng s«ng ®Õn Tµ Pao lµ 0,0117 vµ ®Õn cöa lµ 0,005. L−u vùc s«ng ®−îc më réng ë phÇn th−îng l−u vµ h¹ l−u. Th−îng l−u s«ng gåm 2 nh¸nh lµ Da Riam vµ Da R'gna ch¶y qua vïng nói h¹ thÊp theo h−íng §«ng-Nam cña Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 9 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång cao nguyªn Di Linh, B¶o Léc víi cao ®é trung b×nh 800-900 m. L−u vùc phÇn trung l−u bÞ co th¾t t¹o cho l−u vùc cã h×nh d¹ng nh− mét con ong chóa. Tuy lµ vïng trung l−u nh−ng cã ®Þa h×nh rõng nói, bÞ chia c¾t nhiÒu bëi c¸c khe suèi, cao ®é biÕn ®æi tõ 700-120 m. Lßng s«ng dèc, l¾m ghÒnh ®¸, dßng ch¶y xiÕt. Tõ Tµ Pao ®Õn cöa lµ phÇn h¹ l−u, víi l−u vùc tr¶i réng t¹o nªn c¸nh ®ång réng lín vµ b»ng ph¼ng thuéc c¸c huyÖn T¸nh Linh vµ §øc Linh tØnh B×nh ThuËn, §Þnh Qu¸n vµ T©n Phó thuéc tØnh §ång Nai, víi cao ®é tõ 100-120 m. §o¹n nµy cã ®é dèc lßng s«ng kho¶ng 0,004, uèn khóc nhiÒu, ®Æc biÖt lµ tõ Tµ Pao ®Õn Vâ §¾t rÊt b»ng ph¼ng (dµi 82 km, ®é dèc trung b×nh 0,00024). Hai bªn bê s«ng nhiÒu ®Çm lÇy cã diÖn tÝch lín nh− BiÓn L¹c (280 ha), vµo mïa lò n−íc s«ng th−êng trµn lªn c¸nh ®ång hai bªn bê s«ng. H¹ l−u La Ngµ lµ vïng tròng thÊp ngËp lò hµng n¨m. 1.3.3 S«ng BÐ S«ng BÐ lµ chi l−u lín nhÊt n»m bªn bê ph¶i dßng chÝnh. H×nh thµnh tõ vïng nói phÝa T©y cña vïng Nam T©y Nguyªn (cao nguyªn Xnaro) ë ®é cao 600-800 m víi 3 nh¸nh lín lµ Dak R'lap, Dak Glun vµ Dak Huyot, s«ng BÐ ch¶y ra dßng chÝnh §ång Nai t¹i vÞ trÝ h¹ l−u th¸c TrÞ An 6 km. Víi chiÒu dµi 350 km vµ diÖn tÝch l−u vùc 7.650 km2, ®é uèn khóc 1,4, ®é dèc lßng s«ng 0,0032, s«ng BÐ cã l−u vùc hÇu nh− n»m trän trong ranh giíi hµnh chÝnh cña 2 tØnh B×nh Ph−íc vµ B×nh D−¬ng. Thñy triÒu chØ ¶nh h−ëng kho¶ng 10 km gÇn cöa nªn s«ng BÐ ®−îc xem lµ ®iÓn h×nh cña s«ng vïng trung du. Th−îng nguån s«ng BÐ cã ®Þa h×nh th−îng l−u bÞ chia c¾t, lßng s«ng dèc (®é dèc 0,072), s«ng suèi ch¶y trong nh÷ng khe nói nhá hÑp. Tõ sau Th¸c M¬ ®Õn suèi N−íc Trong lµ trung l−u s«ng, víi h−íng ch¶y chñ yÕu lµ B¾c-Nam, cao ®é l−u vùc biÕn ®æi tõ 50-120 m, ®é dèc lßng s«ng 0,00053. Tõ sau suèi N−íc Trong s«ng ®æi h−íng T©y B¾c-§«ng Nam vµ ®æ vµo s«ng §ång Nai t¹i vÞ trÝ sau th¸c TrÞ An kho¶ng 6 km. Thùc ra, ®o¹n s«ng nµy còng cã ®Þa h×nh vïng trung l−u s«ng. 1.3.4 S«ng Sµi Gßn S«ng Sµi Gßn ®−îc hîp thµnh tõ hai nh¸nh Sµi Gßn vµ Sanh §«i, b¾t nguån tõ c¸c vïng ®åi ë Léc Ninh vµ ven biªn giíi ViÖt Nam-C¨m Pu Chia, víi ®é cao kho¶ng 100-150 m. S«ng Sµi Gßn quanh co uèn khóc cao ®é ®¸y biÕn ®æi tõ -10,0 ®Õn -30,0m, xuÊt hiÖn nhiÒu vùc s©u, lßng s«ng réng tõ 200 ®Õn 400m. S«ng Sµi Gßn mang s¾c th¸i cña s«ng ®ång b»ng ®¬n tuyÕn vµ lµ s«ng chÞu ¶nh h−ëng m¹nh cña thuû triÒu, ®é dèc nhá (0,0013). S«ng cã diÖn tÝch l−u vùc 4.700 km2, chiÒu dµi 280 km. Thñy triÒu cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn tËn DÇu TiÕng, c¸ch cöa 148 km vµ c¸ch biÓn 206 km. §a phÇn s«ng ch¶y trong vïng ®ång b»ng b»ng ph¼ng cã cao ®é tõ 5-20 m. S«ng Sµi Gßn ch¶y ngang Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 10 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång TP. Hå ChÝ Minh trªn mét ®o¹n kho¶ng 70 km vµ ®æ ra s«ng Nhµ BÌ t¹i ng· ba mòi §Ìn §á. Tõ Thñ DÇu Mét ®Õn cöa, s«ng Sµi Gßn cã ®é réng chõng 200-300 m, kh¸ s©u, ®Æc biÖt lµ ®o¹n gÇn cöa s«ng. Cô thÓ ®Æc ®iÓm lßng dÉn s«ng Sµi Gßn qua c¸c ph©n ®o¹n ®−îc m« t¶ nh− sau: Beù Saøi Goøn Ñoàng Nai VC.Ñoâng VC. Taây 6,300 km2 289 km 4,500 km2 250 km 7,650 km2 350 km 4,100 km2 290 km 6,000 km2 235 km 6,700 km2 208 km ÑBSCL 14,800 km2 420 km La Ngaø VUØNG PHUÏ CAÄN VEN Å Bieån Ñoâng H×nh 1.3: S¬ häa hÖ thèng s«ng §ång Nai S«ng Sµi Gßn - §ång Nai ch¶y qua ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh thuéc phÇn h¹ l−u cña c«ng tr×nh hå DÇu TiÕng vµ thñy ®iÖn TrÞ An, thuéc vïng b»ng ph¼ng thÊp vµ tròng, chÞu ¶nh h−ëng rÊt s©u s¾c cña chÕ ®é b¸n nhËt triÒu biÓn §«ng, ®ång thêi chÞu sù chi phèi, ®iÒu tiÕt cña c¸c c«ng tr×nh th−îng nguån. S«ng Sµi Gßn, sau ®Ëp DÇu TiÕng, thuéc s«ng ®ång b»ng, ch¶y quanh co, uèn khóc, ®æi chiÒu liªn tôc ra ®Õn tËn cöa s«ng (ng· ba s«ng Sµi Gßn víi s«ng §ång Nai) víi hÖ sè uèn khóc K=l/L=1,76. Tuy nhiªn, biªn ®é dao ®éng (Tm) kh«ng lín nh− s«ng §ång Nai vµ cã xu h−íng xung quanh mét trôc ch¶y theo h−íng T©y b¾c - §«ng nam. Tõ ch©n ®Ëp DÇu TiÕng lßng s«ng cã xu thÕ ®−îc më réng khi ra ®Õn cöa. §o¹n tõ ®Ëp ®Õn BÕn D−îc (Cñ Chi), n¬i gi¸p cña ba tØnh T©y Ninh - B×nh D−¬ng vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh dµi 37,8km, ch¶y qua ®Þa phËn huyÖn DÇu TiÕng bªn h÷u ng¹n, huyÖn D−¬ng Minh Ch©u vµ Tr¶ng Bµng thuéc T©y Ninh bªn t¶ ng¹n, chiÒu réng lßng s«ng tõ 70÷100m. §o¹n tiÕp theo ®Õn cÇu B×nh Ph−íc dµi 63,2km, ch¶y qua c¸c huyÖn Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 11 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång BÕn C¸t - ThÞ x· Thñ DÇu Mét vµ huyÖn ThuËn An, tØnh B×nh D−¬ng bªn h÷u ng¹n vµ c¸c huyÖn Cñ Chi, Hãc M«n, mét phÇn quËn 12 bªn t¶ ng¹n, chiÒu réng s«ng t¨ng dÇn tõ 100m ®Õn 200m t¹i Thñ DÇu Mét, 220m t¹i cÇu B×nh Ph−íc. §o¹n tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn cöa s«ng (ng· ba mòi §Ìn ®á) dµi 36,1km, ch¶y hoµn toµn trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh, bªn h÷u ng¹n gåm c¸c quËn Thñ §øc, quËn 2, bªn t¶ ng¹n gåm mét phÇn quËn 12, quËn B×nh Th¹nh, quËn 1, quËn 4, quËn 7, chiÒu réng s«ng tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn cÇu SµI Gßn trung b×nh tõ 220 ®Õn 250m, ®o¹n h¹ l−u cÇu Sµi Gßn ra ®Õn cöa më réng dÇn 300m t¹i khu vùc quËn 7, quËn 2 vµ gÇn cöa kho¶ng 700÷800m. Nh×n chung, phÇn h¹ l−u s«ng Sµi Gßn thuéc d¹ng s«ng ®¬n, lßng s«ng kh«ng cã c¸c cï lao gi÷a dßng, mÆt c¾t ngang lßng dÉn cã d¹ng ch÷ U, ch÷ V t−¬ng ®èi ®èi xøng, t¹i c¸c khu vùc s«ng cong hoÆc ph©n nhËp l−u cã d¹ng ch÷ V lÖch vÒ phÝa bê lâm hoÆc phÝa cöa ph©n nhËp l−u. So víi s«ng Sµi Gßn, s«ng §ång Nai sau thñy ®iÖn TrÞ An cã biªn ®é dao ®éng (Tm) trªn mÆt b»ng lín h¬n, cã c¸c cï lao gi÷a dßng nh− cï lao B¹ch §»ng (Uyªn H−ng), cï lao Rïa, cï lao Phè, cï lao Ba Xª, Ba Sang, cï lao ¤ng Cån, lßng s«ng réng h¬n. a). S«ng Sµi Gßn ®o¹n tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn cÇu Sµi Gßn. Tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn cÇu Sµi Gßn víi chiÒu dµi kho¶ng 20km cã rÊt nhiÒu kªnh, r¹ch ®æ vµo, chiÒu réng lßng s«ng t−¬ng ®èi ®Òu nhau, trung b×nh lµ 220÷260m, n¬i réng nhÊt ®o ®−îc 320m. Do ®Þa h×nh s«ng bÞ uèn cong cã n¬i cong l¹i gÇn nh− mét vßng trßn nh− t¹i khu vùc B×nh Quíi - Thanh §a ph−êng 27, 28 quËn B×nh Th¹nh lµm cho h−íng dßng ch¶y tíi bê lâm qua c¸c ®o¹n cong lín, dßng chñ l−u, trôc ®éng lùc Ðp s¸t bê lâm. Xem h×nh 1.4 Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 12 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång H×nh 1.4: §Æc ®iÓm lßng dÉn s«ng Sµi Gßn – khu vùc b¸n ®¶o Thanh §a b). §o¹n tõ cÇu Sµi Gßn ®Õn mòi §Ìn ®á §o¹n s«ng tõ cÇu Sµi Gßn ®Õn mòi §Ìn §á dµi 16.3km, n»m trªn ®Þa bµn c¸c quËn 1, 2, 4, 7. §o¹n nµy cã 3 khóc cong, trong ®ã cã 2 khóc cong t¹i cÇu c¶ng ELTGAZ (quËn 4) vµ t¹i c¶ng Rau qu¶ (quËn 7) lµ gÊp khóc. ChiÒu réng lßng s«ng kh«ng ®Òu nhau, ®o¹n tõ cÇu Sµi Gßn ®Õn kªnh TÎ dµi 6.2 km, chiÒu réng lßng s«ng trung b×nh lµ 290 m, cßn ®o¹n tõ kªnh TÎ ®Õn mòi §Ìn ®á dµi 10.1km, chiÒu réng lßng s«ng trung b×nhlµ 470 m, réng nhÊt lµ ®o¹n gÇn mòi §Ìn ®á, cã n¬i lßng s«ng réng 860m. Trªn ®o¹n s«ng nµy n−íc s©u nªn tËp trung nhiÒu bÕn c¶ng rÊt lín vµ hiÖn ®¹i vµo bËc nhÊt n−íc ta nh− T©n c¶ng, c¶ng Sµi Gßn, c¶ng T©n ThuËn §«ng, c¶ng BÕn NghÐ, c¶ng container, nhiÒu kho tµng, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®ãng tµu lín nh− Ba Son, c¸c khu d©n c− cña thµnh phè Hå ChÝ Minh trªn ®Þa bµn quËn 2. Däc theo hai bªn bê s«ng lµ hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê, trong ®ã bao gåm kÌ kiªn cè b¶o vÖ cÇu c¶ng, b¶o vÖ nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®ãng tµu, bÕn phµ vµ b¶o vÖ c¸c khu d©n c−, cho nªn ®−êng bê hai bªn s«ng lµ t−¬ng ®èi æn ®Þnh nhÊt so víi c¸c ®o¹n kh¸c cña s«ng Sµi Gßn. Xem b¶ng 1.1 Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 13 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. TT I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 II 1 2 3 4 5 6 7 8 9 §ång B¶ng 1.1: H×nh th¸i mÆt b»ng cña c¸c khóc s«ng cong tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn ng· ba mòi §Ìn ®á thuéc h¹ du hÖ thèng s«ng Sµi Gßn - §ång Nai HÖ sè Biªn B¸n Gãc cong ®é kÝnh VÞ trÝ t©m K=l / L khóc khóc cña (*) s«ng s«ng khóc cong cong s«ng Tm R cong (km) ϕ (®é) (km) Tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn cÇu Sµi Gßn X· VÜnh Phó, huyÖn ThuËn An, tØnh B×nh 1,04 1,034 36 0,55 D−¬ng X· An Phó §«ng, huyÖn Hãc M«n (ngang 1,09 0,992 90 1,125 cÇu B×nh Ph−íc) R¹ch CÇu, r¹ch Kinh 1,13 0,692 90 1,175 Ph−êng HiÖp B×nh Ph−íc, Thñ §øc 1,21 0,76 112 0,800 Ph−êng 13, quËn B×nh Th¹nh 1,06 1,094 68 0,575 CÇu B×nh Lîi 1,12 0,735 92 0,475 Ph−êng HiÖp B×nh Ch¸nh, Thñ §øc 1,08 1,986 70 0,100 Ph−êng 28, quËn B×nh Th¹nh (®èi diÖn r¹ch 1,14 0,462 78 1,425 Gß Dõa) Ph−êng 28, quËn B×nh Th¹nh (®èi diÖn s«ng 1,10 0,810 77 0,450 Thñ §øc vµ r¹ch §µo) Ph−êng 28, quËn B×nh Th¹nh (ngang khu 1,53 0,879 163 1,375 vùc r¹ch Bµng, r¹ch §Ëp) Ph−êng An Phó, quËn 2 1,22 1,094 124 1,600 §o¹n tõ cÇu Sµi Gßn ®Õn ng∙ ba mòi §Ìn ®á. Tõ cÇu Sµi Gßn ®Õn r¹ch ThÞ NghÌ (quËn 1) 1,18 1,314 85 0,925 Tõ r¹ch T− R« ®Õn khu d©n c− (quËn 2) ®èi 1,12 1,093 70 0,875 diÖn ®−êng T«n §øc Th¾ng Tõ c«ng ty Caric ®Õn khu d©n c− (quËn 2) 1,079 58 ®èi diÖn ®−êng Hµm Nghi vµ nhµ l−u niÖm 1,12 B¸c Hå C¸c khu d©n c− (quËn 2) ®èi diÖn s«ng Sµi 1,08 2,48 46 Gßn vµ cÇu c¶ng K12C, 12B Khu d©n c− (quËn 2) ®èi diÖn c¶ng T©n 1,23 0,674 79 ThuËn §«ng vµ c¸c cÇu c¶ng K14, K15A, K15B Khu vùc c¶ng ELTGAZ 1,23 0,494 83 GÇn khu vùc c¶ng ELTGAZ thuéc quËn 1 1,15 0,991 38 (®èi diÖn Giång ¤ng Tè) Khu vùc ®èi diÖn B×nh Tr−ng T©y, Th¹nh 1,06 2,479 27 Mü Lîi Khu vùc thuéc quËn 2 (®èi diÖn víi c¶ng 1,38 0,62 127 Rau Qu¶, c¶ng Lotus) Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 14 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång Ghi chó: (*) l: ChiÒu dµi thùc cña khóc s«ng cong L: ChiÒu dµi d©y cung cña khóc s«ng cong K: HÖ sè quan hÖ h×nh d¹ng (hÖ sè cong gÊp khóc) Ph©n tÝch h×nh th¸i mÆt b»ng cña tuyÕn s«ng còng cho thÊy : do cÊu tróc ®Þa chÊt cã phÇn ®ång nhÊt, h×nh th¸i mÆt c¾t ngang lßng s«ng chñ yÕu quan hÖ ®Õn ®iÒu kiÖn dßng ch¶y vµ còng chÝnh v× vËy sù biÕn ®æi cña chiÒu réng lßng s«ng däc theo Khu ®« thÞ míi Thñ Thiªm(t−¬ng lai) – trªn s«ng Sµi Gßn H×nh 1. 5: Khu ®« thi míi Thñ Thiªm – Q2 trªn s«ng Sµi Gßn s«ng kh«ng cã sù më réng hay co hÑp ®ét biÕn: + §o¹n tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn ng· ba mòi §Ìn ®á: chiÒu réng trung b×nh B = 220 ÷ 470m. Chç réng nhÊt s«ng Sµi Gßn t¹i cöa s«ng, n¬i hîp l−u víi s«ng §ång Nai), t¹i ng· ba mòi §Ìn ®á, chiÒu réng lµ 860m. + Tõ cÇu B×nh Ph−íc ®Õn cÇu Sµi Gßn : - Trªn toµn ®o¹n nµy cã 12 ®o¹n s«ng cong víi 8 lÇn ®æi chiÒu. - §o¹n cong cã hai b¸n kÝnh cong cïng chiÒu thay ®æi lín nhÊt tr−íc cÇu Sµi Gßn lµ 3,04; nhá nhÊt t¹i khu vùc cÇu B×nh Ph−íc lµ 1,43. - Gi÷a hai ®o¹n s«ng cong ng−îc chiÒu hoÆc ®o¹n chuyÓn tiÕp ng¾n, hoÆc kh«ng cã ®o¹n chuyÓn tiÕp. - §o¹n s«ng cã b¸n kÝnh nhá nhÊt khu vùc r¹ch ¤ng Ngò R11=360m vµ lín nhÊt ®o¹n s«ng HiÖp B×nh Ch¸nh R7=1986m. + Tõ cÇu Sµi Gßn ®Õn ng· ba mòi §Ìn ®á: Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 15 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång - Trªn toµn ®o¹n nµy cã 5 ®o¹n s«ng cong víi 4 lÇn ®æi chiÒu. Trong ®ã khu vùc Thñ Thiªm- Q2 lµ mét ®Ønh cong, t−¬ng lai sÏ lµ khu ®« thÞ míi vµ hiÖn ®¹i. Xem h×nh 1.5. - Cã hai ®o¹n cong b¸n kÝnh cong cïng chiÒu thay ®æi 3÷4 lÇn. - Gi÷a hai ®o¹n s«ng cong ng−îc chiÒu hoÆc lµ ®o¹n s«ng chuyÓn tiÕp ng¾n, hoÆc kh«ng cã ®o¹n chuyÓn tiÕp. - §o¹n s«ng cã b¸n kÝnh nhá nhÊt khu vùc r¹ch c¸ Trª lín R6=494m vµ lín nhÊt ®o¹n s«ng c¶ng Sµi Gßn R4=2480m. 1.3.5 S«ng Vµm Cá Vµm Cá lµ tªn gäi chung tõ sau hîp l−u cña hai con s«ng lín lµ Vµm Cá §«ng vµ Vµm Cá T©y. §©y lµ hai con s«ng ®iÓn h×nh cña s«ng vïng ¶nh h−ëng triÒu víi c¸c nÕp uèn ®Òu ®Æn lÖch t©m mét ®−êng th¼ng nèi tõ ®iÓm cuèi bÞ ¶nh h−ëng triÒu ®Õn cöa. S«ng Vµm Cá §«ng cã diÖn tÝch l−u vùc 6.300 km2, chiÒu dµi 283 km. S«ng Vµm Cá T©y cã diÖn tÝch kho¶ng 3.200 km2, chiÒu dµi 235 km. Sau khi hîp l−u, ®o¹n s«ng chung cã chiÒu dµi 36 km vµ ®æ ra dßng chÝnh §ång Nai t¹i ®iÓm gÇn cöa Xoµi R¹p. Tuy cïng mét hÖ thèng nh−ng mçi s«ng l¹i cã mét ®Æc ®iÓm riªng. Vµm Cá §«ng cã nguån ®éc lËp, n»m trän trong phÇn ®Êt M§NB, nªn ®−îc xem lµ thuéc hÖ thèng s«ng §ång Nai. Trong khi ®ã, Vµm Cá T©y cã quan hÖ chÆt chÏ vÒ mÆt thñy v¨n-thñy lùc víi s«ng TiÒn, nªn ®−îc xem lµ thuéc §BSCL. C¶ hai s«ng nµy ®Òu cã ®é dèc lßng s«ng rÊt nhá (0,00005–0,0001), vµ v× vËy, thñy triÒu ¶nh h−ëng rÊt s©u, 190 km trªn Vµm Cá §«ng vµ 170 km trªn s«ng Vµm Cá T©y, kÓ tõ hîp l−u hai s«ng, tøc lµ kho¶ng 240 km vµ 220 km c¸ch biÓn. 1.3.6 HÖ thèng s«ng kªnh vïng h¹ l−u hÖ thèng s«ng §ång Nai H¹ l−u HTS§N cã mét m¹ng l−íi s«ng-kªnh kh¸ dµy. Ngoµi mét sè s«ng r¹ch tù nhiªn cßn lµ c¸c kªnh ®µo. Tõ sau TrÞ An, s«ng §ång Nai ®i vµo vïng ¶nh h−ëng thñy triÒu, lßng s«ng më réng vµ s©u, thÝch hîp víi lo¹i dao ®éng lªn xuèng cña triÒu. Tõ Nhµ BÌ trë xuèng, s«ng chia thµnh nhiÒu nh¸nh nhá, mµ ®¸ng kÓ h¬n c¶ lµ s«ng Lßng Tµu. S«ng Sµi Gßn vµ Vµm Cá §«ng ®−îc nèi b»ng c¸c kªnh ®µo kh¸ lín nh− R¹ch Tra, Th¸i Mü, kªnh X¸ng, kªnh Ngang... HÖ thèng kªnh §«i-kªnh TÎ vµ s«ng B×nh §iÒn ®i ngang qua trung t©m TP. Hå ChÝ Minh, nèi s«ng Sµi Gßn víi Vµm Cá §«ng. 1.3.7- S«ng Nhµ BÌ( ng∙ ba mòi §Ìn ®á ®Õn ng∙ ba mòi Nhµ BÌ): Sau vïng hîp l−u víi s«ng §ång Nai lµ s«ng Nhµ BÌ cã lßng s«ng réng B (1000 -1600m), ®¸y s«ng biÕn ®æi -10,0 ®Õn -24,0m; chç hîp l−u s©u ®Õn 30m. §©y lµ ®o¹n s«ng cong bê h÷u lu«n bÞ x©m thùc. PhÝa d−íi ng· ba mòi Nhµ BÌ ph©n thµnh hai ph©n Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 16 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång l−u: Lßng Tµu, cã chiÒu réng B = 380 - 580m vµ Soµi R¹p, cã chiÒu réng B = 1000m, ®é s©u h = 6 -10m. Däc theo tuyÕn s«ng Sµi Gßn - §ång Nai lµ c¶ m¹ng l−íi c¶ng lín nhá vµ ®−îc coi lµ tuyÕn giao th«ng thñy quan träng vµ bËc nhÊt khu vùc. S«ng Nhµ BÌ ®o¹n tõ ng· ba mòi §Ìn ®á ®Õn ng· ba mòi Nhµ BÌ cã chiÒu dµi kho¶ng 9km, nh−ng lµ ®o¹n s«ng cong, lßng s«ng rÊt réng vµ kh«ng ®Òu nhau. T¹i hai ®Çu mòi §Ìn ®á vµ Nhµ BÌ, lßng s«ng më réng cã nhiÒu n¬i réng ®Õn 1.600m, cßn ®o¹n gi÷a th× hÑp l¹i kho¶ng 1.100m. Däc theo ®o¹n bê lâm cña khóc s«ng cong nµy cã nhiÒu n¬i ®−êng bê ®· bÞ s¹t lë. Tæng céng s«ng Nhµ BÌ tõ ng· ba mòi §Ìn ®á ®Õn ng· ba mòi Nhµ BÌ cã 1.050m ®−êng bê h÷u thuéc quËn 7 vµ huyÖn Nhµ BÌ còng nh− 300m ®−êng bê t¶ thuéc huyÖn Nh¬n Tr¹ch, §ång Nai lµ bÞ s¹t lë víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, nh−ng nghiªm träng nhÊt lµ t¹i mòi §Ìn ®á vµ t¹i ng· ba s«ng Nhµ BÌ - s«ng Phó Xu©n (r¹ch D¬i), cßn l¹i t¹i nh÷ng ®o¹n kh¸c møc ®é s¹t lë Ýt h¬n. 1.3.8 - S«ng Lßng Tµu vµ s«ng Ng∙ B¶y tõ mòi Nhµ BÌ ®Õn vÞnh Gµnh R¸i, biÓn §«ng: a) - S«ng Lßng Tµu tõ mòi Nhµ BÌ ®Ðn s«ng Ng∙ B¶y: S«ng Nhµ BÌ b¾t nguån tõ vïng hîp l−u cña hai s«ng lín Sµi Gßn, §ång Nai cã chiÒu dµi kho¶ng 9km vµ phÇn cuèi s«ng bÞ b¸n ®¶o B×nh Kh¸nh ch¾n ngang t¹o thµnh hai ®o¹n s«ng ph©n l¹ch rÊt lín. Lßng s«ng Nhµ BÌ rÊt réng tõ 1.200m ®Õn 1.600m vµ ®−îc xem nh− mét s«ng c¸i. §o¹n cuèi s«ng Nhµ BÌ chia lµm hai nh¸nh lín lµ nh¸nh s«ng Lßng Tµu vµ nh¸nh s«ng Soµi R¹p. S«ng Lßng Tµu quanh co uèn khóc, chiÒu réng lßng s«ng thay ®æi tõ kho¶ng 300m (®o¹n tõ r¹ch §¬n ®Õn s«ng L«i Giang) ®Õn chiÒu réng kho¶ng 1.000m (®o¹n tõ ng· ba s«ng Nhµ BÌ ®Õn ng· ba trªn cña s«ng §ång Tranh). Lßng s«ng rÊt s©u, nhiÒu n¬i s©u h¬n 30m vµ lµ tuyÕn ®−êng giao th«ng thuû néi ®Þa vµ quèc tÕ lín nhÊt n−íc ta. S«ng Lßng Tµu ®−îc nèi tiÕp bëi s«ng Ng· B¶y vµ ®æ ra vÞnh Gµnh R¸i, biÓn §«ng qua cöa Ng· B¶y. Tõ ng· ba s«ng Nhµ BÌ - Lßng Tµu ®Õn ng· ba s«ng Lßng Tµu - Ng· B¶y ®−îc chia thµnh hai phÇn: phÇn phÝa bê t¶ vµ phÇn phÝa bê h÷u s«ng. * PhÇn phÝa bê h÷u s«ng Lßng Tµu: PhÇn phÝa bê h÷u s«ng Lßng Tµu b¾t ®Çu tõ mòi B×nh Kh¸nh thuéc x· B×nh Kh¸nh ®Õn ng· ba s«ng Ng· B¶y thuéc x· Long Hoµ, huyÖn CÇn Giê thµnh phè Hå ChÝ Minh cã chiÒu dµi kho¶ng 35km. PhÝa bê h÷u quanh co, cã nhiÒu ®o¹n cong gÊp khóc nh− khóc cong An Ng·i vµ khóc cong gÇn ng· ba s«ng Lßng Tµu - L«i Giang. - §o¹n ®−êng bê tõ mòi B×nh Kh¸nh ®Õn kinh ¤ng §øc (hay cßn gäi lµ kinh Ngay) cã chiÒu dµi 3km lµ ®o¹n bê t−¬ng ®èi th¼ng. Lßng s«ng ®o¹n nµy cã chiÒu réng Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 17 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång kho¶ng 1.000m vµ lµ mét trong nh÷ng ®o¹n réng nhÊt cña s«ng Lßng Tµu. MÆc dï lßng s«ng rÊt réng nh−ng do ®©y lµ ng· ba ph©n l−u cña s«ng Nhµ BÌ mµ còng lµ ng· ba hîp l−u cña c¸c s«ng Nhµ BÌ-Lßng Tµu-Soµi R¹p, h¬n n÷a ®©y lµ ®o¹n quanh cña tÊt c¶ c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng thñy cã träng t¶i lín tõ s«ng Nhµ BÌ ra biÓn vµ ng−îc l¹i cho nªn bê s«ng ®o¹n nµy th−êng xuyªn bÞ s¹t lë, trung b×nh kho¶ng tõ 0,5m ®Õn 1,5m/n¨m. Trªn bê lµ dõa n−íc mäc rÊt dµy vµ cã nh÷ng bôi dõa cao kho¶ng 8m, nh−ng nhiÒu gèc dõa còng ®· bÞ xãi lë vµ tr«i theo s«ng. - Tõ kinh ¤ng §øc ®Õn r¹ch §−íc dµi 2,5km ®−êng bê cã xu thÕ båi, tuy møc ®é kh«ng nhiÒu nh−ng khi n−íc triÒu rót cã thÓ thÊy ®−îc mét b·i båi kh¸ dµi ch¹y däc theo bê. §o¹n nµy trªn bê còng cã rÊt nhiÒu dõa n−íc vµ mét Ýt c¸c lo¹i c©y t¹p kh¸c nh− bÇn, chµ lµ hay keo. - Tõ r¹ch §−íc ®Õn r¹ch V©n cã chiÒu dµi kho¶ng 1,5km nh−ng bÞ s¹t lë m¹nh, trung b×nh tõ 1,5m ®Õn 2m/n¨m. §©y lµ ®o¹n s«ng cong vµ luång tµu ch¹y l¹i gÇn bê cho nªn sãng do tµu g©y nªn cã biªn ®é rÊt cao vµ lµm cho bê th−êng xuyªn bÞ s¹t lë m¹nh. Trªn bê còng cã rÊt nhiÒu dõa n−íc vµ c¸c lo¹i c©y kh¸c, nh−ng bê vÉn bÞ s¹t lë. - Tõ r¹ch V©n ®Õn T¾c C¶ C¸t (®èi diÖn ng· ba trªn cña s«ng §ång Tranh) cã chiÒu dµi kho¶ng 2,5km lµ ®o¹n ®−êng bê t−¬ng ®èi æn ®Þnh, kh«ng bÞ s¹t lë, cã mét vµi ®o¹n ®ang båi, nh−ng møc ®é båi kh«ng nhiÒu. §o¹n nµy s«ng hÑp dÇn vµ chiÒu réng lßng s«ng cßn kho¶ng 500m so víi 1.000m t¹i ng· ba mòi B×nh Kh¸nh. - §o¹n ®−êng bê tõ T¾c C¶ C¸t ®Õn doi ®Êt ®èi diÖn N«ng tr−êng §« Hßa cã chiÒu dµi kho¶ng 3km lµ ®o¹n bê låi, bê æn ®Þnh vµ nhiÒu ®o¹n båi. Trªn bê lµ dõa n−íc cao tõ 6m ®Õn 8m vµ nhiÒu bÇn mäc xen kÏ nhau. - §o¹n ®−êng bê thuéc N«ng tr−êng QuËn 3, tõ doi ®Êt ®èi diÖn N«ng tr−êng §« Hßa ®Õn chî x· Tam Th«n HiÖp cã chiÒu dµi kho¶ng 6km hÇu nh− ®Òu bÞ s¹t lë, trong ®ã cã nhiÒu ®o¹n bÞ lë m¹nh tõ 2m ®Õn 4m/n¨m. §o¹n nµy lßng s«ng nhá vµ uèn khóc nªn khi triÒu rót dßng ch¶y rÊt m¹nh vµ l¹ch s©u s¸t bê. H¬n n÷a sãng tµu còng ®· g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng rÊt m¹nh vµo bê lµm cho bê th−êng xuyªn bÞ s¹t lë. NhiÒu gèc dõa n−íc rÊt lín bÞ xãi lë vµ tr«i trªn s«ng. Trong ®o¹n nµy d©n c− sèng rÊt ®«ng ®óc vµ nhiÒu ng−êi ®· x©y dùng c¸c bê kÌ b»ng ®¸ héc hay cõ trµm ®Ó b¶o vÖ nhµ cöa cña hä. - §o¹n ®−êng bê tõ chî x· Tam Th«n HiÖp ®Õn mòi An Ng·i dµi kho¶ng 3km lµ mét ®o¹n th¼ng vµ t−¬ng ®èi æn ®Þnh kh«ng cã hiÖn t−îng xãi hay båi. Trªn bê lµ rÊt nhiÒu dõa n−íc kh¸ cao vµ bÇn mäc xen kÏ nhau. Tuy nhiªn t¹i mòi An Ng·i th× ®−êng bê nhiÒu chç bÞ xãi lë m¹nh do t¸c ®éng cña sãng tµu khi ch¹y qua ®o¹n cong gÊp khóc An Ng·i vµ ng−êi d©n ®· x©y dùng mét ®o¹n kÌ ®¸ dµi kho¶ng 200m rÊt kiªn cè. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 18 §Ò tµi KC.08-29: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p KHCN ®Ó æn ®Þnh lßng dÉn h¹ du hÖ thèng s«ng Nai - Sµi Gßn phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi vïng §«ng Nam bé. §ång T¹i khóc s«ng cong nµy chiÒu réng lßng s«ng chØ ®é kho¶ng 200m vµ khi triÒu xuèng thÊp th× tµu ch¹y qua ®o¹n nµy rÊt khã, nhÊt lµ khi cã hai chiÕc tr¸nh nhau. - §−êng bê tõ T¾c ¤ng NghÜa (mòi An Ng·i) ®Õn r¹ch §¬n cã chiÒu dµi 2,5km kh¸ æn ®Þnh kh«ng lë, kh«ng båi. §o¹n nµy ®· b¾t ®Çu cã Ýt dõa n−íc, nh−ng nhiÒu lo¹i c©y ngËp mÆn kh¸c nh− bÇn, m¾m mäc kh¸ nhiÒu. Vïng nµy däc theo bê s«ng cã Ýt d©n c− sinh sèng vµ nh÷ng vïng cã ®«ng d©n c− ®Òu n»m s©u vµo trong c¸ch bê kho¶ng h¬n 1km. - §o¹n ®−êng bê tõ r¹ch §¬n ®Õn ng· ba s«ng Lßng Tµu - §ång Tranh - Ng· B¶y cã chiÒu dµi kho¶ng 14km lµ nh÷ng c¸nh rõng ngËp mÆn víi ®ñ c¸c lo¹i c©y, nh−ng nhiÒu nhÊt lµ ®−íc (chiÕm kho¶ng 70%), bÇn (20%) vµ c¸c lo¹i c©y ngËp mÆn kh¸c nh− m¾m, só, vÑt (10%). Nh÷ng khu rõng ngËp mÆn nµy do Tæng ®éi Thanh niªn xung phong, ®éi An B×nh, huyÖn CÇn Giê phô tr¸ch. §©y lµ l¸ phæi cña thµnh phè Hå ChÝ Minh, lµ rõng sinh th¸i do con ng−êi trång lín nhÊt n−íc ta vµ ®· ®−îc tæ chøc V¨n hãa, Khoa häc vµ Gi¸o dôc cña Liªn HiÖp Quèc (UNESCO) c«ng nhËn lµ rõng sinh quyÓn cña ThÕ giíi. §o¹n ®−êng bê nµy rÊt æn ®Þnh hÇu nh− kh«ng bÞ s¹t lë v× c¸c lo¹i c©y nh− ®−íc, bÇn cã rÔ ¨n rÊt s©u vµo trong ®Êt nªn chèng ®−îc sãng giã, nhÊt lµ sãng do c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i thñy lín t¹o nªn. Qu¸ nöa buæi chiÒu rÊt nhiÒu c¸c lo¹i chim bay vÒ nh÷ng tæ cña chóng trong khu rõng ngËp mÆn nµy. §©y lµ mét nguån tµi s¶n rÊt quÝ gi¸ cña thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ cña c¶ n−íc. Däc theo bê s«ng hiÖn nay cã c¸c Tr¹m kiÓm so¸t cña c¸c Tæng ®éi Thanh niªn xung phong canh gi÷ rõng ®Ó ®Ò phßng c¸c vô ch¸y rõng vµ ph¸ rõng. * PhÇn phÝa bê t¶ s«ng: PhÝa bê t¶ s«ng Lßng Tµu còng ®−îc b¾t ®Çu tõ mòi B×nh Kh¸nh ®Õn ng· ba s«ng Lßng Tµu-§ång Tranh-Ng· B¶y cã chiÒu dµi kho¶ng 34km. Bê t¶ s«ng Lßng Tµu quanh co, uèn khóc cã nhiÒu ®o¹n s«ng cong vµ cã nhiÒu s«ng lín ®æ vµo nh− s«ng §ång Tranh, s«ng T¾c §inh CÇu, s«ng Dõa. - §−êng bê tõ mòi B×nh Kh¸nh ®Õn trô ®iÖn cao thÕ cã chiÒu dµi kho¶ng 6km t−¬ng ®èi æn ®Þnh kh«ng lë, kh«ng båi. Trªn bê dõa n−íc mäc rÊt dµy nªn cã t¸c dông b¶o vÖ bê rÊt tèt. Tuy nhiªn hiÖn nay nhiÒu ng−êi ®ang x©y dùng c¸c ao nu«i t«m rÊt lín vµ hä ®· b¾t ®Çu chÆt ph¸ dõa n−íc vµ lµm cho nhiÒu ®o¹n bê ®· b¾t ®Çu cã hiÖn t−îng s¹t lë. - §o¹n ®−êng bê tõ trô ®iÖn cao thÕ ®Õn N«ng tr−êng §« Hßa cã chiÒu dµi 7km ®ang cã xu thÕ båi tuy møc ®é kh«ng nhiÒu l¾m. §o¹n nµy d©n c− sèng ®«ng ®óc vµ trªn bê vÉn lµ dõa n−íc chiÕm diÖn tÝch nhiÒu nhÊt, ngoµi ra cã mét sè lo¹i c©y kh¸c nh− bÇn, chµ lµ mäc xen kÏ nhau. Chuyªn ®Ò 1: Tæng quan ®iÒu kiÖn tù nhiªn - Kinh tÕ x∙ héi liªn quan ®Õn biÕn ®æi lßng dÉn HDS§NSG 19