Tài liệu Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM  NGUYỄN THỊ NGỌC ANH TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG NGÂN HÀNG T Ư NG Ạ VIỆT NAM LUẬN VĂN T ẠC SĨ K N TP.Hồ Chí Minh, năm 2014 TẾ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM  NGUYỄN THỊ NGỌC ANH TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG NGÂN HÀNG T Ư NG C Ạ VIỆT NAM T -N LUẬN VĂN T ẠC SĨ K N NGƯỜ TẾ ƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. OÀNG ĐỨC TP.Hồ Chí Minh, ăm 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các số liệu và thông tin sử dụng trong luận văn đều có nguồn gốc trung thực và được phép công bố. Tp. Hồ Chí Minh tháng năm . Ắ .................................................................................................... 1 HƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÁI ẤU TRÚ HỆ THỐNG NHTM ... 5 1.1. ấn đề tái cấu trúc ....................................................................................... 5 1.1.1. ịnh nghĩa tái cấu trúc ..................................................................... 5 1.1.1.1. hái ni m tái cấu trúc ........................................................ 5 1.1.1.2. ái cấu trúc h thống ............................................. 6 1.1.2. guyên nhân của tái cấu trúc ........................................................... 7 1.1.2.1. hất lượng tài sản kém....................................................... 9 1.1.2.2. hiếu vốn tự có .................................................................. 9 1.1.2.3. ặp khó khăn về thanh khoản ............................................ 10 1.1.2.4. ác vấn đề yếu kém về quản trị doanh nghi p và quản lý rủi ro……… ....................................................................................................... 11 1.1.3. ai tr của ngân hàng trung ư ng đối v i tái cấu trúc h thống NHTM................................................................................................................. 12 1.1.4. nghĩa của vi c tái cấu trúc h thống ................................ 12 1.1.4.1. ối v i ngành ngân hàng ................................................... 12 1.1.4.2. ối v i nền kinh tế ............................................................. 13 1.1.4.3. ối v i khách hàng ............................................................ 13 1.2. ác phư ng thức tái cấu trúc ngân hàng ..................................................... 13 1.2.1. ái cấu trúc về vốn tự có của các ngân hàng ................................... 13 1.2.1.1. ua lại ngân hàng hay quốc hữu hóa một phần để tăng vốn……….. ........................................................................................................ 13 1.2.1.2. huyển các khoản vay của sang cổ phần .............. 14 1.2.1.3. ốn đối ứng ( atching Fund Scheme).............................. 14 1.2.1.4. ở rộng room sở hữu nư c ngoài trong thời gian nhất định………. ........................................................................................................ 14 1.2.2. iải quyết vấn đề thanh khoản ......................................................... 15 1.2.3. ải thi n l ng tin vào h thống ngân hàng ....................................... 15 1.2.4. hững khó khăn và rủi ro trong quá trình tái cấu trúc h thống ngân hàng ............................................................................................................ 15 1.2.5. ách thức đánh giá hi u quả của tái cấu trúc ngân hàng ................. 16 1.3. ái cấu trúc ngân hàng tại một số quốc gia và bài học kinh nghi m đối v i i t Nam............................................................................................................. 17 1.3.1. Tái cấu trúc tại một số quốc gia ....................................................... 17 1.3.1.1. ại hái an ....................................................................... 17 1.3.1.2. ại ndonesia ...................................................................... 21 1.3.2. ài học kinh nghi m đối v i i t Nam ........................................... 24 Ậ ƯƠ 1 ................................................................................... 25 HƯƠNG 2: THỰ TRẠNG VỀ TÁI ẤU TRÚ HỆ THỐNG NHTM VIỆT NAM ........................................................................................................ 26 2.1. ổng quan về h thống ngân hàng thư ng mại i t Nam........................... 26 2.1.1. ịch sử hình thành và phát triển h thống 2.1.2. i t Nam .......... 26 cấu tổ chức h thống ngân hàng i t am ................................ 27 2.1.3. oạt động kinh doanh ...................................................................... 28 2.1.3.1. ăng lực tài chính .............................................................. 28 2.1.3.2. hả năng phát triển sản phẩm và dịch vụ ngân hàng ........ 34 2.1.3.3. guồn nhân lực và khả năng quản trị điều hành................ 39 2.1.3.4. hả năng xây dựng và phát triển thư ng hi u ................... 40 2.1.3.5. hiến lược mở rộng mạng lư i .......................................... 41 2.1.3.6. Phát triển công ngh thông tin ........................................... 42 2.1.4. ánh giá kết quả đạt được và hạn chế trong hoạt động của h thống NHTM i t Nam ................................................................................................ 43 2.1.4.1. ết quả đạt được ................................................................ 43 2.1.4.2. ạn chế............................................................................... 44 2.2. Thực trạng tái cấu trúc h thống i t Nam .................................... 45 2.2.1. huôn khổ chính sách và pháp luật liên quan đến vấn đề tái cấu trúc... ................................................................................................................... 45 2.2.2. i i thi u về ề án cấu lại h thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 – 2015 ............................................................................................... 47 2.2.3. Phư ng thức tái cấu trúc h thống i t Nam ...................... 50 2.2.4. Phân tích thực trạng tái cấu trúc tại một số tại i t am ... 52 2.2.4.1. ietinbank – ái cấu trúc xuất phát t chính các hoạt động của ngân hàng ............................................................................................ 52 2.2.4.2. – sáp nhập t ba ngân hàng – TinNghiabank – Ficombank ......................................................................................................... 54 2.2.5. ánh giá kết quả thực hi n tái cấu trúc h thống i t am hi n nay............................................................................................................... 60 2.2.5.1. ết quả đạt được ................................................................ 61 2.2.5.2. hững vấn đề tồn tại và nguyên nhân ................................ 63 Ậ ƯƠ 2 ................................................................................... 66 HƯƠNG 3: Á GIẢI PHÁP TÁI ẤU TRÚ HỆ THỐNG NHTM VIỆT NAM ........................................................................................................ 67 3.1. ịnh hư ng phát triển h thống i t Nam đến năm 2015 và sau tái cấu trúc........................................................................................................... 67 3.1.1. Quy mô, số lượng các trong nền kinh tế ............................. 67 3.1.2. hất lượng hoạt động của h thống NHTM ..................................... 68 3.1.2.1. ề hoạt động kinh doanh ................................................... 68 3.1.2.2. ề quản trị rủi ro trong kinh doanh.................................... 68 3.1.2.3. ề khả năng cạnh tranh v i các ngân hàng trong khu vực và trên thế gi i………. ....................................................................................... 69 3.1.2. Quy mô, tổ chức của t ng ................................................... 69 3.1.2.1. Quy mô hoạt động .............................................................. 69 3.1.2.2. ấn đề đạo tạo và phát triển nguồn nhân lực ..................... 70 3.1.2.3. cấu bộ máy hoạt động ................................................... 70 3.2. iải pháp tái cấu trúc h thống i t Nam ...................................... 70 3.2.1. hóm giải pháp ở cấp độ vĩ mô ....................................................... 70 3.2.1.1. ối v i i t am .................................................. 70 3.2.1.2. ối v i tổ chức ảo hiểm tiền gửi i t am .................... 72 3.2.1.3. ối v i hính phủ .............................................................. 73 3.2.1.4. Phối hợp giữa các c quan hữu quan trong tái cấu trúc h thống … ................................................................................................. 75 3.2.2. hóm giải pháp ở cấp độ vi mô ....................................................... 79 3.2.2.1. ia tăng vốn tự có .............................................................. 79 3.2.2.2. âng cao chất lượng quản trị, kiểm soát tốt các loại rủi ro trong kinh doanh............................................................................................. 79 3.2.2.3. Phát triển đa dạng các sản phẩm, dịch vụ m i ................... 81 3.2.2.4. ào tạo và phát triển nguồn nhân lực ................................ 82 3.2.2.5. ải tiến công ngh thông tin .............................................. 83 3.2.3. iải pháp phối hợp giữa vi mô và vĩ mô .......................................... 83 Ậ ƯƠ 3 ................................................................................... 84 Ậ CHUNG ......................................................................................... 85 P AMC Asset Management Company – Công ty quản lý tài sản BĐS B t ng sản BHTG Bả i ti n g i CAR C it l qu y CN C i n nh CN NH NN C i n n ng n àng n FDIC Cơ qu n bả FIDF u i ti s – FSN Mạng n t àn tài HĐ H i IBRA Cơ qu n t i vụ ài tài n n n ng quản t u t ú ng n àng IDIC ổng ông ty BH G In IMF u ti n t qu NH g n àng NHNN g n àng àn NHTM g n àng t ơng NHTW ng ài n Cơ qu n D n t àn v n t i t i u nợ liên b ng tt i n FSA l Ngân hàng n si t ại ung ơng NHTMCP g n àng t ơng ại ổ NHTMNN g n àng t ơng ại n à n NH 100% VNN g n àng v nn n ng ài NII Net Interest Income – un NIM Net Interest Margin – l l i ng ài l i n biên NPL n ing PGD ng gi TTCK t VTC WB ng ng n– ợ u và nợ n nt World Bank – g n àng t gi i i u n Trang 29 32 (2008 – 2012) k vự ă 33 9 v 34 99 – 2012 k k 9 55 – 2011) ă 30 v v 42 ă 31 k 32 ă v v – 2011) ự ă 36 39 28 1 Trong những năm gần đây, nhờ có chính sách cởi mở của Chính phủ, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ cả về quy mô tài sản và số lượng các ngân hàng. Tính đến ngày 31/12/2012, theo Ngân hàng Nhà Nư c NHNN), tổng tài sản trong hệ thống đã lên t i hơn 5 triệu tỷ VND 238 tỷ USD) và dư nợ cho vay ở mức trên 125 tỷ USD tương đương v i 120% GDP của nền kinh tế Thái Lan: 100% , Hàn Quốc: 80% ). Đây là một mức nợ cao báo động so v i cung bậc hiện tại của kinh tế Việt Nam. V i tốc độ tăng trưởng tín dụng nhanh hơn rất nhiều so v i GDP 30% năm từ 2008 đến 2010), các ngân hàng đã tạo ra một lượng cung tiền cực kỳ l n ra nền kinh tế và hậu quả là lạm phát cao. Các doanh nghiệp được tiếp cận nguồn vốn rẻ trư c đó đã đầu tư tràn lan kém hiệu quả và vấn đề nợ xấu đang là vấn đề thời sự nhất của ngành ngân hàng. N i lỏng chính sách đã làm gia tăng cạnh tranh trong ngành và làm gia tăng giá trị sản phẩm dịch vụ cho khách hàng nhưng không khuyến khích được các ngân hàng phát triển thận trọng và bền vững. Các ngân hàng đã huy động một khối lượng vốn khổng lồ và tăng trưởng tín dụng một cách ồ ạt trong khi nhiều ngân hàng m i thành lập chưa có đủ chuyên môn, công nghệ và nhân sự tốt để quản lý hiệu quả nguồn vốn và quản lý tốt rủi ro. Hệ thống ngân hàng thương mại NHTM) Việt Nam hiện nay chưa có quy mô và số lượng hợp lý để tạo ra một môi trường cạnh tranh hiệu quả và đáp ứng v i yêu cầu của nền kinh tế. C ng v i đó là chất lượng quản trị trong các ngân hàng c n nhiều bất cập d n đến hoạt động kinh doanh ngân hàng c n tiềm ẩn nhiều rủi ro và chất lượng dịch vụ ngân hàng chưa cao. Bên cạnh đó, Việt Nam có mức độ hội nhập cao so v i nền kinh tế toàn cầu và là một trong các nền kinh tế mở nhất thế gi i v i tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 150% GDP. Và do đó khủng hoảng kinh tế và tài chính trong nư c đang chịu ảnh 2 hưởng nặng nề của khủng hoảng tài chính thế gi i và khủng hoảng nợ công tại châu Âu. Như vậy, Các NHTM Việt Nam đang và sẽ phải đối mặt v i các vấn đề nghiêm trọng. Từ đó đặt ra yêu cầu phải tái cấu tr c hệ thống NHTM toàn diện để NHTM có thể phát triển một cách bền vững, góp phần th c đẩy tăng trưởng kinh tế. Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 – 2015 (ban hành theo QĐ số 254/QĐ-TTg ngày 01/03/2012 của Thủ tư ng chính phủ) một lần nữa cho thấy vấn đề này mang tính cấp thiết và cần có lộ trình cụ thể để thực hiện. V i đề tài: “ Tái cấu tr c hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam”, tác giả phân tích các biện pháp tái cấu tr c hệ thống ngân hàng mà các nư c trên thế gi i đã áp dụng thành công; Cũng như phân tích các đặc điểm vốn có của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Từ đó đưa ra một số giải pháp ph hợp v i điều kiện, hoàn cảnh của Việt Nam hiện nay. Cho đến nay, có khá nhiều nghiên cứu của nư c ngoài về cấu tr c lại hệ thống ngân hàng. Hầu hết các nghiên cứu này cho thấy đây là một vấn đề l n, có ảnh hưởng sâu rộng t i nền kinh tế của các quốc gia. Các nghiên cứu cũng thường đề cập đến việc cấu tr c lại hệ thống ngân hàng khi xảy ra khủng hoảng tài chính, kinh tế hoặc sau khủng hoảng và đang thực hiện các chính sách hỗ trợ phục hồi. Thực tiễn này đã được chứng minh trong giai đoạn khủng hoảng tài chính Châu Á năm 1997 Hawkins và Turner, 1999; Hawkins, 1999; Dookyung Kim, 1999). Trong cuộc khủng hoảng tài chính xuất phát từ Mỹ bắt đầu từ năm 2007, Mỹ cũng thực hiện một biện pháp cải cách mạnh mẽ là tái cấu tr c hệ thống ngân hàng trong quá trình xảy ra khủng hoảng và sau khi thực hiện các chính sách kích thích kinh tế. Dziobek 1998) cũng đã đề cập đến các phương pháp trong tái cấu tr c hệ thống ngân hàng các phương pháp này sẽ được nêu r ở chương 1). Liên quan đến vấn đề tái cấu tr c hệ thống ngân hàng, trong nư c có một số công trình nghiên cứu khoa học tiêu biểu như: Đề tài cấp nhà nư c của Viện Nghiên cứu về Quản lý Kinh tế Trung ương: “Phát triển thị trường tài chính Việt Nam đến năm 3 2020”, được xem là một nghiên cứu tổng thể, toàn diện và cập nhật các vấn đề phát triển của thị trường tài chính; Nhóm nghiên cứu của Nguyễn Hồng Sơn và Khoa tài chính ngân hàng – Đại học kinh tế, Đại học quốc gia Hà Nội đã đ c kết những vấn đề về cải cách và tái cấu tr c hệ thống ngân hàng trên thế gi i và Việt Nam. Tuy nhiên, không nhiều các công trình nghiên cứu trong nư c tập trung vào vấn đề tái cấu tr c hệ thống NHTM một cách chuyên sâu. Hầu hết các nghiên cứu m i chỉ dừng lại ở việc phân tích sơ lược vấn đề cải cách hệ thống ngân hàng, những vấn đề liên quan đến đánh giá hiệu quả hoạt động hay cơ cấu lại từng NHTM. Các nghiên cứu về hệ thống NHTM chủ yếu dừng lại ở mức độ mô tả thực trạng, đặc biệt là chưa đề xuất được phương pháp tiến hành tái cấu tr c ph hợp trong điều kiện, hoàn cảnh của Việt Nam. ụ ụ ổ q á Hiểu được bản chất tái cấu tr c hệ thống ngân hàng là gì, các biện pháp mà các nư c trên thế gi i đã áp dụng để tái cấu tr c hệ thống NHTM và hàm ý chiến lược đối v i vấn đề tái cấu tr c của Việt Nam. ụ ụ ể  Tìm hiểu về tái cấu tr c ngân hàng; Nguyên nhân, mục tiêu, đối tượng của tái cấu tr c ngân hàng Việt Nam hiện nay; Các phương thức thực hiện.  Phân tích một số biện pháp tái cấu tr c ở một số quốc gia: Indonesia, Thái Lan.  Phân tích đặc điểm hệ thống NHTM Việt Nam, những vấn đề c n tồn tại.  Phân tích thực trạng vấn đề tái cấu tr c NHTM Việt Nam. Những rủi ro và khó khăn trong quá trình thực hiện.  Đưa ra một số đề xuất cho vấn đề tái cấu tr c NHTM Việt Nam hiệu quả hơn. ố ượ 4 Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tái cấu tr c các NHTM Việt Nam. Qua nghiên cứu thực tiễn và kinh nghiệm các nư c trên thế gi i, luận văn đề xuất các giải pháp áp dụng tái cấu tr c NHTM Việt Nam. P ạm v Không gian nghiên cứu: hệ thống NHTM Việt Nam. Thời gian nghiên cứu: giai đoạn 2006 – 2012. P ươ á Từ việc thu thập thông tin và dữ liệu từ các nguồn tài liệu trong nư c và nư c ngoài, luận văn đã sử dụng phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh để xử lý số liệu trên nền tảng lý luận từ kiến thức kinh tế học, tài chính ngân hàng. K : Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn có kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về tái cấu tr c hệ thống NHTM. Chương 2: Thực trạng về tái cấu tr c hệ thống NHTM Việt Nam. Chương 3: Các giải pháp tái cấu tr c hệ thống NHTM Việt Nam. 5 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG NHTM 1.1. Vấn đề tái cấu trúc: 1.1.1. Định nghĩa tái cấu trúc: n mt 1.1.1.1. c u tr c T T T T V T T X – T T ; ; T T 6 V – 1.1.1.2. T c u tr c t ống NHTM T tin (Dziobek 1998) h ), p) T thê 7 T Waxman 998 ẹ X : mô. X T ẹ ngân ỉ ỗ ỡ . T T T NHTM T T T cho yêu . T T V 1.1.2. Nguyên nhân của tái cấu trúc: t – V 8 ỡ :  S : . Trong , V .  R : R ỉ  T : .T V nhau. 9 T .V ỡ V . , ng NHTM : 1.1.2.1. C t lượng tà sản kém: T Q T ; ; ỉ T Tuy nhiên, c S S TTCK. TT sang ẹ 1.1.2.2. T ếu vốn tự có: . 10 V . V Q - VT n V chia; V VT T : V : ê . VT : . 1.1.2.3. Gặp k ó k ăn về t an k oản: R T 2007). T ; ; T